Dá»° Ã?N RỬA TAY VỚI XÀ PHÃ’NG MỞ RỘNG TOÀN CẦU: TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Dá»± án Rá»­a tay vá»› i Xà phòng Mở rá»™ng Toàn cầu Thay đổi hành vi Rá»­a tay trên quy mô lá»›n: Bằng chứng từ đánh giá ngẫu nhiên ở Việt Nam Tháng 9 năm 2012 NHá»®NG PHÃ?T HIỆN CHÃ?NH GIỚ I THIỆU Ngưá»?i nghèo trên thế giá»›i, đặc biệt là trẻ sÆ¡ sinh và trẻ em dưới 5 • Ng ưá»?i chăm sóc trẻ ở nhữ ng xã có dá»± án đã nhận được tuổi phải chịu gánh nặng bệnh tật lá»›n gây ra bởi những căn bệnh nhiá»?u thông Ä‘iệp hÆ¡ n, đặc biệt thông qua Há»™i Liên hiệp có thể phòng ngừa được bắt nguồn từ vệ sinh cá nhân kém. 11% Phụ nữ Việt Nam số ca tá»­ vong ở trẻ em trên thế giá»›i là do tiêu chảy gây ra, nhiá»?u • Chiến dịch truyá»?n thông r á»­a tay bằng xà phòng đạt kết hÆ¡n cả tổng số ca tá»­ vong do HIV/AIDS và sốt rét. Rá»­a tay vá»›i quả khiêm tốn vá»? nâng cao kiến thức r á»­a tay, như ng có xà phòng (RTVXP) đã cho thấy có thể giúp giảm 48% số ca tiêu thể đã có nhữ ng tác động nhất định đến niá»?m tin vá»? r á»­a chảy ở trẻ nhá»?, và thưá»?ng được nói đến như má»™t trong những biện tay vá»›i xà phòng pháp hữu hiệu và ít tốn kém nhất để giảm tá»­ vong ở trẻ. Biện pháp • Ng ưá»?i chăm sóc trẻ cho rằng há»? RTVXP thưá»? ng xuyên này được gá»?i là “vắc-xin tá»± làmâ€?, và mặc dù chi phí cho biện pháp hÆ¡ n, như ng kết quả quan sát há»™ gia đình cho thấy vào này thấp và hiệu quả đã được chứng minh, tá»· lệ RTVXP trên thế nhữ ng thá»?i Ä‘iểm quan trá»?ng mà chiến dịch nhấn mạnh giá»›i vẫn còn rất thấp. tuyên truyá»?n, t á»· lệ r á»­a tay vẫn thấp • Cải thiện vá»? hành vi r á»­a tay được ng ưá»?i chăm sóc trẻ Các chiến dịch truyá»?n thông để ngưá»?i dân thá»±c hành rá»­a tay t á»± báo cáo dưá»? ng như không đủ để dẫn tá»›i tác động đối thưá»?ng áp dụng má»™t loạt các phương pháp thá»±c hiện rất phổ biến vá»›i sức khá»?e cá»§a trẻ hoặc tiết kiệm thá»?i gian cho ng ưá»?i ở các nước Ä‘ang phát triển, tuy nhiên hiệu quả cá»§a các chiến dịch chăm sóc. này trong việc thúc đẩy ngưá»?i dân RTVXP không được biết đến nhiá»?u. Rất ít chiến dịch như vậy được đánh giá má»™t cách kỹ lưỡng, và không có chiến dịch nào được đánh giá ở quy mô lá»›n. Các chiến dịch đã được đánh giá thì thưá»?ng lại trong giai Ä‘oạn thá»­ Quảng cáo trên truyá»?n hình và truyá»?n thông trá»±c tiếp phổ nghiệm, cung cấp xà phòng và theo dõi sát những ngưá»?i tham biến thông Ä‘iệp cá»§a chiến dịch RTVXP đã đến được vá»›i các gia thá»­ nghiệm. Ä?ầu năm 2009, Dá»± án Truyá»?n thông RTVXP Mở bà mẹ và ngưá»?i chăm sóc trẻ. Thông Ä‘iệp cá»§a chiến dịch truyá»?n rá»™ng do Chương trình Nước và Vệ sinh (WSP) thá»±c hiện đánh giá thông RTVXP được phổ biến qua hai kênh. Những kênh này thá»­ nghiệm ngẫu nhiên có kiểm chứng cho tác động cá»§a chiến bao gồm phát thông Ä‘iệp trên đài truyá»?n hình trung ương và địa dịch truyá»?n thông RTVXP ở quy mô lá»›n thá»±c hiện tại ba tỉnh nông phương trong vòng má»™t năm bắt đầu từ tháng 1 năm 2010, và hoạt thôn Việt Nam (Hưng Yên, Thanh Hoá và Tiá»?n Giang). Kết quả động truyá»?n thông trá»±c tiếp (TTTT) diá»…n ra từ tháng 1 đến tháng nghiên cứu cho thấy chiến dịch này đã thành công trong việc tiếp 10 năm 2010 do cán bá»™ Há»™i phụ nữ Việt Nam (HPN), cán bá»™ y tế cận các đối tượng mục tiêu và nâng cao hiểu biết vá»? thá»±c hành rá»­a thôn bản, và giáo viên đã được tập huấn thá»±c hiện. Những hoạt tay đúng cách. Những ngưá»?i chăm sóc trẻ nói rằng há»? đã rá»­a tay động ở thôn bản hướng tá»›i các bà mẹ, ông bà, và phụ nữ ở độ tuổi vá»›i xà phòng thưá»?ng xuyên hÆ¡n. Tuy nhiên, khi quan sát tại há»™ sinh đẻ và bao gồm nhiá»?u hoạt động như há»?p nhóm, thăm há»™ gia gia đình, tá»· lệ rá»­a tay vào các thá»?i Ä‘iểm quan trá»?ng mà chiến dịch đã nhấn mạnh còn thấp. Cải thiện hành vi rá»­a tay cá»§a ngưá»?i chăm sóc trẻ không đủ để tạo ra tác động đến sức khoẻ cá»§a trẻ hoặc giảm thá»?i gian chăm sóc khi trẻ bị ốm. 2 Thay đổi hành vi Rá»­a tay trên quy mô lá»›n: Bằng chứng từ đánh giá ngẫu nhiên ở Việt Nam can thiệp bắt đầu, và vào tháng 7 năm 2010 là thá»?i Ä‘iểm giữa can thiệp, và vào đầu năm 2011 sau khi can thiệp kết thúc. HÆ¡n 94% số há»™ gia đình tham gia vào ba vòng thu thập dữ liệu. Ngưá»?i chăm sóc trẻ ở xã can thiệp báo cáo nhận được nhiếu thông Ä‘iệp rá»­a tay hÆ¡n, đặc biệt thông qua Há»™i phụ nữ Việt Nam. 56% số ngưá»?i chăm sóc trẻ ở xã can thiệp nói rằng há»? nhận thông tin vá»? RTVXP từ ba kênh tuyên truyá»?n trở lên, trong khi chỉ có 46% ở nhóm chứng báo cáo tương tá»±. Tá»· lệ những ngưá»?i chăm sóc trẻ ở xã có can thiệp nói chuyện vá»›i cán bá»™ Há»™i phụ nữ vá»? rá»­a tay vá»›i xà phòng trong tháng trước cÅ©ng cao hÆ¡n (56,4% ở xã can thiệp so vá»›i 34,7% ở xã chứng—Xem Hình 1). Tuy vậy, má»™t tá»· lệ Cán bá»™ Há»™i Phụ nữ hướng dẫn phụ nữ rá»­a tay vá»›i xà phòng tại chợ lá»›n (45,9%) ngưá»?i được há»?i ở nhóm chứng cÅ©ng báo cáo vá»? việc tiếp xúc vá»›i thông Ä‘iệp rá»­a tay thông qua ba kênh trở lên. Ä?iá»?u này có thể là kết quả cá»§a số nguồn thông tin vá»? RTVXP ngày càng đình, và phát tài liệu truyá»?n thông. Chiến dịch tuyên truyá»?n được tăng lên ở Việt Nam, chẳng hạn như các chiến dịch tuyên truyá»?n xây dá»±ng dá»±a theo kết quả nghiên cứu đối tượng mục tiêu. cá»§a các công ty xà phòng hoặc các thông Ä‘iệp vệ sinh khác cá»§a Những thông Ä‘iệp hướng đến thay đổi niá»?m tin cá»§a ngưá»?i chăm nhà nước vá»? Cúm Gia cầm hay vi-rút H1N1. sóc trẻ rằng thậm chí ngay cả khi tay trông sạch và không có mùi Chiến dịch truyá»?n thông RTVXP đã nâng cao kiến thức vá»? rá»­a vẫn không thá»±c sá»± sạch sẽ, và nâng cao kiến thức cá»§a ngưá»?i chăm tay, và có thể có tác động đến niá»?m tin nhất định vá»? rá»­a tay. sóc trẻ vá»? những thá»?i Ä‘iểm quan trá»?ng cần RTVXP nhằm giảm Kiến thức vá»? cách tốt nhất để rá»­a tay tăng đáng kể ở nghiên cứu việc lan truyá»?n mầm bệnh, ví dụ như sau khi tiếp xúc vá»›i phân và đầu kỳ 79,4% lên 97,7% ở cuối kỳ. Tuy nhiên, sá»± tăng lên tương trước khi chế biến thức ăn. Chiến dịch ná»— lá»±c tuyên truyá»?n hành tá»± cÅ©ng diá»…n ra ở nhóm chứng (97,3% cuối kỳ), vì thế nhiá»?u khả vi rá»­a tay là hành vi cá»§a “ngưá»?i mẹ tốtâ€? để bảo sức khá»?e cho con năng đây là kết quả cá»§a xu hướng chung hướng đến kiến thức cái, và chú trá»?ng đến sá»± cần thiết phải để xà phòng và nước ở nÆ¡i tốt hÆ¡n. Ngưá»?i chăm sóc trẻ trong nhóm can thiệp nhận thức tốt thuận tiện để rá»­a tay. hÆ¡n vá»? tầm quan trá»?ng cá»§a RTVXP để ngăn chặn bệnh tiêu chảy Ä?ánh giá tác động thá»­ nghiệm ngẫu nhiên có kiểm chứng để (87,8% nhóm can thiệp so vá»›i 84,9% nhóm chứng), và số ngưá»?i thiết lập mối quan hệ nguyên nhân - kết quả giữa chiến dịch chăm sóc trẻ trong nhóm can thiệp xác định rằng thá»?i Ä‘iểm trước truyá»?n thông RTVXP và kết quả vá»? sức khá»?e và hành vi. Các khi chuẩn bị thức ăn là thá»?i Ä‘iểm quan trá»?ng để rá»­a tay tăng gần xã nông thôn Việt Nam1 trong má»—i tỉnh có can thiệp đầu tiên được 40% so vá»›i nhóm chứng (40,5 % trong nhóm chứng so vá»›i 29,6% ghép thành cặp tùy thuá»™c vào quy mô và vị trí địa lý. Sau đó các trong nhóm can thiệp – Xem Hình 2). HÆ¡n nữa, chiến dịch truyá»?n xã trong má»—i cặp được ấn định ngẫu nhiên vào nhóm can thiệp hoặc nhóm chứng. Tổng số 140 xã đã được xếp vào nhóm can thiệp bao gồm quảng cáo trên truyá»?n hình và hoạt động truyá»?n Hình 1: Thông Ä‘iệp qua Há»™i Phụ nữ và kênh tuyên truyá»?n khác thông trá»±c tiếp (can thiệp) và 70 xã khác được xếp vào nhóm 20.9% 62.5% chỉ nhận được quảng cáo trên truyá»?n hình (nhóm chứng). Vì vậy, nghiên cứu đánh giá tác động kết hợp cá»§a phát thông Ä‘iệp trên 55.5% 56.4% 45.9% truyá»?n hình và truyá»?n thông trá»±c tiếp ở cá»™ng đồng so vá»›i nhóm xã 34.7% chỉ tiếp nhận thông Ä‘iệp trên truyá»?n hình. 3.150 há»™ gia đình tham gia nghiên cứu đã được tá»›i thăm vào cuối năm 2009 trước khi Tiếp xúc vá»›i 3 Tiếp xúc vá»›i TTCN 1 Má»™t xã cá»§a Việt Nam là đơn vị hành chính dưới cấp huyện. Dân số trung bình cá»§a kênh trở lên thông qua HPN các xã trong nghiên cứu này là 7.577 ngưá»?i (1.807 há»™) vá»›i dân số từ 409 tá»›i 27.898 (172 tá»›i 5.531 há»™) Nhóm chứng Can thiệp www.wsp.org Thay đổi hành vi Rá»­a tay trên quy mô lá»›n: Bằng chứng từ đánh giá ngẫu nhiên ở Việt Nam 3 thông đã tác động đến má»™t số niá»?m tin vá»? RTVXP cá»§a ngưá»?i chăm trẻ ăn. Tuy nhiên, khi quan sát những ngưá»?i này trong gia đình, sóc trẻ, ví dụ, cần phải rá»­a tay ngay cả khi há»? không chạm vào tá»· lệ rá»­a tay thá»±c sá»± vào những thá»?i Ä‘iểm này thưá»?ng thấp hÆ¡n những vật mất vệ sinh. nhiá»?u, và cÅ©ng không có chênh lệch mang ý nghÄ©a thống kê trong tá»· lệ rá»­a tay quan sát được giữa nhóm can thiệp và nhóm chứng Ngưá»?i chăm sóc trẻ cho rằng há»? đã rá»­a tay vá»›i xà phòng (xem Hình 3). Biện pháp tá»± báo cáo thưá»?ng kém tin cậy hÆ¡n quan thưá»?ng xuyên hÆ¡n, nhưng quan sát trong gia đình cho thấy tá»· sát và như được thể hiện tại đây, thông tin này thưá»?ng có khuynh lệ rá»­a tay còn thấp ở những thá»?i Ä‘iểm quan trá»?ng mà chiến hướng thiên lệch. Ngược vá»›i tá»· lệ báo cáo, khi quan sát thá»±c tế, dịch đã nhấn mạnh. Khi được há»?i, gần ba phần tư (nhiá»?u hÆ¡n chưa tá»›i má»™t phần tư số ngưá»?i chăm sóc trẻ trong nhóm can thiệp 7,2% so vá»›i nhóm chứng) ngưá»?i chăm sóc trẻ trong nhóm can đã RTVXP sau khi tiếp xúc vá»›i phân và chưa tá»›i 10% rá»­a tay thiệp nói rằng há»? đã RTVXP sau khi tiếp xúc vá»›i phân, và hÆ¡n trước khi cho trẻ ăn. 40% (cao hÆ¡n 14,4% so vá»›i nhóm chứng) rá»­a tay trước khi cho Cải thiện trong hành vi rá»­a tay mà ngưá»?i chăm sóc trẻ báo Hình 2: Kiến thức cá»§a ngưá»?i chăm sóc vá»? những thá»?i Ä‘iểm quan cáo dưá»?ng như chưa đủ để dẫn tá»›i tác động cho sức khá»?e cá»§a trá»?ng phải RTVXP mà chiến dịch nhấn mạnh trẻ hoặt tiết kiệm thá»?i gian cho ngưá»?i chăm sóc trẻ. Tá»· lệ bệnh 77.4% 77.5% tiêu chảy cá»§a trẻ trong nhóm can thiệp thấp hÆ¡n 16,6% so vá»›i nhóm chứng (4,5% trong nhóm can thiệp so vá»›i 5,4% trong nhóm 38.5% 39.5% chứng); tuy nhiên chênh lệch này chưa có ý nghÄ©a vá»? mặt thống kê. Do thiếu bằng chứng vá»? tác động cá»§a hành vi rá»­a tay, chúng Sau khi Ä‘i vệ sinh Sau khi rá»­a đít/thay tôi không thể cho rằng chênh lệch này là do kết quả cá»§a chiến dịch tã cho trẻ rá»­a tay vá»›i xà phòng mang lại. Tương tá»± như vậy, đánh giá không 36.8% nhận thấy tác động làm giảm thá»?i gian dành để chăm sóc trẻ ốm, tức là thá»?i gian lẽ ra có thể để Ä‘i làm và kiếm thêm thu nhập cho 40.5% 39.8% 41.1% gia đình. 29.6% Thậm chí ở trong Ä‘iá»?u kiện thuận lợi hÆ¡n vá»›i kiến thức cao hÆ¡n và khả năng tiếp cận tốt hÆ¡n vá»›i xà phòng và nước, thay Trước khi chuẩn Trước khi cho trẻ ăn, đổi hành vi rá»­a tay vẫn là Ä‘iá»?u khó khăn. Chiến dịch RTVXP bị thức ăn cho trẻ bú không cung cấp xà phòng và nước cho há»™ gia đình tham gia vào Nhóm chứng Nhóm can thiệp can thiệp và không tìm cách chỉ nâng cao kiến thức vá»? RTVXP Hình 3: Tá»· lệ rá»­a tay xà phòng tá»± báo cáo so vá»›i quan sát 7.2% 73% 14.4% 68.1% 41.4% 36.3% 31.1% 34.1% 24% 21% 7.1% 7.4% 4.6% 6.5% Sau khi tiếp xúc vá»›i phân Trước khi chuẩn bị thức ăn Trước khi cho trẻ ăn Trước khi cho trẻ ăn, cho trẻ bú Nhóm can thiệp – Tá»± báo cáo Nhóm chứng – Quan sát Nhóm can thiệp – Quan sát www.wsp.org 4 Thay đổi hành vi Rá»­a tay trên quy mô lá»›n: Bằng chứng từ đánh giá ngẫu nhiên ở Việt Nam cho đối tượng mục tiêu. Nghiên cứu sâu và Ä‘iá»?u tra cÆ¡ bản cho thấy những Ä‘iá»?u và vùng dân tá»™c thiểu số cá»§a nông thôn Việt Nam. Tá»· lệ bệnh tiêu chảy cá»§a trẻ ở Tài liệu liên quan Ä?ể Ä‘á»?c báo cáo toàn văn, xem Thay đổi kiện này đã có sẵn. Tuy vậy, RTVXP ở đối các há»™ gia đình này khá thấp, và Ä‘o lưá»?ng hành vi Rá»­a tay trên quy mô lá»›n: Bằng tượng mục tiêu chưa thay đổi đáng kể, dù tăng trưởng cá»§a trẻ được thá»±c hiện ở thá»?i chứng từ đánh giá ngẫu nhiên ở Việt các can thiệp này là hướng đến tác động Ä‘iểm ban đầu cho thấy chỉ có má»™t tá»· lệ Nam, có thể truy cập tại www.wsp.org/ vào các yếu tố thúc đẩy và rào cản đối vá»›i nhá»? trẻ bị suy dinh dưỡng trên phương scalinguphandwashing. rá»­a tay như niá»?m tin vá»? sá»± cần thiết rá»­a diện lâm sàng. HÆ¡n nữa, dá»±a trên chỉ số vá»? tay và đặt xà phòng ở nÆ¡i dá»… lấy. Những khả năng tiếp cận vệ sinh môi trưá»?ng tốt Lá»?i cảm Æ¡ n kết quả này cho thấy thậm chí dưới Ä‘iá»?u hÆ¡n, nguồn nước an toàn, các biện pháp Các tác giả xin chân thành cảm Æ¡n những kiện dưá»?ng như tối ưu khi kiến thức và xá»­ lý nước uống an toàn, khả năng xảy ra đóng góp hữu ích cá»§a Trưởng nhóm dá»± án khả năng tiếp cận vá»›i xà phòng và nước ô nhiá»…m phân trong môi trưá»?ng mà trẻ em Eduardo Perez, Nhóm Ä?ánh giá tác động dá»± cho rá»­a tay không còn là khó khăn chính, có thể tiếp xúc có thể khá nhá»?. Tuy nhiên, án do Bertha Bricenco làm trưởng nhóm; chiến dịch thay đổi hành vi hướng đến đối chúng tôi không loại trừ khả năng là nếu Almud Weitz, Trưởng Chương trình Nước tượng đại chúng vẫn bị hạn chế vá»? mức nghiên cứu này được thá»±c hiện đối vá»›i các và Vệ sinh khu vá»±c Ä?ông Ã? và Thái Bình độ tác động và hiệu quả. Nói cách khác, đối tượng dá»… bị tổn thương hÆ¡n, cùng má»™t Dương, và các đồng nghiệp cá»§a Chương sá»± sụt giảm lá»›n vá»? ca tiêu chảy quan sát tá»· lệ rá»­a tay như quan sát được, có thể tạo trình Nước và Vệ sinh tại Việt Nam: Nga được trước đây trong địa bàn can thiệp ra tác động đáng kể vá»? sức khá»?e. Trên thá»±c Kim Nguyá»…n và Minh Thị Hiá»?n Nguyá»…n. được giám sát chặt chẽ khó có thể lặp lại tế, RTVXP vẫn là má»™t biện pháp phòng được trên thá»±c tế trừ khi mức độ áp dụng ngừa chính ở những vùng chịu tác động Vá»? dá»± án những phương pháp này đượ lặp lại trên nặng ná»? cá»§a bệnh tiêu chảy và suy dinh Dá»± án Rá»­a tay vá»›i Xà phòng Mở rá»™ng Toàn quy mô lá»›n. dưỡng ở trẻ, đặc biệt những vùng không cầu là má»™t dá»± án cá»§a Chương trình Nước và Vệ sinh (WSP) áp dụng cách tiếp cận má»›i có những can thiệp khác để cải thiện sức Các há»™ gia đình trong các xã can thiệp vá»? thay đổi hành vi để cải thiện hành vi rá»­a khá»?e môi trưá»?ng. tay vá»›i xà phòng cá»§a phụ nữ trong độ tuổi được đánh giá là khá có lợi thế khi so vá»›i sinh sản (15-49 tuổi) và há»?c sinh tiểu há»?c những đối tượng khác, ở những vùng xa —Claire Chase và Quý Toàn Ä?á»— (5-9 tuổi). Dá»± án này được chính quyá»?n địa phương và chính phá»§ các quốc gia Peru, Senegal, Tanzania, và Việt Nam thá»±c hiện vá»›i há»— trợ kỹ thuật cá»§a WSP. Ä?ể biết thêm thông tin, xin hãy truy cập www.wsp.org/ scalinguphandwashing. Liên hệ Ä?ể biết thêm thông tin, xin hãy truy cập www.wsp.org. Chươ ng trình Nước và Vệ sinh (WSP) là má»™t quan hệ đối tác nhiá»?u nhà tài trợ thiết lập năm 1978 và được Ngân hàng Thế giá»› i quản lý để há»— trợ ng ưá»? i nghèo tiếp cận má»™t cách bá»?n v ữ ng, an toàn và có thể chi trả được các dịch v ụ nước sạch và vệ sinh. Các nhà tài trợ cá»§a WSP gồm có Úc, Ã?o, Canada, Ä?an Mạch, Phần Lan, Pháp, Quỹ Bill & Melinda Gates, Ireland, Luxembourg, Hà Lan, Na Uy, Thụy Ä?iển, Thụy SÄ©, Vươ ng quốc Anh, Hoa Kỳ, và Ngân hàng Thế giá»› i. Các phát hiện, diá»…n giải, và kết luận trình bày trong tài liệu này hoàn toàn là cá»§a tác giả và không được coi là cá»§a Ngân hàng Thế giá»› i hoặc các tổ chức thành viên cá»§a Ngân hàng, hoặc các thành viên Ban Giám đốc Ä?iá»?u hành cá»§a Ngân hàng Thế giá»› i hoặc chính phá»§ các quốc gia mà Ban này đại diện. © 2012 Chươ ng trình Nước và Vệ sinh