SOSYAL KAPSAYICI YEŞİL GEÇİŞ PROJESİ (SOGREEN) YENİDEN YERLEŞİM ÇERÇEVESİ (RF) Final Şubat 2024 İÇİNDEKİLER KISALTMALAR .............................................................................................................................. 3 1. Giriş..................................................................................................................................... 4 1.1 Projenin Arka Planı............................................................................................................ 4 1.2 Yeniden Yerleşim Çerçevesinin Amacı ve Kapsamı ........................................................... 5 1.3 Proje Açıklaması ................................................................................................................ 8 1.4. Proje Bileşenleri ............................................................................................................... 8 2. Yeniden Yerleşim İlkeleri ve Amaçları .............................................................................. 11 3. Yeniden Yerleşim Planlarının Hazırlanması ve Onaylanması Süreci ve Sonradan Denetim 13 4. Projenin Potansiyel Etkileri ve Etkilenen Kişiler ............................................................... 15 4.1 Uygunluk Kriterleri .......................................................................................................... 16 5. Yasal Çerçeve .................................................................................................................... 16 5.1 Arazi Edinimi ve Yeniden Yerleşim için Türk Yasal Çerçevesi.......................................... 16 5.2 ÇSS5 kapsamındaki Hedefler ve Alınması Gereken Tedbirler ......................................... 18 5.3 Boşluk Analizi .................................................................................................................. 20 5.4 Varlıkları Değerleme Yöntemleri..................................................................................... 22 6. Organizasyon Prosedürleri ve Uygulama Süreci ................................................................... 25 6.1. Geçmiş Arazi Ediniminin Durum Tespiti İçin Uygulama Süreci ...................................... 27 7. Şikayet Mekanizması (ŞM) ve Dava Açma Hakkı .............................................................. 28 7.1 ŞM'ye Genel Bakış ve Yapısı ............................................................................................ 29 7.2 Şikayetlerin İzlenmesi ve Raporlanması ......................................................................... 32 7.3 Dünya Bankası Şikayet Giderme Sistemi......................................................................... 32 8. Bütçe ..................................................................................................................................... 32 9. İstişare & Katılım ................................................................................................................... 33 10. İzleme .................................................................................................................................. 34 EK 1 . YENİDEN YERLEŞİM PLANI İÇİN ÇİZELGE ......................................................................... 35 EK 2 . YYP İLERLEME RAPORLAMA FORMATI ............................................................................ 36 EK 3 . HARCAMA SONRASI (EX-POST) DENETİM FORMATI ....................................................... 38 EK 4. ARAZİ EDİNİMİ TARAMA FORMU ..................................................................................... 40 2 KISALTMALAR CCDR Ülke İklim ve Kalkınma Raporu TSGS Toplum Sağlığı Güvenlik Standardı CİMER Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi KA Kalkınma Ajansı Ç&S Çevresel ve Sosyal ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇSTP Çevresel ve Sosyal Taahhüt Planı ÇSYÇ Çevresel ve Sosyal Yönetim Çerçevesi ÇSED Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi ÇSYP Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı ÇSYS Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi ÇSS Çevresel ve Sosyal Standart ŞM Şikayet Mekanizması ŞGH Şikayet Giderme Hizmeti İYP İşgücü Yönetim Planı PGH Proje Geliştirme Hedefi ÇŞİDB Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı STB Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı STK Sivil Toplum Kuruluşu PEK Projeden Etkilenen Kişi PUB Proje Uygulama Birimi YYÇ Yeniden Yerleşim Çerçevesi YYP Yeniden Yerleşim Planı PKP Paydaş Katılım Planı KOSGEB Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı KOBİ Küçük ve Orta Ölçekli İşletme DB Dünya Bankası 3 1. Giriş 1.1 Projenin Arka Planı İklim değişikliğinin olumsuz etkilerini azaltmak üzere belirlenen sıfır emisyon hedefleri ve yeşil dönüşüm, Türkiye'deki haneler, çalışanlar ve topluluklar üzerinde derin etkiler yaratacaktır. Yeşil ekonomiye geçiş süreci, hazırlıklı veya donanımlı olmadıkları takdirde geçim kaynaklarını kaybetme riski bulunan grupları olumsuz etkileyebilecektir. Kadınlar ve gençler de dahil olmak üzere bu grupların birçoğu halihazırda önemli ölçüde kırılganlıkla karşı karşıyadır ve yeşil dönüşümün bir sonucu olarak düşük vasıflı işçiler gibi savunmasız hale gelebilir. İklim hedeflerinin Türkiye'nin ekonomik dönüşümüne entegre edilmesi daha yüksek büyüme ve istihdam fırsatlarına yol açsa da, iklim değişikliğine maruz kalan sektörler ve onların çalışanları için önemli geçiş zorlukları yaratabilir. Türk Hükümeti kısa bir süre önce, ekonomi genelinde yaygın etkileri olacak daha iddialı bir iklim ve çevre politikası uygulama niyetinin sinyallerini vermiştir. İlk büyük adım, Ekim 2021'de Paris Anlaşması'nın Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylanmasıydı. Ayrıca ülke, 2011-2023 Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı; Yeşil Mutabakat Eylem Planı (Ağustos 2021) ve 11. Kalkınma Planı (2019 - 2023) dahil olmak üzere birçok iklim değişikliği taahhüdünde bulundu. Bu taahhütler, 2053 karbon nötr hedef beyanıyla da desteklenmiştir. Dünya Bankası tarafından hazırlanan 2022 Türkiye Ülke İklim ve Kalkınma Raporu (CCDR), Türkiye'nin enerji, ulaşım, sanayi, tarım, atık yönetimi ve su yönetimi dahil olmak üzere birçok ekonomik sektörde büyük yatırımlar ve politika değişiklikleri ile 2053 net sıfır emisyon hedefine ulaşabileceğini belirtmektedir. Türk Hükümeti, yeşil geçişe rehberlik edecek stratejiler ve programlar geliştirmiştir. Mart 2021 Ekonomik Reform Programı, belirli eylemlerin uygulanmasında kilit sorumlu bakanlıklardan biri olan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (STB) ile Hükümetin yeşil geçişi destekleme vizyonunu sunmaktadır. Yeşil geçişin yönetimi, Orta Vadeli Programın (2023-2025) makro ekonomik hedefleri ve politikaları kapsamındaki ikinci hedeftir. İleriye dönük olarak, yeşil geçiş aynı zamanda yaklaşan 12. Ulusal Kalkınma Planının da ana teması olacaktır. Projenin borçlusu ve uygulayıcı kurumu Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'dır (STB ) ve Bileşen 1 ve 2'nin uygulanmasına ilişkin sorumluluklarını 26 Kalkınma Ajanslarına (KA) devredecektir. STB, endüstriyel, ekonomik, sosyal kalkınma ve ulusal güvenlik politika ve stratejileri doğrultusunda bilim, teknoloji ve inovasyona yönelik politikalar belirleme yetkisine sahiptir. KA'lar ve diğer finansman mekanizmaları aracılığıyla, STB girişimcilere ve KOBİ'lere mali ve teknik destek sağlar. Bu amaçla, STB, Projenin merkezi düzeyde işletilmesi için bir Proje Uygulama Birimi (PUB) kuracaktır. Katılımcı Kalkınma Ajansları, alt proje yatırım uygulamasından sorumlu olacak ve ayrıca etkili alt proje uygulamasını sağlamak için Kalkınma Ajansları düzeyinde proje irtibatları kuracaktır. Bu Yeniden Yerleşim Çerçevesi (YYÇ) ile ilgili olarak, yatırımları için arazi edinimi gerektiren tüm KA'lar, arazi edinim prosedürlerini yürütmek için ilgili devlet yetkilileriyle koordinasyonu sağlayacaktır. Yerel düzeyde alt projeye özgü kurumsal düzenlemelere bağlı olarak, valilikler veya belediyeler (büyükşehir ve il), kanunen, arazi edinimi için yetkilendirilmiş makam olarak görev yapacaklardır. STB, Yeniden Yerleşim Planlarının (YYP'ler) veya Harcama Sonrası Mali (Ex-post) Denetimlerin geliştirilmesinden sorumlu olacaktır . Bununla birlikte, karmaşık alt projeler için, STB, projenin Bileşen 3 kapsamındaki bütçeyi kullanarak, ihtiyaç duyduğunda YYP ve Harcama Sonrası Mali (Ex-post) Denetimlerinin hazırlanması için danışmanlık hizmeti alabilir. KA'lar, arazi edinimi ile ilgili herhangi bir sorunu çözmek için YYP'leri ve Harcama Sonrası Mali (Ex-post) Denetimlerini ve sosyal durum tespitinden kaynaklanan tüm eylemleri uygulamaktan sorumlu olacaktır. Arazi edinim sürecinin ulusal mevzuata ve bu YYÇ'ye uygun olarak yürütülmesini sağlamak için KA'ların ve yetkilendirilmiş makamın sürekli işbirliği kilit önemde olacaktır. 4 Genel olarak KA'ları, arazi edinimi gerektirmeyecek yatırım projeleri veya önceki arazi alım faaliyetlerinden herhangi bir miras sorunu olmayan alanlar arasından seçim yapmak için azami çaba gösterecektir. Böylece, 'arazi edinimine ihtiyaç duymayan' yatırım alanları, alt projeler için tercihli seçim kriterleri arasına dahil edilmiştir . Buna ek olarak, aşağıdakiler Çevresel ve Sosyal Yönetim Çerçevesi (ÇSYÇ) kapsamında “uygun olmayan alt proje” listesine dahil edilmiştir: Hanelerin fiziksel olarak yer değiştirmesini içeren ve/veya 200'den fazla haneyi fiziksel/ekonomik olarak etkileyen gönülsüz arazi edinimi ve mülkiyeti, kullanım süresi veya kullanıcı hakları ihtilaflı araziyi etkileyen herhangi bir faaliyet. Bununla birlikte, önemli katma değer yaratması muhtemel olan bazı alt projeler, bazı yatırımların inşası için arazi alımını gerektirebilir. Alt projelerde olası arazi edinimi durumları aşağıdaki gibi olabilir: a. 2. Bileşen kapsamında, finansman için başvuran kamu kuruluşları, son 5 yıl içinde kamulaştırma yoluyla alt proje için arazi edinmiş olabilir; b. 2. Bileşen kapsamında, finansman için başvuran kamu kuruluşları, kamulaştırma yoluyla alt projeler için bazı ek araziler veya irtifaklar edinebilir; c. Bileşen 1 veya 2 kapsamında, alt projelerin bir parçası olarak arazi edinimi gerektiren ilgili tesisler olabilir (güneş enerjisi için elektrik iletim hattı veya bir tesis için erişim yolu gibi); ve d. 1. Bileşen kapsamında, özel kuruluşların istekli alıcı-istekli satıcı arazi satın alımı, yine de gerekli özeni göstermeyi ve olası hariç tutmayı (mülkiyet süresindeki anlaşmazlık veya gayri resmi kullanıcılar vb. nedeniyle) gerektirebilir. Bu çerçeve belge, arazi edinimi ile ilgili uygulama ve izleme için kurumsal düzenlemeler de dahil olmak üzere, uygulanabilir yasa ve uluslararası standartları, potansiyel arazi kaynaklı etkileri ve hafifletme önlemlerini ortaya koymak için STB tarafından hazırlanmıştır. Bu YYÇ, gerekli olması durumunda sahaya (alt projeye) özgü Yeniden Yerleşim Planlarının (YYP'ler ) veya Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimlerinin hazırlanmasında bir kılavuz doküman olarak hizmet edecektir. 1.2 Yeniden Yerleşim Çerçevesinin Amacı ve Kapsamı Bu Yeniden Yerleşim Çerçevesinin (YYÇ) amacı, proje kapsamında hazırlanacak alt projelere veya proje bileşenlerine uygulanacak yeniden yerleşim ilkelerini, organizasyonel düzenlemeleri ve tasarım kriterlerini açıklığa kavuşturmaktır. Bu YYÇ'de sunulan prosedürler, Türk Mevzuatı ve Prosedürlerine ayrıca Ekim 2018'de yürürlüğe giren ve Banka'nın Operasyonel Politikalarının yerini alan Dünya Bankası (DB) Çevresel ve Sosyal Çerçevesine (ÇSÇ) uyumu sağlamak için gerçekleştirilecek eylemleri detaylandırmaktadır. ÇSÇ, çevresel ve sosyal risklerin geniş ve sistematik kapsamını sunmaktadır ve şikayet mekanizmaları için genişletilmiş roller de dahil olmak üzere şeffaflık, ayrımcılık yapmama, halkın katılımı ve hesap verebilirlik gibi alanlarda önemli ilerlemeler sağlamaktadır. Bu YYÇ, yeniden yerleşim ilkelerini ve alt projeler için yeniden yerleşim Planlarının (YYP) hazırlanmasına yönelik kurumsal düzenlemeleri ortaya koymaktadır. YYÇ ayrıca Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca (STB) ilgili yeniden yerleşim dokümanlarının (YYP, Harcama Sonrası Mali (Ex-post) Denetim ve Yeniden Yerleşim Taraması) hazırlanması ve uygulamanın denetlenmesi, dokümanların ÇSS5: Arazi Edinimi, Arazi Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar ve Zorunlu Yeniden Yerleşim ile tutarlılığının sağlanmasına yönelik düzenlemeleri içerir. Bu bakış açısına uygun olarak, Çevre ve Sosyal Çerçevenin ÇSS5'i, projeyle ilgili arazi edinimi ve arazi kullanımına ilişkin kısıtlamaların topluluklar ve bireyler üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini kabul 5 etmektedir. Proje ile ilgili arazi edinimi 1veya arazi kullanımına ilişkin kısıtlamalar 2, fiziksel yer değiştirmeye (yer değiştirme, mesken arazisinin kaybı veya barınak kaybı), ekonomik yer değiştirmeye (arazi, varlıklar veya varlıklara erişim kaybı, gelir kaynaklarının veya diğer geçim kaynaklarının kaybına yol açabilir) 3 veya her ikisine neden olabilir. "Gönülsüz yeniden yerleşim" terimi, bu etkilere atıfta bulunmaktadır. Etkilenen kişiler veya topluluklar, arazi edinimini veya arazi kullanımında yerinden edilmeyle sonuçlanan kısıtlamaları reddetme hakkına sahip olmadığında, yeniden yerleşim gönülsüz olarak kabul edilir. Deneyimler ve araştırmalar, fiziksel ve ekonomik yer değiştirmenin, eğer hafifletilmezse, ciddi ekonomik, sosyal ve çevresel risklere yol açabileceğini göstermektedir: üretim sistemleri parçalanabilir; insanlar geçim kaynaklarını veya diğer gelir kaynaklarını kaybederse yoksullaşabilir; üretim kabiliyetlerinin daha az geçerli olduğu ve kaynaklar için rekabetin daha fazla olduğu ortamlara yerleştirilebilir; topluluk kurumları ve sosyal ağlar zayıflayabilir; akraba grupları dağılmış olabilir; ve kültürel kimlik, geleneksel otorite ve karşılıklı yardımlaşma potansiyeli azalabilir veya kaybolabilir. Bu nedenlerle gönülsüz yeniden yerleşimden kaçınılmalıdır 4. Gönülsüz yeniden yerleşimin kaçınılmaz olduğu durumlarda bu en aza indirilecek ve yerinden edilmiş kişiler (ve yerinden edilmiş kişileri kabul eden ev sahibi topluluklar) üzerindeki olumsuz etkileri azaltmak için uygun önlemler dikkatli bir şekilde planlanacak ve uygulanacaktır. Bu YYÇ, çevresel ve sosyal değerlendirmede belirlenen potansiyel arazi kaynaklı sosyal riskleri ve etkileri, özellikle önerilen alt projelerin arazi edinim gereklilikleriyle ilgili olarak ele almak üzere hazırlanmıştır. Alt projeye özgü arazi edinimi konuları için hazırlanacak olan YYP'ler ve Harcama sonrası Mali (Ex-Post) Denetimleri, bu YYÇ'yi bir kılavuz olarak kullanacak ve: a) Küçük arazi edinimi veya arazi kullanımı kısıtlamalarının gelirler veya geçim kaynakları üzerinde önemli bir etkisinin olmadığı projelerde, alt projeye özgü hazırlanacak YYP'ler etkilenen kişiler için uygunluk kriterleri belirleyecek, tazminat için prosedürler ve standartlar belirleyecek ve istişareler, şikayetleri izleme ve ele alma için düzenlemeler yapacaktır. b) Fiziksel olarak yerinden edilmeye neden olan projeler için (varsa), plandan etkilenen kişilerin yeniden yerleştirilmesiyle ilgili ek önlemleri belirleyecektir; c) Geçim kaynakları veya gelir yaratma üzerinde önemli etkileri olan ekonomik yer değiştirmeyi 1"Arazi edinimi", doğrudan satın alma, mülkün kamulaştırılması ve irtifak hakkı veya geçiş hakkı gibi erişim haklarının edinilmesini içerebilen, proje amaçları için arazi elde etmenin tüm yöntemlerini ifade eder. Arazi edinimi ayrıca şunları içerebilir: (a) arazi sahibinin gelir veya geçim amacıyla bu araziye güvenip dayanmadığına bakılmaksızın, kullanılmayan veya kullanılmayan arazinin edinimi; (b) bireyler veya haneler tarafından kullanılan veya işgal edilen kamu arazisinin yeniden mülkiyeti; ve (c) arazinin sular altında kalmasına veya başka bir şekilde kullanılamaz veya erişilemez hale gelmesine neden olan proje etkileri. "Toprak", ekinler, binalar ve diğer iyileştirmeler ve ilgili su kütleleri gibi arazide büyüyen veya kalıcı olarak toprağa bağlı olan her şeyi içerir. 2“Arazi kullanımına ilişkin kısıtlamalar”, projenin bir parçası olarak doğrudan getirilen ve yürürlüğe giren tarımsal, konut, ticari veya diğer arazilerin kullanımına ilişkin sınırlamalar veya yasaklar anlamına gelir. Bunlar, yasal olarak belirlenmiş parklara ve korunan alanlara erişim üzerindeki kısıtlamaları, diğer ortak mülk kaynaklarına erişim üzerindeki kısıtlamaları ve hizmet irtifakları veya güvenlik bölgeleri içindeki arazi kullanımına ilişkin kısıtlamaları içerebilir. 3“Geçim”, bireylerin, ailelerin ve toplulukların geçimlerini sağlamak için kullandıkları, ücrete dayalı gelir, tarım, balıkçılık, yiyecek arama, diğer doğal kaynaklara dayalı geçim kaynakları, küçük ticaret ve takas gibi tüm araçları ifade eder. 4ESS1'deki hafifletme hiyerarşisine uygun olarak kaçınma tercih edilen yaklaşımdır. Sonuç olarak, sosyal veya ekonomik olarak zorluklara karşı savunmasız olanların fiziksel veya ekonomik olarak yerlerinden edilmesinden kaçınmak özellikle önemlidir. Ancak, sonuç olarak halk sağlığının veya güvenliğinin olumsuz etkileneceği durumlarda kaçınma tercih edilen bir yaklaşım olmayabilir. Ayrıca, yeniden yerleşimin haneler veya topluluklar için, iyileştirilmiş barınma ve halk sağlığı koşulları, güçlendirilmiş kullanım hakkı veya yerel yaşam standartlarında diğer iyileştirmeler dahil olmak üzere doğrudan kalkınma fırsatları sağlayabileceği durumlar da olabilir . 6 içeren projeler için plan, geçim kaynaklarının iyileştirilmesi veya eski haline getirilmesi ile ilgili ek önlemleri belirleyecektir; Ve d) Yasal olarak belirlenmiş parklarda veya korunan alanlarda veya yerel halkın geçim amacıyla bağlı olabileceği diğer ortak mülkiyet kaynaklarına erişimi kısıtlayan arazi kullanımında değişiklikler getirebilecek projeler için, plan üzerinde uygun kısıtlamaları belirlemek için katılımcı bir süreç oluşturacaktır. Bu tür kısıtlamalardan kaynaklanabilecek geçim kaynakları üzerindeki olumsuz etkileri ele almak için etki azaltma önlemlerini kullanacak ve belirleyecektir. Proje uygulama ve yeniden yerleşim döngüsü sırasında, paydaşlara şikayet hakları ve prosedürleri hakkında net bilgiler sağlanacaktır. Proje uygulaması ve yeniden yerleşim faaliyetleri sırasında tüm şikayetler dikkate alınacaktır. YYÇ onaylandıktan sonra bir alt proje için gerçek kişiler veya özel ticari kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen herhangi bir arazi edinimi ve/veya yeniden yerleşim için bir YYP istenir. Bu, ilgili alt proje finansman anlaşmasının ne zaman imzalandığından bağımsızdır. YYP'nin gerekli görüldüğü yatırımlarda, STB, YYP'yi inceleme ve onay için Dünya Bankası'na sunacaktır. Dünya Bankası tarafından onaylandıktan sonra, planlar açıklanacak ve istişare edilecektir; istişareler sonrasında değişiklik olursa YYP yeniden açıklanabilir. Proje sahibi, mal sahibi adına arazi edinimi sürecini valiliklerin veya belediyelerin üstleneceği planın uygulanmasından sorumludur; Planın uygulanmasının denetlenmesinden STB sorumludur; ve Dünya Bankası denetim yoluyla uygulamada uyumu sağlayacaktır. Sahada inşaat başlamadan önce plan açıklanmalı, istişare edilmeli ve tam olarak uygulanmalıdır. YYP'nın ana hatları Ek 1'de verilmektedir . Proje sahibinin yalnızca kamu kurumlarından arazi edineceği alt projelerde; alt proje arazisinin arazi tabanlı etkisinin olmadığı ve ÇSS5 uygulamasından muaf olduğu kınusunda Ek 4’teki tarama formu aracılığıyla resmi veya gayri resmi kullanımı açısından değerlendirmesi gerekecektir. Kamu kurumlarından edinilen kamu arazilerinde kullanıcının bulunmadığı durumlarda, proje sahibi ilgili kamu kuruluşundan arazi edinim prosedürleri için(devir, izin vb.) bu YYÇ'nin Ek 2'sinde sağlanan formatı kullanacaktır. Bununla birlikte, tarama süreci, kullanıcılar tarafından (hem resmi hem de gayri resmi) kamu arazisinin kullanıldığı sonucuna varırsa, arazi kullanıcılarının arazi kaynaklı geçim kaynakları kayıplarına yönelik önlemleri ele almak için bir YYP hazırlamaktan proje sahibi sorumlu olacaktır. Alt proje finansmanından önceki 5 yıl içinde alt proje beklentisiyle arazi edinim prosedürleri tamamlanmışsa bir Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimi gereklidir. Devam eden davalar, çözülmemiş ihtilaflar veya önceki arazi alımıyla ilgili açık şikayetler gibi eski sorunlar, bir Ex-Post Denetiminin hazırlanmasını gerektirecektir (format Ek 3'te verilmiştir). Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimi, STB tarafından hazırlanacak ve arazi ediniminin ÇSS5'in amaç ve ilkelerine uygun olarak tamamlandığından emin olmak için Dünya Bankası'nın onayına sunulacaktır. Mali Denetimin bir alt projenin ÇSS5 ile uyumlu olmadığını ortaya çıkarması durumunda, Kalkınma Ajansları (KA), tüm arazi edinim çalışmalarının ölçeklendirilmesini ve boşlukların kapatılmasını sağlamak veya alt proje(ler) tarafından oluşturulan etkilerin telafi edilmesi için bu YYÇ ve Mali Denetim kapsamında tanımlanan gerekli önlemleri alacaktır. Daha önceki arazi edinim çalışmaları bağlı belediyeler veya valilikler tarafından yürütülebilse de Kalkınma Ajansları, STB tarafından hazırlanan Son Denetimde belirlenen boşlukların doldurulmasından sorumlu olacaktır. Proje sahibi, Denetimde tanımlanan faaliyetlerin/eylemlerin uygulanmasından ve bu eylemlerin oluşturabileceği ek maliyetlerden sorumlu olacaktır. Banka finansmanı, arazi edinimi ile ilgili geçmiş veya gelecekteki herhangi bir masrafı gerçekleştirmek için kullanılmayacaktır. Projede tüm masraflar proje sahibi tarafından karşılanacaktır. 7 Proje kapsamındaki tüm arazi edinimi ve yeniden yerleşim faaliyetleri YYÇ'nin hüküm ve hükümlerine tabi olacaktır. Projenin değerlendirilmesinden önce, KA'lar potansiyel olarak etkilenen kişileri ve diğer ilgili paydaşlarıbu YYÇ'de açıklandığı gibi çevrimiçi olarak ve halka açık istişareler düzenleyerek bilgilendirecektir. 1.3 Proje Açıklaması SoGreen projesi, iki tamamlayıcı yaklaşımı benimseyecektir: (i) yeşil dönüşüm sürecinde oluşabilecek geçim kaynakları kaybının yaratacağı olumsuz sosyal etkileri azaltmak ve (ii) birçoğu hâlihazırda savunmasız ve geçim kaynaklarına erişimden mahrum olan, ancak yeterince desteklendiği takdirde yeşil dönüşümün getirdiği yeni fırsatlardan yararlanabilecek kişileri destekleyerek geçişin potansiyel olumlu etkilerini en üst düzeye çıkarmak. Proje, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (STB) ve STB koordinasyonunda 26 Kalkınma Ajansı (KA) aracılığıyla uygulanacaktır. Projede, yalnızca KA'larının ve tüm ilgili paydaşların halihazırda aşina olduğu (geri ödenebilir faizsiz krediler, hibeler ve güdümlü proje desteği dahil) mevcut ve iyi test edilmiş ödeme mekanizmaları kullanılacaktır. Bu tür araçlar, katılım mekanizmaları ve paydaşlarla istişareler yoluyla desteklenecektir. Proje, Kalkınma Ajanslarının Türkiye'deki bölgesel ve bölge içi eşitsizlikleri gidermek için kalkınma müdahalelerini uyarlama konusundaki eşsiz yeteneğine dayanmaktadır. Proje bileşenleri kapsamındaki tüm kilit yatırımlar, hassas il ve ilçelere odaklanarak, kadınları ve gençleri ve her bölgede belirlenen diğer hassas grupları hedef alacaktır. Bu uyarlanmış yaklaşım, her KA'nın önderlik ettiği kapsayıcı yeşil geçim sorunları ve fırsatları hakkında derinlemesine bir bölgesel analize dayanacaktır. Yıllık bazda güncellenecek olan bu analiz, her bölgenin öncelikli sektörler ve öncelikli İller/İlçeler oluşturmasına, ayrıca kadınlar ve gençlere ek olarak potansiyel olarak belirli hassas grupları belirlemesine ve belirli kişiler için savunmasızlığı şiddetlendiren kimliklerin kesişimselliğini ele almasına yardımcı olacaktır. 1.4. Proje Bileşenleri Proje Amacı: Türkiye'nin Yeşil Dönüşümüne katkıda bulunmaları ve bundan faydalanmaları için kadınların ve gençlerin ekonomik fırsatlarını iyileştirmektir. Projenin 1. Bileşeni, kooperatifler, dernekler, üretici birlikleri ve küçük ve orta ölçekli işletmeler de dahil olmak üzere özel sektör paydaşlarını doğrudan desteklerken, Bileşen 2, özel sektör paydaşlarıyla yakın işbirliği içinde çalışacak kamu kuruluşlarına yöneliktir. Bileşen 1, geri ödenebilir finansman ve kapsayıcı yeşil faaliyetleri destekleyecek hibelerin sağlanması yoluyla kadınlar ve gençler ile az gelişmiş ilçe ve illerde yeşil ekonomik fırsatlara erişimi desteklemektedir. Alt bileşen 1(a), (Kapsayıcı ve yeşil geri ödenebilir finansman), sera gazı emisyonlarının azaltılmasına katkıda bulunan veya sera gazı emisyonları üzerinde ihmal edilebilir etkiye sahip olan daha yeşil ve daha sürdürülebilir faaliyetleri desteklemek için yasal olarak kayıtlı KOBİ'lere geri ödenebilir finansman sağlar. Bu şekilde, KOBİ'lerin iklim risklerine karşı hazırlıklı olmalarına, mücadele etmelerine, uyum sağlamalarına ve dayanıklılıklarını güçlendirmelerine ve ulusal iklim politikasıyla uyum sağlamalarına yardımcı olacaktır. Yeşil geri ödenebilir finansman, KOBİ'lerin yeşil geçiş bağlamında uygunluğunu ve sürdürülebilirliğini güçlendirmeyi amaçlıyor; böylece KOBİ'lerin kadınlara, gençlere ve daha az gelişmiş bölgelere odaklanarak işgücünün devam etmesine ve yeni istihdam sağlamalarına olanak tanıyor. 8 Geri ödenebilir finansman yoluyla finanse edilecek alt projelere örnekler şu şekildedir: kısa gıda tedarik zincirlerinin geliştirilmesi; tarımsal sulamada enerji maliyetlerinin azaltılması amacıyla elektrik üretiminde güneş enerjisi sistemlerinin yaygınlaştırılmasının arttırılması (güneş enerjisi ünitelerinin kurulumu, mikro hidro veya mikro rüzgar kurulumu, mevcut sulama altyapı sistemlerinin modernizasyonu ve rehabilitasyonu dahil); ihmal edilebilir düzeyde sera gazı emisyonlarına sahip kurutma ve soğutma sistemlerinin finansmanı; yeşil inşaatı, bina yenilemelerini ve ekosistem restorasyonunu destekleyecek teknoloji ve ekipman yatırımları; iklim açısından akıllı/sürdürülebilir tarım, ormancılık ve/veya balıkçılık teknolojileri ve yaklaşımlarının benimsenmesi (yüksek karbon stoklarına veya yüksek biyolojik çeşitliliğe sahip alanlara genişlemeyen veya genişlemeyi teşvik etmeyen); yağmur suyu toplama sistemleri, atık geri dönüşüm sistemleri, endüstriyel simbiyoz sistemleri; vb. Alt bileşen 1 (b) (Kapsayıcı ve yeşil hibeler), daha yeşil ve daha sürdürülebilir faaliyetleri destekleyen girişimlere sağlanacak hibeler yoluyla kırılgan bölgelerde bulunan kadınları ve gençleri destekleyecektir. Bu bileşen kapsamında hızlandırma ve kuluçka destekleri sağlanacaktır. SoGreen projesi kapsamında hibe yoluyla finanse edilecek alt proje örnekleri şu şekildedir: akıllı tarım ve gıda teknolojileri; gıda işleme; temiz üretim ve enerji; çevre (kirlilik, atık ve doğal kaynakların bozulması gibi çevresel sorunları ele alırken ekonomik fırsatlar yaratmaya yönelik öneriler); yeşil ve dijital dönüşüm; geri dönüşüm; sürdürülebilirlik ve geçişe yönelik mobil uygulamalar; yeni teknoloji ve yaratıcılığa dayalı girişimler vb. Bileşen 2, yeşil ve kapsayıcı ekonomik fırsatların oluşturulmasını destekleyen tesislere yönelik yerel yatırımları destekleyecektir. Her KA tarafından oluşturulacak ve STB tarafından onaylanacak pozitif listeye dayanarak, bu bileşen, yeşil işlere kapsayıcı erişimi d esteklemek amacıyla uygun kamu kuruluşlarına yerel, kapsayıcı ve yeşil altyapı yatırımları için güdümlü proje desteği sağlayacaktır. Alt projeler, yeşil geçişi teşvik etmeye ve yerel düzeyde geçim fırsatlarının arttırılmasına odaklanacak. Alt projeler aşağıdaki önkoşul kriterleri karşılayacaktır: (a) Yatırımların bir kamu kurumu (il ve ilçe belediyesi, valilik, kamu üniversitesi vb.) ile işbirliği içinde KA'lar tarafından belirlenmesi gerekmektedir; ve (b) Yatırımların, her bölgenin Yeşil Ekonomik Fırsatlar ve Zorluklar Raporlarında oluşturduğu pozitif listeyle uyumlu olması gerekir. Yatırımlar aşağıdakilere dayalı olarak seçilecektir: (a) Yeşil Ekonomik Fırsatlar ve Zorluklar Raporlarının hazırlanmasında kadınlar ve gençlerin yanı sıra belirlenen diğer kırılgan gruplar tarafından ifade edilen önceliklerle uyum; (b) Kadınların ve gençlerin erişebileceği istihdam yaratma potansiyeli; ve (c) Bir veya daha fazla özel sektör paydaşının önerilen tesisi kullanma taahhüdünün kanıtı. Yeni tesis yatırımlarının tamamı kamu arazisi üzerine inşa edilecek ve tesis kamu mülkiyetinde kalacaktır. Alt projeler, kamu kuruluşları tarafından alt proje tamamlandığında kurulan tesisi/altyapıyı kiralayacak/kullanacak olan özel sektör paydaşlarıyla yakın işbirliği içinde belirlenecektir. Kamu ve özel sektör paydaşları, tesisin tasarımının gelecekteki kullanıcı(lar)ının ihtiyaçlarına uygun olmasını sağlamak için birlikte çalışacaklar. Hedef bölgelerdeki altyapıyı dönüştürmeye yönelik bu tür yatırımlar, yerel makamlar, üniversiteler ve STK'larla işbirliği içinde yürütülen istişareler ve fizibilite çalışmaları ile bilgilendirilecek ve yatırımlar detaylı bir analize dayalı olarak tasarlanacaktır ve yatırımlardan ekonomik getirilerin optimize edilmesini sağlanacaktır. Ayrıca paydaşlar iklim riski değerlendirmeleri ile bilgilendirilecekler ve altyapılar düzenli bakım hükümleri de dahil olmak üzere düşük karbonlu ve mevcut ve gelecekteki iklim tehlikelerine 9 karşı dayanıklı olacak şekilde tasarlanacaklar. Kapsayıcılık faydalarını artırmak için süreç, yeşil ve sosyal içerme hedeflerine ilişkin farkındalığın artırılmasını ve bilgi paylaşımını ve yatırımların belirlenmesine temel oluşturan yeşil ekonomik fırsatlar analizini içerecektir. Alt proje örnekleri. Her bölge için yatırımlara uygun sektör türlerinin pozitif bir listesi oluşturulacak olup KA'lar ve özel sektör temsilcileriyle yapılan istişarelere dayanarak gösterge niteliğinde şu şekilde bir liste oluşturulmuştur: • Sera kurulumu (Düşük karbonlu ve iklime dayanıklı bina standartlarına uygun ola rak inşa edilen sera inşaatı. Yararlanıcı kamu kuruluşu, alt projeyi uygulayacak ve serayı yerel kooperatif(ler)e sunarak ekonomik fırsatlar yaratacaktır. Kırılgan grupların sosyal ve ekonomik hayata katılımları teşvik edilecek). • Yeşil tekstil atölyeleri kurulumu (Sıfır karbon emisyonlu yeşil atölyelerin inşası ve ekipmanı. Yararlanıcı kamu kurumu, bölgedeki hazır giyim imalat sektörünün yeşil geçiş uygulamalarıyla dönüşümünü teşvik etmek ve yeni ekonomik fırsatlar yaratmak için tesisi özel sektör paydaşlarına kullandıracaktır). • Meyve ve sebze kurutma tesisi (Mevcut tesislerden jeotermal enerji kullanarak meyve ve sebze kurutma sektörünü teşvik etmeye yönelik tesis inşaatı. Yararlanıcı kamu kuruluşu, ekonomik fırsatları teşvik etmek amacıyla tesisleri yeni ve mevcut kooperatiflere ve tarım sektöründeki girişimcilere kullandıracaktır). • Kompost tesisi (Sosyal girişimlere yeni ekonomik fırsatlar yaratmak ve gıda atıklarının yeniden kullanımını teşvik etmek amacıyla otel/işletme atıklarının bulunduğu kompost tesisinin inşaatı). 3. Bileşen, bölgesel yeşil ekonomik fırsatlar ve zorluklar analizlerini, kapasite güçlendirme faaliyetlerini, iletişimi, farkındalık artırmayı ve proje yönetimini kapsayacaktır. Alt Bileşen 3(a) (Yeşil Ekonomik Fırsatlar ve Zorluklar Raporları), yeşil geçişte kapsayıcı bölgesel yeşil ekonomik fırsatların ve zorlukların tespit edileceği raporların hazırlanmasında her bir KA'nı desteklemek için teknik yardımı finanse edecektir. Katılımcı bir şekilde gerçekleştirilecek analiz şunları sağlayacaktır: (a) Kadınlar ve gençlerin yanı sıra, KA'ları kendi bölgelerindeki diğer kırılgan grupları tespit edecek, (b) Birinci ve ikinci bileşen kapsamındaki desteğe öncelik vermek için her bölgedeki daha az gelişmiş illeri/ilçeleri belirleyecek, (c) Her bölgedeki fırsatlara ve belirli sektörlerin kadınlar, gençler ve diğer kırılgan gruplar için ekonomik fırsatlar yaratma ve destekleme potansiyeline dayalı olarak birinci ve ikinci bileşen kapsamında yatırım için öncelikli sektörler belirlenecek. Analizler KA'lar tarafından yönetilecek ve katılımcı bir şekilde yürütülecektir. KA'ların görevi paydaşlarla etkileşimde bulunmak ve katılımcı yaklaşımı desteklemektir. Analizlerdeki katılımcı mekanizma metodolojisi, bölgelere uygun ve fizibiliteye dayalı olarak her bir KA için seçilebilecek bir katılımcı araçlar menüsü içerecektir. KA'lar ilgili kilit paydaşları belirleyecek ve kadınların, gençlerin ve girişimcileri temsil edecek ilgili STK'ları belirleyecektir. KA'lar aşağıdakileri kullanarak analizin hazırlanmasında paydaşlarla etkileşimde bulunacaktır: (a) çevrimiçi anketler; (b) bireylerle yüz yüze görüşmeler, (c) STK'lar ile yüz yüze görüşmeler. Katılım metodolojisi raporun giriş bölümünde özetlenecek ve raporda, alınan geri bild irimleri ve bunların rapora nasıl entegre edildiğini özetleyen bir ek yer alacaktır. Kapasite geliştirme faaliyetleri kapsamında katılımcı araçlar ve bunların uygulanması KA temsilcilerine sağlanacaktır. Metodoloji için İzmir Kalkınma Ajansı'nın Yeşil Dönüşüm ve Mavi Fırsatlar 10 Perspektifinden yararlanılacak ve KA temsilcilerinin de dahil olduğu bir çalışma grubu temelinde nihai hale getirilecek ve üzerinde mutabakata varılacaktır. Öne çıkan kömür sektörü olan bölgeler için, Dünya Bankası Enerji uzmanlarının desteğiyle özel bir kömür modülünün dahil edilmesi bekleniyor. Bu analiz, proje uygulamasının ilk yılında tamamlanacak ve projenin orta döneminde güncellenecektir. Alt Bileşen 3(b) (Kapasite Güçlendirme), yeşil geçişin olumsuz sosyal etkilerinin azaltılmasına odaklanarak, kapsayıcı ve sürdürülebilir bir yeşil geçişin planlanması konusunda yerel kapasitenin güçlendirilmesi için katılımı teşvik etmek, geçişten etkilenen topluluklar arasında uyum sağlama kapasitesini desteklemek ve olumlu sosyal etkiler yaratmak için ulusal ve yerel düzeyde kapasite geliştirmeyi finanse edecektir. Kapasite geliştirme faaliyetleri, kapsayıcı bir yeşil geçiş kapasitesinin güçlendirilmesi ihtiyaç değerlendirmesi ile bilgilendirilecektir. Ayrıca, bu alt bileşen kapsamındaki faaliyetler şunları içerecektir: (a) bölge, il ve ilçe yetkilileri ve diğer kamu sektörü paydaşlarına yönelik eğitim; (b) kamu yeşil kalkınma paydaşlarına yönelik saha ziyaretleri ve bölgeler arası bilgi alışverişi; (c) danışmanlık desteği şeklinde teknik yardım ; ve (d) Yeşil geçiş bağlamında katılımcı yaklaşımlar da dahil olmak üzere, STB, KA'lar ve yerel paydaşlar içindeki kilit personelin çevresel ve sosyal risk yönetimi konusunda eğitilmesi yoluyla sosyal, çevresel ve iklim riski yönetimi kapasitesinin geliştirilmesi ve mevcut ve gelecekteki iklim etkilerine uyumun desteklenmesi. Bilgilendirme ve bilinçlendirme kampanyaları. SoGreen, kadınların, gençlerin ve bazı bölgelerdeki nüfusun aşağıdaki konularda karşılaştığı bilgi açığını gidermek için tasarlanmış geniş ölçekli bir bilgi ve iletişim kampanyası üzerine kurulacaktır: (a) yeşil geçiş ekonomik fırsatları; (b) girişimciler için yeşil finansman da dahil olmak üzere finansal okuryazarlığa ve finansmana erişim; ve (c) dijital beceriler de dahil olmak üzere yeşil ekonomiyle ilgili becerilere erişim. Buna ek olarak, SoGreen, hedefleri ve mevcut faydaları hakkında büyük ölçekli bilgi ve iletişim kampanyası ile bilgi yayılımı gerçekleştirilecektir. Alt Bileşen 3(c) (Proje Yönetimi), satın alma ve mali yönetim (MY) faaliyetleri ve denetimler de dahil olmak üzere Proje Uygulama Biriminin (PUB), idare, uygulama ve denetim maliyetlerini finanse edecektir; alt proje tasarımlarının hazırlanması ve inşaat kontrollüğü; çevresel ve sosyal izlemenin uygulanması; kalite güvence sorumlulukları; teknik yönetim ve gözetim; şikayet mekanizması; ve izleme ve değerlendirme (İ&D). Bileşen 4. Acil Durum Müdahale Bileşeni (CERC), STB tarafından uygulanacak bu bileşen, Dünya Bankası Politikası: Yatırım Projesi Finansmanı, paragraf 12 ve 13 uyarınca, ihtiyaç duyulması halinde bir kriz veya acil duruma anında müdahale sağlanması yoluyla koşullu acil müdahaleye yönelik olarak dahil edilmiştir. Bu bileşen, Hükümetin, büyük bir olumsuz ekonomik ve/veya sosyal etkiye neden olan veya yakın zamanda neden olması muhtemel olan, doğal veya insan kaynaklı bir felaket veya krize proje fonlarının hızla yeniden tahsisi ile derhal ve etkili bir şekilde müdahale etmesine olanak tanıyacaktır. STB, CERC'nin etkinleştirilmesi v e uygulanmasına ilişkin hükümleri içerecek özel bir CERC Kılavuzu hazırlayacaktır. 2. Yeniden Yerleşim İlkeleri ve Amaçları Arazi edinimi ve yeniden yerleşim yasal olarak aşağıdaki ilkelere göre yürütülecektir: 11 • İlgili Türk mevzuatı ve Dünya Bankası ÇSS5 takip edilecek, yasal rejimler arasında boşluk olması durumunda ÇSS5'te belirlenen standartları karşılamaya yönelik tedbirler alınacaktır. • Kişilerin mülkiyet ve miras haklarına saygı gösterilecektir. • Arazi ediniminin/yeniden yerleşimin etkilenen kişiler üzerindeki (ayrıca geçim kaynakları üzerindeki) potansiyel ekonomik ve sosyal etkileri değerlendirilecektir. • Savunmasız gruplar da dahil olmak üzere paydaş kategorileri belirlenecek ve onlara danışılacaktır. • Etkilenen kişilerin kategorileri ve ilgili hakları belirlenecektir. • Halk tam olarak bilgilendirilecek ve süreçler şeffaf olacaktır. Ayrıca, etkilenen kişilere anlamlı bir şekilde danışılacak ve yeniden yerleşim programlarının planlanması ve uygulanmasına katılmaları için onlara fırsatlar verilecektir. • Verimli, özel mülkiyete ait arazi edinimini en aza indirmek ve gerekli alanların dikkatli bir şekilde seçilmesi yoluyla yerleşim alanlarının edinilmesini (ve dolayısıyla gönülsüz yeniden yerleşimi) önlemek için mümkün olan tüm adımlar atılacaktır. Tazminatın verildiği arazi, işyerleri ve diğer varlıkların değerlemesi, ÇSS5'te tanımlanan tam yenileme maliyetine dayalı olacaktır . • Tarım arazisi söz konusu olduğunda, arazinin değerlemesi, araziye dayalı varlıkların yarattığı geçim etkilerini tanımlamak amacıyla, var olan mahsullerin değerinin tespiti ile proje için kaybedilen araziye dayalı gelirin sürdürülmesi için kullanılan toplam arazi ile karşılaştırılacaktır. • Etkilenen arazide veya etkilenen işletmelerde arazi sahibi olmayan kişilerin (kiracılar, kullanıcılar veya ücretliler) çalıştığı durumlarda, proje sahibi tarafından ödenecek bedellerde miniumum mağduriyet gözetilir. • Mülkiyetin yasal olup olmamasından bağımsız olarak, geçimi araziye ve ortak kaynaklara (ortak araziler dahil) bağlı olanlar için sağlanan tazminat, etkilenen insanların geçim kaynaklarını yerinden edilme öncesi seviyelerine geri getirebilmelerini sağlayacak düzeyde olacaktır. • Kamulaştırma için ihtiyaç duyulan arazinin gayri resmi olarak kullanılanılması halinde, projeden etkilenen insanlara, resmi tapu olmadan, mahsulleri ve arazi üzerinde yaptıkları yatırımlar tazmin edilecektir. Uygulanabilir olduğu durumlarda, proje, resmi tapuları olmayan kişilerin kullanım hakkı güvencesi ile yeterli konut edinmelerine izin verecek düzenlemeler yapacaktır. Araziye geçici olarak ihtiyaç duyulması halinde, sahiplerine tam olarak tazmin edilecektir. Banka'nın Çevresel ve Sosyal Standartları, etkilenen tüm varlıkların (arazi ve yapılar) yenileme maliyetleri üzerinden tazmin edilmesini gerektirir. Etkilenen bir varlığın yenileme maliyeti, varlığı mevcut durumunda değiştirmek için gereken tutara eşittir. Yapıların yenileme maliyeti, herhangi bir amortisman kesintisi yapılmadan, yeni bir yapı inşa etme/satın alma maliyetine eşit olmalıdır. Arazinin kullanıldığı süre boyunca piyasa kira bedeli olup, arazi sahibine kiralanmadan önceki hali ile geri verilecektir. Yeniden yerleşimin kaçınılmaz olduğu istisnai durumlarda, tam yenileme maliyetine ek olarak, etkilenen kişilere yeniden yerleşim planları doğrultusunda yeniden yerleştirme ve ilgili masraflar için 12 yardım sağlanacaktır. Yeniden yerleşim faaliyetleri, yerinden edilmiş kişilerin proje faydalarından pay almalarını sağlamak için yeterli yatırım kaynakları sağlayarak, sürdürülebilir kalkınma programları olarak tasarlanacak ve yürütülecektir. Herhangi bir taşınmazı olmayan kişiler de dahil olmak üzere (varsa) hassas gruplar için geçiş desteği veya diğer özel yardım programları sağlanacaktır. Proje, şikayet mekanizmasını tanımlayacak, oluşturacak, uygulayacak ve izleyecek, (proje Paydaş Katılım Planına (PKP) uygun olarak), arazi kaynaklı etkilerle ilgili şikayetlerin toplanması, Dünya Bankası prosedürlerine ve bu YYÇ'ye uygun olarak YYP uygulamasının hazırlanması, yürütülmesi ve izlenmesi için ilgili personelin/birimin atanmasına olanak tanıyacaktır. Arazi edinimi ve yeniden yerleşim faaliyetlerinin olduğu alt projelerde, YYP'lerin zamanında ve etkili bir şekilde uygulanmasını sağlamak için altı aylık izleme raporları aracılığıyla düzenli olarak izlenecek ve raporlanacaktır. YYP'nin hazırlanması ve uygulanması, etkilenen kişilerin ve ilgili kurumların katılımıyla şeffaf bir şekilde yapılacaktır. İlgili tüm paydaşlar, alt projelerin arazi gereksinimleri, YYP uygulama süreci, yetkilendirmeler ve şikayet mekanizması vb. hakkında gerekli görüldüğü şekilde bu YYÇ ve proje PKP'si doğrultusunda bilgilendirilecek ve güncellenecektir. Tazminat, tescil ve devir sorunlarının, kaçınılmaz olmadıkça, mahkeme müdahalesi aranmaksızın hak sahipleriyle çözülmesini sağlamak için gerekli tüm adımlar atılacaktır. Etkilenen kişilere inşaat başlamadan önce tam olarak tazmin edilecek ve tüm faaliyetler ve prosedürler resmi olarak belgelenecektir. Etkilenenlere ödenecek tazminat tutarının belirlenmesinde 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu dikkate alınacaktır. Bahsi geçen Kanun ile ÇSS5 arasında boşlukların olabileceği her türlü durum, bu YYÇ ve bu tür boşlukları kapatmaya yönelik eylemleri detaylandıracak olan alt projeye özgü YYP'ler aracılığıyla yönetilecektir. 3. Yeniden Yerleşim Planlarının Hazırlanması ve Onaylanması Süreci ve Sonradan Denetim Kalkınma Ajansları, finansman için seçilen tüm alt projeler için ÇSYÇ Ek 2'deki geniş Tarama Formunu kullanarak ilk taramayı yapacaktır . Bu Tarama Formunda, alt projeler için gereken arazi ile ilgili olarak Kalkınma Ajanslarının cevaplaması gereken evet/hayır soruları vardır. ÇSYÇ Tarama Formundaki herhangi bir sorunun cevabı evet ise, Kalkınma Ajansları alt projeleri STB'ye havale edecektir. STB daha sonra, herhangi bir arazi edinimi ihtiyacının yanı sıra bir YYP veya Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimi hazırlama ihtiyacını belirlemek için bu YYÇ'nin Ek 4'ünde yer alan daha ayrıntılı Arazi Edinimi Tarama Formunu kullanacaktır. Alt proje Arazi Edinimi Taramasının sonuçlarına bağlı olarak YYP'ler veya Mali(Ex-Post) Denetimler, ÇSED/ÇSYP'ler veya ÇSYP kontrol listelerine paralel olarak hazırlanacaktır. Alt projelerin gelecekteki arazi edinim gereksinimleri için bir YYP hazırlanacak ve son 5 yılda tamamlanan gönülsüz arazi edinim faaliyetleri için STB tarafından bir Harcama Sonrası Mali (Ex – Post) Denetim hazırlanacaktır. YYP'ler veya Mali (Ex-Post) Denetimleri, Kalkınma Ajansları tarafından tam olarak uygulanana kadar hiçbir inşaat işi başlatılamaz. 13 Yasaya göre, KA'ların arazi edinimi faaliyetlerinde bulunma yetkisi yoktur. Arazi edinimini gerçekleştirmek üzere ilgili ilde görevlendirilen makam, proje sahibi adına valilikler veya belediyeler olacaktır. STB, YYP'lerin hazırlanmasından sorumlu olacak ve arazi edinimini gerçekleştirecek belediye/valilik ile koordinasyon halinde YYP'lerin KA'lar tarafından uygulanmasını denetleyecektir. Bu, KA'ları ve belirlenmiş otorite arasında sürekli iletişim ve koordinasyonu gerektirecektir. Belirlenen makam ulusal yasaları takip etmekten sorumlu olurken, proje sahibi arazi edinim sürecini uygulamaktan ve proje YYP'lerine ilişkin olarak ulusal mevzuat ile ÇSS5 arasındaki boşlukların kapatılmasını sağlamaktan sorumlu olacaktır. Herhangi bir boşluğu doldurmak için gereken tüm ek müdahaleler ve eylemler, STB'nin izni ile Kalkınma Ajansları tarafından gerçekleştirilecektir. Karmaşık alt projeler için Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimlerinin YYP'lerinin hazırlanması için , STB işi yetkin bir danışmana yaptırmayı seçebilir. Danışman, uluslararası kurumlar için YYP hazırlama konusunda önceden deneyime ve Dünya Bankası'nın eski operasyonel politikalarına veya tercihen ÇSÇ'ye, özellikle de ÇSS5'e ilişkin bilgiye sahip olmalıdır. Arazi gereksinimleri olan alt projeler belirlendikten sonra, STB (veya danışmanı) ve tayin edilen devlet makamının projeden etkilenen araziler hakkında bilgi alışverişinde bulunması gerekecektir. Etkilenen varlıkları (arazi parseli, mevcut binalar, arazi üzerindeki mahsuller) belirlemek için bir varlık envanteri çalışması, atanan devlet makamı tarafından yürütülecektir. Envanter tamamlandıktan sonra, arazi edinimi öncesinde sosyo-ekonomik temel verileri toplamak için tüm etkilenen kişilerle bir nüfus sayımı yapılacaktır. Her bir varlık sayımının/envanterinin tamamlanmasının son günü, son tarih olacaktır. Bu nüfus sayımı verileri, arazi edinimi ve/veya yeniden yerleşim planlarının temelini oluşturacaktır. Nüfus sayımı ve varlık envanteri, yer değiştirme, arazi edinimi veya yeniden yerleşim ihtiyacı olan belirli bir alt projenin belirlenmesinden sonra mümkün olan en kısa sürede yapılmalıdır . Nüfus sayımı ve varlık envanteri, gerçekleştirilmesinden itibaren en geç 1 yıl içinde başlayacak şekilde planlanmalıdır. Tapu işlemlerinin nüfus sayımı ve arazi envanteri tarihinden itibaren 1 yıl sonra başlaması durumunda, toplanan bilgiler, bu süre içinde meydana gelebilecek değişiklikler için yetkili makam tarafından güncellenmelidir. ) Çalışma ve nüfus sayımından sonra YYP hazırlanacaktır. Politika ilkelerini tanımlayacak ve YYP'nin uygulanması ve izlenmesi ve değerlendirilmesi için yetkileri, uygunluk kriterlerini, kurumsal düzenlemeleri listeleyecek, paydaş katılımı yaklaşımını ve uygun ve zamanında şikayet giderme mekanizmasını belirleyecektir. Tüm alt projelere özel YYP'ler, ÇSS5'te ve bu YYÇ'de belirtilen ilkelere göre hazırlanacaktır. YYP'ler ve Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimler, Dünya Bankası'nın incelemesine ve onayına sunulacaktır. Bunlar onaylandıktan sonra, STB ve ilgili Kalkınma Ajansı, Banka tarafından kabul edilebilir bir şekilde yerel düzeyde bilgilendirme ve istişareden sorumlu olacaktır. Projeden Etkilenen Kişiler (PEK) de dahil olmak üzere tüm paydaşlara danışmak ve geri bildirim toplamak için YYP'ler veya Son Denetimler sunulacaktır. Banka tarafından istişare edildikten, revize edildikten ve onaylandıktan sonra, YYP'lerin ve Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimlerin son halleri ilgili Kalkınma Ajansı, STB ve Banka'nın web sitesinde Türkçe ve İngilizce olarak bir kez daha açıklanacaktır. Tüm YYP'ler ve Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimleri, etkilenen arazide inşaat başlamadan önce onaylanmalı, duyurulmalı, danışılmalı ve tam olarak uygulanmalıdır. Arazi edinimi olan alt projelerle ilgili inşaat işleri, YYP veya Mali (Ex-Post) Denetimindeki eylemleri takip etmelidir ve inşaat işleri ancak 14 etkilenen tüm taraflar için tazminatlar tamamlandıktan sonra başlamalıdır. Yeniden yerleşim planlamasının adımları ve süreci ve sorumlu taraflar Tablo 3'te sunulmaktadır. Tablo 3. Yeniden Yerleşim Planlama ve Uygulama Süreci Adım Sorumlu Taraf/Kurum Finansman için seçilen tüm alt projelerin ilk taraması KA'lar ESMF Tarama Formunu kullanarak herhangi bir arazi edinimi sorunu Arazide ESMF Tarama Formu sorularına “evet” yanıtı veren alt projeler için, RF Arazi Edinimi Tarama Formu kullanılarak alt projelerin daha STB PYB ayrıntılı arazi edinimi taraması Önceden tamamlanmış satın alma çalışmaları ve/veya (varsa) çözülmemiş eski sorunlar için çevresel ve sosyal durum tespiti yapmak ve Ex-Post STB PYB / STB danışmanı Denetimleri hazırlamak Tarama sonuçlarına dayalı olarak arazi etkilerinin öngörüldüğü alt projeler STB PYB/ STB danışmanı için YYP'lerin hazırlanması STB PYB Dünya Bankası onayı için RP / Ex Post Audit'i gönderin KA'lar/STB PYB Denetimin açıklanması ve istişare edilmesi KA'lar/STB PYB Denetim Güncellemesi Varsa tazminat ödemeleri de dahil olmak üzere RP/Ex Sonrası Denetimin Proje sahibi tam olarak uygulanmasını tamamlayın 4. Projenin Potansiyel Etkileri ve Etkilenen Kişiler Projeden Etkilenen Kişiler (PEK), alt projelerin uygulanması için kalıcı veya geçici olarak kullanılacak arazi, mülk ve işletmelerin sahipleri ile geçim kaynakları etkilenen arazi veya mülklerle bağlantılı olan kişilerdir. Alt projelerin ve ilgili PEK'lerin potansiyel etkileri Tablo 4'te verilmektedir. Alt projelerin arazi ihtiyaçları, söz konusu araziler üzerinde mülkiyet hakkı veya irtifak hakkı tesis edilmesini gerektirebilir. Kalıcı arazi alımı, mülkiyet haklarının, geçici arazi alımını gerektirecek arazilerde ise irtifak haklarının tesis edilmesini gerektirecektir. İrtifaklı arazilerde, bazı sınırlamalarla arazi hak sahiplerine geri verilebilir; herhangi bir yapı yapılmaması veya derin köklü bitki ve ağaç dikilmesi, arazinin bir ölçüde kullanılmasına izin verilmesi gibi. Tablo 4. Alt Projelerin ve PEK'lerin Potansiyel Etkileri Etkilenen Varlıklar Etki türü Potansiyel PEK'ler Arazi Kalıcı arazi edinimi Toprak sahibi (birey, aile, topluluk) Arazinin geçici işgali Toprak sahibi (birey, aile, topluluk) Etkilenen Varlıklar etki türü Potansiyel PEK'ler 15 Arazideki mevcut Mahsuller ve ağaçlar mahsullerin imhası/hasarı Arazi sahibi, resmi kiracılar veya gayri resmi (gıda/nakdi ürünler ve kullanıcılar ekonomik ağaçlar dahil) Yapılar Taşınmaz yapıların yıkımı Yapı(lar)ın sahibi Yolcu (resmi kiracı(lar) veya resmi olmayan kullanıcı(lar)) Yapı(lar)ın sahibi Hareketli yapıların yer Yolcu (resmi kiracı(lar), gayri resmi değiştirmesi kullanıcı(lar)) Maddi/maddi olmayan Bu tür varlıkları kültürel miras olarak varlıkların değerlendirilmesi tanımlayın Tarım - ekonomik veya Etkilenen tarım arazisinde çalışarak ücret Geçim kaynakları nakit mahsullerin imhası kazanan arazi sahibi, resmi kiracı(lar), gayri resmi kullanıcı(lar), mevsimlik işçiler veya işçiler. işletmeler İş adamları (işin yapıldığı yapının sahibinden farklı olabilir), İşletme çalışanları ve çalışanları, gayri resmi kullanıcı(lar) Bu tür kaynakların kullanıcısı (bireyler veya Hayvan otlatma alanları gibi topluluklar olabilir) ortak kaynakların kullanımı, (veya topluluk varlıklarına Savunmasız gruplar istemsiz kısıtlamalar) 4.1 Uygunluk Kriterleri Projeyle bağlantılı olarak arazi edinimi veya arazi kullanımında üstlenilen veya getirilen kısıtlamalar sonucunda bir varlığa, işletmeye, ticarete veya üretken kaynaklara erişim kaybına uğrayacak veya zarar görecek herhangi bir kişi, tazminat ve/ veya yeniden yerleşim yardımı almak için uygun kişi kabul edilecektir. Tazminat ve/veya yeniden yerleşim yardımına hak kazanmanın son tarihi, yeniden yerleşim yardımına uygunluk için geçici bir sonlandırma tarihini temsil eden, nüfus sayımı/varlık envanterinin tamamlanması sırasındaki son gün olacaktır. Topluma, uygulama kuruluşu tarafından sonlandırma tarihine ilişkin yeterli kamu bilinci sorumlu kurumlar, medya, deneyimli kişiler ve liderler tarafından verilecektir. Belirlenen kamulaştırma makamı (örn. Valilik veya Belediye) tarafından iddianın haklı olduğu değerlendirilmedikçe, son başvuru tarihinden sonraki herhangi bir talep tazminat için uygun olmayacaktır. 5. Yasal Çerçeve 5.1 Arazi Edinimi ve Yeniden Yerleşim için Türk Yasal Çerçevesi Arazi edinimi 16 Arazi ediniminin yasal dayanağı aşağıdaki gibi olacaktır: 1. Kamulaştırma Kanunu (2942 sayılı Kanun-onay tarihi: 04.11.1983) ve Kamulaştırma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunlar (4650 sayılı Kanun-onay tarihi: 24.4.2001 ve diğer kanunlar dahil); 2. Belediye Kanunu (Kanun No. 5393- onay tarihi: 03.07.2005) Türk yasal çerçevesi kapsamında, arazi edinimi/kamulaştırma, 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanununa (2001 yılında 4650 Sayılı Kanun ile değiştirilmiştir) dayanmaktadır. Ayrıca, Ayrıca, kamu yararının bulunduğu durumlarında, özel mülkiyetteki taşınmaz mülklerin tamamen veya kısmen kamulaştırma hakkına, bu gayrimenkullerin gerçek değerinin peşin ve nakit olarak ödenmesi şartıyla, bu taşınmazlar üzerinde kamulaştırma kanununun belirlediği usul ve esaslara uygun olarak irtifak hakkının tesis edilmesi Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 46. maddesinde açıklanmaktadır. Başka bir deyişle; Anayasa, kamulaştırma bedeli malik/sahiplerine peşin ve nakden ödenmedikçe hiçbir taşınmaza el konulamayacağını ifade etmektedir. Kamulaştırılan taşınmazın tazminatı 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 8, 10 ve 11. maddelerindeki usul ve esaslara göre belirlenir. Değerleme kriterleri Kanunun 11. maddesinde belirtilmiştir. Kamulaştırma Kanunu, kamulaştırılan arazi için tazminatın belirlenmesinin, rotasyon sistemi dikkate alınarak o araziden elde edilen ortalama yıllık net gelire bağlı olduğunu, yapıların değerlemesinin inşaat birim fiyatlarının hesaplanmasını içerdiğini ve arsaların (konut) değerlemesinin bağlı olduğunu tanımlar. akran değerlendirme. Değerleme komisyonu, arazi ediniminden sorumlu kuruluş tarafından kendi bünyesinde oluşturulur ve en az üç üyeden oluşur. Bu komisyon ihtiyaç halinde Sanayi ve Ticaret Odası, emlak acentelerinden ve bu konularda uzmanlaşmış diğer kişi veya kurumlardan bilgi alabilir. Duyuru Değerleme komisyonu, değerleme belgesini sorumlu kuruluş tarafından kendi bünyesinde oluşturulan müzakere komisyonuna teslim eder. Bu müzakere komisyonu da üç üyeden oluşur ve mülk sahipleriyle müzakereleri yürütür. Daha sonra Valilik veya belediye (proje sahibi adına) etkilenen kişileri resmi taahhütlü mektupla bilgilendirir ve onları müzakereye davet eder. Arazi ve mülk sahipleri söz konusu olduğunda, bildirim, müzakere edilmiş bir anlaşma yoluyla araziyi satın alma niyetinden bahseder ve arazi edinim sürecindeki adımları ve arazi sahibi için mevcut olan dava hükümlerini ve ilgili adımları açıkça tanımlar. Maliklerin arazide yaşamaması durumunda, onlara ulaşmak için makul çaba gösterilir: 1) köylülerden ve köy muhtarlarından (muhtarlardan) güncel adres araştırması için yerel sorgulamalar, 2) tapu ve kadastrodan bilinen son ikamet yeri sorgulaması kayıtları ve kolluk kayıtlarının ulusal kimlik numarası üzerinden ve 3) 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanununun 10. maddesi uyarınca gazetede resmi ilan Sahiplere hala ulaşılamıyorsa, mal sahibinin kendi adına herhangi bir zamanda tazminatını geri alabileceği bir Banka hesabına tazminat yatırılır. İşlem Arazi ve etkilenen mülklerin satın alınma süreci iki yolla gerçekleştirilebilir: parsel malikleriyle yapılan pazarlık görüşmeleri sonucu müzakere edilmiş çözüm veya mahkemece bedelin belirlenmesi sonucu 17 tarafların anlaşmasıdır. Pazarlıklı Uzlaşma5 Arazi ve ilgili taşınmazın 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 810:. maddesinde ve bu YYÇ'de belirtilen usul ve esaslara göre uzlaşma yoluyla satın alınması işlemi. Mal sahibi pazarlık yoluyla anlaşmayı kabul ederse, işlemi sonuçlandırmak için maliklerle belediyelerin valilikleri arasında görüşmeler yapılır. Bu anlaşmaya ilişkin tutanak iki tarafça imzalanır. Daha sonra kamulaştırma bedeli 45 gün içinde hak sahibine ödenir ve mülk, devirden sonra devlet adına tescil edilir. Bu şekilde satın alma kamulaştırma olarak değerlendirilir ve bu kamulaştırmaya karşı dava hakkı ve kamulaştırma tazminatı tutarı işleme konulamaz. Proje sahibi, müzakerelerin en fazla 3 ay süreceğinin farkındadır ve arazi sahibine arazi edinimi adımlarının bir açıklamasını ve her adımda sahibinin kanuni süreç ve dava açma haklarını sağlayacaktır. Müzakere edilmiş bir anlaşmaya varılamaması, bir mahkeme anlaşmasıyla sonuçlanacaktır. Mahkeme Uzlaşması: Aşağıdaki durumlarda bir mahkeme uzlaşması gerçekleşir: a) müzakere edilen uzlaşma başarısız olursa; veya b) malik, Valilik veya belediyeden bildirim aldıktan sonra pazarlık yapmayı reddederse; c) örfi haklarda; d) ölen veya olmayan sahipler durumunda. Bir mahkeme anlaşması talebinde bulunmadan önce, yasal süreç ve dava hakları arazi sahibine tam olarak açıklanacaktır. Kamulaştırma Kanunu'nun 10. maddesi uyarınca Valilik veya belediye tarafından değerleme ve tescil için ilgili asliye mahkemesinde dava açılır. Mahkeme sürecinin masrafları, Kamulaştırma Kanununa göre sorumlu kurum tarafından karşılanır. Özellikle mahkeme sürecinin 4 ay içinde sonuçlanamaması durumunda bu süreden itibaren belirlenen tazminat tutarına yasal faiz oranı uygulanır. Genel olarak, Kamulaştırma Kanunu'nun 12. maddesine göre, bir arazi kısmen kamulaştırılırsa ve kalan kısım kullanılamaz durumda ise, kamulaştırma kararının alınmasından itibaren 30 gün içinde malikin talebi üzerine bu kısım da kamulaştırılır. Gönülsüz Yeniden Yerleşim Herhangi bir projede fiziki veya ekonomik yeniden yerleşimin gündeme gelmesi durumunda, arazi ediniminden sorumlu olan proje sahibi, 5393 Sayılı Belediye Kanununa göre yeniden yerleşim planlaması ve uygulaması ile ilgili diğer kuruluşlarla işbirliği sağlayabilir. 5.2 ÇSS5 kapsamındaki Hedefler ve Alınması Gereken Tedbirler Dünya Bankasının Arazi Edinimi, Arazi Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar ve Gönülsüz Yeniden Yerleşime ilişkin ÇSS5'i, geliştirme projeleri kapsamında gönülsüz yeniden yerleşimden kaynaklanan riskleri ele almak ve azaltmak için önlemler içerir ve herhangi bir gönülsüz arazi alımını kapsar 6. (a) Mümkünse gönülsüz yeniden yerleşimden kaçınılmalı veya mümkün olan tüm alternatif proje tasarımları araştırılarak en aza indirilmelidir. 5Projedeki herhangi bir müzakere edilmiş çözüm sürecinin, projeden etkilenen kişilere proje öncesine göre aynı veya daha iyi durumda olacak şekilde tazminat ödenmesini sağlamak için Çevresel ve Sosyal Standart 5'in ek gerekliliklerinin (Gönülsüz Yeniden Yerleşim bölümünde belirtildiği gibi) dikkate alınması gerektiği unutulmamalıdır. 6 Politikanın tam metnine ve uygulamaya ilişkin kılavuza şu adresten erişilebilir: http://go. worldbank.org/ZDIJXP7T Q0 18 (b) Yeniden yerleşimden kaçınmanın mümkün olmadığı durumlarda, yeniden yerleşim faaliyetleri sürdürülebilir kalkınma programları olarak tasarlanmalı ve yürütülmeli ve proje nedeniyle yerinden edilen kişilerin proje faydalarını paylaşmasını sağlamak için yeterli yatırım kaynakları sağlanmalıdır. Yerinden edilmiş kişilere anlamlı bir şekilde danışılmalı ve yeniden yerleştirme programlarının planlanması ve uygulanmasına katılma fırsatlarına sahip olmalıdır. (c) Yerinden edilmiş kişilere, geçim kaynaklarını ve yaşam standartlarını iyileştirme veya en azından bunları gerçek anlamda yerinden edilme öncesi seviyelere veya proje uygulamasının başlangıcından önceki seviyelere (hangisi daha yüksekse) geri getirme çabalarında yardım edilmelidir. Bu politikanın gönülsüz yerleşimler kapsamındaki etkilerinin ele alınması için, borçlunun Yeniden Yerleşim Çerçevesi hazırlaması gerektirir ki Kalkınma Ajansları gerektiğinde Yeniden Yerleşim Planı hazırlayacaktır. Yeniden Yerleşim Planı aşağıdakileri kapsayacaktır : (a) Yeniden yerleşim planı veya yeniden yerleşim çerçevesi, yerinden edilmiş kişilerin; i. yeniden yerleşime ilişkin seçenekleri ve hakları hakkında bilgilendirilmiş; ii. teknik ve ekonomik olarak uygulanabilir yeniden yerleşim alternatifleri arasında istişare edilmiş, seçenekler sunulmuş ve sağlanmış, ; Ve iii. doğrudan projeye atfedilebilen varlıkların kayıpları için tam ikame maliyetinde hızlı ve etkili tazminat sağlanmış. (b) Etkiler fiziksel yeniden yerleşimi içeriyorsa, yeniden yerleşim planı veya yeniden yerleşim politikası çerçevesi, yerinden edilen kişilere yönelik önlemler; i. yer değiştirme sırasında sağlanan yardım (taşınma ödenekleri gibi); Ve ii. Üretim potansiyeli, konumsal avantajlar ve diğer faktörlerin bir kombinasyonunun en azından eski yerin avantajlarına eşdeğer olduğu, mesken amaçlı konut, konut alanları veya gerektiği şekilde tarım alanları ile sağlanan, kayıplarının tam yenileme maliyetiyle tazmin edilmesi ve eski yaşam standartlarını, gelir kazanma kapasitelerini ve üretim seviyelerini iyileştirmede veya en azından bunları eski haline getirmede yardım sağlanması ÇSS5, etkilenen kişilere tazminatın tamamı ödenmeden hiçbir arazinin satın alınmamasını gerektirir. Ayrıca, ÇSS5, Proje'nin bir yeniden yerleşim planı oluşturmasını ve uygulamasını gerektirmektedir; bu planın hazırlanması, planlamada gönülsüz yeniden yerleşimleri ve ev sahiplerini içermektedir. Bu bağlamda, ÇSS5, kapsamında Projenin, yeniden yerleşim planının hazırlanması sırasında etkilenen kişilere seçenekleri ve hakları konusunda sistematik olarak bilgi vermesini ve bunlara danışmasını gerektirmektedir. “İkame maliyeti”, ÇSS5 tarafından onaylanan mülklerin değerleme yöntemidir: “Tarım arazisi için, etkilenen arazinin yakınında bulunan eşit üretken potansiyele veya kullanıma sahip arazinin proje öncesi piyasa değeri, her türlü kayıt ve devir vergilerinin maliyeti, artı araziyi etkilenen arazininkilere benzer seviyelere hazırlama maliyeti ve artı arazinin maliyetidir. " 19 ESS5 ayrıca kamu hizmetlerine, müşterilere ve tedarikçilere, otlaklara veya ormanlık alanlara erişim gibi bazı kayıp türlerinin parasal olarak kolayca telafi edilemeyeceğini kabul eder.Bu nedenle, Bu nedenle, projenin eşdeğer, kabul edilebilir kaynaklara ve kazanma fırsatlarına erişiminin sağlanması veya tesis edilmesinin denenmesini gerekmektedir. ESS5, etkilenen tüm insanları kapsamakla birlikte, Proje'yi savunmasız kişilerin ihtiyaçlarına özellikle dikkat etmeye çağırmaktadır. "Geçim kaynaklarının restorasyonu", fiziksel veya ekonomik yerinden edilmeden etkilenen projeden etkilenenkişilerin geçim kaynaklarını ve yaşam standartlarını iyileştirmelerine veya en azından yerinden edilmeden önceki seviyeye veya proje uygulamasının başlangıcından önceki seviyeye (hangisi gerçekleşirse) geri getirmelerine yardımcı olmak için üstlenilecek tüm çabaları içerir. Geçim kaynaklarının eski haline getirilmesine yönelik yardım, ihtiyaç duyulması muhtemel sürenin makul bir tahminine dayalı olarak bir geçiş döneminde devam edecektir. 5.3 Boşluk Analizi Arazi edinimi ile ilgili ulusal mevzuat ve süreçler Türkiye'de uzun soluklu bir geçmişe sahiptir. Karşılaşılan sorunları çözme sürecini iyileştirmek ve uluslararası en iyi uygulamalardan bazı gereklilikleri dahil etmek için mevzuat ve süreçler uygulama yıllarında güncellenmiştir. Ancak yine de Türk mevzuatı ile Dünya Bankası ÇSS5 arasında boşluk oluşturan bazı sorunlar bulunmaktadır. Bu konudaki temel eksiklikler aşağıdaki başlıklar altında özetlenebilir: i.. Mülk sahibi olmayan kiracılara ve arazilerin diğer gayri resmi kullanıcılarına tazminat/yardım: Banka'nın ÇSS'lerine göre, arazinin resmi kullanıcıları kadar arazinin resmi olmayan kullanıcıları da projeden etkilenen kişiler olarak tanımlanmaktadır. Türk mevzuatı, arazinin/mülkün kiracılarına ve resmi olmayan kullanıcılara tazminat ödenmesini gerektirmemektedir 7. Ancak, Banka prosedürlerine göre, para harcayan ve başkasının arsaları üzerine bina veya başka yapılar inşa edenler, tam yenileme bedeli üzerinden tazmin edilirler. Ayrıca, gayri resmi olarak kullandıkları arazilere diktikleri ekinler ve ekonomik ağaçlar için tazmin edilir ve gerekirse söz konusu araziden yerinden edilme sonucu kaybedilen geliri/geçim kaynaklarını geri kazanmaları için yardım edilir. Sağlanan tazminat, kiracıların ve arazinin diğer gayri resmi kullanıcılarının geçim kaynaklarının etkilenmemesini sağlayacaktır. Resmi arazi sahipleri için yasal tazminat tutarına ek olarak, yasal hakları olmayan diğer kişiler için Banka standartlarının gerekliliklerini yerine getirmek için her türlü ek maliyet proje sahibi tarafından karşılanacaktır. ii. İkame Maliyeti: Banka politikalarına göre, arazi ve diğer sabit kıymetler gibi taşınmazların kaybı, inşaat başlamadan önce tam ikame bedeli üzerinden tazmin edilmelidir. Proje, belirlenmiş makamların (belediyeler veya valilikler) kendileri adına arazi edinimi üstlenmesi nedeniyle arazi kaybını ayni yerine nakdi tazminat yoluyla telafi etmeyi önermektedir. Bu nedenle, yasal arazi sahiplerine arazi kaybı tazmin edilecek ve kiracılar, kamu arazisi kullanıcıları ve işgalciler araziye yaptıkları yatırımın yenileme maliyetine hak kazanacaktır. 7 Kamulaştırma Kanunu'nun 19. maddesinde yapılan değişikliğe göre, para harcayan ve başkalarının arazileri üzerinde bina veya başka yapılar inşa eden/kuran kişilere ağaç ve bina malzeme bedelleri tam olarak tazmin edilir. Ancak, Banka'nın operasyonel politikalarına göre malzeme maliyetlerinin ikame maliyetinde olması gerekmektedir. 20 Türk mevzuatına göre, sadece yasal mülk sahipleri parasal tazminat alabilirler ve kanunda binalar için değerleme sürecinde (kamulaştırma için) amortisman düşüleceğine dair bir hüküm vardır, bu da kamulaştırma değerinin 1000'den az olmasına neden olabilir. ÇSS5'te tanımlanan tam yenileme maliyeti (amortismanın uygulanmasına izin vermez). Bu gibi durumlarda, ÇSS5 gereklilikleri geçerli olacaktır. Gelir kaybı, ortak mülklere erişim veya sosyal kayıplar (fırsat maliyetleri veya kira gibi) için tazminat Türk mevzuatında açıkça belirtilmemiştir. Tam ikame bedeli ile ödenecek tazminat arasındaki fark (ilgili kanunun değerleme metodolojisinde belirtilen) proje sahibi tarafından karşılanacaktır. iii. Kısmi kamulaştırma nedeniyle elverişsiz arazinin kamulaştırılmasına ilişkin gerekçe: Kanuna göre, kısmi kamulaştırmaya tabi arazi sahipleri 30 gün içinde kalan arazinin kamulaştırılmasını talep etme hakkına sahiptir. ÇSS5, bu tür talepler için bir zaman sınırı tanımlamaz. Arazinin kalan kısmı için kısmi kamulaştırma talebi olması halinde alt borçlu, bu talebin 30 gün içinde alınmasını sağlayacaktır. iv. Projeden etkilenen kişilerin kapsamı: Türk mevzuatına göre, yalnızca yasal olarak sahip olunan araziyi kaybeden kişiler projeden etkilenen kişi (PEK) olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle, tapu sahibi olmayanlar ve kamu arazilerinin kullanıcıları, ev sahibi nüfus, göçebeler/göçmenler (proje alanını kullananlar) veya ekonomik olarak yerinden edilmiş kişiler gibi projeden etkilenen diğer kişilerin olası kayıpları, projelerin bu insanlar üzerindeki olumsuz etkileri kabul edilmemektedir ve zararı hafifletecek herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Türk mevzuatında bu grupların çoğu PEK olarak değerlendirilmemektedir. ÇSS 5 kapsamı tanımına giren ve etkilenen bu tür kişiler için arazi yatırımları için tazminat ve bir yere taşınmalarına yardımcı olmanın yanı sıra yasal olarak yaşamak ve çalışmak, mesleki eğitim veya bazı iş fırsatları gibi olumsuz etkileri azaltma önlemleri sağlanacaktır. v. Yeniden Yerleşim Planlaması: Yerinden edilmiş tüm kişileri ve ev sahibi aileleri kapsayan bir Yeniden Yerleşim Planının hazırlanmasına yönelik herhangi bir yasal düzenleme yoktur. Bu nedenle, STB tarafından Yeniden Yerleşim Planlarının (YYP'lerin) hazırlanması gerekecektir. Alt kredi sözleşmesi imzalanmadan önce arazi edinilirse, çevresel ve sosyal durum tespiti yapılacaktır (Harcama Sonrası Mali (Ex Post) Denetim taslağı Ek 3'te verilmiştir ). Ayrıca gelecekte ek arazi edinimi gerektiren projeler için proaktif etüt ve raporlama proje sahibi tarafından yapılacak ve KA'lar tarafından denetlenecektir. vi. Kamuyu Bilgilendirme, İstişare ve Katılım: Türk mevzuatında arazi edinimi ile ilgili olarak kamunun bilgilendirilmesi, kamuoyunun katılımı ve katılımına ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Normal kamulaştırma işlemleri kapsamında, hak sahibini bilgilendirmek ve 15 gün içinde müzakereye davet etmek amacıyla mal sahiplerine davet mektubu gönderilir. Bu nedenle, hak sahibi arazi ediniminden haberdar olur ve önerilen tazminat miktarını müzakere etme ve/veya itiraz etme fırsatına sahip olur. ÇSS5, YYÇ ve YYP'lerin kamuya tam olarak ifşa edilmesini gerektirir. Bu proje için STB, yetkili makamlar ve 26 Kalkınma Ajansı, arazi edinimi prosedürleri, alt 21 projelerin arazi gereksinimleri ve ayrıca bir Yeniden Yerleşim Çerçevesi'nin mevcudiyeti, yetkileri içeren taslak Yeniden Yerleşim Planları ve varsa yeniden yerleşim planlaması ve uygulaması hakkında bilgi vermeye başlamadan önce projeden etkilenen insanlarla istişare toplantıları düzenlemekten sorumludur. Ek olarak, Yeniden Yerleşim Çerçevesi ve Yeniden Yerleşim Planları yerel düzeyde ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın web sitesinde açıklanacaktır. STB ve Kalkınma Ajansları, kamu arazisine yatırım yapmış veya resmi hakları olmadan araziyi işgal edenler ve kiracılar dahil olmak üzere yasal haklara sahip kişilerin yanı sıra etkilenen diğer grupları ve paydaşları da resmi bir kayıt postası yoluyla bilgilendirecektir. arazi ve mülk sahiplerine ve istişarelerle bildirirler. Mektupta, ilgili alt projeler ve arazi gereksinimlerinden kaynaklanan etkiler hakkında bilgi verilecektir. vii. Şikayet Mekanizması (ŞM):Türkiye'nin farklı kanunları (2942 Kamulaştırma Kanunu, 3071 Şikayet Kanunu ve 4982 Bilgi Edinme Kanunu) kapsamında şikâyette bulunma kanalları vardır, ancak bunlar daha resmi ve yasal mekanizmalar aracılığıyladır. Bu proje için, STB ve Kalkınma Ajansları içinde alt proje seviyelerinde erişilebilir ve belgelenmiş şikâyet çözümlemelerinden oluşan şikâyet mekanizmaları oluşturulacaktır. Bu proje düzeyindeki şikayet mekanizmaları tamamlayıcı niteliktedir, ancak onları takip etmeyi seçen PEK'ler için mevcut olan resmi yasal mekanizmaların (ulusal düzeyde) yerini alamaz. 5.4 Varlıkları Değerleme Yöntemleri Türk Kanunu uyarınca, ilgili Belediye ve/veya belediye su ve atıksu idaresi tarafından dahili olarak bir değerleme komitesi kurulur. Bu komite, bir varlığın tahmini kamulaştırma bedelini uzman kişi, kurum ve kuruluşların raporlarını alarak veya gerektiğinde sanayi ve ticaret odalarının bilgilerinden yararlanarak belirlemelidir. Kamulaştırma Kanunu, kamulaştırılan gayrimenkulün bedelinin varlığın ticari değerine eşit olduğunu belirtir. Değerleme komitesi, kamulaştırma alanındaki taşınmazların tahmini tavan değerini belirler. Taşınmaz varlıkların veya kaynakların değerlemesi sırasında, değerleme komisyonu Kamulaştırma Kanunu'nun 11. maddesinde belirtilen aşağıdaki değerleme kriterlerini dikkate almak zorundadır: a. Taşınmaz malın veya kaynağın niteliği b. Taşınmaz malın veya kaynağın büyüklüğü c. Her bir unsurun bireysel değeri de dahil olmak üzere, taşınmaz malın veya kaynağın değerini etkileyebilecek tüm özellik ve unsurlar ç. Varsa vergi beyannamesi (o taşınmaz mal veya kaynak için ödenen vergiler) d. Mülkiyetin kamulaştırma tarihinde resmi makamlarca belirlenen önceki değerleri e. Araziler için, taşınmaz varlık veya kaynaktan elde edilebilecek net gelir (herhangi bir değişiklik yapılmadan, taşınmaz veya kaynak kamulaştırma tarihi itibariyle aynı koşullarda kullanılarak) f. Konut arsalarında, kamulaştırma tarihinden önce herhangi bir özel amaç olmaksızın eşit (benzer) konut arsalarının satıldığı tutar g. Yapılar için, kamulaştırma tarihindeki (Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yıllık olarak yayınlanan) resmi birim fiyatları, bina maliyeti hesaplamaları ve yıpranma ve aşınma amortismanları. ğ. Mülkün veya kaynağın değerini etkileyebilecek diğer nesnel kriterler. 22 Yukarıdaki değişkenlerin Türk yasalarına göre değerlendirilmesine ek olarak, Proje kapsamında yetkilendirmelerin tanımlanması aşağıda Tablo 5'te verilen yetkilendirme matrisine uygun olacaktır. Uygulama sırasında, tayin edilen devlet makamı tazminat miktarını ulusal yasaya göre belirleyecek ve STB ve Kalkınma Ajansları boşluk analizini kullanarak tutarların aşağıdaki hak sahipliği matrisinin hükümlerine uygun olmasını sağlayacaktır. Bulunacak herhangi bir boşluk varsa, yenileme maliyetinin ÇSS5 standardını karşılamak için önlemler alınacaktır. Bu masraf proje sahibi tarafından karşılanacaktır. Olumsuz veya ciddi etkilerin, değiştirme maliyeti üzerinden tam bedel sağlanarak ele alınmadığı münferit durumlar olabilir. Bu gibi durumlarda, PEK'lere geçim kaynaklarının restorasyonu için ek yardım sağlanması gerekecektir. Ek geçim kaynağı yardımı için uygun olan kategoriler, aşağıda sağlanan Yetki Matrisinde de ele alınmaktadır. Tablo 5. Proje Yetki Matrisi Etkilenen Kategoriler Yetki Tüm arazinin kaybı (arazi sahibi) Tam yenileme maliyeti (piyasa fiyatları + işlem maliyetleri). Hasattan önce (tarım arazilerinde) arazi alımını önlemek için maksimum çaba. Kısmi arazi kaybı (arazi sahibi) Arazinin kaybedilen kısmının tam yenileme maliyeti. (piyasa fiyatları + işlem maliyetleri). Hasattan önce (tarım arazilerinde) arazi alımını önlemek için maksimum çaba. Yaşanamaz, gereksiz arazi/yapı parselleri Bir kısmının kamulaştırılmasından sonra kalan arazi parseli (arazi sahibi) ekonomik olarak uygun değilse, mal sahibi isterse, o da satın alınacak ve tazmin edilecektir (tam yenileme maliyeti üzerinden). Arazi üzerindeki yapıların ve diğer sabit varlıkların kaybı (ahır, baraka, kuyu, çit vb.) Tam değiştirme maliyeti. Amortisman düşülmeyecektir. Taşınma ödeneği ve geçiş ödeneği gibi ek destekler. Duruma bağlı olarak, 6 aylık asgari ücret veya iş fırsatı gibi gelir iyileştirme yardım paketi veya proje sahibi tarafından kolaylaştırılan diğer sosyal destek mekanizmaları KA'lar tarafından sağlanacak ve denetlenecektir. Ortak arazilerin kaybı veya bunlara erişim kısıtlamaları (mera arazileri vb.) Yem (Saman) ücreti ve ilgili devlet kurumuna ödenecek diğer bedeller. Mera alanlarına alternatif erişim yolları ve uygun geçişler sağlayın. Geçimlerinin bu tür arazilere bağlı olduğu durumlarda, hayvancılıkla uğraşan arazi kullanıcılarına 2 yıl yem desteği sağlanacak. Ekinlerin, ağaçların ve diğer karasal ürünlerin kaybı Ürün değeri (piyasa fiyatı) ve ürün için yapılan yatırım tutarı (girdi, işçilik, ağaçların yaşı). Her ürün ve/veya ağaç, özelliklerine göre (yıllık veya çok yıllık, olgunluk, en az 3 yıllık ortalama verim vb.) değerlendirilecektir. Kiralama süresi boyunca piyasa kiralama fiyatı. Arazi, projeden etkilenen kişiye, alındığı haliyle iade edilmelidir. Kiralama süresi boyunca tarım arazisi ve mahsulü Geçici olarak ihtiyaç duyulan arazi kaybı kaybedilirse, sahibine, kiralama süresi boyunca ürün kayıpları tazmin edilmelidir. Arazinin iş için kullanılması ve kira süresi boyunca gelirin etkilenmesi durumunda, işletmenin kiralama süresi boyunca uğradığı zararlar tazmin edilir. 23 Yasal Kiracılar Yeni bir yer bulma konusunda yardım ve taşınma ve geçiş ödeneği. Kiralama erken sonlandırılırsa, kiracıların zarara uğramamasını sağlamak için tazminat. Araziden, ekinlerden ve araziye yapılan her türlü yatırımdan elde edilen gelir, proje öncesi ile aynı veya Arazi veya işletmelerdeki çalışanlar veya daha iyi durumda olacak şekilde tazmin edilir. Çalışanlar ve işçiler işçiler için ek ödenek (duruma göre, 6 aylık asgari ücret veya iş imkanı veya belediye ve/veya diğer kurumlar tarafından kolaylaştırılan diğer sosyal destek mekanizmaları gibi gelir iyileştirme yardım paketi) ödenecektir. Ekinler ve söz konusu arazide yapılan diğer yatırımların değeri (tam ikame maliyeti üzerinden) için tazmin edilir. Resmi olmayan kullanıcılar Geçim kaynaklarını ve yaşam standartlarını iyileştirme ve onları yerinden edilme öncesi seviyelere geri getirme çabalarına yardım edilmesi. Etkilenen işyerinin tam yenileme maliyeti. İşi yeni bir Etkilenen işletmeler yerde yeniden kurmak için geçiş yardımı ve gerektiği şekilde gelir kaybının tazmin edilmesi (duruma ve kaybedilen zamana bağlı olarak). Etkilenen ortak arazi ve varlıklar Topluluğun mutabakatı ile tam değiştirme maliyeti veya alternatif tazminat.8 Topraklarının %10'undan fazlasını kaybeden Geçim kaynaklarının eski haline getirilmesini sağlamak için kişiler PEK'lere yardımcı olunması. Arazi/varlık kaybının yerine koyma maliyeti; araziden araziye tazminat veya geçici geçim kaynağı desteği gibi ek tazminat önlemleri Olumsuz geçim koşullarından etkilendiği Geçim kaynaklarının eski haline getirilmesini sağlamak için görülen kırılgan gruplar (örneğin reisi bekar, PEK'lere yardımcı olunması. Duruma bağlı olarak, 6 aylık kadın olan haneler, yaşlılar ve/veya okuma asgari ücrete eşdeğer geçim kaynağı iyileştirme paketi yazma bilmeyen kişiler, engelli bireylerin veya duruma bağlı olarak, proje sahibi tarafından bulunduğu haneler, sosyal yardım alan kolaylaştırılan bir iş fırsatı veya diğer sosyal destek haneler, yoksulluk sınırının altındaki haneler mekanizmaları. gibi) İrtifak Hakkı Değerlemesi Geçici olarak edinilen arazilerin tazmininde temel ilke olarak, arazi sahibine kısıtlı erişim ve kullanım hakları ile sınırlı veya kısıtlı arazi kullanımı süresince yaşanan verim ve gelir kaybının tazmin edilmesi gerekir. Kamulaştırma planlarının hazırlanması sırasında irtifak hakkı tesis edilecek alan koordinatları ile birlikte belirlenir ve ardından plan hazırlanır. Daimi irtifak hakkı tesis edilecek alanlarda, irtifak hakkının taşınmaz üzerinde neden olduğu değer kaybı, irtifak hakkının bedeli olarak alınır. Daimi irtifak hakkı tapu siciline şerh edilir ve bedeli hak sahibine ödenir. 8 Müteahhit hatası sonucu ortak arazi ve varlıkların kaybolması/zarar görmesi halinde, yüklenici tazminatla yükümlü olacaktır. 24 Geçici irtifak hakkı kurulacak alanlarda irtifak hakkının taşınmaz üzerinde sebep olduğu gelir kaybı, irtifak hakkının bedeli olarak alınır ve hak sahibine ödenir. İrtifak hakları için, mülkiyet haklarında öngörülen usuller uygulanır; ancak geçici ve sürekli irtifak hakkı tesisine konu alanlar, sahibine teslim edilmeden önce eski haline getirilir. Hesaplamaların doğru yapılabilmesi için değerleme uzmanları öncelikle kamulaştırma alanını ziyaret ederek ve mevcut kullanım durumunu da dikkate alarak tüm faktörleri (toprak yapısı, kullanım durumu, topoğrafya, iklim, yerleşim yerlerine ve yollara yakınlık, uygun ulaşım koşulları, konum, mevcut durum) Kamulaştırma Kanunu'nun 11. maddesi uyarınca inceler. Uzun süreli irtifak hakkı için, arazinin satılmış olması halinde tazmin amaçlı arsa bedeli tespit edilen rayiç bedelinin %35'ini aşamaz. Bu, Türk yasalarına göre izin verilen en yüksek fiyatı temsil eder. Mülkiyette herhangi bir değişiklik olmaz ve alan kullanımı sona erdiğinde kısıtlamalar kaldırılır. Ulusal yasal gerekliliklere ek olarak, proje sahibi, tayin edilen devlet makamı ile koordinasyon içinde, ulusal kanun kapsamında olmayanların, Dünya Bankası'nın ÇSS5'ine uymak için yetkilerin ayrıntılarını veren yukarıdaki Yetkilendirme Matrisine uygun olarak tazmin edilmesini sağlayacaktır. Başka bir deyişle, proje sahibi, ÇSS5'in gerektirdiği tam tazminattan sorumludur. Bu amaçla, proje sahibi, ulusal yasal gereklilik olarak PEK'lere sağlanan kamulaştırma değeri ile ÇSS5 gerekliliği olarak tam tazminat arasındaki boşlukları anlamak için kamulaştırma sürecinden sorumlu yetkili makam (Valilik veya Belediye) ile yakın koordinasyon içinde çalışacaktır ve proje sahibi bu boşlukları doldurmak için ek bütçe ayıracaktır. 6. Organizasyon Prosedürleri ve Uygulama Süreci Borçlu olarak STB, proje sahibi tarafından kendi ayrı bütçeleri dahilinde aşağıdaki gerekliliklerin yerine getirilmesini sağlayacaktır 9. • Banka kredisi / hibesi ile finanse edilen KA'lar tarafından önerilen alt projelerin herhangi birinden kaynaklanabilecek herhangi bir arazi ve / veya herhangi bir yeniden yerleşim10 bu Yeniden Yerleşim Çerçevesine uygun olacaktır. • STB, alt projeleri finanse etmeden önce, çevresel ve sosyal etkilerin ve sorunların KA'lar tarafından tanımlanmasını, bu çerçevede açıklanan süreçlerin takip edilmesini ve arazi edinimi veya yeniden yerleşime ihtiyaç duyulacağı durumlarda, bu çerçeveye uygun olarak bir YYP hazırlanmasını sağlar. Sonrasında dosya incelenmek ve onaylanmak üzere Dünya Bankası'na sunar ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı web sitesinde ve ilgili KA web sitesinde yerel olarak açıklanır. STB'nin rolü, YYÇ'yi anlamak ve uygulamak için KA'lara talimat vermek ve kapasite oluşturmak; sosyal taramanın bir gerekliliği ortaya çıkardığı durumlarda, STB geçmiş arazi edinim uygulamaları için çevresel ve sosyal durum tespiti yapar ve Son Denetimlerdeki tüm eylemlerin KA'ları tarafından uygulanmasını sağlar. Yatırımların arazi alımını gerektirdiği durumlarda, STB, YYÇ'ye göre bir YYP hazırlayacak, istişare edecek ve açıklayacaktır; YYP'lerin/Son Denetimlerin uygulanmasının Kalkınma Ajansları tarafından zamanında 9 Arazi edinimi ve/veya yeniden yerleşim işleri için proje finansmanı sağlanmayacaktır. Proje sahipleri, arazi edinimi ile ilgili tüm masrafları kendi finansman kaynaklarından karşılamakla sorumlu olacaktır. 10 ÇSS5 kapsamında, Gönülsüz Yeniden Yerleşim, (i) yer değiştirme veya barınak kaybı; (ii) arazi veya varlıklara erişim dahil varlıkların kaybı; veya (iii) etkilenen kişilerin başka bir yere taşınması gerekip gerekmediğine bakılmaksızın, gelir kaynaklarının veya geçim kaynaklarının kaybı. Özet olarak, ÇSS5 kapsamındaki “gönülsüz yeniden yerleşim” fiziksel yeniden yerleşimi içermeyebilir ve fiziksel yeniden yerleşimi içerebilecek her türlü arazi alımını ve tüm varlıklar üzerindeki etkiyi ifade eder. Bununla birlikte, bu YYÇ'nin amaçları doğrultusunda, "arazi edinimi" terimi, "yeniden yerleşime" ek olarak kullanılır; birincisi yalnızca arazinin alınmasını ifade eder ve ikincisi, fiz iksel yeniden yerleştirmeyi içerir. 25 yapılmasını sağlayacak, bu YYÇ'ye ekli (Ek 2) raporlama formatını kullanarak altı ayda bir Banka'ya düzenli olarak rapor verecektir. • STB, arazi edinimi veya yeniden yerleşimi içeren alt projelerden mümkün olduğunca kaçınılmasını sağlayacaktır. Başka bir deyişle, bu çerçeve belgedeki teknik gerekliliklere dayalı olarak arazi edinimi minimum düzeyde tutulmaktadır. Projenin uygulanması sırasında, arazi edinimi veya yeniden yerleşim gerektiğinde, STB, önerilen alt yatırımlar için bir kamulaştırma veya yeniden yerleşim süreci yürütülmesi gerektiğini Banka'ya bildirecektir. Gerekli plan ve değerlendirmeleri hazırlayan STB, daha sonra proje sahibinin bu çerçevedeki prosedürleri ve STB tarafından hazırlanan veya onaylanan planları/değerlendirmeleri tatmin edici bir şekilde yürütmesini sağlayacaktır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Yeniden Yerleşim Planının uygulanması sırasında uygulamayı izleyecektir. Arazinin mülkiyetinin proje sahibine geçmesi üzerine, uygun belgelere dayanarak Banka'ya kamulaştırma veya yeniden yerleşim sürecinin sona erdiğini ve proje sahibinin arazi üzerinde tam kontrole sahip olduğunu bildirecektir. Ancak kamulaştırma süreci sona erdikten sonra, bu çerçeve politika belgesinde yer alan şartnamelere uygun olarak ve tüm tazminatın ödenmesi ve gerekli tüm yardımın sağlanması dahil olmak üzere, inşaat süreci Dünya Bankası tarafından finanse edilmeye başlanacaktır. Projeden öğrenilen derslere dayalı olarak, STB'nin denetleyici rolünü geliştirmek için, STB ve Kalkınma Ajansları personeline Dünya Bankası Çevresel ve Sosyal Standartları hakkında eğitim verilecektir. STB, KA'larla alt anlaşmalar imzalarken, alt proje düzeyinde projenin arazi edinimi ve yeniden yerleşim yönleriyle ilgilenecek irtibat personeli belirleyecektir. Dünya Bankası, STB ile birlikte, KA'ların personeline ÇSS5 gereklilikleri hakkında ilk eğitim ve desteği sağlayacak ve ardından STB, KA'lara uygulama desteği sorumluluğunu verecektir. Genel görevlerin ve sorumlu tarafların listesi aşağıda Tablo 6'da verilmiştir. Aşağıdaki Tabloda, Proje sahibi, Bileşen 1 veya 2 kapsamında alt proje finansmanı alacak olan özel veya kamu kuruluşunu ifade eder. Tayin Edilmiş Makamlar, Türk iç hukukuna göre zorunlu arazi edinimi ve tazminat ödemeleri için üstün etki yetkisini kullanmaktan resmi olarak sorumlu olan kamu kurumlarını ifade eder. Tablo 6. Genel Görevler ve Sorumlu Taraflar Görev Sorumlu parti YYÇ'nin Uygulanması ve YYP'lerin Hazırlanması STB-PUB KA'ların RF ve RP'lerin gereklilikleri ve Ex Post Denetimleri konusundaki farkındalığını geliştirmek İlk tarama için KA'lar, detaylı tarama için STB-PUB Arazi edinimi/Yeniden Yerleşim gerekliliğini anlamak için proje taraması * STB-PUB (karmaşık alt projeler için bir danışmanın RP'lerin/Sonraki Denetimlerin Hazırlanması desteğiyle) DB Denetimlerinin Onayı RP ve Ex Post Denetimlerinin açıklanması ve istişare STB-PUB ve KA'lar edilmesi STB-PUB, KA'lar ve proje sahibi Denetimlerin Uygulanması Bilgilendirme ve İstişareler 26 STB-PUB / KA'lar / ilgili Tayin Edilmiş Makam Bilgi ve belgelerin Projeden Etkilenen tüm Kişilere ve (Valilikler/Belediyeler) topluluklara açıklanması ve halka açık toplantıların düzenlenmesi STB-PUB / KA'lar İstişare faaliyetlerinin kayıtlarının tutulması (geri bildirim ve şikayetler dahil) Arazi Edinim Süreci Arazi sahipleri ve sakinleri/kullanıcıları ile doğrudan iletişim ve ziyaretler STB, KA'lar, ilgili atanmış otorite ile koordinasyon içinde (Valilikler/Belediyeler) İnşaat başlamadan önce müzakereler ve kamulaştırma faaliyetleri STB, KA'lar, ilgili atanmış otorite ile koordinasyon içinde (Valilikler/Belediyeler) İnşaat başlamadan önce savunmasız kişilere/hanelere STB, KA'lar, ilgili atanmış otorite ile koordinasyon içinde yardım sağlanması (Valilikler/Belediyeler) İnşaat başlamadan önce tazminat paketlerinin Proje sahibi ve ilgili yetkili makamlar ödenmesi/temin edilmesi (Valilikler/Belediyeler) İzleme ve Raporlama RP'lerin ve Sonraki Değerlendirmelerin STB-PUB uygulanmasına ilişkin izleme ve Dünya Bankası'na raporlama (üç ayda bir) Şikayetlerin Alınması ve Yönetilmesi Şikayet işleme ve yönetimi STB-PUB / KA'lar Şikayetlerin alınması ve şikayetlerin alındığının kabul STB-PUB / KA'lar edilmesi Şikayetlerin entegre bir kaydını tutmak STB-PUB / KA'lar (*) ÇSYÇ'nin gereği olarak projenin başlangıç aşamasında sosyal etki açısından proje taraması yapılacaktır. Örnek kontrol listesi Ek 4'te verilmiştir . 6.1. Geçmiş Arazi Ediniminin Durum Tespiti İçin Uygulama Süreci Krediye/hibeye başvuran proje sahibi, projenin doğası gereği daha önce kamulaştırma yoluyla arazi edinmiş olabilir. Böyle bir durumda, ÇSS5'e uyum için ve ÇSS5 gerekliliklerine göre bulunabilecek herhangi bir boşluk olup olmadığını ele almak için geçmişteki arazi edinimine ilişkin Denetimin gerçekleştirilmesi (Ex-Post Denetim) yapılmalıdır. Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimi, tüm PEK'lerin ikame bedelleri üzerinden tazmin edilmesini, haklarının ve yetkilerinin farkında olmalarını ve olası talepler için şikayet mekanizması hakkında bilgi sahibi olmalarını ve bu mekanizmaya erişmelerini ve savunmasız veya ciddi şekilde etkilenmiş hiçbir kimsenin daha kötü durumda olmamasını sağlayacaktır. Diğer bir deyişle süreç, proje kapsamında arazisi alınan herkesin daha iyi veya eşit yaşam koşullarına sahip olmasını sağlayacaktır. Bu çerçeveyi geriye dönük olarak uygulamak ve tüm bireysel tazminat ödemelerinin ikame maliyeti üzerinden veya belirtilen diğer standartlar kapsamında yapıldığını değerlendirmek için aşağıdaki prosedür uygulanacaktır: STB tarafından gerçekleştirilen tarama sürecinin daha önce edinilmiş arazilerdeki miras sorunlarının tespit edilmesiyle sonuçlandığı durumlarda, STB itiraz edilmemesi için bir Harcama Sonrası Mali (Ex- Post) Denetimi Dünya Bankası ile paylaşacaktır. Sosyal inceleme aşağıdaki bilgileri içermelidir: 27 • Proje tanımı ve temel bileşenler. • Parsel numarası, etkilenen veya alt proje kapsamında edinilen parselin yüzdesi, arazi türü (kuru arazi, incir ağacı vb.), arazi üzerindeki herhangi bir varlık, tazminat birim fiyatı ile bir Arazi Edinimi tablosunda listelenen projeden etkilenen kişilerin sayısı ve tazminat miktarı vb. Arazi edinim tablosu (excel formatında) sosyal incelemeye ek olacaktır. • Tazminat fiyatlarının nasıl belirlendiğini belirtmek ve tazminatların ikame maliyetinde olup olmadığını göstermek için arazi değerleme metodolojisi. ESS5'e göre, “ikame maliyeti”, PEK'lerin ikame arazi veya varlıkları satın alması/kayıt etmesi için gerekli olabilecek vergiler ve harçlar dikkate alınarak hesaplanacaktır. • Yetki Matrisine göre etki kategorileri. • Projeden etkilenen kişiler hakkında, ana geçim kaynakları, arazi temelli faaliyetin onlar için önemli bir gelir kaynağı olup olmadığı ve ilgili alt projeden kaynaklanan geçim kaynakları üzerinde herhangi bir olumsuz etki olup olmadığı hakkında sosyo-ekonomik bilgiler toplanmalıdır. • Arazi ve varlıklar için ikame değeri üzerinden nakit alarak tam olarak tazmin edilemeyen, kırılganlık kategorilerine giren ve/veya geçim kaynakları etkilerinden muzdarip olan belirli bireylerin tanımlanmasını sağlayacak hanehalkı düzeyinde bilgiler. Savunmasız insanlar; (ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere) bekar, reisin kadın olduğu haneler, engelliler, yaşlılar, okuma yazma bilmeyen, yoksul haneler. • Belirlenen devlet makamının veya proje sahibinin herhangi bir istişare gerçekleştirmiş olduğu durumlarda, PEK'ler, muhtar(lar) ve varsa diğer paydaşlarla istişarelerin tanımı (yani tarihler, içerik, katılım düzeyi, dile getirilen endişeler vb.), • Varsa şikâyet kaydı, Şikâyet Yönetimi ve herhangi bir şikâyet varsa şikayetin kaydedilip edilmediğini içeren Şikâyet Mekanizması Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimde herhangi bir uyumsuzluk/tutarsızlık bulunması durumunda hafifletici önlemler alınacak ve bu, alt projenin ÇSED/ÇSYP'sine ekli bir eylem planının parçası olacaktır. Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimin Açıklanması: Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimin içeriği, etkilenen PEK'lerle istişare edilerek hazırlanacaktır, çünkü önceki başvurular görüşmeler yoluyla araştırılacaktır. STB tarafından hazırlanan Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimi, PEK'lere bireysel olarak ve onların onayı ile danışılmalıdır. Her bir PEK, tabloda tanımlanan etkisini doğrulayabilmelidir. Banka tarafından onaylandıktan sonra, Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetim, KA'ların, STB'nin ve Dünya Bankası'nın harici web sitesinde hem Türkçe hem de İngilizce olarak açıklanacaktır. 7. Şikayet Mekanizması (ŞM) ve Dava Açma Hakkı Proje için hazırlanan Paydaş Katılım Planına (PKP) uyarınca, proje bazlı şikayet mekanizması şunları amaçlamaktadır: • Projeyi etkileyen sorunların belirlenmesine ve tarafsız, zamanında ve etkili bir şekilde çözüme kavuşturulmasına izin vermek, • Projeden etkilenen paydaşlar da dahil olmak üzere yararlanıcıların hesap verebilirliğini güçlendirmek ve • Paydaşların geri bildirimde bulunabileceği ve endişelerini dile getirebileceği kanallar sağlamak. Etkili bir ŞM'ye sahip olmak, aynı zamanda, dış müdahale, yolsuzluk veya kötü yönetim gibi çatışmaları ve riskleri azaltma amaçlarına da hizmet edecek; proje faaliyetlerinin ve sonuçlarının kalitesini 28 iyileştirecek ve proje prosedürlerinin ve uygulama süreçlerinin güçlü ve zayıf yönleriyle ilgili olarak proje yönetimi için önemli bir geri bildirim ve öğrenme mekanizması olarak hizmet edecektir. Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarına göre arazi sahibi, kamulaştırma kararının resmi olarak ilanını takip eden otuz (30) gün içinde idari yargıda iptal davası ve yargıda maddi hatalara karşı düzeltme davası açabilir. Davanın olumsuz sonuçlanması veya reddedilmesi durumunda ise, mal sahibi, mahkeme tarafından belirlenen kamulaştırma bedeline istinaf mahkemesine itirazda bulunabilir. Ayrıca, ÇSS5'e uyum sağlamak ve dava vakalarını azaltmak için aşağıdakiler uygulanacaktır: • Arazi edinimi ile ilgili şikayetler yalnızca STB ve KA seviyelerinde ele alınacaktır. Yükleniciler, arazi edinimi ile ilgili her türlü sorunu DA'lara veya STB'ye iletecektir. • STB PUB'de merkezi düzeyde ŞM'nin yönetiminden kilit sorumlu olacak bir sosyal uzmana sahip olacaktır. Benzer şekilde, KA'lar, ŞM'yi kendi seviyelerinde yönetmek için ŞM odak noktaları atayacaktır. ŞM sorumluları, etkilenen kişilerin temsilcisi ile yakın temas halinde olacaktır. Temsilci, projeden etkilenecek topluluk tarafından katılımcı, erişilebilir ve şeffaf bir şekilde seçilecektir. • Hem STB'ninsosyal uzmanının hem de KA'ların ŞM temas noktalarının iletişim bilgileri, etkilenen kişiler tarafından kolayca erişilebilir olacaktır. Etkinin ciddiyetine bağlı olarak, etkilenen kişilere sorumlu görevlilerin iletişim numaraları sağlanacaktır. • Hem sosyal uzman hem de KA'ların ŞM sorumluları, YYÇ, YYP'ler veya Harcama Sonrası Mali (Ex Post) Denetimlerinin uygulanması sırasında etkilenen kişilerin erişebileceği bir yer ve zamanda toplantılar düzenleyecek ve belirli bir duruma bağlı olarak onlarla önceden iletişim halinde olacaklardır. Her iki durumda da, sosyal uzman ve KA'ların ŞM sorumluları, alınan tüm şikayetleri, bunların nasıl yanıtlandığını ve çözüldüğünü ve bu eylemlerin gerçekleşmesi için geçen süreyi belgelediği bir şikayet mekanizması tutacaktır. • ŞM için iki şikayet formu kullanılacaktır. İlk form “şikayet başvuru formu” olarak oluşturulacaktır. Düzeltici faaliyetin ve şikayetin giderilmesinin ardından “kapat” formu ŞM sorumluları tarafından doldurulur. ŞM yasal bir mekanizma değildir ve diğer konuların yanı sıra yalnızca tazminat miktarı, hak sahipliği sorunları, arazi edinimi ve yeniden yerleşim süreçlerinde ortaya çıkabilecek sorunları ele alabilir. KA'ların ŞM sorumluları, resmi kanalların dahil edilmesi ihtiyacını mümkün olduğu ölçüde önlemek veya en aza indirmek için etkilenen taraflarla müzakere ve bir anlaşmaya varma yoluyla kendisine getirilen sorunları çözmek için etkilenen tarafla birlikte çalışmaya çalışacaktır. Mahkemeler gibi uyuşmazlıkların çözümü için. KA'ların ŞM odak noktalarına ilişkin bilgiler, hazırlanacak olan alt projeye özel PKP'lere ek olarak YYP'lerde yer alacaktır. 7.1 ŞM'ye Genel Bakış ve Yapısı Şikayet Mekanizması (ŞM), herhangi bir paydaşın bir projenin planlanması, uygulanması veya yönetimi ile ilgili olarak şikayette bulunmasına, endişelerini dile getirmesine veya öneriler, sorular ve övgüler gibi geri bildirimler sağlamasına izin veren bir süreçtir. SoGreen, şikayetleri ve geri bildirimleri Dünya Bankası'nın Çevresel ve Sosyal Standartlarına (ÇSS) uygun olarak almak, değerlendirmek ve ele almak için şeffaf ve kapsamlı bir ŞM kuracaktır. ŞM, potansiyel veya gerçekleşmiş Proje etkilerini hafifletmek, yönetmek ve çözmek ve ayrıca uluslararası standartlar kapsamındaki yükümlülükleri yerine getirmek ve Projeden etkilenen kişiler, çalışanlar ve diğer ilgili taraflarla olumlu ilişkiler oluşturmak için önemli bir proje aracıdır. Ek olarak, ŞM Proje zorlukları hakkında PUB'a zamanında girdi sağlar ve ele alınması gereken konuların etkili bir şekilde tanımlanmasına olanak tanır. 29 Projeye özel paydaş ŞM, PKP'de SEA/SH şikayetleri için bir yanıt mekanizması da dahil olmak üzere ayrıntılı olarak açıklanırken, proje çalışanları için ŞM, İşgücü Yönetim Planında (İYP) ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Proje tarafları (yerel topluluk üyeleri, proje çalışanları, yükleniciler, proje personeli, hükümet yetkilileri) ve diğer ilgili taraflar (özel sektör, STK'lar, medya vb.) dahil olmak üzere tüm proje paydaşlarının ŞM'ye erişimi olacaktır. ŞM'nin hedef kitleleri aşağıdakileri içerir ancak bunlarla sınırlı değildir: • Proje yararlanıcıları • Binalardaki inşaat/yenileme faaliyetlerinden potansiyel olarak etkilenebilecek topluluklar • Proje Çalışanları • PUB /KA'ların üyeleri • Diğer taraflar (STK'lar vb.) Proje paydaşları, diğerlerinin yanı sıra, Proje kapsamında aşağıdaki haklara sahiptir: • Bilgi edinme hakkı • Bir dış tarafın uygunsuz müdahalesine karşı hak • Dolandırıcılık ve yolsuzluktan arınmış bir proje hakkı Proje paydaşları, bu haklardan birinin veya daha fazlasının ihlal edildiğine inanıyorsa veya Proje ilke ve prosedürlerinden herhangi birinin ihlal edildiğini düşünüyorsa, şikayette bulunabilir ve geri bildirimde bulunabilir. ŞM, geri bildirim sağlamak için birkaç farklı kanal sunacaktır. Yararlanıcılar ve diğer etkilenen ve/veya ilgili taraflar, tercihlerine göre şikayetlerini, kaygılarını veya taleplerini dile getirmenin en uygun yolunu belirleyebilirler. Proje paydaşları, çeşitli iletişim kanalları (şahsen, posta, telefon, farklı seviyelerde proje web sitesi) aracılığıyla geri bildirimde bulunma ve şikayetleri bildirme fırsatına sahip olacaktır. Şikayetler/endişeler/öneriler aşağıdaki üç düzeyde ele alınacaktır: (a) yükleniciler düzeyi; (c) KA'lar seviyesi; (d) merkezi düzey STB Proje Uygulama Birimi (PUB). Geri bildirim sağlayan/şikâyetçi, kaygılarını/şikâyetlerini CİMER/YİMER gibi mevcut ulusal kanallar/yollar veya proje düzeyindeki ŞM dışında kalan yargı yoluyla da iletebilir. Her bir iletişim kanalı için sorumlu taraflar aşağıda tanımlanmıştır. • Şahsen: KA'lar, yükleniciler,Diğer Yerel Proje ŞM Ekipleri İlgili Devlet Daireleri • Proje E-postası ve Web Sitesi: PUB, KA'lar, Yükleniciler, Diğer Yerel Proje ŞM Ekipleri (Bileşen 2 kapsamındaki belediyeler veya diğer kamu kurumları gibi) • Cep Telefonu: PUB, KA'lar, Yükleniciler, Diğer Yerel Proje Ekipleri • Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Ücretsiz Çağrı Hattı • CİMER ve YİMER: Proje Uygulama Birimi Şikayet Mekanizması Ekibi Şikayet Kaydı, Çözümleme ve Kapanış Prosedürü Bu Proje kapsamında şikayetlerin alınması ve kaydedilmesi, farklı ŞM süreçleri, sorumlu taraflar ve süreçlerle ilgili açıklamalarla birlikte proje için hazırlanan Paydaş Katılım Planı (PKP) Bölümünde detaylandırılmıştır. Bununla birlikte, bu Proje sırasında tüm ŞM süreçleri için ortak değerlendirme 30 prosedürleri aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır • Tüm şikayetler, gerçek olup olmadıkları ve Proje faaliyetleriyle ilgili olup olmadıklarına göre sınıflandırılmak üzere incelenir. Dile getirilen sorunlar/ihtilaflar Proje ile ilgili değilse, Şikayet Eden'e ilgili tarafla iletişime geçmesi için rehberlik sağlanır. Uygun şikayetler, ÇSYÇ'de tanımlanan Proje sosyal ve çevresel gerekliliklerine göre yanıtlanır. • Doğrudan telefon görüşmeleri, e-postalar ve yüz yüze görüşmeler/iletişim yoluyla alınan tüm şikayetler kayıt altına alınır ve farklı ŞM seviyelerindeki ŞM sorumluları, kaydı takip eden on (10) iş günü içinde Şikayetçi ile iletişime geçerek Projenin şikayete yanıt verme sürecini açıklar. • STB'deki PUB'nin, KA'lardaki personelin ve yüklenicilerin her biri şikayetçileri araştırmak ve yanıtlamak için on beş (15) iş gününe sahiptir. Konu daha karmaşık bir soruşturma gerektiriyorsa, STB PUB'nin onayı üzerine, şikayeti çözmek için gerekli eylemleri ve olası zaman çizelgesini açıklayan güncel bilgiler şikayetçiye sağlanır . • Şikayetin çözüme kavuşturulması için şikayet sahibinin tabi olduğu ilgili düzenlemelere uygun olarak şikayetçiyi memnun edecek gerekli düzeltici faaliyetler uygulanır. • Tüm taraflar, çözüm sürecinde düzeltici faaliyetler konusunda anlaşmaya sağlamayı amaçlayacaktır. PUB, her şikâyeti yanıttan sonraki otuz (30) iş günü içinde çözmeyi amaçlar. Bu süre, STB'deki ilgili Daire Başkanının onayı ile uzatılabilir. • Şikâyetçiler, şikayetleri ile ilgili olarak işlem yapan tarafın kararından memnun kalmadıkları takdirde, Bölüm c. “İtiraz Mekanizması”nda belirtildiği şekilde mahkemeye başvurabilirler. • Gerçekleştirilendüzeltici eylemlere yönelik kanıtlayıcı belgeleri (ilgili sahada çekilen fotoğraflar veya diğer belgeler) toplanır ve PUB veya diğer ilgili şikayet yöneticisi ve şikayet sahibi tarafından bir "şikayet kapatma protokolü" imzalanır. İtiraz Mekanizması Şikayet hala çözülmediyse, şikayetçi şikayetini merkezi düzeyde daha yüksek bir ŞM mercine iletebilir/itirazda bulunabilir. Karardan memnun kalmazsa, şikayetini uygun mahkemeye iletebilir. ŞM'ye İlişkin Bilgilerin Yayılması Projenin ŞM'si hakkındaki bilgiler, katılımcı paydaşlarla yapılan ilk geri bildirim istişarelerinin bir parçası olarak duyurulacaktır. ŞM ile ilgili bilgiler ayrıca STB'nin web sitesinde Türkçe olarak yayınlanacaktır. Projeden doğrudan etkilenen paydaşların çoğu için iletişim dilinin Türkçe olması beklenirken, farklı yükleniciler, taşeronlar ve işçiler arasındaki koordinasyonun sağlanmasına dikkat edilerek herhangi bir dil farklılığının giderilebilmesi sağlanacaktır. Yükleniciler şikayetlerin farklı dillerde alınması için gerekli işlemleri yapacaklardır. ŞM’nin şeffaflığını ve erişilebilirliğini sağlamak için, proje paydaşlarını (kamu personeli, kamu idareleri, vatandaşlar ve Proje çalışanları) hedefleyen kapsamlı bir iletişim araçları seti mevcut olacaktır. ŞM hakkında bilgi yaymaya yönelik iletişim araçları, bunlarla sınırlı olmamak üzere aşağıdakileri içerecektir; • Bilgilendirici broşürler, posterler • Resmi mektuplar, yazışmalar • Duyuru panolarında, halka açık yerlerde ve resmi Proje web sitesinde duyurular 31 • Proje yararlanıcıları, çalışanlar ve diğer paydaşlarla istişare toplantıları • Yararlanıcılar ve KK'lerle eğitimler Bilgi yayma faaliyetleri ile ilgili ayrıntılara, projenin PKP ve ŞM El Kitabında verilecektir 7.2 Şikayetlerin İzlenmesi ve Raporlanması Şikayetlerin izlenmesi ve raporlanması, kalkınma ajansları (KA) ve STB'deki ŞM sorumlu personeli ve yükleniciler tarafından yapılacaktır. KA'lardaki ve yüklenici düzeyindeki ŞM sorumlu personelleri PUB’nin ŞM sorumlu personeline şikayetler hakkında aylık raporlar sunmakla sorumlu olacaklardır. PUB'nin ŞM sorumlu personelia şağıdakilerden sorumlu olacaktır: • Şikâyetlerin sayısı, içeriği ile ilgili şikâyet giderme sorumlularından gelen nitel verilerin toplanması ve analiz edilmesi ve tek bir proje veritabanına yüklenmesi • Çözülmemiş sorunları izlemek ve bunları çözmek için önlemler önermek; Proje ilerleme raporlarının bir parçası olarak Dünya Bankası'na ŞM mekanizmaları hakkında üç aylık raporlar sunulacaktır. PUB tarafından sunulacak raporlar, aşağıdakiler hakkında güncel bilgiler sağlayan ŞM ile ilgili bir bölüm içerecektir: • ŞM uygulamasının durumu • Alınan şikayetlerin sayısı (başvurular, öneriler, şikayetler, talepler ve olumlu geri bildirimler dahil), çözülen şikayetlerin sayısı hakkında nitel veriler;Şikayetlerin ve yanıtların türü, sağlanan sorunlar ve çözülmemiş şikayetler hakkında nicel veriler ve alınan her türlü düzeltici önlem. 7.3 Dünya Bankası Şikayet Giderme Sistemi Dünya Bankası tarafından desteklenen bir projeden olumsuz etkilendiklerine inanan topluluklar ve bireyler, şikayetlerini mevcut proje düzeyindeki şikayet mekanizmalarına veya Banka'nın Şikayet Giderme Hizmeti'ne (ŞGH) şikayette bulunabilirler. ŞGH, alınan şikayetlerin projeyle ilgili endişeleri gidermek için derhal gözden geçirilmesini sağlar. Projeden etkilenen topluluklar ve bireyler şikayetlerini Banka'nın bağımsız Teftiş Paneline (BTP) iletebilir. BTP, Banka'nın politika ve prosedürlerine uymamasının bir sonucu olarak zararın oluşup oluşmadığını belirleyen Teftiş Panelini ve topluluklara ve borçlulara şikayetleri ihtilaf yoluyla ele alma fırsatı sağlayan Uyuşmazlık Çözümü Hizmetini barındırır. Şikayetler doğrudan Banka Yönetiminin dikkatine sunulduktan ve Yönetime cevap verme fırsatı verildikten sonra herhangi bir zamanda BTP'ye iletilebilir. Şikayetlerin Banka'nın Şikayet Giderme Hizmeti'ne (ŞGH) nasıl iletileceği hakkında bilgi için lütfen http://www.worldbank.org/GRS adresini ziyaret edin. Şikayetlerin Banka Bağımsız Teftiş Paneli’ne nasıl iletileceği hakkında bilgi için lütfen https://accountability.worldbank.org adresini ziyaret edin . 8. Bütçe Yatırımlar için arazi edinimi/kamulaştırması ve yeniden yerleştirme/taşıma sürecinin olması durumunda, süreç proje sahibi adına ilgili Valilik veya Belediye Birimleri tarafından yürütülecektir. STB, takip edilen sürecin başta ÇSS5 olmak üzere ilgili Türk mevzuatı ve Dünya Bankası standartlarına uygun olduğunu teyit edecektir. STB-PUB, arazi edinimi ve yeniden yerleşim süreçlerinin izlenmesine, sürecin uygun olmadığı durumlarda not alınmasına ve kaydedilen ilerleme hakkında düzenli olarak Banka'ya 32 rapor verilmesine yardımcı olacaktır. Proje sahibi, arazi edinimi ve yeniden yerleşimi kendi finansman kaynaklarından finanse edecektir. Bu bağlamda, tüm arazi edinimi, tazminat, varsa gelir ve geçim kaynaklarının restorasyonu ve rehabilitasyonu, istişareler ve şikayetlerin giderilmesi, projenin arazi edinim bütçesini oluşturacaktır. Proje için hazırlanan her YYP, yönetim, izleme ve değerlendirme, yeniden yerleşim evleri, tarım ve konut arazileri, mahsuller, evler ve diğer yapılar, işyeri ve diğer varlıklar, kamu kurum ve hizmetlerinin tasarımı için teknik uzmanlar için değiştirme veya rehabilitasyon maliyetlerinin dökümünden oluşan tazminat ve diğer hakların ayrıntılı maliyet bilgisini içerecektir. 9. İstişare & Katılım Dünya Bankası'nın yeniden yerleşim, arazi edinimi ve tazminat politikalarında önemli bir adım, kamu istişaresi, katılımı ve etkilenen insanların şikayetlerini giderme sürecinin oluşturulması için bir çerçevedir. Bilgilendirme çalışmalarında, STB ve Kalkınma Ajansları güvenilir, doğru bilginin kolayca anlaşılır ve kültürel açıdan uygun biçimlerde ve dilde kullanıma sunulmasını sağlayarak tüm paydaşlara ulaşmasını sağlamaya çalışacaklardır. Taslak YYÇ, proje ÇSYÇ, Paydaş Katılım Planı ve İşgücü Yönetim Planı ile birlikte, istişare toplantısından önce ilgili paydaşların görüş ve yorumlarını almak için STB'nin web sitesinde hem İngilizce hem de Türkçe olarak açıklanacaktır. Dokümanlar ayrıca Dünya Bankası'nın web sitesinde de kullanıma sunulacaktır. Açıklanan belgelere ilişkin geri bildirimler, resmi yazışmalar, çevrimiçi geri bildirim formları ve e- postalar aracılığıyla toplanacak ve menfaat sahiplerinin yorum gönderirken seçebilecekleri çeşitli yollar sağlanacaktır. Alt proje düzeyinde YYP'lerin hazırlanması sırasında, katılımı sağlamak ve herkesin görüşlerinin dikkate alınmasını sağlamak için YYP'yi ve/veya taslak YG/ Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimi tartışmak üzere projeden etkilenen kişilerle istişareler yapılacaktır. İstişare ve katılım erişilebilir ve anlamlı bir şekilde gerçekleştirilecektir. YYÇ ve YYP'ler/ Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetimleri, etkilenen kişilerin görmesi ve istişare etmesi için toplantılardan önce açıklanacaktır. KA'lar ve/veya STB, danışma toplantılarında etkilenen kişinin sorularına yanıt verecektir. İstişare toplantılarında, katılımcılar ve gündeme getirilen sorunlar belgelenecektir. Bilgilendirme faaliyetleri, aşağıdakilerden birini içeren iyi hedeflenmiş mekanizmalar yoluyla uygulanacaktır: (i) bilgilerinin ve proje sonuçlarının görüntülendiği çevrimiçi kanallar (proje web sitesi ve/veya belediyelerin web sayfaları) , (ii) İlgili Kalkınma Ajansları, Valilik ve Belediye sosyal medya kanalları, (iii) proje müdahalelerinin nerede/neden/nasıl yapıldığını gösteren basılı dağıtım materyalleri (posterler, broşürler, infografikler vb.). Bilgilendirme materyalleri, ilgili Kalkınma Ajansları, Valilik ve Belediyenin bilgi masaları aracılığıyla dağıtılacak, (iv) proje kapsamında yürütülecek çalışmalar hakkında zamanında, ilgili ve yaşamı iyileştiren bilgiler sağlayacak ve varsa güvenlik açıklarını belirtirken arazi edinimi risklerini ele alacak halkı bilgilendirme toplantıları. 33 10. İzleme İzlemenin amacı aşağıdakileri teyit etmek olacaktır: • YYP ve Ex-post Denetimlerinde açıklanan aksiyon ve taahhütlerin eksiksiz ve zamanında uygulanması, • Projeden etkilenen insanların kararlaştırılan süre içinde tazminat ve haklarını alması, ve • Projeden etkilenen kişiler tarafından yapılan şikâyet ve şikayetler takip edilmesi ve gerekli düzeltici işlemlerin uygulanması Denetimin uygulanmasına yönelik birincil izleme sorumluluğu, Kalkınma Ajanslarıyla koordinasyon içinde STB'ye ait olacaktır. Planların ve değerlendirmelerin uygulanmasından KA'lar sorumlu olacağından, KA'lar bir Yeniden Yerleşim Planı veya Sonradan Denetim gerektiren alt projeler için STB'ye üç ayda bir rapor verecektir. STB, alt projeye özgü gelişmeleri ve uygulama ilerlemesini, yalnızca bir Yeniden Yerleşim Planı veya Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetim gerektiren alt projeler için üç aylık izleme raporlarını Dünya Bankası ile paylaşacaktır. Hem STB hem de KA'lar, proje uygulamasının YYP'ler ve/veya Harcama Sonrası Mali (Ex-Post) Denetim ile tamamen tutarlı olmasını sağlama ve ayrıca bu belgelerde belirtilen faaliyetlerin yeterli şekilde izlenmesini ve raporlanmasını sağlama sorumluluğuna sahiptir. İzleme raporlaması için önerilen format Ek -2'de verilmiştir. 34 EKLER EK 1 . YENİDEN YERLEŞİM PLANI İÇİN ÇİZELGE 1. Projenin Tanımı ve Potansiyel Etkiler 2. YYP Hazırlamanın Amacı ve Gerekçesi 3. Yasal çerçeve 4. Etkilenen Kişiler ve Varlıklar Araştırması (temel nüfus sayımı, varlık envanteri ve sosyoekonomik araştırma bilgileri) 5. Değerleme, Tazminat (belirli tazminat oranları ve standartları) 6. Nüfus sayımı veya anket yoluyla belirlenen herhangi bir ek etkiyle ilgili politika yetkilendirmeleri, Yetkilendirme Matrisi 7. Yeniden Yerleşim Alanlarının Tanımı ve Geçim Kaynaklarının ve Yaşam Standartlarının İyileştirilmesi veya Eski haline Getirilmesine Yönelik Programlar (Yeniden Yerleşim Uygulama Planı -YYUP- ve Gelir Restorasyon Planı - GRP- dahil) - yeniden yerleşim alanlarının tanımı yalnızca herhangi bir fiziksel yer değiştirme olması durumunda açıklanabilir, aksi takdirde belge, ekonomik yer değiştirme için gerekirse geçim kaynaklarının restorasyonu stratejisini tartışacak 8. Yeniden Yerleşim Faaliyetleri için Uygulama Takvimi 9. YYP İçin Kamuoyu İstişare ve Bilgilendirme Faaliyetleri 10. Uygulamanın Kurumsal Sorumluluğu 11. Şikayet Giderme Prosedürleri 12. İzleme ve Uygulama 13. Ayrıntılı Maliyet Tahmini ile Zaman Çizelgesi ve Bütçe 35 EK 2 . YYP İLERLEME RAPORLAMA FORMATI STB, proje kapsamındaki arazi edinimi ve yeniden yerleşimin durumu hakkında Bankaya üç ayda bir rapor verecektir. KA'lar ve proje sahibi arasındaki alt hibe sözleşmeleri şunları yansıtacaktır: • Belediye Kanunu (5393 sayılı Kanun), Kamulaştırma Kanunu (2942 sayılı Kanun) ve Kamulaştırma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Kanun No.4650), diğer ilgili kanunlar ve ÇSS5 uyarınca yeniden yerleşim ve arazi ediniminden proje sahipleri sorumlu olacaktır. ve; • KA'ları, Kamulaştırma Kanunu (2942 sayılı Kanun) ve Kamulaştırma Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun (4650 sayılı Kanun), diğer ilgili kanunlar (varsa/uygulanıyorsa Yeniden İskan Kanunu gibi) ve ÇSS-5 kapsamında yeniden yerleşim ve edinimi izleyecektir. Herhangi bir arazi edinimi veya yeniden yerleşim söz konusuysa, Banka'ya kısa bir rapor sunulmalıdır. Rapor için temel olarak aşağıdaki format kullanılır. Her rapor, her vaka için insanlarla yapılan istişare sayısını, istişare tarihlerini ve istişarenin yapıldığı yerleri içermelidir. Aşağıdaki Raporlama formatı örneği, STB'ye sunulmak üzere Kalkınma Ajansları tarafından hazırlanacaktır. STB'nin incelemesinden sonra, raporlama formatı Banka'ya sunulacaktır. 36 YYP İlerleme Raporu Raporun kapağı, hazırlanma tarihini ve raporlama dönemini (ay) ila (ay) 20XX olarak içermelidir. 1 - Alt Proje Açıklaması Aşağıdakiler dahil olmak üzere alt projenin kısa açıklaması/genel görünümü: diğer kaynaklar tarafından finanse edilen bağlantılı tesisler de dahil olmak üzere, işlevselliği ve başarısı için ihtiyaç duyulan ilgili veya bağlantılı tesisler; anahtar bileşenler; Raporlar, arazi erişim gereksinimlerini değiştirebilecek tasarımdaki değişiklikleri veya varyasyonları güncellemelidir. (Tasarımda değişiklik olmadıkça bu bölüm raporlarda nispeten değişmeden kalır) 2 - Uygulama Özeti Arazi edinimi ve/veya yeniden yerleşim konusunda bugüne kadar üstlenilen tüm görev ve faaliyetlerin özeti sağlanmalıdır. Arazi müzakereleri, mahkeme davaları, tazminat ödemeleri, topluluk katılımı, yer seçimi, fiziksel yer değiştirme, geçim kaynaklarının restorasyonu ve şikayetler gibi konulardaki ilerleme açıklanmalıdır. 3 - Ortaya Çıkan Sorunlar ve Öneriler Bu bölüm, temel sorunları açıklamalı ve çözümlenme/çözümlenmeme durumu hakkında rapor vermelidir. 4 -Önceki Tavsiyelerin Takibi Bu bölüm, bir önceki döneme ait herhangi bir takip gerekliliği olmayacağından ilk rapor için mevcut olmayacaktır. İkinci rapordan itibaren bu bölüm, bir önceki raporda ortaya konan temel sorunlar ve bunları hafifletmek için alınan önlemler hakkında bilgi sağlayacaktır. Çözülmemiş herhangi bir sorun, bu bölümde bir kez daha belirtilecektir. 5 - Çözüm Bu bölümde YYP uygulamasındaki genel ilerleme değerlendirilecek ve öneriler doğrultusunda gelecekteki eylemler tartışılacaktır. 6- YYP Uygulamasına İlişkin Özet Tablolar Bu bölüm, YYP'de belirtilen izleme göstergelerine uygun olarak, YY uygulamasına ilişkin hem döneme özgü hem de birikmiş bilgileri çeşitli tablolar aracılığıyla sağlayacaktır. Tablolar, sunulan bilgilerin içeriğine bağlı olarak bir excel çalışma sayfasında ayrı ayrı veya doğrudan bu bölümün altında sağlanabilir. (Birkaç tablo içeren bir Excel sayfası referans olarak verilmiştir ve her bir alt proje için gerektiği şekilde uyarlanabilir.) 37 EK 3 . HARCAMA SONRASI (EX-POST) DENETİM FORMATI 1. Proje Açıklaması Projenin genel tanımı ve proje alanının tanımı (En az aşağıdakileri içermelidir) • Alt projenin ve Proje Sponsorunun Adı ve Yeri • Proje maliyeti • Kurulu üretim kapasitesi • Proje bileşenleri 2. Projenin Karasal Etkileri ve Etkilenen Gruplar Aşağıdakilerin kısa değerlendirmesi: • Seçilen arazinin neden satın alındığını/kiralandığını açıklayan, yer değiştirmeye neden olan proje bileşenleri veya faaliyetleri; Tablo: Arazi Edinimine Konu Olan Parsel ve PEK Sayısı Kalıcı Geçici Toplam satın alındı irtifak hakkı kiralama Bileşen parsel PE Kişi parsel PE Kişi parsel PE Kişi parsel PE Kişi sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı Bileşen X Bileşen Y Bileşen Z Toplam • Projenin arazi alımı gerekliliklerinden etkilenen PEK'lerin ve toplulukların profili (varsa hassas grupların tanımı dahil) • Arazi ediniminin kapsamı ve ölçeği ile yapılar ve diğer sabitlenmiş varlıklar (varsa) üzerindeki etkileri; • Arazi veya doğal kaynakların kullanımı veya bunlara erişim konusunda proje tarafından getirilen herhangi bir kısıtlama; • Yerinden edilmeyi önlemek veya en aza indirmek için düşünülen alternatifler ve bunların neden reddedildiği; ve • Proje uygulaması sırasında yer değiştirmeyi mümkün olduğu ölçüde en aza indirmek için oluşturulan mekanizmalar. • Önemli uygulama tarihleri (satın alma sürecinin başlangıç ve bitiş tarihleri, müzakerelerin zamanlaması vb.) 3. Uygulanan Arazi Edinim Yaklaşımı Arazi edinimi için proje sahibi tarafından benimsenen yaklaşım ve alınan önlemler. En azından aşağıdakilere ayrıntı sağlamalıdır. • Arazi edinimi için kamu yararı kararı gibi elde edilen her türlü karar • İstekli alıcı/istekli satıcının herhangi bir uygulaması (WB/WS) • Kamulaştırmaya ilişkin ulusal kanunun uygulanması (normal edinim süreci, acil kamulaştırma) • Kiralık araziler için yapılan düzenlemeler 38 • Yetki Matrisi Etkilenen Kişi Ek olarak Proje Etkisi Yetkilendirme Proje Bileşeni Kategorisi Hükümler • Tazminatı belirlemek için uygulanan değerleme yöntemi (ödemelerin ikame maliyeti üzerinden yapıldığının gerekçesini dahil edin, mevcut piyasa fiyatlarını ve ödenen tazminatı göstermek için karşılaştırmalı tabloları kullanın) • Tazminat düzenlemeleri ve ödemeleri (ödemelerin nasıl ve ne zaman yapıldığı, süreç ne zaman sonuçlandırıldığı bilgisi) • Geçim kaynaklarının kaybını telafi etmek için alınan herhangi bir ek önlem (proje sahibinin gerçekleştirdiği herhangi bir KSS faaliyetini içerir) 4. Yürütülen Kamuoyunu Bilinçlendirme ve Katılım Faaliyetleri • Proje sahibinin paydaş katılım stratejisi (bir proje PKP'si var mı?) • PEK'ler de dahil olmak üzere paydaşlarla ilişki kurmak için atanmış herhangi bir personel • Bugüne kadar gerçekleştirilen tarih ve amaçla istişareler 5. Projenin Şikayet Giderme Stratejisi • Proje sahibinin şikayet yönetimi (işleyen bir proje ŞM var mı?) • Şikâyetlerin toplanması için proje sahibi tarafından kullanılan araçlar/yöntemler • Bugüne kadar alınan şikayetler (şikâyetlerin konusu ve sayısı, açık veya çözülmüş, cinsiyete göre ayrıştırılmış) 6. Uyumsuzluk ve Önerilen Öneriler • Yürürlükteki ulusal yasalara veya Banka'nın ÇSS5'ine herhangi bir uyumsuzluk • Dikkate alınması gereken öneriler ve düzeltici eylemler 39 EK 4. ARAZİ EDİNİMİ TARAMA FORMU Alt yararlanıcı: Alt proje başlığı: Arazinin Konumu: İl: Semt: Dönem: Mülkiyet Durumu: Kamuya ait  Özel şahıslara ait  Her ikisi Arsa Cinsi: Arazi hakkında bilgi Toplam Alan [m 2 ]: Alt proje için Gerekli Toplam Alan [m 2 ]: Parsel Sayısı: Hissedar Sayısı: 40 Arazi Edinim Durumu: Halihazırda edinilmiş/yakın zamanda edinilmiş arazi: Evet  Hayır Eğer evetse; Satın Alma Tarihi: Edinme Yöntemi: İstekli Alıcı-Satıcı  Kamulaştırma Ödenen Tutar / Tazminat (TL) Bekleyen Mahkeme Davası Evet  Hayır Fiziksel Yer Değiştirme Gereği Evet  Hayır Geçim Kaybı Evet  Hayır Eğer hayırsa; arazi alımını gerektiren bir alt proje, proje finansmanı için uygun olmayacaktır 41 Arazinin Kullanımı Arazinin kullanım amacı nedir? Sanayi, tarım, inşaat vb. Arazi üzerindekii tüm kullanıcılar (resmi/gayri resmi) Kullanılıyorsa amacını belirtiniz (tarım, barınma, iş yeri vb.) Arazi üzerindeki herhangi bir yapı/varlık (sayı/tür) Ekler Tapu İzinler / Transfer Belgeleri Kiralama Sözleşmeleri Satın alma sözleşmeleri Mahkeme kararları Arazi Fotoğrafları ve Çekildiği Tarih (havadan ve yerden) 42