‫ناظر اقتصادی ایران‬ ‫تسکین و همزیستی با تحریمها‬ ‫و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫ﮔﺰارش وﯾﮋه ‪ :9‬آﺛﺎر اﻗﺘﺼﺎدي ﺷﯿﻮع وﯾﺮوس ﮐﻮوﯾﺪ ‪ 91‬در اﯾﺮان‬ ‫ﮔﺰارش وﯾﮋه ‪ :۲‬ﻓﻬﻢ روﻧﺪﻫﺎي ﻓﻘﺮدراﯾﺮان ﻃﯽ ‪9995-9917‬‬ ‫بانک جهانی‬ ‫بهار ‪9911‬‬ ‫گروه اقتصاد کالن‪ ،‬تجارت و سرمایهگذاری‬ ‫منطقهی خاورمیانه و شمال آفریقا‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‬ ‫تسکین و همزیستی با تحریمها‬ ‫و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫بهار ‪9911‬‬ ‫(ویرایش ششم)‬ ‫گزارش های ویژه‪:‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :9‬آثار اقتصادی شیوع ویروس کووید ‪ 91‬در ایران‪ :‬ارزیابی‬ ‫مقدماتی‬ ‫گزارش ویژه ‪ :۲‬فهم روندهای فقر در ایران طی ‪ 9911-9911‬و شبیهسازی‬ ‫اصالح قیمت بنزین و شیوع ویروس کووید ‪91‬‬ ‫گروه بانک جهانی‬ ‫اقتصاد کالن‪ ،‬تجارت و سرمایه گذاری‬ ‫« این گزارش در اصل توسط بانک جهانی به زبان انگلیسی منتشر شده است‪ .‬در صورت هر گونه اختالف بین متن اصلی و متن‬ ‫ترجمه شده‪ ،‬مالک متن اصلی می باشد‪».‬‬ ‫عکس جلد‪ :‬سی و سه پل اصفهان‪ ،‬همچنین شناخته شده با نام پل اهلل وردی خان‪ ،‬حق چاپ عکس مجید کاظمی‪.‬‬ ‫طراحی صفحات‪ :‬پریسا صانعی‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‌أ‬ ‫فهرست مطا‬ ‫فهرست شکل ها ‪ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬ب‬ ‫فهرست جداول ‪ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬پ‬ ‫مقدمه ‪ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬ث‬ ‫چکیده ی مدیریتی ‪ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬چ‬ ‫یکم‪ :‬تحوالت اخیر اقتصادی و سیاستگذاری ‪9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫تولید و تقاضا ‪9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫بخش خارج ‪۴ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫پول‪ ،‬نرخ ارز و بازار مالی ‪۶ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫امور مالی بخش عمومی ‪۸ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫بازار نیروی کار و مشاغل ‪1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫دوم‪ :‬چشمانداز و مخاطرات ‪99 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :9‬آثار اقتصادی ویروس کووید ‪ 91‬در ایران‪ :‬ارزیابی مقدماتی ‪91 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫وضعیت ویروس کووید ‪ 91‬در ایران ‪9۱ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫اثر کلی ویروس کووید ‪ 91‬بر اقتصاد ایران ‪9۱ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫تفصیل آثار اقتصادی ویروس کووید ‪9۸. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91‬‬ ‫سیاست های اجرا شده ‪۰۲ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :۲‬فهم روندهای فقر در ایران طی ‪ ،9911-9911‬شبیهسازی روند فقر با اصالح قیمت بنزین و شیوع ویروس کووید ‪۲9. . . .91‬‬ ‫مقدمه ‪۰۴ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫حقایق پیرامون میزان فقر و نابرابری در ایران طی ‪۰۱. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991۱-991۱‬‬ ‫توضیح تغییرات مربوط به رفاه طی ‪۰۱ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991۱-991۱‬‬ ‫اصالح یارانه بنزین و اثر آن بر روند فقر و عواید دولت ‪۰1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫اثر اصالج قیمت بنزین بر رفاه و عواید دولت ‪99. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫ماخذ ‪91 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫‌ب‬ ‫الف‬ ‫فهرست شکل ها‬ ‫تولید نفت خام ‪۰ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪9‬‬ ‫رشد تولید ناخالص داخلی با نفت و بدون نفت ‪۰. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪۰‬‬ ‫رشد تولید ناخالص داخلی و اجزای تشکیل دهندهی طرف تقاضا ‪۰ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪9‬‬ ‫تراز حساب جاری و تجارت کاالها ‪۴ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪۴‬‬ ‫صادرات نفت و سهم آن در کل صادرات ‪۴ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪۱‬‬ ‫مقاصد صادراتی ایران ‪۱ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪۶‬‬ ‫مبادی واردات ایران ‪۱ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪۱‬‬ ‫عوامل اصلی موثّر در شاخص بهای کاالها و خدمات مصرفی‪۶ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991۸ ،‬‬ ‫شکل ‪۸‬‬ ‫شاخص بهای کاالها و خدمات مصرفی (ماهانه و ساالنه) ‪۱ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪1‬‬ ‫نظام چند نرخی ارز در ایران‪ :‬روند اخیر ‪۱ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل‪9۲‬‬ ‫بورس اوراق بهادار تهران ‪۸ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪99‬‬ ‫ترکیب درآمد کل دولت (به جز درآمد حاصل از فروش دارایی های مالی) ‪1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪9۰‬‬ ‫نرخ وابستگی سنی و مشارکت نیروی کار در ایران‪( ۰۲91 ،‬برآورد سازمان بین المللی کار)‪9۲ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪99‬‬ ‫پیشبینی رشد تولید ناخالص داخلی‪ :‬با نفت و بدون نفت ‪99 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪9۴‬‬ ‫شمار مبتالیان به ویروس کووید ‪ 91‬در ایران (خرداد ‪9۶ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .)9911‬‬ ‫شکل ‪9۱‬‬ ‫شمار مبتالیان به ویروس کووید ‪ 91‬درهر یک میلیون نفر در ایران و برخی کشورهای منتخب (خرداد ‪9۶ . . . . . . )9911‬‬ ‫شکل‪9۶‬‬ ‫وابستگی صادرات ایران و دیگر کشورهای عضو منا با زنجیرهی تولید جهانی ‪9۸ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪9۱‬‬ ‫ورود گردشگران خارجی به ایران برحسب کشور مبدأ‪91 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991۱ ،‬‬ ‫شکل ‪9۸‬‬ ‫متوسط نرخ رشد ساالنهی تولید ناخالص داخلی سرانه طی ‪ ،۰۲9۶-۰۲9۸‬و تولید ناخالص داخلی سرانه ‪،۰۲۲1‬‬ ‫شکل ‪91‬‬ ‫(برابری قدرت خرید دالر در سال ‪۰۴ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . )۰۲99‬‬ ‫نرخ رشد ساالنه تولید ناخالص داخلی در بخشهای اقتصاد ایران‪۰۴ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991۱ -991۱ ،‬‬ ‫شکل‪۰۲‬‬ ‫درصد افراد فقیر در خط فقر ‪ ۱/۱‬دالری (برابری قدرت خرید‪ )991۲‬در ایران‪۰۱ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991۱-991۱ ،‬‬ ‫شکل ‪۰9‬‬ ‫ضریب جینی در ایران‪ ،‬درآمد و مصرف سرانه ‪۰۶ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991۱-991۱ ،‬‬ ‫شکل ‪۰۰‬‬ ‫درصد افراد فقیر در خط فقر ‪ ۱/۱‬دالری (برابری قدرت خرید‪ )991۲‬مناطق شهری و روستایی‪۰۶ . . . . . . . . 991۱-991۱‬‬ ‫شکل ‪۰9‬‬ ‫منحنی اصابت رشد‪ ،‬درصد رشد ساالنهی هزینه سرانه واقعی در گروه های مختلف‪۰۱ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل ‪۰۴‬‬ ‫نرخ رشد تولید ناخالص داخلی و نرخ رشد فقر در ایران‪۰۸ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99۸۸-991۱ ،‬‬ ‫شکل ‪۰۱‬‬ ‫نرخ عوامل تغییر فقر ناشی از درآمد در خط فقر ‪ ۱/۱‬دالر (برابری قدرت خرید ‪۰۸ . . . . . . . . . . . . . 991۱-991۶،)991۲‬‬ ‫شکل ‪۰۶‬‬ ‫عوامل تغییر فقر ناشی از درآمد در خط فقر ‪ ۱/۱‬دالر (برابری قدرت خرید‪۰۸ . . . . . . . . . . . . . . . . . 991۶.-991۱ ،)991۲‬‬ ‫شکل ‪۰۱‬‬ ‫کاهش درآمد دردهک های با مصرف سرانه مختلف (درصد)‪9۱ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل الف‪9-‬‬ ‫اثر فقر شبیهسازی شده تحت سناریوهای الف و ب‪ .‬نرخ فقر در خط فقر ‪ ۱/۱‬دالر (برابری قدرت خرید ‪9۱. . . . . . . )991۲‬‬ ‫شکل الف ‪۰-‬‬ ‫تغییر فقر بر حسب نرخ فقر اولیه در استانها ‪9۱ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫شکل الف‪9-‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫ب‬ ‫‌ج‬ ‫فهرست جداول‬ ‫برخی نماگرهای کلی اقتصاد ایران ‪9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991۱-991۸‬‬ ‫جدول ‪9‬‬ ‫موازنه پرداختهای ایران (میلیون دالر) ‪9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫جدول ‪۰‬‬ ‫نماگرهای اخیر بازار کار ‪9۲ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫جدول ‪9‬‬ ‫رشد تولید ناخالص داخلی و چشمانداز تجارت در سال ‪( 9911‬ایران‪ ،‬چین‪ ،‬ترکیه و هند) ‪9۰ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫جدول ‪۴‬‬ ‫نماگرهای منتخب اقتصاد ایران‪99 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .991۶-9۴۲9 ،‬‬ ‫جدول ‪۱‬‬ ‫ارزیابی مقدماتی اثر کلی کووید ‪ 91‬بر اقتصاد ایران (درصد رشد واقعی‪ ،‬مگر جز این اشاره شده باشد‪9۱ . . . . . . . . . . . . ).‬‬ ‫جدول ‪۶‬‬ ‫نرخ فقر در ایران در خط فقر ‪ ۱/۱‬دالر (برابری قدرت خرید‪ ،)991۲‬برحسب مناطق مختلف‪۰۱ . . . . . . . . 991۱-991۱ ،‬‬ ‫جدول ‪۱‬‬ ‫نماگرهای منتخب مربوط به طبقات درآمدی بر حسب درآمد سرانه در هر دو دهک جمعیت ‪۰1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫جدول ‪۸‬‬ ‫جدول قیمت بنزین (ریال) در ایران‪ ،‬آذرماه ‪9۲ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991۸‬‬ ‫جدول ‪1‬‬ ‫دادههای محاسباتی برای تعیین قیمت تمام شده بنزین ‪9۲ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫جدول ‪9۲‬‬ ‫پیشبینی هزینه ها‪ ،‬مصرف بنزین و منافع سرانه از یارانه بنزین در ایران بر حسب دهکهای جمعیت‪99 . . . . . . .991۸ ،‬‬ ‫جدول ‪99‬‬ ‫آثار مستقیم و غیرمستقیم اصالح قیمت بنزین بر رفاه بر حسب دهکهای جمعیت‪99 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991۸ ،‬‬ ‫جدول ‪9۰‬‬ ‫اثر مستقیم و غیرمستقیم افزایش قیمت بنزین روی میزان فقر و عواید دولت ‪9۰ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫جدول ‪99‬‬ ‫نسبت مصرف سرانه بعد از اصالح قیمت بنزین و بعد از برنامه پیشنهادی دولت به مصرف سرانه قبل از آن بر حسب‬ ‫جدول ‪9۴‬‬ ‫دهکهای جمعیت ‪99 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .991۸‬‬ ‫فهرست کادرها‬ ‫آثار بالقوه شیوع ویروس کووید ‪ 91‬بر رفاه خانوارها و فقر در ایران ‪9۴ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫کادر‪9‬‬ ‫پ‬ ‫‌د‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‌ه‬ ‫ت‬ ‫مقد مه‬ ‫‪ ،Atamanov‬اقتصاددان ارشد) محمد هادی مصطفوی (مشاور)‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ ،‬آخرین اطالعات مربوط به تحوالت مهم‬ ‫لورا رودریگوز تداکدوچدی ( ‪،Laura Rodriguez Takeuchi‬‬ ‫و سیاستهای اقتصادی کشور را در دسترس قرارمی دهد‪ .‬در این‬ ‫کارشناس جوان) و ماتدیدو وای پدوی(‪،Matthew Wai-Poi‬‬ ‫گزارش تحوالت و سیاستهای اقتصادی با نگاهی بلندمدت و در‬ ‫اقتصاددان ارشد) و راهنمایی های یوهانس هوگوین ( ‪Johannes‬‬ ‫چهارچوبی جهانی مورد بررسی قرارمی گیرد و آثار آن بر آینددهی‬ ‫‪ ،Hoogeveen‬مدیر گروه مطالعاتی رویه های جهانی) تهیده و‬ ‫کشور ارزیابی میشود‪ .‬دامنهی بررسی‪ ،‬شامل اقدتدصداد کدالن‪،‬‬ ‫تنظیم شده است‪ .‬فاطیما شاه (‪ ،Fatima Shah‬پدایدور ارشدد‬ ‫بازارهای پولی و مالی و نماگرهای رفاه و توسعه میشدود‪ .‬هددف‪،‬‬ ‫عملیاتی) نظرات مفیدی درباره گزارش ارائه داده است‪.‬‬ ‫ارائهی اطالعات به گسترهای از مخاطبان از جمله سیاستگذاران‪،‬‬ ‫صاحبان کسب و کار‪ ،‬دستاندرکاران بازارهای پولی و مدالدی و‬ ‫تایپ و نشر گزارش به عهده مونا عابد سدلدیدم ( ‪Muna‬‬ ‫جامعهی تحلیل گران و متخصصان امور ایران است‪.‬‬ ‫‪ ،Abed Salim‬دستیار ارشد برنامه) بوده است‪ .‬حسن گلریز این‬ ‫گزارش را از انگلیسی به فارسی تدرجدمده کدرده اسدت‪ .‬گدروه‬ ‫این گزارش بر پایهی داده های اقتصاد کالن موجود تا ماه مه‬ ‫تهیهکنندهی گزارش از همکاری دولت ایران سپاسگزاری میکند‪.‬‬ ‫‪ ۰۲۰۲‬آماده شده است‪.‬‬ ‫یافتهها‪ ،‬تفسیرها و نتیجهگیریهای گزارش مدتدعدلدق بده‬ ‫ناظر اقتصادی ایران حاصل کارگروه مطالعاتی اقتصاد کدالن‪،‬‬ ‫کارشناسان بانک جهانی است و لزوماً منعکس کنندهی دیددگداه‬ ‫تجارت و سرمایهگذاری بانک جهانی است‪ .‬گزارش حداضدر کده‬ ‫هیئت اجرایی بانک جهانی یا دول متبوعهی آنها نیست‪.‬‬ ‫ششمین ویرایش آن است توسط مجید کاظدمدی (اقدتدصداددان‪،‬‬ ‫سرگروه) تحت نظارت اریک لو بورن (‪ ،Eric Le Borgne‬مددیدر‬ ‫برای طرح پرسشها و دیدگاههای خود در مورد محتوای این‬ ‫گروه مطالعاتی) و ساروج کومار جا (‪ ،Saroj Kumar Jha‬مدیدر‬ ‫گزارش لطفاً با مجید کاظمی یا اریک لوبورن به آدرس ایدمدیدل‬ ‫منطقه) تهیهشده است‪ .‬فصل گزارش ویژه در خصوص ارزیابی اثدر‬ ‫های زیر تماس حاصل فرمایید‪.‬‬ ‫کووید ‪ 91‬بر اقتصاد ایران به وسیله مجید کاظمی (اقدتدصداددان)‬ ‫‪mkazemi@worldbank.org‬‬ ‫تهیه شده است‪ .‬گزارش ویژهی مربوط به روندهای اخدیدر فدقدر‬ ‫‪eleborgne@worldbank.org‬‬ ‫توسط گروه مطالعات فقر و نابرابری‪ ،‬شامل عزیز آتامانوف ( ‪Aziz‬‬ ‫‌و‬ ‫ث‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫ج‬‫‌ز‬ ‫چکید ه ی مد یر یتی‬ ‫کماکان پابرجا است‪ .‬تضعیف شدید نرخ ارز و ابهاماتی کده در‬ ‫در سال ‪ ،9911‬با تشدید تحریمهای آمریکا‪ ،‬اقتصااد‬ ‫نیمهی دوم سال ‪ 991۱‬در اقتصاد پدید آمد سبب گردید تا تدورم‬ ‫ایران با رکود بیشتری مواجه شد‪ .‬برآورد مدیشدود در پدی‬ ‫در اردیبهشت سال ‪991۸‬به ‪ ۱۰‬درصد افدزایدش یدابدد‪ .‬امدا از‬ ‫تشدید تحریمها بهویژه در بخش نفت‪ ،‬کاهش تولدیدد نداخدالدص‬ ‫اردیبهشت ‪ ،991۸‬همراه با تضعیف مالیمتر ریال آهنگ تورم نیدز‬ ‫داخلی ایران از ‪ ۴/۱‬درصد در سال ‪ 991۱‬به ‪ ۸/۰‬درصد در سدال‬ ‫قدری کندتر شده است‪ .‬اینهمه در حالی روی داده کده بدهدای‬ ‫‪ 991۸‬برسد‪ .‬در ‪ 1‬ماههی نخست سال ‪ ،991۸‬تولید نداخدالدص‬ ‫بنزین در آذرماه ‪ 991۸‬دو برابر شد و نقدینگی در همین زمدان‪،‬‬ ‫داخلی نسبت به دوره مشابه ‪ ۱/۶‬درصد رشد منفی نشان میدهدد‬ ‫درمقایسه با دوره مشابه‪ ،‬رشد باالیی معادل ‪ ۰۸‬درصد را نشدان‬ ‫که عمدتاً ناشی از کاهش ‪ 9۱‬درصدی ارزش افزودهی بخش نفدت‬ ‫میدهد‪ .‬همراه با کاهش صدور نفت‪ ،‬ذخایر ارزی کشدور تدحدت‬ ‫و گاز است‪ .‬با تحریم مجدد ایران توسط آمریکا در خرداد ‪،991۱‬‬ ‫فشار قرار گرفت‪ .‬لذا به منظور صرفهجویی ارزی‪ ،‬واردات کاالهدای‬ ‫تولید نفت خام ایران به کمترین میزان آن در‪ 9۲‬سال گدذشدتده‬ ‫غیراساسی و کاالهایی که مشابه داخلی دارند مدحددود گدردیدد‪.‬‬ ‫یعنی به ‪ ۰‬میلیون بشکه در روز تقلیل یافته است‪ .‬طی سدالهدای‬ ‫کاهش واردات بر تراز حساب جاری کشور اثر م بت داشدتده بده‬ ‫‪ 991۱‬و ‪ ،991۸‬تحریمهای آمریکا بخشهای غیرندفدتدی مد دل‬ ‫نحویکه در سال ‪ 991۱‬مازاد قابل مالحظه ای نشدان مدیدهدد‪.‬‬ ‫ساختمان‪ ،‬فلزات اساسی و صنایع پتروشیمی را هم شامل شدد و‬ ‫علیرغم ادامه محدودیتهای وارداتی‪ ،‬کاهش شددیدد صدادرات‬ ‫لذا فعالیتهای غیرنفتی نیز درنه ماههی اول ‪ 991۸‬بده رکدود‬ ‫سبب شده است که طی ‪ 1‬ماههی نخست سدال ‪ ،991۸‬مدازاد‬ ‫کشیده شد‪ .‬طی ‪ 1‬ماههی نخست سال ‪ ،991۸‬صنایع کارخاندهای‬ ‫حسابجاری کوچکتر شود‪ .‬از آنجا که بدهی خارجی کشدور و‬ ‫با رکود کمتری مواجه بود و نشانههایی از بدهدبدود در بدخدش‬ ‫سرمایهگذاری مستقیم خارجی نسبتاً پایین است (کمتراز ‪ 9‬درصد‬ ‫ساختمان و بخش برق و آب و گاز مشاهده شد‪ .‬بدا ایدن وجدود‪،‬‬ ‫تولید ناخالص داخلی)‪ ،‬ریسک بدهی ناشی از تضعیف نرخ ارز نیدز‬ ‫کوچکتر شدن اجزای مهم تولید ناخالص داخلی در طرف هزینه‪،‬‬ ‫قابلمالحظه نیست‪.‬‬ ‫درسه فصل نخست این سال‪ ،‬حاکی از رکود عمدومدی و ضدعدف‬ ‫تقاضاست‪.‬‬ ‫اتکای بیشتار‬ ‫نیاز روزافزون دو ت به استقراض سب‬ ‫دو ت به انتشار اوراق قرضه و برداشت از ذخاایار ارزی‬ ‫با کاهش تدریجی اثر سقوط نرخ ارز در سال ‪ ،9911‬از‬ ‫گردیده است‪ .‬عدم تحقق کامل درآمدهای دولت بهویژه از محل‬ ‫شدت تورم اندکی کاسته شد‪ ،‬یکن محدودیت ذخایر ارزی‬ ‫‌ح‬ ‫چ‬ ‫تورم و کندی تضعیف ریال احتماالً در اثر ویدروس کدوویدد ‪91‬‬ ‫عواید نفتی که قریب به ‪ 9۸‬درصد درآمد دولت از آن محل تأمین‬ ‫معکوس خواهد شد‪ .‬انتظار میرود که حساب جداری و بدودجده‬ ‫میشود باعث کسر بودجه بیشتر شده است‪ .‬طی ‪ ۸‬ماههی نخست‬ ‫دولت با کسری مواجه شوند‪ ،‬زیرا محدودیتهای تجداری و اثدر‬ ‫سال ‪ ،991۸‬تنها ‪ 9۸‬درصد درآمدهای پیشبینی شده در بودجده‬ ‫کووید ‪ 91‬بر صادرات و عواید دولت اثر منفی میگذارند در عیدن‬ ‫برای کل سال‪ ،‬متحقق شده است‪ .‬در عوض افزایش هزیدندههدای‬ ‫حال که هزینههای واردات و مخارج دولت را باال میبرند‪.‬‬ ‫جاری دولت‪ ،‬سهم هزینههای سرمایهای دولت را کمترکرده است‪.‬‬ ‫علی رغم عملکرد بهتر در اخذ مالیات و کاهش فرارهای مالیداتدی‪،‬‬ ‫در سال ‪ ، 9911‬رشد منفی اقتصاد و تورم باال همراه با‬ ‫دولت بهطور فزاینده ای متکی به انتشار اوراق مشارکت اسدالمدی‬ ‫آثار کووید ‪ 91‬فشار بیشتری بر معیشت خانوارهای ایرانای‬ ‫شده که باعث خواهد شد در آینده بابت سود این اوراق متحدمدل‬ ‫خواهد گذاشت‪ .‬محدودیتهای مربوط به ایجاد شغل ناشدی از‬ ‫پرداختهای باالتری بشود‪ .‬دولت همچنین به برداشت از صنددوق‬ ‫کوچکتر شدن اقتصاد و نیز کاهش قدرت خرید در نتیجه تدورم‬ ‫توسعه ملی مبادرت کرده که نوعاً منبعی بین النسلی و مدخدتدص‬ ‫باال‪ ،‬بر معیشت خانوارها تأثیر خواهد گذاشت‪ .‬شیوع کدوویدد ‪91‬‬ ‫تأمین مالی طرحهای عمرانی تعریف شده است‪.‬‬ ‫همچنین پیامدهای اقتصادی و اجتماعی بلندمدتی خواهد داشدت‬ ‫که به احتمال زیاد از طریق بازار کار خدواهدد بدود‪ .‬چدندانکده‬ ‫ایران از جمله کشورهایی است که یکی از شدیدترین‬ ‫پرداختهای نقدی فعلی دولت به خانوارها نشان میدهد‪ ،‬در سال‬ ‫طمات انسانی و اقتصادی را از پاندمی ویروس کرونا (کووید‬ ‫‪ ،9911‬کمکهای نقدی و وامهایی که دولت وعدهی پرداخت آن‬ ‫‪ )91‬متحمل شده است‪ .‬پس از شناسایی اولین بیمار در بهدمدن‬ ‫را داده‪ ،‬این آثار را تا حدودی برای خانوارهای آسیبپذیر کدمدتدر‬ ‫‪ ،991۸‬شمار مبتالیان به این بیماری به طور مداوم افزایش یافتده‬ ‫خواهد کرد‪ .‬گزارش ویژهی مربوط به فقر‪ ،‬برآوردهای تدازهای در‬ ‫و در‪ ۰۰‬خرداد ‪ 9911‬به ‪ 9۸۲9۱۶‬نفر و شمار فوت شدگدان بده‬ ‫مورد فقر به دست میدهد و اثر افزایش اخیر بهای بنزین با عنایت‬ ‫‪ ۸۱۸۴‬نفر بالغ گردیده است‪ .‬تعداد افراد مبتال و متوفی م ل همه‬ ‫به راهبرد کمکهای نقدی دولت را ارزیابی میکند‪ .‬این گدزارش‬ ‫کشورهای دیگر مرتبط با در دسترس بودن با تجهیزات آزمدایدش‬ ‫همچنین شامل شبیهسازیهایی در سطح خرد و مدبدتدندی بدر‬ ‫بیماری بوده و لذا ممکن است که اثر ویروس بدر سدالمدت کدل‬ ‫سناریوهای تکانه ای است و در آن از آمارهای بدررسدی بدودجده‬ ‫جامعه بیش از آن باشد که آمار نشان میدهدد‪ .‬فدعدالدیدتهدای‬ ‫خانوار استفاده شده تا تأثیر شیوع کووید ‪91‬را بر رفاه خانوارها و‬ ‫اقتصادی و تجاری نیز به دلیل انتشار ویروس صدمه زیادی دیدده‬ ‫فقر نشان دهد‪.‬‬ ‫چرا که کسب و کارهای زیادی تعطیلشده و مقررات فاصلهگذاری‬ ‫اجتماعی اعمالشده است‪ .‬اثر ویروس کدوویدد ‪ 91‬بدر بدخدش‬ ‫وضعیت استثنایی اقتصاد ایران در حال حاضر حاکای‬ ‫خردهفروشی و خدمات به دلیل همزمانی آن با تعطیالت ابدتددای‬ ‫از ریسکهای عمدهای درچشم اندازاقتصاد در صورت ادامه‬ ‫سال و عید نوروز شدیدتر بود‪ .‬در فصل مربوط به گزارش ویژه در‬ ‫وضع موجود است‪ .‬مهمترین ریسک‪ ،‬اثر قویتدر و پدایددارتدر‬ ‫همین گزارش ناظر اقتصادی ایران‪ ،‬به آثار و سیاستهای اتدخداذ‬ ‫ویروس از طرق مختلف و از جمله رکدود بدزر تدر بدازرگداندی‪،‬‬ ‫شده اشاره شده و تأثیر آن بر رشد اقدتدصدادی کشدور تدحدت‬ ‫گردشگری و تجارت و نیز افزایش هزینههای تولید اسدت‪ .‬تدداوم‬ ‫سناریوهای مختلف بررسیشده است‪.‬‬ ‫قیمتهای نازل نفت (اضافه تولید فعلی در بازار) و صدادرات آن‬ ‫(م الً در نتیجه افت بیشتر تقاضای نفت توسط چدیدن) سدبدب‬ ‫پیشبینی میشود که اقتصاد ایران در مواجهه با ایان‬ ‫تکانههای عمدهتر و کسری بیشتر بودجه سال ‪ 9۴۲۲‬خواهد شدد‪.‬‬ ‫پاندمی‪ ،‬قیمتهای نازل نفت و تشدید تحریم ها‪ ،‬در ساال‬ ‫تحوالت دیگری از جمله تحریمهای بیشتر از سوی آمریکا و قدرار‬ ‫‪ 9911‬برای سومین سال متوا ی کوچکتر شود و ی پس از‬ ‫دادن ایران توسط «کارگروه اقدام مالی» (اف‪ .‬ای‪ .‬تدی‪ .‬اف) در‬ ‫آن شاهد رشد مالیمی خواهد بود‪ .‬چشماندداز اقدتدصداد در‬ ‫فهرست کشورهای پر ریسک میتواند تولید و تجدارت ایدران بدا‬ ‫وضعیت موجود‪ ،‬نوعاً متأثر است از اثر ویروس کووید ‪ 91‬که تولید‬ ‫کشورهای همسایهاش را محدود کند‪ .‬وسعت چالشهای خارجدی‬ ‫ناخالص داخلی نفتی و غیرنفتی را برای سدال ‪ 9911‬کداهدش‬ ‫میتواند فرصتی فراهم آورد برای حل و فصل چالشهای مدزمدن‬ ‫میدهد ولی در دو سال پس از آن شاهد بهبود مالیمی خدواهدد‬ ‫ساختاری و از جمله بخش بانکی و اصدالحدات بدودجدهای کده‬ ‫بود‪ .‬انتظار میرود که تولید نفت پس از کاهش سال ‪ ،9911‬در‬ ‫مدتهاست به تعویق افتاده است‪.‬‬ ‫سالهای ‪ 9۴۲۲‬و ‪ 9۴۲9‬همراستا با رشد بلندمدت مصرف داخلی‬ ‫و بهبود نسبی تقاضای بینالمللی افزایش یابد‪ .‬کاهش اخیر روندد‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫ح‬ ‫‌ط‬ ‫چا شهای اقتصادی و اجتماعی‪ ،‬اثر بیشاتاری بار‬ ‫خانوارهای دهکهای کم درآمدتر گذاشته که تحتفشاار‬ ‫شدید اقتصادی قرار داشتهاند‪ .‬افزایش پرداختهای نقدی به‬ ‫آسیب پذیرترین اقشارجامعه امری الزم ولدی نداکدافدی اسدت‪.‬‬ ‫چنانکه تجربهی بعد از سال ‪ 9919‬نشان میدهد‪ ،‬تورم شدیدد‬ ‫از طریق کاهش ارزش واقعی پرداختهای نقدی در سدالهدای‬ ‫بعد بهویژه بر فقرا تأثیر میگذارد‪ .‬روند فقر در آینده بستگی بده‬ ‫سیاستهایی دارد که دولت اتخاذ خواهد کرد‪ .‬هرگونه افدزایدش‬ ‫در پرداختهای نقدی دولت به افراد‪ ،‬همراه با هدفمندسازی این‬ ‫پرداختها‪ ،‬میتواند به مستمندان کمک کند تا در مواجهده بدا‬ ‫تکانههای اقتصادی مقاومت کنند‪ ،‬هرچدندد مدحددودیدتهدای‬ ‫بودجهای ممکن است مانع وسعت این کمکها باشد‪.‬‬ ‫خ‬ ‫‌ي‬ ‫چکیده مدیریتی‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫د‬ ‫‌ك‬ ‫‪9‬‬ ‫تحوالت اخیر اقتصاادی‬ ‫و سیاست گذ ا ر ی‬ ‫کاهش تولید نفت نداشته است‪.‬‬ ‫تو ید و تقاضا‬ ‫فعا یت بخشهای غیرنفتی در سال ‪ 9911‬دچار رکود‬ ‫بود و ی نسبت به سال ‪ 9911‬اندکی بهبود نشان میدهاد‬ ‫افت تاریخی تو ید نفت در نتیجهی تشدید تحاریامهاای‬ ‫(شکل ‪ . )۲‬رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت در ‪ 1‬ماههی اول‬ ‫تداوم کاهش تو ید ناخا ص داخلی ایران در‬ ‫آمریکا موج‬ ‫سال ‪( 991۸‬نسبت به دوره مشابه) نزدیک به صفر درصد بود کده‬ ‫سال ‪ 9911‬شده است‪ .‬تولید ناخالص داخلی پس از افدت ‪۴/۱‬‬ ‫در مقایسه با کاهش ‪ ۰/9‬درصدی سال قبل اندکی بهبدود نشدان‬ ‫درصدی سال ‪ 991۱‬با کاهش تولید ‪ 9۱‬درصدی بخش ندفدت و‬ ‫میدهد‪ .‬طی ‪ 1‬ماههی اول سال ‪ ،991۸‬تولید بخدش کشداورزی‬ ‫گاز‪ ،‬در ‪ 1‬ماههی نخست ‪ ،991۸‬مجدداً معادل ‪ ۱/۶‬درصد (نسبت‬ ‫رونق گرفت و علیرغم بروز سیل و هجوم ملخها در ندقداطدی از‬ ‫به دوره مشابه) تنزل پیدا کرد‪ .‬با شروع تحریمهای مجدد آمریکدا‬ ‫کشور‪ ،‬رشدی معادل ‪ 9/۰‬درصد (نسبت به دوره مشابده) داشدت‪.‬‬ ‫در خرداد ‪ ، 991۱‬تولید نفت کشور در بهمن ‪ 991۸‬به پایینترین‬ ‫صنایع غیرنفتی‪ ،‬رشدی معادل ‪ ۰‬درصد (نسبت به دوره مشدابده)‬ ‫میزان آن یعنی به ‪ ۰/۲۸‬میلیون بشکه در روز تنزل یافت کده از‬ ‫نشان میدهند که ناشی از رشد بخش ساختمان و بخش بدرق و‬ ‫زمان جنگ ایران و عراق بیسابقه بود (شکل ‪ .)9‬کاهش تولید در‬ ‫آب و گاز به ترتیب با ‪ 1/۶‬درصد و ‪ ۱/۱‬درصد بوده است‪ .‬طی سه‬ ‫سال ‪ 991۸‬شدیدتر بود زیرا واردکنندگان نفت از ایران تنهدا تدا‬ ‫فصل اول سال افت صنایع کارخانهای قدری آرام تر شد‪ ،‬اما تولید‬ ‫فروردین ‪ 991۸‬از تحریم واردات از ایران معاف شدده بدودندد و‬ ‫صنایع خودروسازی (که حدود ‪ 9۲‬درصد تولید ناخالص داخدلدی‬ ‫ظرفیت ذخیرهسازی آن نیز به حداک ر رسیده بود‪ .‬راهبرد اخدیدر‬ ‫است) طی ‪ ۱‬ماههی نخست سال ‪ ،991۸‬معدادل ‪ ۴9/9‬درصدد‬ ‫دولت ایران در واگذاری نفت خام از طریق بورس انرژی ندیدز بده‬ ‫دلیل محدودیتهای مالی و پشتیبانی‪ ،‬اثر عمدهای در مقابلده بدا‬ ‫‪9‬‬ ‫‪12‬‬ ‫تحوالت اخیر اقتصادی و سیاستگذاری‬ ‫رشد تو ید ناخا ص داخلی با نفت و بدون‬ ‫شکل ‪۲‬‬ ‫تو ید نفت خام‬ ‫شکل ‪9‬‬ ‫نفت‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪۱۲۲۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۶۲۲۲‬‬ ‫واحد درصد‬ ‫هزار بشکه در روز‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱۲۲۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۴۲۲۲‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪9۲۲۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪-‬‬‫‪9۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۰۲۲۲‬‬ ‫سطح فوریه ‪۲1۲1‬‬ ‫‪99۸1‬‬ ‫‪991۲‬‬ ‫‪9919‬‬ ‫‪991۰‬‬ ‫‪9919‬‬ ‫‪991۴‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۶‬‬ ‫‪ 1‬ماهه ‪991۸‬‬ ‫‪9۲۲۲‬‬ ‫‪99۶9‬‬ ‫‪99۶۴‬‬ ‫‪99۶۱‬‬ ‫‪99۱9‬‬ ‫‪99۸۰‬‬ ‫‪99۱۰‬‬ ‫‪99۱۱‬‬ ‫‪99۱۸‬‬ ‫‪99۱۲‬‬ ‫‪99۱1‬‬ ‫‪99۸۱‬‬ ‫‪99۸۸‬‬ ‫‪9919‬‬ ‫‪991۴‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪99۱۶‬‬ ‫تولید ناخالص داخلی غیر نفتی‬ ‫تولید ناخالص داخلی نفتی‬ ‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ایران‪ ،‬مرکز آمار ایران و محاسبات کارشناسان بانک جهانی‬ ‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ایران و اوپک‬ ‫در سه فصل نخست سال ‪ ،9911‬تمامی اجزای طرف‬ ‫(نسبت به دوره مشابه) کاهش نشان مدیدهدد‪ .‬ارزش افدزودهی‬ ‫هزینهی تو ید ناخا ص داخلی کاهش داشته که حاکی از‬ ‫بخش خدمات که بر اساس قیمتهای اسمی‪ ،‬حدود ‪ ۴۱‬درصدد‬ ‫وجود رکود عمومی در سطح کل اقتصاد است‪ .‬مصرف بخش‬ ‫تولید ناخالص داخلی است معادل ‪ ۲/۰‬درصد کوچک تر شدد‪ .‬در‬ ‫خصوصی و دولت در ‪ 1‬ماههی نخست سال به ترتیب معادل ‪۶‬‬ ‫ایام اخیر‪ ،‬شیوع ویروس کووید ‪ 91‬در دورهی پرفعالیت مصادف با‬ ‫درصد و ‪ ۰/۴‬درصد (نسبت به دوره مشابه) کاهش داشتهاند در‬ ‫تعطیالت سال نو‪ ،‬صدمات زیادی به بخشهای تجاری‪ ،‬گردشگری‬ ‫‪9‬‬ ‫عین حال که موجودیهای انبار (که جمعاً با اختالفات آماری‬ ‫و کسب و کارهای خردهفروشی وارد آورده است‪.‬‬ ‫گزارش میشوند) ‪ ۱۶‬درصد (نسبت به دوره مشابه) رشد نشان‬ ‫رشد اخیر بخش ساختمان به بخش خدمات نیز سرریز‬ ‫میدهند‪ .‬طی همین دوره‪ ،‬علیرغم رشد ‪ 1/۶‬درصدی بخش‬ ‫کرد‪ ،‬و ی این بخش به نحو چشمگیری کوچک تراز سال‬ ‫ساختمان‪ ،‬سرمایهگذاریها معادل ‪ ۰/۶‬درصد (نسبت به دوره‬ ‫‪ 9911‬بود‪ .‬از فصل چهارم سال ‪ 991۱‬بخش ساختمان در‪ ۴‬فصل‬ ‫مشابه) کاهش داشته است‪ .‬صادرات کشور عمدتاً به خاطر‬ ‫متوالی رشد نشان داد و در فصل سوم سال ‪ 991۸‬بالغ بر ‪9۰/۶‬‬ ‫درصد (نسبت به دوره مشابه) رشد کرد‪ .‬فعالیتهای ساختمانی‬ ‫معموالً به دلیل وابستگی به بخشهای قبل و بعد از آن‪ ،‬یکی از‬ ‫رشد تو ید ناخا ص داخلای و اجازای‬ ‫شکل ‪9‬‬ ‫نماگرهای پیشگام اقتصادی است و در ‪ 1‬ماههی نخست سال‬ ‫تشکیل دهندهی طرف تقاضا‬ ‫‪ 991۸‬معادل ‪ ۲/9‬واحد درصد به رشد تولید ناخالص داخلی‬ ‫‪۲1‬‬ ‫کمک کرده است‪ .‬طی همین دوره‪ ،‬خدمات مربوط به مستغالت‬ ‫‪91‬‬ ‫نیز بیش از ‪ ۴‬درصد (نسبت به دوره مشابه) رشد کرد و حدود‬ ‫واحد درصد‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ ۲/۶‬واحد درصد به رشد تولید ناخالص داخلی کمک کرده است‪.‬‬ ‫با این وجود‪ ،‬بخش ساختمان تنها معادل ‪ ۶1‬درصد (به قیمتهای‬ ‫‪-‬‬ ‫‪91‬‬‫‪91‬‬ ‫ثابت) همین بخش طی دورهی مشابه آن در سال‪ 991۲‬بود و به‬ ‫‪-‬‬ ‫‪۲1‬‬‫‪۲1‬‬ ‫‪ 1‬ماهه ‪99۸1 991۲ 9919 991۰ 9919 991۴ 991۱ 991۶ 991۱‬‬ ‫احتمال زیاد پاندمی کووید ‪ 91‬بر این بخش هم اثر منفی خواهد‬ ‫‪991۸‬‬ ‫گذاشت‪.‬‬ ‫هزینه ی خصوصی‬ ‫هزینه ی دولتی‬ ‫سرمایه گذاری‬ ‫صادرات‬ ‫واردات‬ ‫موجودی انبار و اختالف آماری‬ ‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ایران‪ ،‬مرکز آمار ایران و محاسبات کارشناسان بانک جهانی‬ ‫نگاه کنید به گزارش ویژهی راجع به آثار اقتدصدادی پدانددمدی‬ ‫‪9‬‬ ‫توجه‪ :‬تغییر در موجودیها شامل اختالفات آماری نیز هست‪.‬‬ ‫ویروس کووید ‪ 91‬در ایران‪.‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪13‬‬ ‫جدول ‪ .9‬برخی نماگرهای کلی اقتصاد ایران‪9911-9911 ،‬‬ ‫درصد تغییر (مگر جز این اشاره شده باشد‪).‬‬ ‫‪( 9911‬برآورد) ‪( 9911‬برآورد)‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪-۱/9‬‬ ‫‪-۴/۴‬‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫‪9۰/۱‬‬ ‫تو ید ناخا ص داخلی واقعی به قیمت عوامل (‪)1390=100‬‬ ‫‪۰/9‬‬ ‫‪-9/۱‬‬ ‫‪9/۰‬‬ ‫‪۴/۰‬‬ ‫کشاورزی‬ ‫‪-9۶/۱‬‬ ‫‪-1/۱‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪۰۴/۱‬‬ ‫صنعت‬ ‫‪-۲/۱‬‬ ‫‪۲/۰‬‬ ‫‪۴/۱‬‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫خدمات‬ ‫‪-1/۲‬‬ ‫‪-۷/1‬‬ ‫‪9/1‬‬ ‫‪99/۷‬‬ ‫تو ید ناخا ص داخلی واقعی به قیمت بازار(‪)1390=100‬‬ ‫‪-۶/9‬‬ ‫‪-۰/۰‬‬ ‫‪۰/۱‬‬ ‫‪9/۸‬‬ ‫مصرف بخش خصوصی‬ ‫‪-۰/۴‬‬ ‫‪۴/۱‬‬ ‫‪9/1‬‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫مصرف دولت‬ ‫‪-۰/۲‬‬ ‫‪-۱/۱‬‬ ‫‪9/۴‬‬ ‫‪-9/۱‬‬ ‫سرمایهگذاری‬ ‫‪-9۲/۴‬‬ ‫‪-99/۶‬‬ ‫‪9/۸‬‬ ‫‪۴9/9‬‬ ‫صادرات‬ ‫‪-۰۶/۲‬‬ ‫‪-9۸/9‬‬ ‫‪99/۴‬‬ ‫‪۶/9‬‬ ‫واردات‬ ‫‪9۷/1‬‬ ‫‪۲۱/1‬‬ ‫‪1/۱‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫تورم کاالهای مصرفی (میانگین)‬ ‫‪۲۲/1‬‬ ‫‪۷1/1‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪99/1‬‬ ‫تورم کاالهای مصرفی (پایان دوره)‬ ‫‪-1/۷‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪9/1‬‬ ‫‪9/1‬‬ ‫مانده حساب جاری (درصد تو ید ناخا ص داخلی)‬ ‫‪-1/۷‬‬ ‫‪-9/۷‬‬ ‫‪-9/1‬‬ ‫‪-9/1‬‬ ‫کسری بودجه (درصد تو ید ناخا ص داخلی)‬ ‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ایران‪ ،‬مرکز آمار ایران و محاسبات کارشناسان بانک جهانی‬ ‫توجه‪ :‬در بخش خدمات کارمزد خدمات تلویحی بانکی به حساب آورده نشده است‪.‬‬ ‫سرمایهها سالهاست که ادامه دارد‪ .‬در سال ‪ ،991۱‬به دلیل‬ ‫محدودیت صادرات نفت‪ 9۰/۶ ،‬درصد (نسبت به دوره مشابه)‬ ‫واکنش سرمایهگذاران به تشدید تنشهای سیاسی در منطقه‪،‬‬ ‫سقوط کرده است‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬واردات کشور در نتیجهی‬ ‫سرمایهگذاری ثابت ناخالص معادل ‪ ۱/۱‬درصد کاهش یافت‪ .‬این‬ ‫محدودیت ورود کاالهای غیر اساسی برای کنترل فشار بر ذخایر‬ ‫روند درسه فصل نخست سال ‪ ،991۸‬با وخیمتر شدن چشمانداز‬ ‫ارزی ‪ ۰۱/9‬درصد (نسبت به دوره مشابه) کاهش یافته است‪.‬‬ ‫اقتصادی و تضعیف تقاضا که رشد موجودیهای انبار نشانه آن‬ ‫در نتیجهی فعا یتهای بخش ساختمان‪ ،‬کاهش‬ ‫است با کاهش ‪ ۰/۶‬درصدی ادامه یافت‪ .‬کند شدن کاهش‬ ‫سرمایهگذاریها اندکی مالیم تر شد‪ ،‬و ی افت موجودی‬ ‫سرمایهگذاری در دورهی اخیر عمدتاً ناشی از فعالیت بخش‬ ‫جدول ‪ .۲‬موازنه پرداختهای ایران (میلیون دالر)‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪991۷‬‬ ‫‪9919‬‬ ‫‪۲۱۸1۷9‬‬ ‫‪91۸19۱‬‬ ‫‪9۱۸911‬‬ ‫‪9۸۲91‬‬ ‫‪99۸119‬‬ ‫حسابجاری‬ ‫‪9۰۵۶9۱‬‬ ‫‪۰۰۵۱1۶‬‬ ‫‪۰۲۵۸۴9‬‬ ‫‪۱۵9۱۴‬‬ ‫‪9۸۵۲۶۲‬‬ ‫حساب کاالها‬ ‫‪-۱۵9۱۲‬‬ ‫‪-۱۵19۶‬‬ ‫‪-۱۵1۴9‬‬ ‫‪-۴۵۱۸۱‬‬ ‫‪-۶۵۸۱۱‬‬ ‫حساب خدمات‬ ‫‪۸۲۱‬‬ ‫‪۶۶1‬‬ ‫‪1۰۸‬‬ ‫‪۰۴9‬‬ ‫‪9۵۸۴۱‬‬ ‫حساب درآمد‬ ‫‪۶۱۲‬‬ ‫‪۴۶۱‬‬ ‫‪۱۱۸‬‬ ‫‪۴۰۱‬‬ ‫‪۱۴9‬‬ ‫حساب انتقاالت جاری‬ ‫‪-9۱۸1۷۷‬‬ ‫‪-91۸9۲9‬‬ ‫‪-91۸۲11‬‬ ‫‪۲۸9۷۱‬‬ ‫‪111‬‬ ‫حساب سرمایه‬ ‫‪-191‬‬ ‫‪-۷۸۱91‬‬ ‫‪-1۸1۱۱‬‬ ‫‪-9۸911‬‬ ‫‪-1۸1۱1‬‬ ‫اشتباهات و از قلم افتادگیها‬ ‫‪1۸111‬‬ ‫‪-1۸9۷1‬‬ ‫‪-1۸۱۱۱‬‬ ‫‪۲۸۲99‬‬ ‫‪1۸1۱9‬‬ ‫تراز کل‬ ‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ایران‪،‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪14‬‬ ‫تحوالت اخیر اقتصادی و سیاستگذاری‬ ‫صادرات نفت و سهم آن در کل صادرات‬ ‫شکل ‪1‬‬ ‫تراز حسابجاری و تجارت کاالها‬ ‫شکل ‪۷‬‬ ‫‪9۴۲‬‬ ‫‪1۲‬‬ ‫‪9۶۲‬‬ ‫‪9۴۲‬‬ ‫‪9۰۲‬‬ ‫‪۸۲‬‬ ‫‪9۰۲‬‬ ‫میلیارد دالر آمریکا‬ ‫‪9۲۲‬‬ ‫‪9۲۲‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫میلیارد دالر آمریکا‬ ‫‪۸۲‬‬ ‫‪۸۲‬‬ ‫درصد‬ ‫‪۶۲‬‬ ‫‪۶۲‬‬ ‫‪۶۲‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪991۶‬‬ ‫‪99۸1‬‬ ‫‪991۲‬‬ ‫‪9919‬‬ ‫‪991۰‬‬ ‫‪9919‬‬ ‫‪991۴‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪99۸1‬‬ ‫‪991۲‬‬ ‫‪9919‬‬ ‫‪991۰‬‬ ‫‪9919‬‬ ‫‪991۴‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۶‬‬ ‫حساب جاری‬ ‫صادرات نفتی‪ ،‬میلیارد دالر آمریکا (سمت چپ)‬ ‫واردات کاال (فوب)‬ ‫درصد صادرات نفتی از صادرات کاال (سمت راست)‬ ‫صاردات کاال (فوب)‬ ‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ایران‪ ،‬مرکز آمار ایران و محاسبات کارشناسان بانک جهانی‬ ‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ایران و اوپک‬ ‫در حال حاضر‪ ،‬علیرغم کاهش واردات‪ ،‬مازاد حساب‬ ‫ساختمان بوده است که سرمایهگذاری در آن ‪ 1/۶‬درصد (نسبت‬ ‫جاری تقریباً به کلی از میان رفته است‪ .‬آمار گمرکات کشور‬ ‫به دوره مشابه) رشد داشته است‪ .‬معهذا‪ ،‬سرمایهگذاری در‬ ‫حاکی از کسری ‪ ۰/۴‬میلیارد دالری سال ‪ 991۱‬در قیاس با مازاد‬ ‫ماشینآالت کاهشی شدیدتر از سالهای اخیر (‪ 9۴/۱‬درصد‬ ‫‪ 9/۱‬میلیارد دالری سال قبل و علیرغم کاهش واردات است‪ .۰‬در‬ ‫نسبت به دوره مشابه) را تجربه کرد‪ .‬از زمان اجرای نخستین دور‬ ‫سال ‪ ،991۱‬مازاد حساب جاری با افزایش ‪ ۴۴/۴‬درصدی و ‪9۰/۶‬‬ ‫تحریمها در سال‪ 991۲‬تا سال ‪ ،991۱‬سرمایهگذاری‪ ،‬به دلیل‬ ‫میلیارد دالری تجارت کاالها‪ ،‬به ‪ ۰۶/۱‬میلیارد دالر رسید که‬ ‫شکنندگی فضای اقتصادی‪ ،‬بهطور متوسط ساالنه ‪ 9/۱‬درصد‬ ‫باالترین میزان پس از سال ‪ 991۲‬محسوب میشود (جدول‪.)۰‬‬ ‫کاهش داشته است‪.‬‬ ‫این امر عمدتاً پیامد کاهش واردات کاال به میزان حدود ‪91/۶‬‬ ‫درصد (به قیمت اسمی) و علیرغم کاهش صادرات بوده است‬ ‫بخش خارج‬ ‫(شکل ‪.)۴‬‬ ‫در سال ‪ ،9911‬موازنه پرداختهای ایران پس از دو سال به‬ ‫در سال ‪ ،9911‬سهم بخش نفت از کل صادرات کاهش‬ ‫د یل محدودیتهای اعمال شده بر واردات و جریان‬ ‫یافت و برآورد میشود که همراه با افت بیشتر صادرات نفت‬ ‫سرمایه‪ ،‬مثبت شد‪ .‬موازنه پرداختهای کشور در سال ‪،991۱‬‬ ‫در سال ‪ 9911‬بیش از پیش کاهش یافته باشد‪ .‬در سال‬ ‫به دلیل بهبود همهی اجزای حساب جاری و به ویژه حساب‬ ‫‪ ،991۱‬صادرات نفت با کاهشی حدود ‪ ۱‬میلیارد دالر به ‪۶۲/۱‬‬ ‫کاالها‪ ،‬از منفی ‪ ۸/9‬میلیارد دالری سال قبل به م بت ‪1/1‬‬ ‫میلیارد دالر رسید‪ ،‬زیرا واردکنندگان نفت از ایران در فرصتی که‬ ‫میلیارد دالر افزایش پیدا کرد (جدول ‪ .)۰‬حساب سرمایه نیز به‬ ‫تحریمها تا پایان سال برایشان قائل شده بود به تدریج از واردات‬ ‫خاطر محدودیتهای اعمال شده بر خروج سرمایه‪ ،‬حاکی از‬ ‫خود کاستند‪ .‬لذا‪ ،‬سهم نفت در کل صادرات کشور تنها اندکی‬ ‫کاهش خروج سرمایه به میزان حدود ‪ 9‬میلیارد دالر در قیاس با‬ ‫کمتر شد و به ‪ ۶۱‬درصد رسید (شکل ‪ .)۱‬از آنجا که ارقام رسمی‬ ‫اوج آن در سال ‪ 991۶‬بود‪ .‬جدول ‪ ۰‬همچنین نشان میدهد که‬ ‫صادرات نفت برای سال ‪ 991۸‬در دسترس نیست‪ ،‬تخمین سهم‬ ‫کسری انباشتهی حساب سرمایه از سال ‪ 991۱‬بالغ بر حدود ‪۱۴‬‬ ‫نفت درکل صادرات کشور برای این سال میسر نبود‪ .‬بررسی آمار‬ ‫میلیارد دالر است‪.‬‬ ‫صادرات گمرکی از جوانب مختلف برای ‪ 1‬ماههی نخست سال‬ ‫‪ 991۸‬و نیز نوسان شدید روند تولید نفت حاکی از تنزل شدید‬ ‫سهم نفت در کل صادرات کشور است‪ .‬در سال ‪ ،991۱‬ارزش‬ ‫آمار تجارت گمرکی ایران مربوط به واردات و صادرات کداالهدای‬ ‫‪۰‬‬ ‫غیرنفتی است و شامل کاالهای مسافری و مبادالت غیررسدمدی‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫مبادی واردات ایران‬ ‫شکل ‪1‬‬ ‫مقاصد صادراتی ایران‬ ‫شکل ‪۱‬‬ ‫‪9۲۲‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9۲۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪1۲‬‬ ‫‪1۲‬‬ ‫‪9۴‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪9۶‬‬ ‫‪9۶‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۸۲‬‬ ‫‪9۶‬‬ ‫‪۸۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪9۸‬‬ ‫‪9۴‬‬ ‫‪9۶‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪۶۲‬‬ ‫‪۶۲‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪9۰‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪۰۰‬‬ ‫‪۰۴‬‬ ‫‪۰۶‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪۰1‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫‪۴۸‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪۴9‬‬ ‫‪9۸‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪9۴‬‬ ‫‪۰1‬‬ ‫‪۰۸‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪۰۲9۸‬‬ ‫‪۰۲91‬‬ ‫‪ 9‬ماهه سوم‬ ‫‪ 9‬ماهه چهارم‬ ‫‪۰۲9۸‬‬ ‫‪۰۲91‬‬ ‫‪ 9‬ماهه سوم‬ ‫‪ 9‬ماهه چهارم‬ ‫‪۰۲91‬‬ ‫‪۰۲91‬‬ ‫‪۰۲91‬‬ ‫‪۰۲91‬‬ ‫اتحادیه اروپا‬ ‫امارات متحده عربی‬ ‫سایر کشورهای خاورمیانه و پاکستان‬ ‫ترکیه‬ ‫ترکیه‬ ‫افغانستان‬ ‫امارات متحده عربی‬ ‫اتحادیه اروپا‬ ‫سایر کشورهای خاورمیانه و پاکستان‬ ‫سایر‬ ‫چین‬ ‫سایر‬ ‫چین‬ ‫منبع‪ :‬صندوق بینالمللی پول‪ ،‬نشریهی «سمت و سوی آمارهای تجاری»‬ ‫منبع‪ :‬صندوق بینالمللی پول‪ ،‬نشریهی «سمت و سوی آمارهای تجاری»‬ ‫توجه‪ :‬در ارقام نشریهی سمتوسوی آمارهای تجاری صادرات ایران به عراق به‬ ‫حساب آورده نشده است‪.‬‬ ‫برای سال ‪ ،991۸‬عراق وارداتی به مبلغ ‪ 1‬میلیارد دالر از ایران‬ ‫کاالهای صادر شده از گمرکات کشور معادل ‪ ۱/۴‬درصد کاهش‬ ‫داشته و دومین کشور مقصد کاالهای صادراتی ایران بوده است‪.‬‬ ‫یافت و تولید نفت طی سال ‪ 991۸‬به تدریج افت کرد‪.‬‬ ‫ارقام رسمی صادرات به عراق به دلیل مبادالت غیر رسمی مرزی‬ ‫سهم تجارت ایران با چین در سال ‪ 9911‬افزایش پیدا‬ ‫عمالً کمتر از مقدار واقعی است‪ .‬در سال ‪ ،۰۲91‬افغانستان ‪9/۰‬‬ ‫کرد هرچند که واردات نفت چین از ایران کاهش یافت‪.‬‬ ‫میلیارد دالر‪ ،‬معادل ‪ 9۱‬درصد واردات آن کشور‪ ،‬کاال از ایران وارد‬ ‫طی سه ماههی چهارم سال ‪ ۰۲91‬و پس از برقراری مجدد‬ ‫کرده است‪ .‬به این ترتیب ایران با کنار زدن چین در سال ‪۰۲91‬‬ ‫تحریمهای آمریکا در سال ‪ ،۰۲9۸‬صادرات ایران به چین ‪۴۶‬‬ ‫بزر ترین صادرکننده کاال به افغانستان بوده است‪.‬‬ ‫درصد کاهش یافت هرچند تجارت با چین اهمیت بیشتری پیدا‬ ‫صادرات به هند در مقایسه با سایر مقاصد صادراتی‬ ‫کرد‪ .‬سهم صادرات به چین از ‪ ۰1‬درصد کل صادرات ایران در‬ ‫ایران‪ ،‬شاهد بیشترین افت بوده است‪ .‬صادرات ایران به هند‬ ‫سال ‪ ۰۲9۸‬به ‪ ۴۸‬درصد در سه ماههی چهارم سال ‪ ۰۲91‬باال‬ ‫که در سال ‪ ۰۲9۸‬به باالترین میزان رسیده بود در سال ‪ ۰۲91‬به‬ ‫رفت (در سال ‪ ،۰۲9۸‬حدود ‪ ۱۰‬درصد صادرات به چین‬ ‫سرعت کاهش یافت و حدود ‪ ۱۱‬درصد تنزل کرد‪ .‬با رویکرد هند‬ ‫محصوالت نفتی بوده است (شکل ‪ .)۶‬مطابق ارقام گمرکی چین‪،‬‬ ‫به خرید نفت از آمریکا و سایر کشورهای صادرکنندهی نفت‬ ‫واردات نفت از ایران در سال ‪ ۰۲91‬به نصف میزان آن یعنی‬ ‫منطقهی خاورمیانه و شمال آفریقا در نیمهی دوم سال ‪،۰۲91‬‬ ‫حدود ‪ 9۲۲‬هزار بشکه در روز تقلیل یافت‪ .‬چین همچنین به یک‬ ‫صادرات ایران به هند تنها به ‪ 9۱۶‬میلیون دالر محدود شد‪.‬‬ ‫صادرکننده مهم به ایران مبدل شد بهطوریکه در سه ماههی‬ ‫چهارم سال ‪ ۰۲91‬حدود ‪ ۰1‬درصد واردات کشور از چین بود‪.‬‬ ‫کاهش واردات‪ ،‬ناشی از محدودیتهای ناظر به حفظ‬ ‫سهم چین در کل واردات ایران در سال ‪ ۰۲9۸‬بالغ بر ‪ ۰۰‬درصد‬ ‫ذخایر ارزی کشور و نیز تشویق تو یدات داخلی است‪.‬‬ ‫بود (شکل ‪.)۱‬‬ ‫متعاقب تضعیف شدید نرخ ارز در سال ‪ ،991۱‬وزارت صنعت‪،‬‬ ‫معدن و تجارت مکلّف شد به منظور اولویت بندی واردات‪ ،‬کاالها‬ ‫هرچند صادرات ایران به کشورهای همجوار به‬ ‫را در سه گروه اساسی‪ ،‬واسطهای و غیراساسی تنظیم کرده و‬ ‫اندازهی چین نیست و ی این صادرات نیز اهمیت بیشتری‬ ‫مشخص کند کدام کاال در داخل قابل تولید و دسترسی است‪.‬‬ ‫پیدا کرد‪ .‬در سالهای اخیر‪ ،‬ایران حضور روزافزونی در بازار‬ ‫فهرست کاالهای غیراساسی و کاالهایی که مشابه داخلی دارند‬ ‫کشورهای همسایه اش داشته است‪ .‬بر اساس آمار گمرکات ایران‬ ‫‪16‬‬ ‫‪1‬‬ ‫تحوالت اخیر اقتصادی و سیاستگذاری‬ ‫(‪ 9۶۱۲‬قلم کاال در آبان ماه ‪ )991۸‬مرتباً بهروز شده و در اختیار‬ ‫عوامل اصلی موثّر در شاخص بهای کاالها‬ ‫شکل ‪1‬‬ ‫گمرک قرار می گیرد تا از ورود آنها جلوگیری شود‪ .‬سیاست‬ ‫و خدمات مصرفی‪9911 ،‬‬ ‫محدودیت واردات عامل اصلی در کاهش واردات سال ‪ 991۱‬به‬ ‫‪۶۲‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫سطح ‪ ۶9‬میلیارد دالر (کاهش ‪ ۰۲‬درصدی) گردید که کمترین‬ ‫اجزای اصلی تورم شاخص قیمت مصرف کننده‬ ‫‪۴۶/۸‬‬ ‫‪۴1/9‬‬ ‫‪۴۱‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫‪۴9‬‬ ‫‪۴9/1‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫میزان واردات از سال ‪ 991۴‬محسوب میشود‪ .‬آمارهای تجارت‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪9۴/۸‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۰9/۱‬‬ ‫‪۰۱‬‬ ‫بینالمللی برای سال ‪ 991۸‬حکایت از آن دارد که افت واردات‬ ‫درصد‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫تداوم یافته و در سال ‪ ،991۸‬حدود ‪ 91/۴‬درصد دیگر پایین آمده‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫مسکن‪ ،‬آب‪ ،‬برق‪ ،‬گاز‬ ‫‪۲‬‬ ‫است‪( .‬صندوق بینالمللی پول‪ ،‬نشریهی سمت و سوی آمارهای‬ ‫لباس و کفش‬ ‫حمل و نقل‬ ‫شاخص بهای مصرف کننده‬ ‫خوراکی ها و نوشیدنی ها‬ ‫اثاثیه و لوازم منزل‬ ‫تجاری)‪.‬‬ ‫علیرغم کاهش شدید واردات‪ ،‬اهمیت نسبی‬ ‫کشورهای مهم صادرکنندهی کاال به ایران تغییری نکرده‬ ‫تورم ساالنه (سمت چپ)‬ ‫سهم در تورم کل ساالنه (سمت راست)‬ ‫است‪ .‬در سال ‪ ،۰۲91‬چین‪ ،‬اروپا و امارات متحدهی عربی به‬ ‫منبع‪ :‬مرکز آمار ایران و محاسبات کارشناسان بانک جهانی‬ ‫ترتیب با ‪ ۰۴‬درصد‪ 9۶ ،‬درصد و ‪ 9۴‬درصد مهمترین‬ ‫صادرکنندهی کاال به ایران بودهاند‪ .‬سهم صادرات ترکیه به ایران‬ ‫اخیراً افزایش یافته و در سه ماههی چهارم سال ‪ ۰۲91‬به ‪1‬‬ ‫نقل با ضریب اهمیت ‪ 1‬درصد به ترتیب ‪ ۰9/۱‬درصد و ‪۴۶/۸‬‬ ‫درصد رسیده است‪ .‬عدم تغییر اهمیت نسبی کشورهای‬ ‫درصد رشد داشتهاند‪.‬‬ ‫صادرکنندهی کاال به ایران‪ ،‬در شرایط تحریم و کاهش واردات‪،‬‬ ‫حاکی از ت بیت ارتباطات تجاری با این کشورهاست‪.‬‬ ‫سبد مصرف‬ ‫افزایش شدید بهای مواد خوراکی‪ ،‬ترکی‬ ‫غذایی خانوارهای ایرانی را تغییر داده است‪ .‬طی دورهی‬ ‫پول‪ ،‬نرخ ارز و بازار ما ی‬ ‫‪ 991۲‬تا ‪ 991۱‬مصرف سرانهی ساالنه گوشت مرغ ‪ ،‬از ‪9۱/۶‬‬ ‫کیلوگرم به ‪ ۰9‬کیلوگرم افزایش داشته در حالی که مصرف‬ ‫پس از تورم شدید سال ‪ ،9911‬افزایش بهای کاالها و‬ ‫سرانهی گوشت قرمز از ‪ ۸/۱‬کیلوگرم به ‪ ۶‬کیلوگرم پایین آمده‬ ‫خدمات در سال ‪ 9911‬شتاب بیشتری گرفت‪ .‬تورم کاالهای‬ ‫است‪ .‬این تغییر روند مصرف‪ ،‬حاکی از اثر قیمت هاست و احتماالً‬ ‫مصرفی در سال ‪ 991۸‬در نتیجه تضعیف ارزش ریال به ‪9۴/۸‬‬ ‫طی سه سال بعد از ‪ 991۱‬تشدید هم شده است‪ .‬از سال ‪991۱‬‬ ‫درصد رسید و فراتر از رقم ‪ ۰۶/1‬درصد سال قبل قرار گرفت‪.‬‬ ‫بهای مواد خوراکی بیش از دو برابر شده (‪ 9۰۲‬درصد افزایش) و‬ ‫میانگین تورم در دامنهی ‪ 99/1‬درصد برای خانوارها در پایین‬ ‫بهای نان و حبوبات ‪ ۱9‬درصد و سبزیها ‪ 9۶9‬درصد افزایش‬ ‫ترین دهک درآمدی و ‪ 9۶/۶‬درصد برای خانوارهای باالترین دهک‬ ‫نشان میدهند‪ .‬اثر جایگزینی مواد خوراکی روی دهکهای‬ ‫درآمدی سال ‪ 991۸‬در نوسان بود‪ .‬در بیشتر ماه های سال ‪991۱‬‬ ‫درآمدی متفاوت بوده ولی احتماالً در بلندمدت روی سالمت و‬ ‫و ‪ ،991۸‬تورم مناطق روستایی (نسبت به دوره مشابه) که‬ ‫تغذیهی کل افراد موثّر خواهد بود‪.‬‬ ‫جمعیت تنگدستتری از مناطق شهری دارد‪ ،‬باالتر بوده است‪.‬‬ ‫با آرام شدن تضعیف ارزش ریال‪ ،‬تورم نیز در بخش‬ ‫مواد خوراکی‪ ،‬مسکن و حمل و نقل‪ ،‬سه عامل اصلی‬ ‫عمدهای از سال ‪ 9911‬روند کندتری پیدا کرد‪ .‬با تخلیهی‬ ‫در تورم کاالهای مصرفی سال ‪ 9911‬باقی ماندهاند‪ .‬گروه‬ ‫تدریجی اثرات تضعیف ریال‪ ،‬رشد شاخص بهای کاالها و خدمات‬ ‫خوراکیها و آشامیدنیها‪ ،‬مسکن و حمل نقل هر کدام به ترتیب‬ ‫مصرفی در اسفند ‪ ،991۸‬نسبت به دوره مشابه‪ ،‬به ‪ ۰۰‬درصد‬ ‫با ‪ 99‬واحد درصد‪ ۶/۶ ،‬واحد درصد و ‪ ۴/9‬واحد درصد در تورم‬ ‫‪ ۱۰/9‬درصد باال رفته بود‪ .‬در آذرماه ‪ ،991۸‬تورم پایه (تورم کاالها‬ ‫‪ 9۴/۸‬درصدی سال ‪ 991۸‬ذیمدخل بودهاند (شکل ‪ .)۸‬افزایش‬ ‫و خدمات به جز مواد خوراکی و انرژی) برای نخستین بار بعد از‬ ‫‪ ۴9‬درصدی بهای خوراکیها و آشامیدنیها با ضریب اهمیت ‪۰۱‬‬ ‫خرداد ‪ 991۱‬به زیر شاخص کل تنزل پیدا کرد که نشانهی کند‬ ‫درصد در سبد مصرف خانوارها مسبب بیش از یک سوم تورم سال‬ ‫شدن آهنگ تورم کل تلقی میشود (شکل ‪.)1‬‬ ‫‪ 991۸‬بوده است‪ .‬مسکن با ضریب اهمیت ‪ 9۶‬درصد و حمل و‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪17‬‬ ‫نظام چند نرخی ارز در ایران‪ ،‬روند اخیر‬ ‫شکل ‪91‬‬ ‫شاخص بهای کاالها و خدمات مصارفای‬ ‫شکل ‪1‬‬ ‫(ماهانه و ساالنه)‬ ‫‪9۸۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪1۲‬‬ ‫‪9۶۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۸۲‬‬ ‫‪9۴۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫درصد شکاف به نرخ رسمی‬ ‫برابری ریال به دالر امریکا‬ ‫‪۶۲‬‬ ‫درصد (سال به سال)‬ ‫درصد (ماه به ماه)‬ ‫‪9۰۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰۱‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫‪9۲۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪۸۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۶۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪۴۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۰۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫دی ‪991۶‬‬ ‫اسفند ‪991۶‬‬ ‫شهریور ‪991۱‬‬ ‫دی ‪991۱‬‬ ‫اسفند ‪991۱‬‬ ‫دی ‪991۸‬‬ ‫اسفند ‪991۸‬‬ ‫شهریور ‪991۸‬‬ ‫اردیبهشت ‪991۱‬‬ ‫تیر ‪991۱‬‬ ‫اردیبهشت ‪991۸‬‬ ‫تیر ‪991۸‬‬ ‫آبان ‪991۱‬‬ ‫آبان ‪991۸‬‬ ‫‪.‬‬ ‫شهریور ‪991۱‬‬ ‫شهریور ‪991۸‬‬ ‫خرداد ‪991۸‬‬ ‫مرداد ‪991۱‬‬ ‫بهمن ‪991۱‬‬ ‫فروردین ‪991۸‬‬ ‫تیر ‪991۸‬‬ ‫مرداد ‪991۸‬‬ ‫بهمن ‪991۸‬‬ ‫مهر ‪991۱‬‬ ‫آبان ‪991۱‬‬ ‫أذر ‪991۱‬‬ ‫مهر ‪991۸‬‬ ‫آبان ‪991۸‬‬ ‫أذر ‪991۸‬‬ ‫اسفند ‪991۸‬‬ ‫دی ‪991۱‬‬ ‫اسفند ‪991۱‬‬ ‫دی ‪991۸‬‬ ‫اردیبهشت ‪991۸‬‬ ‫تورم کل ماهانه (سمت چپ)‬ ‫نسبت شکاف به نرخ رسمی (سمت راست)‬ ‫نرخ بازار موازی (سمت چپ)‬ ‫تورم کل نقطه به نقطه ساالنه (سمت راست)‬ ‫نرخ رسمی (سمت چپ)‬ ‫نرخ ارز نیما (سمت چپ)‬ ‫تورم پایه نقطه به نقطه ساالنه (سمت راست)‬ ‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ایران و وسایل ارتباطات جمعی‬ ‫منبع‪ :‬مرکز آمار ایران و محاسبات کارشناسان بانک جهانی‬ ‫توجه‪ :‬اختالف میان نرخ بازار آزاد و نرخ نیمایی در پایان دوره‪ ،‬تقسیم بر نرخ‬ ‫بازار آزاد‬ ‫شدیدتری بود‪ .‬ارزش ریال در نیمه نخست سال ‪ 991۸‬مشمول‬ ‫اثر افزایش بهای بنزین برتورم که در آذرماه ‪9911‬‬ ‫تعدیالتی شد ولی پس از آن به تدریج تضعیف گردید و قیمت آن‬ ‫اعمال شد محدود بوده است‪ .‬در آذرماه ‪ ،991۸‬دولت بهای‬ ‫در بازار آزاد در بهمنماه ‪ 991۸‬به ‪ 9۴۰۰۱۱‬ریال برای هر دالر‬ ‫بنزین را برای مصرف باالتر از سهمیه تعیین شده برای هر اتومبیل‬ ‫آمریکا رسید (شکل ‪ .)9۲‬پس از آن‪ ،‬ریال ایران در اسفندماه‬ ‫و نیز مصارف خاص دو برابرکرد‪ .‬هدف از این تصمیم‪ ،‬کنترل‬ ‫‪ 991۸‬و بعد از شناسایی نخستین مورد ابتالی به کووید ‪ 91‬در‬ ‫مصرف بنزین و حفظ ذخایر ارزی که به واردات بنزین اختصاص‬ ‫‪ 9۲‬بهمن ‪ ،991۸‬معادل ‪ 99/۶‬درصد دیگر تضعیف شد‪.‬‬ ‫می یافت و نیز جلوگیری از قاچاق بنزین به کشورهای همسایه‬ ‫بود‪ .‬افزایش بهای بنزین تورم ماهانه را برای آذرماه ‪ 991۸‬به ‪9/۰‬‬ ‫پس از تالشی که در فروردین ‪ 9911‬برای‬ ‫درصد باال برد ولی در ماه بعد به نحو چشمگیری آرام تر شد و به‬ ‫یکسانسازی نرخ ارز صورت گرفت‪ ،‬تراکنش های ارزی‬ ‫‪ ۲/۸‬درصد محدود گردید‪ .‬پس از آن‪ ،‬شاخص بهای کاالها و‬ ‫عمالً تحت یک نظام چند نرخی ارز انجام میشود‪ .‬در حال‬ ‫خدمات مصرفی با اندکی افزایش در اسفندماه ‪ ،991۸‬که‬ ‫حاضر (اسفند ‪ ،)991۸‬دستکم سه نرخ مختلف برای‬ ‫خریدهای سال نوی ایرانی شروع شد تا شیوع پاندمی ویروس‬ ‫تراکنش های ارزی وجود دارد‪ .‬نرخ اول نرخ رسمی ارز است که از‬ ‫کووید ‪ ،91‬به ‪ 9/۱‬درصد (بر مبنای ماه به ماه) رسید که البته‬ ‫فروردین ‪ 991۸‬تاکنون در‪ ۴۰۲۲۲‬ریال برای هر دالر ثابت مانده‬ ‫بسیار پایین تراز تورم ‪ ۱/9‬درصدی (بر مبنای ماه به ماه) مهرماه‬ ‫و برای واردات کاالهای اساسی مشمول یارانه کاربرد دارد‪ .‬طی‬ ‫‪ 991۱‬بود‪ .‬روند اخیر این شاخص که برای مناطق روستایی بیش‬ ‫یازده ماه نخست سال ‪ ،991۸‬قریب ‪ 9۴‬میلیارد دالر با همین نرخ‬ ‫از مناطق شهری گزارش میشد نیز در بهمنماه ‪ 991۸‬معکوس‬ ‫به ورود کاالهای اساسی م ل دارو‪ ،‬وسایل پزشکی و خوراک دام‬ ‫شد و در اسفند ‪ 991۸‬همین شاخص به ‪ ۰9/9‬درصد (نسبت به‬ ‫اختصاص یافته است‪ .‬نرخ دوم نرخ نیمایی است که نرخی نزدیک‬ ‫دوره مشابه) افزایش یافت که معادل ‪ 9/9‬واحد درصد کمتر از‬ ‫به نرخ بازار آزاد است و تحت نظر بانک مرکزی است و از‬ ‫شاخص مناطق شهری است‪.‬‬ ‫صادرکنندگان عمده و از جمله تولیدکنندگان محصوالت‬ ‫پتروشیمی خواسته شده که ارزهای خود را به این نرخ به‬ ‫تضعیف تدریجی ریال ایران با روندی مالیم تر در‬ ‫واردکنندگان و صرافیها بفروش برسانند‪ .‬باالخره‪ ،‬تقاضاهای ارزی‬ ‫نیمهی دوم سال ‪ 9911‬تداوم یافت و ی شیوع ویروس‬ ‫کوچکتر م ل ارز مسافری و نقدی به میزان محدود به نرخ آزاد و‬ ‫کووید ‪ 91‬بر این روند اثر گذاشت‪ .‬بازار ارز در سال ‪ 991۱‬به‬ ‫توسط بانکها و صرافیها تأمین میشود‪.‬‬ ‫دلیل افزایش تنشها که باعث شد نقدینگی به داراییهای ارزی‬ ‫مطمئنتر و نیز تقاضاهای سفته بازی روی کند‪ ،‬شاهد نوسانات‬ ‫‪1‬‬ ‫‪18‬‬ ‫تحوالت اخیر اقتصادی و سیاستگذاری‬ ‫بورس اوراق بهادار تهران‬ ‫شکل ‪99‬‬ ‫بانک مرکزی ایران برای کنترل مؤثرتر بر نرخ بازار بین‬ ‫بانکی و رشد نقدینگی‪ ،‬استفاده از ابزار متعارف پو ی را مد‬ ‫‪1۲۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪9۰‬‬ ‫نظر قرار داده است‪ .‬بانک مرکزی ایران در سال ‪ ،991۸‬آغاز‬ ‫‪۸۲۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۱۲۲۵۲۲۲‬‬ ‫عملیات بازار باز را رسماً اعالم کرد تا به مدد آن نرخ بین بانکی و‬ ‫‪۶۲۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪۱۲۲۵۲۲۲‬‬ ‫رشد شدید نقدینگی (‪ ۰۸/۰‬درصد در آذر ‪ -991۸‬نسبت به دوره‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۴۲۲۵۲۲۲‬‬ ‫مشابه) تحت کنترل مستمر قرار گیرد‪ .‬در بخشی از این اقدامات از‬ ‫‪9۲۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۰۲۲۵۲۲۲‬‬ ‫کلیهی بانکها خواسته شده که اوراق خزانه خریداری کنند و‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪9۲۲۵۲۲۲‬‬ ‫اخیراً هم مقررات مربوط به «موافقتنامه بازخرید» اوراق تصویب‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ 991۱‬مرداد‬ ‫‪ 991۸‬مرداد‬ ‫‪ 991۱‬خرداد‬ ‫‪ 991۸‬خرداد‬ ‫‪ 991۱‬فروردین‬ ‫‪ 991۸‬فروردین‬ ‫‪ 991۱‬مهر‬ ‫‪ 991۸‬مهر‬ ‫‪ 991۱‬آذر‬ ‫‪ 991۸‬آذر‬ ‫‪ 991۱‬بهمن‬ ‫‪ 991۸‬بهمن‬ ‫شده است‪ .‬در بازار معامالت نقدی ارز‪ ،‬بانک ملی ایران توسط‬ ‫صرافیهای خود نقش روزافزونی در نوسان گیری از تغییرات نرخ‬ ‫نسبت قیمت به درآمد (سمت راست)‬ ‫بازار آزاد ارز ایفا میکند و این نرخ را در دامنهی محدودی نگه‬ ‫شاخص بازار بورس تهران (سمت چپ)‬ ‫متوسط تعداد سهم معامله شده در روز ‪ ،‬میلیون ریال (سمت چپ)‬ ‫میدارد‪.‬‬ ‫منبع‪ :‬بورس اوراق بهادار تهران‬ ‫طی دو سال گذشته‪ ،‬بورس اوراق بهادار تهران‬ ‫سودآوری باالیی داشته و بخشی از رشد نقدینگی را جذب‬ ‫کرده و تحت تأثیر تضعیف ریال و انتظارات سرمایهگذاران‬ ‫مالیاتها نیز علیرغم تالشهای صورت گرفته برای اصدالح روش‬ ‫بوده است‪ .‬کل ارزش سهام بورس تهران در بهمنماه ‪ 991۸‬بالغ‬ ‫های جمعآوری مالیات و توسعهی پایههای مالیاتی در فشار قدرار‬ ‫بر ‪ 9۱۶9۱‬تریلیون ریال و با نرخ رسمی تبدیل ریال به دالر‬ ‫دارد‪ .‬طی ‪ ۸‬ماه نخست سال ‪ ،991۸‬کل مالیاتهای اخذ شده ‪۱۱‬‬ ‫معادل ‪ ۴91‬میلیارد دالر بوده است‪ 9.‬طی دورهی زمانی فروردین‬ ‫درصد مالیاتی بود که در بودجه ساالنه پیشبینی شدده بدود‪ .‬در‬ ‫‪ 991۱‬تا بهمن ‪991۸‬با سرازیر شدن نقدینگیهای مازاد به بازار‬ ‫همین دوره‪ ،‬تحقق مالیات و عوارض بر واردات و نیز مالدیدات بدر‬ ‫بورس‪ ،‬این بازار ‪ ۱‬برابر شده است (شکل ‪ .)99‬با توجه به نسبت‬ ‫کاالها و خدمات در سطحی نازل و به ترتیب ‪ ۰۱‬درصدد و ‪۱1‬‬ ‫های قیمت به عواید سهام و حجم روزانهی تراکنش ها‪ ،‬بورس‬ ‫درصد بوده است‬ ‫سهام تهران در شرایط عدم اطمینان وسیع‪ ،‬پس از یک وقفهی‬ ‫عمیقتر شدن شکاف بودجه ای باعث اتکای بیشتر به‬ ‫کوتاه به سرعت رو به ترقی گذاشته است‪.‬‬ ‫انتشار اوراق قرضه و دیگر ابزار تأمین ما ی گردیده است‪.‬‬ ‫مخارج روزافزون و فشار فزاینده بر درآمدها موجبات کسری‬ ‫امور ما ی بخش عمومی‬ ‫بیشتر را فراهم آورده است‪ .‬دولت عمدتاً به فروش داراییهای‬ ‫عدم تحقق کامل درآمدها در قیاس با اهداف بودجه ‪،9911‬‬ ‫مالی و از جمله انتشار اوراق قرضه‪ ،‬برداشت از صندوق توسعهی‬ ‫دو ت را با دشواری مواجه کرده است‪ .‬درآمد حاصل از فروش‬ ‫ملی و خصوصیسازی روی آورده است‪ .‬طی دورهی فروردین تا‬ ‫داراییهای غیرمالی (عمدتاً صدور ندفدت) بده دلدیدل تشددیدد‬ ‫آذر ‪ ،991۸‬فروش داراییهای مالی قریب به ‪ 99‬درصد بیش از‬ ‫تحریمهای آمریکا در دورهی فروردین تا آذر ‪ 991۸‬تنهدا حددود‬ ‫رقم پیشبینی شده در بودجه برای کل سال و انتشار اوراق بدهی‬ ‫‪ 9۸‬درصد رقم بودجه سال تحقق یافته است‪ .‬عدوایدد دولدت از‬ ‫‪ ۱1‬درصد رقم بودجه بوده است‪ ۴.‬عالوه بر این‪ ،‬مبالغ بیشتری از‬ ‫صندوق توسعهی ملی برداشت شده است‪ .‬عمیقتر شدن شکاف‬ ‫میان مخارج و عواید دولت سبب شده که نسبت بدهی دولت به‬ ‫تولید ناخالص داخلی در سال ‪ 991۸‬به حدود ‪ 9۱‬درصد برسد‪.‬‬ ‫به منظور حفظ هماهنگی‪ ،‬تمامی معادلهای دالری ارقدام ایدن‬ ‫‪9‬‬ ‫قبالً یعنی در سال ‪ ،9911‬نسبت کسری بودجه به‬ ‫گزارش با نرخ رسمی هر دالر معادل ‪ ۴۰۲۲۲‬ریدال تدبددیدل‬ ‫تو ید ناخا ص داخلی به د یل افزایش شدید تو ید ناخا ص‬ ‫شدهاند‪.‬‬ ‫داخلی اسمی پایین آمده بود‪ .‬عواید دولت در سال ‪991۱‬‬ ‫این اعداد مبتنی بر ارقام بودجه ساالنه است که در ابتدای سدال‬ ‫‪۴‬‬ ‫بیشتر در نتیجه ی درآمدهای نفتی حاصله از صدور نفت در سال‬ ‫به تصویب رسید‪.‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪1‬‬ ‫قبل از آن‪ 99/۴ ،‬درصد افزایش یافت‪ .‬در همان سال سهم‬ ‫ترکی درآمد کل دو ت (به جز درآماد‬ ‫شکل ‪9۲‬‬ ‫درآمدهای نفتی در کل عواید دولت به رقم ‪ 9۸‬درصد رسید که‬ ‫حاصل از فروش داراییهای ما ی)‬ ‫بسیار پایین تر از رقم ‪ ۱9‬درصدی سال ‪ 991۲‬بود (شکل ‪.)9۰‬‬ ‫‪9۲۲‬‬ ‫این تفاوت ‪ 99‬درصدی با افزایش شدید تولید ناخالص داخلی به‬ ‫‪1۲‬‬ ‫‪۸۲‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪9۷‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪91‬‬ ‫قیمت اسمی که در مخرج کسر قرار می گیرد جبران گردید‬ ‫‪۷9‬‬ ‫‪۷۱‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫(شاخص ضمنی تورم به بیش از ‪ ۱۲‬درصد رسیده بود)‪ .‬خالص‬ ‫‪۶۲‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪۲1‬‬ ‫‪۲1‬‬ ‫‪91‬‬ ‫فروش داراییهای مالی دولت از نظر سهم آن در عواید دولت‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪91‬‬ ‫کماکان باال ماند و در سال ‪ 991۱‬به حدود ‪ 9۲/۴‬درصد کل عواید‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪۲۲‬‬ ‫‪۲1‬‬ ‫‪۲۷‬‬ ‫‪۲۷‬‬ ‫‪۲۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫دولت رسید که البته کمتر از اوج آن (‪ 99/۶‬درصد) در سال‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪۲1‬‬ ‫‪۲9‬‬ ‫‪۲۲‬‬ ‫‪۲۷‬‬ ‫‪۲۲‬‬ ‫‪۲۲‬‬ ‫‪ 991۱‬بود‪.‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۲1‬‬ ‫‪۲1‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪991۲‬‬ ‫‪9919‬‬ ‫‪991۰‬‬ ‫‪9919‬‬ ‫‪991۴‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۶‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫مخارج جاری رو به رشد دو ت و محدودیتهای‬ ‫مالیات مستقیم‬ ‫مالیات غیر مستقیم‬ ‫تحصیل عواید‪ ،‬سرمایهگذاری دو ت را محدود کرده است‪.‬‬ ‫سایر درآمدهای جاری‬ ‫نفت‬ ‫سایر واگذاری دارایی های سرمایهای‬ ‫در سال ‪ ،991۱‬سرمایهگذاری دولت (مخارج سرمایهای) معادل‬ ‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ایران و سازمان برنامه و بودجه‬ ‫‪ 9۲/۶‬درصد رشد کرد که معادل ‪ ۱۸‬درصد رقم بودجهی ساالنه و‬ ‫‪ ۶۰/9‬درصد رقم پیش بینی شده برای سال دوم برنامه عمرانی‬ ‫ششم است‪ .‬این امر عمدتاً ناشی از رشد مخارج جاری (از مبنایی‬ ‫بازار نیروی کار و مشاغل‬ ‫بسیار باال) در سالهای اخیر است‪ .‬از سال ‪ ،9919‬مخارج‬ ‫سرمایهای دولت به زیر ‪ 9‬درصد تولید ناخالص داخلی رسیده در‬ ‫مشارکت پایین نیروی کار که درآمارهای بیکاری منعکس‬ ‫حالی که همین رقم در سال ‪ ،99۸۱‬معادل ‪ ۶‬درصد بوده است‪.‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫است در سه ماههی چهارم سال ‪ 9911‬اندکی بهبود یافت‪.‬‬ ‫انتشار اوراق قرضه برای تسویهی بدهیهای معوقهی‬ ‫نرخ بیکاری در سه ماههی چهارم سال ‪ 991۸‬با کاهش ورودی به‬ ‫دو ت در بازار آزاد کماکان ادامه یافته است‪ .‬در سال ‪،991۴‬‬ ‫بازار کار‪ ،‬از ‪ 99/۸‬درصد سال قبل به ‪ 9۲/۶‬درصد کاهش یافت‬ ‫مرکز مدیریت داراییها و بدهی ها در وزارت امور اقتصادی و‬ ‫(جدول ‪ .) 9‬معهذا روند نزولی نرخ بیکاری همچنین تا حدی‬ ‫دارایی تأسیس شد تا بدهیها و داراییهای دولت را شناسایی و‬ ‫مرتبط است با افت فعالیتهای اقتصادی که در کاهش نرخ‬ ‫احصا کند‪ .‬یکی از وظایف مهم این مرکز رسیدگی به بدهیهای‬ ‫اشتغال افراد در سن کار از ‪ 9۸/۰‬درصد به ‪ 9۱/۸‬درصد منعکس‬ ‫معوقهی بخش عمومی به پیمانکاران و تبدیل این بدهیها به‬ ‫است‪ .‬از ‪ ۰9/۴‬میلیون افراد شاغل در سه ماههی چهارم سال‬ ‫اوراق مشارکت اسالمی است که در بازار آزاد قابل معامله است‪ .‬در‬ ‫دو سال گذشته‪ ،‬دولت همچنین روشهای دیگری نیز برای‬ ‫تصفیهی بدهیهای معوقهی خود به پیمانکاران‪ ،‬م ل کسر‬ ‫در فروردینماه ‪ ،9911‬ده درصد از سهام بزر تریدن صدنددوق‬ ‫‪۱‬‬ ‫مالیات های معوقه با استفاده از نظارت متمرکز بر آمارهای‬ ‫سرمایهگذاری بازنشستگی (شستا) در بورس اوراق بهادار تدهدران‬ ‫داراییها و بدهی ها‪ ،‬بکار گرفته است‪ .‬در بودجهی سال ‪،9911‬‬ ‫عرضه شد که بزر ترین عرضهی اولیهی سدهدام و ارزش آن‬ ‫افزایش شدیدی در فروش داراییهای دولت پیشبینی شده است‪.‬‬ ‫معادل ‪ ۱۲‬تریلیون ریال (‪ 9/۱‬میلیارد دالر) بود‪ .‬هرچند عرضهی‬ ‫در همین راستا‪ ،‬دولت در نظر دارد فروش دارایی ها و از جمله‬ ‫این سهام بر بدهی دولت تأثیری ندارد ولی مدمدکدن اسدت تدا‬ ‫حدودی ریسک بدهیهای احتمالی را کاهش دهد‪.‬‬ ‫سهام بانکها‪ ،‬بیمهها و سایر صنایع متعلق به بخش عمومی را در‬ ‫بورس عرضه کند‪ .‬دیگر موسّسات عمومی نیز در مواجهه با‬ ‫اثر ویروس کووید ‪ 91‬بهحساب نیامده زیرا آمارهای نیروی کدار‬ ‫‪۶‬‬ ‫برای هر فصل در ماه میانی آن فصل جمع آوری میشود‪ .‬مد دالً‬ ‫محدودیت های تأمین مالی‪ ،‬فروش دارایی های خود را مد نظر‬ ‫‪۱‬‬ ‫در مورد سه ماههی چهارم سال‪ ،‬آمارهای نیروی کار در بدهدمدن‬ ‫قرار داده اند‪.‬‬ ‫ماه جمعآوری میشود و لذا‪ ،‬شامل اثرات منفی ویروس کدوویدد‬ ‫‪ 91‬که شیوع آن نخستین بار در پایان بهمن تدأیدیدد شدد بده‬ ‫حساب آورده نشده است‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪20‬‬ ‫تحوالت اخیر اقتصادی و سیاستگذاری‬ ‫‪ ،991۸‬حدود ‪ ۸/۸‬میلیون نفرکمتر از ‪ ۴۴‬ساعت در هفته کار می‬ ‫نرخ وابستگی سنی و مشارکت نایاروی‬ ‫شکل ‪99‬‬ ‫کردهاند‪ .‬در میان گروه اخیر‪ ،‬حدود ‪ ۰۸‬درصد افراد‪ ،‬تقاضای‬ ‫کار در ایران‪( ۲191 ،‬برآورد سازمان بیان‬ ‫ساعات کار بیشتر داشته اند ولی موفق نشدهاند‪ .‬لذا سهم اشتغال‬ ‫ا مللی کار)‬ ‫ناقص به ‪ 9۲/۴‬درصد کل افراد شاغل رسیده است‪.‬‬ ‫مشارکت نیروی کار در فصل پایانی سال ‪ 9911‬به ویژه‬ ‫در مورد مردان کاهش یافت‪ .‬مشارکت نیروی کار در فصل آخر‬ ‫سال ‪ 991۸‬با افتی ‪ 9/9‬واحد درصدی به ‪ ۴۰/۴‬درصد (نسبت به‬ ‫دوره مشابه) رسید‪ .‬این افت در مورد مردان ‪ 9/9‬واحد درصد و در‬ ‫مورد زنان ‪ 9/۲‬واحد درصد بود‪ .‬به طور کلی‪ ،‬ریزش نیروی کار در‬ ‫این دوره در مقایسه با دوره مشابه سال قبل‪ ،‬معادل ‪ ۴9۲۲۲۲‬نفر‬ ‫بود‪ .‬کاهش ورود نیروی کار در سالهای اخیر مهم تر میشود‬ ‫هرگاه امکانات جمعیتی فعلی افراد جوان در سن کار با نسبتهای‬ ‫کوچک تر وابستگی سنی (نسبت افرادی که کار نمی کنند به‬ ‫افرادی که کار میکنند) که در سال ‪ 991۸‬حدود ‪ ۴۴‬درصد بوده‪،‬‬ ‫منبع‪ :‬بانک جهانی‪ ،‬نماگرهای توسعه جهانی‬ ‫مد نظر قرار گیرد (شکل ‪.)99‬‬ ‫سه ماههی چهارم سال ‪ 991۸‬معادل ‪ ۴۸۰.۱۸9‬نفر کاهش یافت‪.‬‬ ‫درتازه ترین گزارش شده که مربوط به سه ماههی‬ ‫کاهش تعداد بیکاران همراه بود با کاهش خالص ایجاد شغل که‬ ‫چهارم سال ‪ 9911‬است‪ ،‬نرخ بیکاری زنان و جوانان‬ ‫در حد ‪ ۱۰.۴۱9‬نفر محدود بود و نشانهی فعالیت اقتصادی کمتر‬ ‫همچنان باال مانده است‪ .‬نرخ بیکاری مردان و زنان‪ ،‬در سه‬ ‫و تعداد جویندگان کار کمتر است‪ .‬در این دوره‪ ۰۶۱.۲۴9 ،‬شغل‬ ‫ماههی چهارم ‪ ،991۸‬که به ترتیب ‪ 1/۰‬درصد و ‪ 9۱/۰‬درصد‬ ‫ایجاد شده در بخش خدمات‪ ،‬با کاهش نیروی کار در صنعت و‬ ‫گزارش شده حاکی از تداوم شکاف جنسیتی در بازار کار است که‬ ‫کشاروری به ترتیب معادل ‪ ۸۲.991‬نفر و ‪ 99۲.9۱۰‬نفر تا حدود‬ ‫حتی نسبت به سه ماههی چهارم سال قبل اندکی عمیق تر شده‬ ‫زیادی سر به سر شده است‪ .‬چنین روندی در بخشهای اقتصاد‬ ‫است‪ .‬در سه ماههی سوم سال ‪ 991۸‬بیکاری در جوانان (‪9۱‬‬ ‫کشور‪ ،‬چالشهای ایجاد شغل برای جوانان تحصیلکردهای که به‬ ‫تا‪ ۰۴‬سالهها) از ‪ ۰۸/9‬درصد به ‪ ۰۱/۱‬درصد کاهش یافته است‪.‬‬ ‫بازار کار وارد می شدند را دشوارتر کرده است‪ .‬در فصل چهارم‬ ‫نماگرهای مربوط به بیکاری جوانان و زنان هر دو باالتر از‬ ‫سال ‪ ،991۸‬حدود ‪ 91‬درصد افراد بیکار‪ ،‬تحصیالت دانشگاهی‬ ‫کشورهای منطقه و نیز متوسط گروه درآمدی (کشورهای با درآمد‬ ‫داشتند که حاکی از افزایش ‪ 9/۴‬واحد درصدی در مقایسه با مدت‬ ‫متوسط به باال) قراردارند‪.‬‬ ‫مشابه سال قبل است‪ .‬فارغ التحصیالن دانشگاهها ‪ ۰۱/9‬درصد‬ ‫افراد شاغل را تشکیل میدادند که اندکی بیش از رقم سال قبل‬ ‫سرعت ایجاد شغل کندتر شده و فقط بخش خدمات‬ ‫یعنی ‪ ۰۴/۶‬درصد بود‪.‬‬ ‫فرصتهای شغلی اضافی ایجاد کرده است‪ .‬تعداد بیکاران در‬ ‫جدول ‪ .9‬نماگرهای اخیر بازار کار‬ ‫سه ماههی چهارم ‪139۸‬‬ ‫سه ماههی چهارم ‪1397‬‬ ‫نرخ‬ ‫جمعیّت‬ ‫نرخ‬ ‫جمعیّت‬ ‫‪۴۰/۴‬‬ ‫‪۰۶۵۰۰9۵۱۴۱‬‬ ‫‪۴9/۱‬‬ ‫‪۰۶۵۶۱۴۵۲۱۱‬‬ ‫نیروی کار‬ ‫‪9۱/۸‬‬ ‫‪۰9۵۴9۱۵9۶9‬‬ ‫‪9۸/۰‬‬ ‫‪۰9۵9۸۰۵۱۲۸‬‬ ‫اشتغال‬ ‫‪9۲/۶‬‬ ‫‪۰۵۱۸۸۵۱۸۱‬‬ ‫‪9۰/9‬‬ ‫‪9۵۰۱9۵9۶۸‬‬ ‫بیکاری‬ ‫‪9۲/۴‬‬ ‫‪۰۵۴۰۸۵9۴۶‬‬ ‫‪99/۱‬‬ ‫‪۰۵۶۸۱۵991‬‬ ‫اشتغال ناقص‬ ‫منبع‪ :‬مرکز آمار ایران‬ ‫توجه‪ :‬ارقام مربوط به افراد در سن کار‪ ،‬شامل گروه ‪9۱‬ساله و بیشتر است‪.‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫چشم انداز و مخاطارات‬ ‫سال ‪ 9911‬برای سومین سال متوالی در رکود باقی بماند و‬ ‫چشم انداز حاضر با توجه به اطالعات موجود در زمان تنظیم‬ ‫معادل ‪ ۱/9‬درصد دیگر کوچکتر شود‪ .‬تمامی کشورهای طرف‬ ‫گزارش تهیه شده است‪ .‬با توجه به ابهاماتی که در اقتصاد جهان‬ ‫تجاری ایران از ویروس کرونا به شدت آسیب دیدهاند‪ .‬بیش از‬ ‫وجود دارد‪ ،‬این چشم انداز هم مشمول تعدیالت احتمالی است و‬ ‫نیمی از کل صادرات ایران در سال ‪991۸‬به چین‪ ،‬ترکیه و هند‬ ‫با دسترسی به اطالعات بیشتر مورد تجدید نظر قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫بوده است‪ .‬در جدول ‪ ۴‬اثر ویروس بر تولید ناخالص داخلی و‬ ‫پیشبینی میشود که رشد تو ید ناخا ص داخلی ایران‬ ‫تجارت ایران با این سه کشور در مقایسه با قبل از شیوع ویروس‬ ‫بروز پاندمی ویروس‬ ‫طی دورهی ‪ ،9911-9۷19‬به سب‬ ‫نشان داده شده است‪ .‬رشد تولید ناخالص داخلی چین و ترکیه به‬ ‫کووید ‪ ،91‬قیمتهای پایین نفت و تشدید تحریمها محدود‬ ‫باقی بماند‪ .‬چشمانداز اقتصاد کشور در وضعیت متعارف‪ ،‬یعنی‬ ‫شکل ‪ 9۷‬پیشبینی رشد تو ید ناخا ص داخلی‪ ،‬باا‬ ‫اگر وضع کمابیش به همین منوال ادامه یابد‪ ،‬تحت تأثیر شوک‬ ‫نفت و بدون نفت‬ ‫ویروس کووید ‪ 91‬است که تولید ناخالص داخلی بدون نفت و با‬ ‫‪9۱‬‬ ‫نفت را در سال ‪ 9911‬کاهش میدهد ولی در دو سال بعد از آن‬ ‫اندکی بهبود خواهد یافت‪ .‬انتظار میرود که تولید نفت پس از‬ ‫‪9۲‬‬ ‫کاهش سال ‪ ، 9911‬در سالهای ‪ 9۴۲۲‬و ‪ 9۴۲9‬همراه با رشد‬ ‫‪۱‬‬ ‫مصرف آن در داخل کشور و بهبود نسبی در تقاضای جهانی‬ ‫واحد درصد‬ ‫افزایش یابد (شکل ‪ .)9۴‬در گزارش ویژهی شماره یک پیامدهای‬ ‫‪۲‬‬ ‫بروز سناریو یا وضعیتی نامطلوبتر ارائه شده است‪.‬‬ ‫‪۱‬‬‫‪-۱‬‬ ‫چشمانداز منفی اقتصاد جهان به د یل وجود پاندمی‬ ‫‪-9۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪991۲ 9919 991۰ 9919 991۴ 991۱ 991۶ 991۱ 991۸ 9911 9۴۲۲ 9۴۲9‬‬ ‫ویروس کووید ‪ 91‬برکشورهای طرف تجارت با ایران اثر‬ ‫تولید ناخالص داخلی غیر نفتی‬ ‫تولید ناخالص داخلی نفتی‬ ‫رشد تولید ناخالص داخلی‬ ‫خواهد گذاشت و تقاضای آنان برای صادرات ایران در سال‬ ‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ایران‪ ،‬مرکز آمار ایران و محاسبات کارشناسان بانک جهانی‬ ‫‪ 9911‬محدود خواهد بود‪ .‬انتظار میرود که اقتصاد ایران در‬ ‫‪99‬‬ ‫‪1‬‬ ‫چشمانداز و مخاطرات‬ ‫جدول ‪ .۷‬رشد تو ید ناخا ص داخلی و چشم انداز تجارت در سال ‪( 9911‬ایران‪ ،‬چین‪ ،‬ترکیه و هند)‬ ‫سهم صادرات ایران ( ) قیمت نفت (دالر‪ ،‬هر بشکه )‬ ‫رشد تولید ناخالص داخلی( )‬ ‫پیشبینی ‪9911‬‬ ‫برآورد ‪9911‬‬ ‫پیشبینی ‪9۷11‬‬ ‫پیشبینی ‪1911‬‬ ‫برآورد ‪9911‬‬ ‫رقم در دست‬ ‫‪۰/9‬‬ ‫‪۱/9‬‬ ‫‪۸/۰‬‬ ‫ایران‬ ‫نیست‬ ‫(‪)9/9‬‬ ‫(‪)-۱/9‬‬ ‫‪۶/1‬‬ ‫‪9/۲‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪۴9/۰‬‬ ‫‪۶/9‬‬ ‫چین‬ ‫(‪)9/9‬‬ ‫(‪)-۴/1‬‬ ‫( ‪ ۴۰/۱‬دالر هر بشکه‬ ‫تجدید نظر د ر جهت کاهش)‬ ‫‪۱/۲‬‬ ‫‪-9/۸‬‬ ‫‪99/9‬‬ ‫‪۲/1‬‬ ‫ترکیه‬ ‫(‪)9/۲‬‬ ‫(‪)-۶/۸‬‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪-9/۰‬‬ ‫‪9۲/۴‬‬ ‫‪۴/۴‬‬ ‫هند‬ ‫(‪)9/9‬‬ ‫(‪)-1/۲‬‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات کارشناسان بانک جهانی و نشریهی سمت و سوی تجارت‪ ،‬صندوق بینالمللی پول‬ ‫توجه‪ :‬ارقام داخل پرانتز نشان دهنده تفاوت پیشبینی بانک جهانی (به درصد) برای خرداد‪ 9911‬در قیاس با دیماه ‪ 991۸‬است‪.‬‬ ‫کندتر شدن اخیر شتاب تورم و آهستهتر شدن‬ ‫ترتیب ‪ ۴/1‬واحد درصد و ‪ ۶/۸‬واحد درصد صدمه خواهد دید‪.‬‬ ‫تضعیف ریال احتماالً در اثر پیامدهای ویروس کووید ‪91‬‬ ‫کاهش شدید فعالیتهای اقتصادی در این کشورها و دیگر‬ ‫معکوس خواهد شد‪ .‬در حالی که اثر ویروس کووید ‪91‬‬ ‫همسایگان ایران در سال ‪ 9911‬مهمترین عامل پیشبینی کاهش‬ ‫علی القاعده باید تورم را تشدید کند ولی به دلیل ضعف تقاضا‪،‬‬ ‫صادرات ایران به میزان ‪ ۱/۶‬درصد است‪.‬‬ ‫آهنگ تورم قدری کندتر خواهد شد‪ .‬پیشبینی میشود که‬ ‫انتظار میرود که کاهش عواید دو ت نسبت به ارقام‬ ‫شاخص کل تورم به دلیل فشار بر ذخایر ارزی و کسری بودجه‪،‬‬ ‫پیشبینیشده و اثر کووید ‪ 91‬بر هزینهها‪ ،‬کسری بودجه‬ ‫باالی ‪ ۰۲‬درصد باقی بماند‪.‬‬ ‫دو ت را افزایش دهد‪ .‬بودجهی سال ‪ 9911‬هرچند که برحسب‬ ‫رشد منفی اقتصادی و تورم باال همراه با آثار کووید‬ ‫ارقام واقعی‪ ،‬بودجه ای انقباضی است ولی بر فروض خوش بینانه‬ ‫‪ ،91‬معیشت خانوارها را در سال ‪ 9911‬بیش از پیش تحت‬ ‫ای استوار است‪ .‬افزایش کسری بودجه بخصوص بخاطر ویروس‬ ‫فشار خواهد گذاشت‪ .‬محدودیت تولید شغل به دلیل انقباضی‬ ‫کووید ‪ 91‬و دیگر عوامل خارجی به احتمال زیاد منجر به افزایش‬ ‫بودن اقتصاد‪ ،‬همراه با کاهش قدرت خرید در نتیجهی تورم‬ ‫انتشار اوراق قرضه و برداشت از ذخایر ارزی خواهد شد‪( .‬نگاه‬ ‫شدید‪ ،‬بر معیشت خانوارها اثر منفی خواهد گذاشت‪ .‬شیوع کووید‬ ‫کنید به گزارش ویژه درخصوص ویروس کووید ‪ 91‬در ایران)‪.‬‬ ‫‪ 91‬نیز به خاطر تأثیر بر بازار کار‪ ،‬آثار اقتصادی و اجتماعی‬ ‫پیشبینی میشود ماندهی حساب جاری کشور به‬ ‫پایداری بهجای خواهد گذاشت‪ .‬چنان که پرداخت کمکهای‬ ‫د یل محدودیتهای مربوط به تجارت و وضعیت بازار نفت‬ ‫نقدی فعلی دولت به افراد نشان داده‪ ،‬پرداختهای نقدی و وام‬ ‫مشمول کسری شود‪ .‬انتظارمی رود صادرات غیرنفتی به دلیل‬ ‫های اعالم شده به خاطر کووید ‪ ،91‬فشار بر طبقات تنگدست را‬ ‫ثابت ماندن صدور نفت (که در وضعیت متعارف‪ ،‬زیر ‪ ۱۲۲‬هزار‬ ‫در سال ‪ ،9911‬تا حدودی تسکین خواهد داد‪.‬‬ ‫بشکه در روز برای سال ‪ 9۴۲۲‬و ‪ 9۴۲9‬در نظرگرفته شده) نتواند‬ ‫چا شهای استثنایی اقتصاد ایران حاکی از مخاطرات‬ ‫منابع الزم برای واردات را تأمین کند‪ .‬همچنین در بودجه‪ ،‬فروش‬ ‫عمدهای در پیشبینیها در صورت ادامهی شرایط موجود‬ ‫قابل مالحظهی داراییهای دولت برای کسب درآمد در نظر گرفته‬ ‫است‪ .‬مهمترین خطر‪ ،‬بروز حادتر و پایدار ویروس کووید ‪ 91‬از‬ ‫شده که خاصه به دلیل وجود کووید ‪ 91‬به سختی قابل تحقق‬ ‫طرق مختلف و از جمله شیوع آن در بازرگانی‪ ،‬گردشگری و‬ ‫است‪ .‬معهذا‪ ،‬بدهی ناچیز خارجی (کمتر از ‪ 9‬درصد تولید ناخالص‬ ‫تجارت و نیز هزینههای باالتر تولید است‪ .‬ادامهی صدور نفت با‬ ‫داخلی)‪ ،‬دولت و اقتصاد کشور را در معرض فشار نخواهد گذاشت‪.‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪2‬‬ ‫میتواند تولید و تجارت با همسایگانش را محدودتر کند‪ .‬تشدید‬ ‫قیمت نازل و مقدار کم (م الً به خاطر تقاضای کمتر از سوی‬ ‫تنشهای منطقه همراه با عوامل تحدید کنندهی عرضه نیز‬ ‫چین) تکانههای شدیدتری به اقتصاد وارد خواهد کرد و موجب‬ ‫میتواند تورم و کاهش ارزش پول کشور را تشدید کند‪ .‬وسعت‬ ‫کسری بودجه بیشتری در سال ‪ 9911‬خواهد شد‪ .‬تحوالت دیگر‪،‬‬ ‫چالشهای خارجی میتواند به دولت این فرصت را بدهد تا به‬ ‫از جمله تحریمهای بیشتر از سوی آمریکا و اعالم اخیر «کارگروه‬ ‫رفع چالشهای مزمن و ساختاری اقتصاد کشور‪ ،‬از جمله‬ ‫اقدام مالی» در عنوان کردن ایران به عنوان کشور پر ریسک‬ ‫اقتصاد ایران‪991۱-9۷19 ،‬‬ ‫جدول ‪ .1‬نماگرهای منتخ‬ ‫‪9۷19‬‬ ‫‪9۷11‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫پیش بینی‬ ‫پیش بینی‬ ‫پیش بینی‬ ‫برآورد‬ ‫برآورد‬ ‫عملکرد‬ ‫(درصد تغییر ساالنه مگرجز این اشاره شده باشد‪).‬‬ ‫بخش واقعی‬ ‫‪۰/۱‬‬ ‫‪۰/9‬‬ ‫‪-۱/9‬‬ ‫‪-۱/9‬‬ ‫‪-۴/۴‬‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫تولید ناخالص داخلی واقعی به قیمت عوامل‬ ‫‪۰/۰‬‬ ‫‪۰/9‬‬ ‫‪۰/۲‬‬ ‫‪۰/۴‬‬ ‫‪9/۶‬‬ ‫‪9/۸‬‬ ‫تولید کل نفت خام (میلیون بشکه درروز)‬ ‫‪۴۲/۱‬‬ ‫‪9۸/۲‬‬ ‫‪9۰/۲‬‬ ‫‪۶9/۴‬‬ ‫‪۶۸/9‬‬ ‫‪۱۰/۸‬‬ ‫میانگین قیمت نفت خام (دالر)‬ ‫(درصد تغییر ساالنه مگر جزاین اشاره شده باشد‪).‬‬ ‫پول و قیمت ها‬ ‫‪۰9/9‬‬ ‫‪۰9/۲‬‬ ‫‪۰۸/۱‬‬ ‫‪9۴/۸‬‬ ‫‪۰۶/1‬‬ ‫‪1/۶‬‬ ‫شاخص تورم (ساالنه)‬ ‫(درصد تولید ناخالص داخلی مگرجزاین اشاره شده باشد‪).‬‬ ‫سرمایهگذاری و پس انداز‬ ‫‪۴9/۸‬‬ ‫‪۴9/۶‬‬ ‫‪۴9/۱‬‬ ‫‪۴9/1‬‬ ‫‪9۸/۲‬‬ ‫‪9۴/۱‬‬ ‫تشکیل سرمایه ناخالص‬ ‫‪۴9/۱‬‬ ‫‪۴۲/۱‬‬ ‫‪91/۶‬‬ ‫‪۴9/۱‬‬ ‫‪۴9/9‬‬ ‫‪9۸/9‬‬ ‫پسانداز ناخالص ملی‬ ‫(درصد تولید ناخالص داخلی مگرجزاین اشاره شده باشد‪).‬‬ ‫امورما ی دو ت‬ ‫‪1/۶‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪۸/۰‬‬ ‫‪1/۶‬‬ ‫‪99/1‬‬ ‫‪9۱/۲‬‬ ‫عواید کل‬ ‫‪۶/۰‬‬ ‫‪۱/1‬‬ ‫‪۴/1‬‬ ‫‪۱/۱‬‬ ‫‪۶/9‬‬ ‫‪۱/۶‬‬ ‫عواید مالیاتی‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪9/۲‬‬ ‫‪۰/۱‬‬ ‫‪۰/۸‬‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪9/1‬‬ ‫مالیاتهای مستقیم‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪۰/1‬‬ ‫‪۰/۰‬‬ ‫‪۰/۱‬‬ ‫‪9/۲‬‬ ‫‪۴/9‬‬ ‫مالیاتهای غیرمستقیم‬ ‫‪9۶/۶‬‬ ‫‪9۶/9‬‬ ‫‪9۶/۲‬‬ ‫‪9۱/۲‬‬ ‫‪9۱/۴‬‬ ‫‪9۸/۱‬‬ ‫مخارج کل‬ ‫‪9۰/۶‬‬ ‫‪9۰/۶‬‬ ‫‪9۰/۱‬‬ ‫‪9۰/۱‬‬ ‫‪99/9‬‬ ‫‪9۱/1‬‬ ‫هزینههای جاری‬ ‫‪-۱/۲‬‬ ‫‪-۶/۸‬‬ ‫‪-۱/۸‬‬ ‫‪-۱/۴‬‬ ‫‪-9/۴‬‬ ‫‪-9/۸‬‬ ‫خالص استقراض‬ ‫‪۴۱/۰‬‬ ‫‪۴۴/۴‬‬ ‫‪۴9/۲‬‬ ‫‪9۱/۰‬‬ ‫‪9۱/۸‬‬ ‫‪9۶/9‬‬ ‫بدهی ناخالص بخش عمومی (تولید ناخالص داخلی)‬ ‫(درصد تولید ناخالص داخلی مگر جز این اشاره شده باشد‪).‬‬ ‫بخش خارج‬ ‫‪-۲/9‬‬ ‫‪-9/۲‬‬ ‫‪-۰/9‬‬ ‫‪-۲/۴‬‬ ‫‪۱/9‬‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫حساب جاری‬ ‫‪-۲/۱‬‬ ‫‪-9/9‬‬ ‫‪-۰/9‬‬ ‫‪-۲/۸‬‬ ‫‪۴/۴‬‬ ‫‪9/9‬‬ ‫خالص صادرات‬ ‫‪9۱/۴‬‬ ‫‪9۶/۲‬‬ ‫‪9۶/۱‬‬ ‫‪9۱/۱‬‬ ‫‪۰9/1‬‬ ‫‪۰۴/۰‬‬ ‫صادرات کاالها و خدمات‬ ‫‪9۶/۲‬‬ ‫‪9۱/9‬‬ ‫‪9۸/۸‬‬ ‫‪9۸/9‬‬ ‫‪9۱/۱‬‬ ‫‪۰9/۲‬‬ ‫واردات کاالها و خدمات‬ ‫یادداشت‪:‬‬ ‫‪۴1۵۴11۵۴9۰ 91۵91۰۵۸۴۸ 9۲۵۶9۲۵۱9۴ ۰۱۵۶۸9۵۲۰۲ ۰9۵99۸۵911 9۱۵99۶۵۴۸9‬‬ ‫تولید ناخالص داخلی اسمی (میلیارد ریال)‬ ‫منبع‪ :‬ارقام دولت ایران و محاسبات کارشناسان بانک جهانی‬ ‫چشمانداز و مخاطرات ‪99‬‬ ‫‪3‬‬ ‫اصالحات بانکی و بودجهای که به تأخیر افتاده‪ ،‬بپردازد‪.‬‬ ‫کشور با چا شهای اقتصادی و اجتماعی جدی‬ ‫روبروست که آثار منفی آن عمدتاً به خانوارهای دهکهای‬ ‫پایین درآمدی تحمیل می شود که هم اکنون نیز با فشار‬ ‫اقتصادی عمدهای مواجهاند‪ .‬تورم شدید‪ ،‬م ل آنچه در سال‬ ‫‪ 9919‬روی داد‪ ،‬میتواند از طریق کاهش شدید ارزش واقعی‬ ‫یارانههای نقدی دولت در سالهای بعد‪ ،‬بهویژه افراد فقیر را در‬ ‫تنگنا قرار دهد‪ .‬روندهای فقر در آینده بستگی به سیاستهایی‬ ‫دارد که دولت اتخاذ میکند‪ .‬هرگونه افزایشی در یارانههای نقدی‪،‬‬ ‫همراه با هدفمند کردن یارانهها‪ ،‬میتواند افراد مستمند را در‬ ‫مقابل تکانههای اقتصادی و اجتماعی محافظت کند‪ ،‬هرچند به‬ ‫دلیل محدودیتهای بودجه‪ ،‬الجرم دامنهی این کمکها محدود‬ ‫خواهد بود‪.‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪9۷‬‬ ‫گز ا ر ش و یژ ه ‪: 1‬‬ ‫آ ثا ر و یر و س کو و ید ‪9 1‬‬ ‫بر اقتصاد ایران‪:‬‬ ‫ارزیابی مقدماتی‬ ‫عمومی وخیم تر خواهد شد‪ ،‬عواید حاصل از نفت و غیرنفت کمتر‬ ‫ایران از جمله کشورهایی است که شیوع ویروس کرونا بیشترین‬ ‫و هزینهها فزونی خواهد گرفت‪ .‬در این صورت‪ ،‬افزایش تورم و‬ ‫تأثیر را برآن ها داشته است‪ .‬با اقتصادی صدمه دیده از تحریمها‪،‬‬ ‫کاهش عواید‪ ،‬بر قدرت خرید اثر منفی خواهد گذاشت‪.‬‬ ‫امکانات مقابله با این پاندمی بسیار محدود است‪ .‬با امکانات ناکافی‬ ‫‪1‬‬ ‫برای مهار ویروس انتظارمی رود شیوع آن گسترده و پایدار شود‪.‬‬ ‫وضعیت ویروس کووید ‪ 91‬در ایران‬ ‫از نظر اقتصادی‪ ،‬حتی در صورت شیوع مالیم این ویروس‪ ،‬تأثیر‬ ‫آن قابل مالحظه است (‪ -۱/9‬واحد درصد برای سال ‪ 9911‬و‬ ‫ایران یکی از کشورهایی است که از شیوع کووید ‪ 91‬آسی‬ ‫‪ +9/9‬واحد درصد برای سال ‪ ،)9۴۲۲‬و این همه در شرایطی است‬ ‫زیادی دیده و شاهد موج دوم شیوع آن در خرداد ‪9911‬‬ ‫که اقتصاد با رکود شدیدی مواجه بوده است‪ .‬اگر شیوع ویروس‬ ‫گسترده شود‪ ،‬این آثار میتواند تا حدود دو برابر ارقام فوق باشد‪.‬‬ ‫ارقام مربوط به مبتالیان ویروس کرونا بر اساس دادهای گدزارش‬ ‫‪۱‬‬ ‫بخشهای نفت‪ ،‬مسافرت‪ ،‬گردشگری و خردهفروشی و نیز تولیدات‬ ‫شده تا ‪ ۰۰‬خرداد ‪ 9911‬است‪.‬‬ ‫کارخانهای و ساخت و ساز بیشترین آسیب را خواهند دید‪ .‬بودجه‬ ‫‪1‬‬ ‫چشمانداز و مخاطرات ‪91‬‬ ‫شمار مبتالیان به ویروس کووید ‪ 91‬در هر‬ ‫شکل ‪9۱‬‬ ‫شمار مبتالیان به ویروس کووید ‪ 91‬در‬ ‫شکل ‪91‬‬ ‫یک میلیون نفر در ایاران و بارخای‬ ‫ایران (خرداد ‪)9911‬‬ ‫کشورهای منتخ (خرداد ‪)9911‬‬ ‫‪9111۸111‬‬ ‫‪۷۸111‬‬ ‫‪9۸111‬‬ ‫‪911۸111‬‬ ‫کل مبتالیان (مقیاس گاریتمی)‬ ‫‪9۸111‬‬ ‫‪91۸111‬‬ ‫‪۲۸111‬‬ ‫مبتالیان‬ ‫‪9۸111‬‬ ‫‪۲۸111‬‬ ‫‪9۸111‬‬ ‫‪911.‬‬ ‫‪9۸111‬‬ ‫‪91.‬‬ ‫‪111.‬‬ ‫‪9.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪1۸ M1‬‬ ‫بهمن‬ ‫‪1۸ M2‬‬ ‫اسفند‬ ‫‪M3‬‬ ‫فروردین ‪11‬‬ ‫‪M4‬‬ ‫اردیبهشت ‪11‬‬ ‫‪M4‬‬ ‫‪11‬‬ ‫خرداد‬ ‫مبتالیان (سمت چ )‬ ‫مبتالیان جدید (سمت راست)‬ ‫منبع‪ :‬بانک جهانی و مرکز سیستمهای علمی و مهندسی دانشگاه جان هاپکینز‬ ‫منبع‪ :‬بانک جهانی و مرکز سیستمهای علمی و مهندسی دانشگاه جان هاپکینز‬ ‫حکایت از آن دارد که در اواخر فروردین تعداد فوتشدگان برای‬ ‫بوده است‪ .‬تعداد مبتالیان از‪ 9۲۲۲‬نفر در یازدهم اسفند ‪991۸‬‬ ‫اولین بار پس از قریب یک ماه به زیر ‪ 9۲۲‬نفر در روز رسید‪.‬‬ ‫(یعنی تنها ‪ 99‬روز پس از شناسایی نخستین بیمار در سی ام‬ ‫فعالیتهای کم ریسک (یعنی فعالیت هایی که ازدحام جمعیت‬ ‫بهمن) به ‪ 9۸۲.9۱۶‬نفر در بیست و دوم خرداد ‪ 9911‬افزایش‬ ‫درآن ها زیاد نیست) در‪ ۰9‬فروردین ‪ 9911‬تا حدودی از سر‬ ‫یافت که همزمان است با اعالم موج دوم اشاعهی بیماری (شکل‬ ‫گرفته شد‪ .‬ولی به همهی کارفرمایان گفته شد که بعد از اطالع به‬ ‫‪ .)9۱‬برخوردهای اولیه با بیماری کند و ضعیف بود و طبعاً واگیری‬ ‫وزارت بهداشت‪ ،‬درمان و آموزش پزشکی میتوانند از‪ 9۲‬فروردین‬ ‫شدیدتر و گسترده تر از بقیه کشورها را بدنبال داشت‪ .‬هیچ‬ ‫به بعد بازگشایی کنند‪ .‬مطابق اطالعاتی که از کشورهای دیگر در‬ ‫شهری حتی شهر قم‪ ،‬مرکز شروع بیماری در ایران‪ ،‬به طور کامل‬ ‫دست است‪ ،‬تدابیر و اقدامات ایران به شدّت و حدّت برخی از‬ ‫قرنطینه نشد‪ .‬ایستگاههای غربالگری وزارت بهداشت‪ ،‬درمان و‬ ‫دیگر کشورها م ل چین‪ ،‬ایتالیا و کره جنوبی (شکل‪ ۸)9۶‬نبوده‬ ‫آموزش پزشکی‪ ،‬در ورودی شهرهای بزر مستقر گردید و رفت و‬ ‫‪1‬‬ ‫است‪.‬‬ ‫آمد به برخی از شهرها ممنوع شد‪ .‬گزارش مقامات رسمی کشور‬ ‫در داخل ایران‪ ،‬شیوع ویروس کووید ‪ 91‬در تهران و‬ ‫اصفهان شدت داشته که هم پرجمعیتاند و هم دو استان‬ ‫عمده صنعت و بازرگانی محسوب میشوند‪ .‬بیش از ‪۰۲‬‬ ‫بنابر سری زمانی مربوط به شاخص شدّت واکنش دولدتهدا در‬ ‫‪۸‬‬ ‫مقابله با ویروس که دانشگاه آکسفورد منتشر کرده‪ ،‬واکنش ایران‬ ‫درصد جمعیت کشور در این دو استان ساکناند و حدود یکسوم‬ ‫کند و کمتر سختگیرانه بوده است‪ .‬در تداریدخ ‪ ۰۱‬فدروردیدن‬ ‫تولید ناخالص داخلی متعلّق به این دو استان است‪ .‬تهران به‬ ‫‪ ،9911‬شاخص شدّت واکنش ایران معادل ‪ ۱۴‬بوده که پدایدیدن‬ ‫تنهایی سهم بزرگی در گسترش ویروس داشته است (حدود‬ ‫تر از چین‪ ،‬ایتالیا و کره جنوبی است که ویروس در آنها زودتدر‬ ‫یکسوم مبتالیان جدید و مر و میرها در اواخر فروردینماه)‪.‬‬ ‫از ایران اشاعه پیدا کرده بود‪.‬‬ ‫اگرچه این امر ممکن است نشانه غربالگری بهتر این استان باشد‬ ‫(‪https://www.bsg.ox.ac.uk/research/research -‬‬ ‫ولی درعینحال حاکی از سرعت گسترش ویروس و تأثیر بالقوه‬ ‫‪projects/coronavirus-government-response-‬‬ ‫‪tracker).‬‬ ‫شدیدتر بر اقتصاد است‪( .‬م الً‪ ،‬با فرض ثابت بودن بقیه شرایط‪،‬‬ ‫شاخص جهانی ایمنی بهداشت‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(https://www.ghsindex.org/‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫جدول ‪ .۱‬ارزیابی مقدماتی اثر کلی کووید ‪ 91‬بر اقتصاد ایران (درصد رشد واقعی‪ ،‬مگر جز این اشاره شده باشد‪).‬‬ ‫وضعیت شدید‬ ‫وضعیت مالیم‬ ‫‪9۷11‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪9۷11‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪9/۲‬‬ ‫‪-۸/9‬‬ ‫‪۰/9‬‬ ‫‪-۱/9‬‬ ‫‪-۸/۰‬‬ ‫تولید ناخالص داخلی‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫‪9/۲‬‬ ‫‪۰/۲‬‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫‪۰/9‬‬ ‫کشاورزی‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫‪-9۰/۴‬‬ ‫‪9/۲‬‬ ‫‪-۸/۲‬‬ ‫‪-9۶/۱‬‬ ‫صنعت‬ ‫‪۲/۱‬‬ ‫‪-۶/۶‬‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫‪-۴/9‬‬ ‫‪-۲/۱‬‬ ‫خدمات‬ ‫‪۲/۸‬‬ ‫‪-۶/۱‬‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫‪-9/۱‬‬ ‫‪-۲/1‬‬ ‫تولید ناخالص داخلی غیرنفتی‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات کارشناسان بانک جهانی‬ ‫توجه‪ :‬تحت وضعیت مالیم‪ ،‬تولید نفت ‪9۱‬درصد افت میکند‪ ،‬کاهش تولید کشاورزی ناچیز ولی بخشهای صنایع و خدمات بین ‪ ۰‬تا ‪ ۱‬درصد افت میکنند‪ .‬در وضعیت‬ ‫شدید فرض بر این است که شیوع ویروس کووید ‪ 91‬در جهان ادامه مییابد و تولید نفت ایران معادل ‪ ۰۲‬درصد افت میکند و بر دیگر بخشهای اقتصاد در داخل نیز اثر‬ ‫منفی میگذارد (تا ‪ 9۲‬درصد کاهش در بخش هایی که بیشتر در معرض قرار دارند)‪.‬‬ ‫بخش خصوصی و خا ص صادرات سال ‪ 9911‬بگذارد‪ .‬پیش‬ ‫کاهش ‪ ۱‬درصدی تولید در استان تهران و اصفهان میتواند تولید‬ ‫بینی می شود که مصرف بخش خصوصی که در سال ‪991۸‬‬ ‫ناخالص داخلی کشور را بمیزان ‪ 9/۱‬درصد کاهش دهد)‪.‬‬ ‫سهمی معادل ‪ ۴۲/۸‬درصد در تولید ناخالص داخلی داشته‪ ،‬با‬ ‫افتی معادل ‪ ۱‬درصد (یا ‪ ۰‬واحد درصد از ‪ ۱/9‬درصد افت‬ ‫اثرکلی ویروس کووید ‪ 91‬بر اقتصاد ایران‬ ‫پیشبینی شدهی تولید ناخالص داخلی سال ‪ )9911‬مواجه شود‪.‬‬ ‫انتظار میرود که شیوع ویروس اثر منفی بزرگی بر تو ید‬ ‫علت این افت‪ ،‬رعایت فاصله اجتماعی‪ ،‬خانه نشینی افراد و کاهش‬ ‫ناخا ص داخلی واقعی بگذارد آن هم در حا یکه‬ ‫درآمد قابل مصرف آنان (م الً مرخصی بدون حقوق) است که‬ ‫فعا یتهای اقتصادی پس از دو سال رکود در پایین ترین‬ ‫باعث کاهش خرج کردن میشود‪ .‬اثر کاهش مصرف بر تولید‬ ‫سطح قرار دارد‪ .‬با توجه به ابهاماتی که در مورد کووید ‪91‬‬ ‫ناخالص داخلی نسبتاً شدید است چرا که تکانه نخست در زمانی‬ ‫وجود دارد‪ ،‬اثر اقتصادی ویروس را با دو وضعیت (سناریو)‪ ،‬مالیم‬ ‫روی داد که از نظر فروش پررونق ترین زمان سال است (در سال‬ ‫و شدید بررسی کردهایم‪ .‬در وضعیت مالیم فرض را بر این‬ ‫‪ ،991۱‬در فصل منتهی به عید نوروز‪ ،‬مصرف بخش خصوصی‬ ‫گذاشتهایم که اثر ویروس بر بخش هایی که توقف فعالیتشان‬ ‫سهمی حدود ‪ ۰1‬درصد در تولید ناخالص داخلی داشت)‪.‬‬ ‫کوتاهمدت بوده‪ ،‬مالیم است‪ ،‬در عین حال فرض شده که اقتصاد‬ ‫پیشبینی میشود که خالص صادرات‪ ،‬رشد اقتصادی را معادل‬ ‫چین زودتر بهبود مییابد و لذا تولید نفت ایران مشمول وقفهای‬ ‫‪ 9/۰‬واحد درصد کاهش دهد زیرا که صادرات و واردات در سال‬ ‫کوچک می شود‪ .‬در وضعیت دوم‪ ،‬فرض بر اثر شدیدتر ویروس بر‬ ‫‪ 9911‬به دلیل محدودیتهای گذاشته شده روی مبادالت مرزی و‬ ‫بخشهای کلیدی و اثر متوسط بر بخشهای دیگر و نیز کاهش‬ ‫نیز ضعف تقاضا به ترتیب ‪ ۱/۸‬درصد و ‪ ۶‬درصد افت کنند‪ .‬انتظار‬ ‫‪ ۰۲‬درصدی تولید نفت به دلیل افت تقاضا از سوی چین است‪ .‬در‬ ‫میرود سرمایهگذاری نیز که به دلیل رکود دو سال گذشته در‬ ‫وضعیت کمضرر‪ ،‬رشد تولید ناخالص داخلی واقعی برای سال‬ ‫فشار بوده با تشدید ابهامات اقتصادی و اختالالت در عرضهی‬ ‫‪ 9911‬معادل ‪ ۱/9‬واحد درصد کاهش پیدا میکند‪ ،‬ولی در سال‬ ‫نیروی کار ‪ 9۲/۸‬درصد دیگر کاهش یابد‪ .‬پیشبینی میشود که‬ ‫‪ ،9۴۲۲‬برابر ‪ 9/9‬واحد درصد دیگر به رشد اضافه میکند‪( .‬در‬ ‫مصرف واقعی دولت‪ ،‬علیرغم هزینههای غیر قابل انتظار مربوط به‬ ‫مقایسه با پیشبینی انجام شده در آذرماه ‪)9911‬؛ در وضعیت‬ ‫مقابله با بحران ویروس (به خصوص هزینههای بهداشت و درمان)‬ ‫پرضرر‪ ،‬رشد سال ‪ 9911‬معادل ‪ ۸/9‬واحد درصد افت میکند و‬ ‫معادل ‪ ۲/۴‬درصد کاهش یابد‪.‬‬ ‫رشد سال ‪ 9۴۲۲‬معادل ‪ ۲/9‬درصد باال می رود (جدول‪.)۶‬‬ ‫در طرف تو ید‪ ،‬پیشبینی میشود که بخش خدمات و‬ ‫در طرف اجزای هزینههای تو ید ناخا ص داخلی‪،‬‬ ‫سپس بخش صنعت بیشترین سهم را در کاهش تو ید‬ ‫پیشبینی میشود که ویروس بیشترین تأثیر را بر مصرف‬ ‫داشته باشند‪ ،‬و ی اثر ویروس بر بخش کشاورزی ناچیز‬ ‫‪3‬‬ ‫‪91‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :9‬آثار اقتصادی ویروس کووید ‪ 91‬در ایران‪ :‬ارزیابی مقدماتی‬ ‫خدمات که ‪۴۱‬‬ ‫ارزیابی میشود‪ .‬انتظار می رود که بخش بزر‬ ‫وابستگی صاادرات ایاران و دیاگار‬ ‫شکل ‪91‬‬ ‫درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل میدهد وسیعاً تحت تأثیر‬ ‫کشورهای عضو منا با زنجیرهی تاو ایاد‬ ‫‪9۲‬‬ ‫جهانی‬ ‫ویروس قرار گیرد و فروشها اعم از خردهفروشی و عمدهفروشی‪،‬‬ ‫حمل و نقل و خدمات پولی و مالی تأثیر بیشتری بپذیرند‪ .‬حدود‬ ‫‪9۲۲‬‬ ‫نیمی از ارزش افزوده ی بخش خدمات مربوط به این سه جزء‬ ‫‪۸۲‬‬ ‫است‪ .‬با تعمیم اقدامات محدود کننده برای کنترل ویروس به‬ ‫‪۴۸‬‬ ‫‪۴۱‬‬ ‫‪۱9‬‬ ‫‪۶9‬‬ ‫‪۱1‬‬ ‫‪۶۰‬‬ ‫‪۱۸‬‬ ‫‪۱۸‬‬ ‫خدماتی م ل هتلها‪ ،‬رستورانها و نظایر آن و برقراری شبه‬ ‫‪۶۶‬‬ ‫‪۶۲‬‬ ‫قرنطینه در شهرهای عمده کشور‪ ،‬اثر ویروس در کاهش این‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪۰9‬‬ ‫بخشها میتواند به عددی دو رقمی برسد‪ 99.‬معیارهای‬ ‫‪۴۴‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪۴۱‬‬ ‫‪9۰‬‬ ‫‪۰۶‬‬ ‫‪9۰‬‬ ‫فاصلهگذاری اجتماعی به اجرا گذاشته شده و لغو گردهماییهای‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۰۶‬‬ ‫‪۰۰‬‬ ‫‪9۶‬‬ ‫ورزشی و فرهنگی و تعطیلی دانشگاهها و مدارس اثر غیرمستقیم‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫بر بخش حمل و نقل خواهد گذارد و همراه با کند شدن‬ ‫ایران‬ ‫سوریه‬ ‫اردن‬ ‫الجزایر‬ ‫مراکش‬ ‫لبنان‬ ‫لیبی‬ ‫تونس‬ ‫عراق‬ ‫فعالیتهای اقتصادی‪ ،‬خدمات پولی و مالی هم به احتمال زیاد‬ ‫عدم ارتباط با زنجیره های تولید جهانی‬ ‫تحت تأثیر قرار خواهند گرفت‪ .‬با عدم مراجعه افراد به بازارها و‬ ‫پیوندهای پیشین با زنجیره های تولید جهانی‬ ‫پیوندهای پسین با زنجیره های تولید جهانی‬ ‫مراکز خرید‪ ،‬خردهفروشی به وضوح کاهش یافته است‪ .‬در بخش‬ ‫منبع‪ :‬آمار تجارت بینالملل سازمان ملل متحد و محاسبات کارشناسان بداندک‬ ‫صنعت‪ ،‬تولیدات کارخانهای و ساختمان سازی بیشترین آسیب را‬ ‫جهانی‬ ‫متحمل میشوند زیرا هم زنجیرهی عرضه و هم تقاضا مختل شده‬ ‫است‪ .‬انتظار میرود که تولیدات کارخانهای (‪ 91‬درصد تولید‬ ‫توجه و ت بیت شده تر است و در سه ماههی سوم سال‬ ‫ناخالص داخلی) تا حدی به دلیل کمبود قطعات به خصوص در‬ ‫‪ 991۸‬به ‪ ۰1‬درصد رسیده است (شکل ‪ .)۱‬در سال ‪،991۱‬‬ ‫صنعت اتومبیل به سبب افت تولید چین صدمه ببیند‪ .‬مطابق‬ ‫حدود ‪ ۸۴/9‬درصد کاالهای وارداتی ایران‪ ،‬مواد واسطهای و‬ ‫گزارشات‪ ،‬تولید روزانهی اتومبیل پس از شیوع ویروس کاهش‬ ‫سرمایهای بوده است‪ .‬محصوالت کارخانهای به دلیل طبیعت‬ ‫یافته است‪ .‬انتظار بر این است که ساختمانسازی نیز‪ ،‬هم به دلیل‬ ‫پیچیدهشان سهم وارداتی قابل مالحظهای دارند‪ .‬این امر‬ ‫عرضه و هم تقاضا افت کند‪ ،‬ولی اثر آن بر کل اقتصاد کمتر است‬ ‫حاکی از آسیب پذیری اقتصاد کشور از کاهش واردات از‬ ‫زیرا این بخش تنها ‪ ۴‬درصد در تولید ناخالص داخلی ذیمدخل‬ ‫چین (‪ ۰1‬درصد واردات در سه ماههی سوم سال ‪)991۸‬‬ ‫است‪ ،‬هر چند ‪ 9۰/۶‬درصد کل اشتغال مربوط به این بخش است‪.‬‬ ‫است که نه تنها به عرضهی محصوالت در داخل آسیب می‬ ‫انتظار میرود اثر ویروس بر بخش کشاورزی مالیم باشد زیرا‬ ‫زند‪ ،‬بلکه صادرات ایران به دیگر کشورها که بعضاً وابسته به‬ ‫تقاضای مواد خوراکی تغییری نمیکند و واردات آن محدود شده‬ ‫واردات از چین است نیز ممکن است صدمه ببیند‪ .‬در سال‬ ‫است‪ .‬در وضعیت (سناریوی) پرضرر که در آن بحران ناشی از‬ ‫‪ ،991۶‬حدود ‪ ۸9‬درصد صادرات غیر نفتی ایران‪ ،‬محصوالت‬ ‫ویروس‪ ،‬گسترده و پایدار تلقی میشود‪ ،‬تولید نفت ممکن است تا‬ ‫کارخانهای بوده است‪ .‬با این وجود‪ ،‬صادرات ایران در قیاس‬ ‫حدود ‪ ۰۲‬درصد کاهش یابد‪.‬‬ ‫با کشورهای منطقهی منا (خاورمیانه و شمال آفریقا)‬ ‫وابستگی چندانی (به خصوص در صنایع پایین دستی) با‬ ‫تفصیل آثار اقتصادی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫زنجیرهی تولید جهانی ندارد (شکل ‪.)9۱‬‬ ‫تجارت کاالها‪ -‬ایران حتی قبل از شیوع ویروس روابط‬ ‫‪.9‬‬ ‫تجاری وسیع و روزافزونی با چین داشته است‪ .‬پس از‬ ‫‪ 9۲‬شاخص مدیران خرید که توسط اتاق بازرگانی تهیه مدیشدود از‬ ‫برقراری مجدد تحریمهای آمریکا در سال ‪ ،991۱‬صادرات به‬ ‫‪ ۴۱/۶‬درصد در بهمنماه به ‪ 99/9‬درصدد در اسدفدندد ‪9911‬‬ ‫چین افزایش یافته و از ‪ ۰1‬درصد کل صادرات ایران در سال‬ ‫کاهش یافته است‪.‬‬ ‫‪ 991۱‬به ‪ ۴۸‬درصد در سه ماههی سوم سال ‪ 991۸‬افزایش‬ ‫‪ 99‬بنا به تخمین انجمن هتلداران ایران‪ ،‬زیان حداصدل از شدیدوع‬ ‫یافته است‪ ۱۰( ،‬درصد صادرات به چین محصوالت نفتی‬ ‫ویروس به این بخش به ‪ 9۲‬تریلیون ریال (‪ ۱9۴‬میلدیدون دالر)‬ ‫بالغ میشود‪.‬‬ ‫بوده است)‪( -.‬شکل ‪ .)۶‬سهم واردات ایران از چین قابل‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪91‬‬ ‫انتظار می رود که مراودات تجاری با کشورهای‬ ‫ورود گردشگران خارجی به ایاران بار‬ ‫شکل ‪91‬‬ ‫حس کشور مبدأ‪9911 ،‬‬ ‫همسایه هرچند به وسعت تجارت با چین نیست‪ ،‬به‬ ‫د یل همجواری و مراعات محدودیتها‪ ،‬از شیوع‬ ‫ویروس طمه ببیند‪ .‬در سالهای اخیر‪ ،‬ایران حضور‬ ‫چین ‪9‬‬ ‫فزاینده ای در بازار برخی از کشورهای همسایه داشته است‪.‬‬ ‫سایر ‪99‬‬ ‫طی نه ماههی نخست ‪ ،991۸‬بعد از چین‪ ،‬عراق دومین‬ ‫پاکستان ‪۴‬‬ ‫کشور در میان مقاصد صادراتی ایران بود (آمار صادرات‬ ‫عراق ‪99‬‬ ‫رسمی‪ ،‬مراودات تجاری با عراق را کمتر از میزان واقعی‬ ‫ترکیه ‪9۰‬‬ ‫نشان میدهد زیرا مراودات تجاری غیررسمی میان دو کشور‬ ‫قابل مالحظه است)‪ .‬در سال ‪ ۰۲91‬میالدی‪ ،‬واردات‬ ‫افغانستان‬ ‫افغانستان از ایران بالغ بر ‪ 9/۰‬میلیارد دالر یا معادل ‪9۱‬‬ ‫‪99‬‬ ‫آذربایجان‬ ‫‪۰۴‬‬ ‫درصد کل واردات این کشور بود و برای اولین بار ایران‬ ‫جلوتر از چین و در رتبهی نخست صادرکنندگان به‬ ‫افغانستان قرار گرفت‪ .‬غیر از افغانستان‪ ،‬عراق و آذربایجان‬ ‫منبع‪ :‬سازمان میراث فرهنگی ایران‬ ‫که مبادالت مرزی نظارت شدهای کماکان ادامه دارد‪،‬‬ ‫مرزهای ایران با دیگر همسایگان تا حدود زیاد یا به کلی‬ ‫بسته شده و مراودات تجاری مرزی با آنان به شدت محدود‬ ‫شده است‪ .‬طوالنی شدن بحران کووید ‪91‬میتواند به سبب‬ ‫لذا‪ ،‬کاهش فعلی قیمت نفت برای ایران زیان کدمتدری بده‬ ‫از دست رفتن سهم ایران در این بازارها اثر پایدارتری بر‬ ‫همراه دارد‪ .‬معهذا‪ ،‬ایران نفت خود را ارزانتر میفروختده و‬ ‫صادرات ایران بگذارد‪.‬‬ ‫سقوط اخیر بهای نفت به ‪ 99‬دالر در بشکه‪ ،‬حساب جداری‬ ‫کشور را در فشار خواهد گذاشت (افت قیمت نفت بده ازای‬ ‫‪ .۲‬مباد هی خدمات‪ -‬در سال ‪ ۱/1 ،9911‬درصد تو ید‬ ‫هر‪ 9۲‬دالر در بشکه‪ ،‬ماندهی حساب جاری را مدعدادل ‪۲/۴‬‬ ‫ناخا ص داخلی و ‪ 1/۷‬درصد اشتغال از خدمات مربوط‬ ‫واحد درصد تولید ناخالص داخلی کاهش میدهد)‪ .‬از ندظدر‬ ‫به مسافرت و گردشگری ناشی شده است‪ .‬در سال‬ ‫میزان تولید‪ ،‬کاهش بی سابفهی تولید نفت ایران به نزدیدک‬ ‫‪ 991۱‬حدود ‪ ۱/۸‬میلیون گردشگر به ایران سفر کردهاند‪.‬‬ ‫به ‪ ۰‬میلیون بشکه در روز احیاناً سبب خواهد شد که ایدران‬ ‫بیشترین گردشگران از عراق‪ ،‬آذربایجان و افغانستان و‬ ‫مشمول کاهش سهمیه تولید اوپک در آینده نشود‪ ،‬هر چند‬ ‫گردشگران چینی کمتر از ‪ 9‬درصد بودهاند (شکل‪ .)9۸‬زائران‬ ‫در مقابل کاهش تقاضای نفت از سوی چین آسیبپدذیدرتدر‬ ‫عراقی اماکن مذهبی ایران ‪ ۰۴‬درصد کل گردشگران را‬ ‫شده است‪ .‬در نتیجهی چندین دور تحریم‪ ،‬سرمدایدهگدذاری‬ ‫تشکیل میدادند‪ .‬لذا‪ ،‬درحالیکه تأثیر گردشگران چینی‬ ‫مستقیم خارجی در ایران ناچیز (زیر یک درصدد تدولدیدد‬ ‫ناچیز است‪ ،‬بستن مرزها‪ ،‬به خصوص مرزهای زمینی‪ ،‬اثر‬ ‫ناخالص داخلی در سال ‪ )991۶‬و بدهی خارجی کشور (‪۰/۴‬‬ ‫منفی زیادی روی گردشگری از کشورهای همسایه‬ ‫درصد تولید ناخالص داخلی در سال ‪ )991۶‬قابل مالحدظده‬ ‫میگذارد‪.‬‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫‪ .9‬نفت – در شرایطی که تحریمها برقرار است‪ ،‬آسایا‬ ‫‪ .۷‬امور ما ی بخش عمومی – کاهش مورد انتظار عاوایاد‬ ‫ناشی از کاهش قیمت و افت تو ید نفت کمتر شاده‪،‬‬ ‫نفتی و غیرنفتی و افزایش هزینههای دو ت‪ ،‬کساری‬ ‫و ی با کمبود امکانات دیگر‪ ،‬فشارهای اقاتاصاادی‬ ‫بودجه و بدهکاریاش را افزایش خواهد داد‪ .‬کسدب‬ ‫افزایش خواهد یافت‪ .‬تحریمهای آمریکدا روی صدادرات‬ ‫عواید دولت حتی قبل از شیوع ویروس به دلیل تحریمها کم‬ ‫نفت ایران‪ ،‬تولید نفت را به شدت کاهش داده (‪ 9/۸‬میلیدون‬ ‫تر از میزان پیشبینی شده در بودجه بود و انتظارمی رود به‬ ‫بشکه در روز در‪ 991۶‬به ‪ ۰‬میلیون بشکه در روز در اواخدر‬ ‫خاطر اختالل در فعالیتهای اقتصادی که الجرم مالیاتها را‬ ‫سال ‪ )991۸‬و صادرات آن را نیز به شدت پایین آورده است‪.‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪91‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :9‬آثار اقتصادی ویروس کووید ‪ 91‬در ایران‪ :‬ارزیابی مقدماتی‬ ‫مبلغ ‪ ۰/1‬میلیارد دالر (‪9۰‬درصد) به مخارج اضافی بخش‬ ‫‪.2‬‬ ‫کاهش خواهد داد‪ ،‬بیش از پیش افت کند‪ .‬در بودجهی سال‬ ‫بهداشت و درمان اختصاص مییابد‪.‬‬ ‫‪9911‬صدور یک میلیون بشکه نفت در روز با قیمت ‪ ۱۲‬دالر‬ ‫در هر بشکه در نظرگرفته شده که قرار است ‪ 99/۴‬درصدد‬ ‫‪ .3‬مبلغ ‪ 9/1‬میلیارد دالر (‪ ۸‬درصد) برای پرداخت کمکهای‬ ‫عواید دولت را تأمین کند‪ .‬در ازای هر‪ 9۲‬دالر افت قدیدمدت‬ ‫نقدی اختصاص داده شده (که در ‪ ۴‬مرحله به ‪ 9/۱‬میلیون‬ ‫نفت‪ ،‬عواید حاصل از صدور نفت ‪ ۰/۱‬درصد کاهش مییابد‪.‬‬ ‫خانواری که درآمد ثابتی ندارند پرداخت میشود (هر مرحله‬ ‫تا مبلغ ‪ ۴۲‬دالر) و نیز اعطای وام مصرفی (تا ‪ ۴۱۶‬دالر به‬ ‫‪ .1‬پول و نرخ ارز – پس از شیوع ویروس‪ ،‬ریاال ایاران‬ ‫هر شخص به ‪ ۴‬میلیون خانواری که از شیوع ویروس آسیب‬ ‫تحت فشار قرار گرفته و انتظارمی رود تورم شاتااب‬ ‫دیده اند)‪ .‬هر دو کمک فوق بستگی به تعداد افراد خانوار‬ ‫بیشتری بگیرد‪ .‬از زمان شناسایی نخستین بیمار کرونایدی‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫در ایران‪ ،‬ریال در بازار آزاد حدود ‪ ۸‬درصد تضعیف شده و به‬ ‫‪ .4‬مبلغ ‪ 9/۰‬میلیارد دالر (‪ ۱‬درصد) به صندوقهای بیمه‬ ‫‪ 9۱۱.۲۲۲‬ریال برای هر دالر رسید‪ .‬لیکن احتدمداالً بداندک‬ ‫بیکاری اختصاص داده شده تا به بیکارانی پرداخت شود که‬ ‫مرکزی‪ ،‬م ل گذشته‪ ،‬مداخله کرده و این روند را تا حدودی‬ ‫کسب و کارشان در اثر پاندمی تعطیل شده است‪.‬‬ ‫تعدیل کرده است‪ .‬شاخص بهای کاالها و خدمات مصرفی که‬ ‫در اسفندماه (در مقایسه با دوره مشابه) به ‪ ۰۰‬درصد رسیده‬ ‫کلیهی ‪ ۲9‬میلیون خانواری که مشمول دریافت‬ ‫بود احیاناً به دلیل فشارهای عوامل طرف هزینه‪ ،‬م ل کمبود‬ ‫یارانههای قبلی هستند میتوانند درخواست وام بدون‬ ‫قطعات‪ ،‬استهالک و انبساط بودجه‪ ،‬اثر کشش تقاضای ناشی‬ ‫بهرهای معادل ‪ ۲91‬دالر (برای هر خانوار) بکنند که باید‬ ‫از ضعف فعالیتهای اقتصادی را خن ی کرده و دوباره رو بده‬ ‫ظرف سی ماه با کسر اقساط آن از یارانههای آتیشان‬ ‫افزایش بگذارد‪ ،‬خاصه این که ذخائر ارزی کشور نیز در حال‬ ‫بازپرداخت شود‪ .‬منابع الزم برای این وام از منابع بند اول‬ ‫کاهش است‪ .‬شاخص بورس اوراق بهادار تهران زیر سلطدهی‬ ‫فوقالذکر تأمین میشود زیرا بعداً اعالم شد که معادل یکسوم از‬ ‫محصوالت پتروشیمی که عمدتاً به چین صادرمیشود‪ ،‬پدس‬ ‫مبلغ ‪ 9۱/1‬میلیارد دالر به صورت وام مصرفی به خانوارها‬ ‫از اندک کاهشی که در اسفندماه شاهد بود‪ ،‬رو به افدزایدش‬ ‫پرداخت خواهد شد‪ .‬از جمله دیگر منابع بودجهای اختصاص یافته‬ ‫گذاشته است‪.‬‬ ‫برای مقابله با ویروس‪ ،‬پرداخت ‪ ۰۲۲۲‬میلیارد ریال (‪ ۴۶‬میلیون‬ ‫دالر) به وزارت بهداشت‪ ،‬درمان و آموزش پزشکی است‪ .‬همچنین‪،‬‬ ‫سیاستهای اجرا شده‬ ‫سازمان برنامه و بودجه با پرداخت معوقات کارانهی کادر پزشکی و‬ ‫برنامهی دو ت برای مقابله با ویروس کووید ‪ 91‬به د یل‬ ‫مطالبات بیمارستانهای دانشگاهی و دولتی و داروخانهها به مبلغ‬ ‫تنگناهای بودجهای ناشی از دو سال رکود‪ ،‬و افت شدید‬ ‫‪ 9۶.۶۱۲‬میلیارد ریال معادل ‪ 91۶‬میلیون دالر) به سازمان بیمه‬ ‫عواید نفتی در اثر تحریم ها‪ ،‬نسبتاً محدود بوده است‪ .‬دولت‬ ‫سالمت ایران موافقت کرده است‪ .‬سازمان امور مالیاتی کشور نیز‬ ‫مبلغ ‪ 9۲۲۲‬تریلیون ریال (‪ ۰۴‬میلیارد دالر) یا رقمی حدود ‪9۱/۱‬‬ ‫مهلت پرداخت مالیاتها را تمدید کرد و در آن فاصله‪ ،‬جریمههای‬ ‫درصد بودجه سال ‪9911‬را برای مقابله با آثار کووید ‪ 91‬اختصاص‬ ‫دیرکرد را برای صنایع ‪ 9۲‬درصد و برای بقیه ‪ ۰۲‬درصد کاهش‬ ‫داده است‪ .‬این برنامه قرار است از طریق برداشت ‪ 9‬میلیارد یورو‬ ‫داد‪ .‬همچنین مبلغ ‪ 9۲۲۲‬میلیارد ریال معادل ‪ ۰9‬میلیون دالر‬ ‫از صندوق توسعهی ملی و کاهش ذخائر احتیاطی بانکها تأمین‬ ‫برای خرید وسایل و تجهیزات الزم برای کنترل اشاعهی ویروس‬ ‫مالی شود‪ .‬برنامهی مقابلهی دولت با ویروس شامل چهار جزء‬ ‫به وزارت آموزش و پرورش تخصیص داده شده است‪ .‬دولت اعالم‬ ‫عمده است‪:‬‬ ‫کرده است که هزینه معالجهی بیماران کرونایی تحت پوشش‬ ‫بیمه درمانی افراد قرار دارد‪ .‬تعرفهی واردات ماسک و الکل دارویی‬ ‫‪ .1‬مبلغ ‪ 9۱/1‬میلیارد دالر (‪ ۱۱‬درصد) به صورت وام با بهرهی‬ ‫به ‪ ۱‬درصد کاهش داده شده است‪ .‬پرداخت قبض های آب و برق‬ ‫پایین (‪ 9۰‬درصد) به کسب و کارها و خانوارهایی که در اثر‬ ‫و گاز نیز برای مدت سه ماه یعنی تا خردادماه به تعویق انداخته‬ ‫ویروس صدمه دیدهاند اعطا خواهد شد‪ ،‬مبلغ وام بستگی‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫دارد به نوع فعالیت و تعداد کارکنان و مشروط است به این‬ ‫که بنگاه دریافت کننده کارکنان خود را اخراج نکرده باشد‪.‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪۲1‬‬ ‫مقامات پو ی کشور هم اعالم کردند که اقداماتی‬ ‫و کارهای بدهکار‬ ‫موقتی برای کاهش اثر ویروس بر کس‬ ‫و نیز رفع مشکالت سرمایه در گردش آنان به اجرا خواهند‬ ‫گذاشت‪ .‬شورای پول و اعتبار به بانکهای کشور ابالغ کرد که‬ ‫بازپرداخت اقساط وام هایی که در اسفند ‪ 991۸‬و فروردین‬ ‫‪ 9911‬سر رسید میشوند را به تأخیر بیندازند و آن را در‬ ‫اردیبهشت ماه به طور یکجا وصول کنند بدون این که بابت این‬ ‫تأخیر بهره ای مطالبه کنند‪ .‬این دستور‪ ،‬ناظر برکسب و کارهایی‬ ‫است که فهرست آنها تهیه شده و شامل بنگاههای کوچک و‬ ‫متوسط (هتلها‪ ،‬رستورانها و بخش حمل و نقل) و نیز افراد و‬ ‫نوعاَ خانوارهای تنگدستی میشود که قرضالحسنه دریافت‬ ‫کردهاند‪ .‬حد مبلغ تراکنش های بانکی نیز افزایش داده شد‪.‬‬ ‫کارت های بانکی منقضی شده برای مدت سه ماه معتبر شناخته‬ ‫شده و مبلغ قابل برداشت روزانه از خودپردازها نیز افزایش داده‬ ‫شده است‪ .‬با این وجود‪ ،‬به دلیل ماهیت این بحران که در آن‬ ‫تولید نه به خاطر کمبود نقدینگی بلکه به سبب موانع فیزیکی داد‬ ‫و ستد‪ ،‬م ل عدم دسترسی به منابع و دادهها و یا فقدان تقاضا به‬ ‫سبب قرنطینه شدن افراد و رعایت فاصله اجتماعی است‪ ،‬اینگونه‬ ‫مداخالت پولی اثر تعیینکنندهای نخواهد داشت‪ .‬رشد نقدینگی‬ ‫در ایران بهطور مستمر زیاد بوده است (باالی ‪ ۰۲‬درصد در سال)‪،‬‬ ‫و لذا امکان اجرای سیاست مداخلهی نرخ بهره محدود است (زیرا‬ ‫میتواند به تورم بیشتر منجر شود)‪.‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪۲9‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :9‬آثار اقتصادی ویروس کووید ‪ 91‬در ایران‪ :‬ارزیابی مقدماتی‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪۲۲‬‬ ‫گز ا ر ش و یژ ه ‪: ۲‬‬ ‫فهم روندهای فقر در ایاران‬ ‫د ر د و ر ه ‪ 1395 - 1397‬و‬ ‫شبیه سازی فقر از اصالح‬ ‫قیمت بنزین و شیاوع‬ ‫و یر و س کو و ید ‪19‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫عزیز آتامانوف‪ ،‬محمدهادی مصطفوی‪ ،‬لورا رودریگوزتاکوچی و ماتیو وای پوی‬ ‫‪ 9۰‬این بخش در«گروه مطالعاتی فقر در جهان» و توسط عزیز آتامانوف (سرگروه از بانک جهاندی)‪ ،‬مدحدمدد هدادی مصدطدفدوی (مشداور)‪ ،‬لدورا‬ ‫رودریگوزتاکوچی و ماتیو وای پوی (بانک جهانی) تهیه و تنظیم شده‪ .‬محاسبات آن عمدتاً مبتنیست برگزارش پژوهشی شماره ‪ ۱۸9۶‬بانک جهانی‬ ‫تحت عنوان «ساخت روندهای استوار فقر در جمهوری اسالمی ایران‪ »99۸۱-19‬که در سال ‪ 991۱‬توسط آتامانوف و دیگران تهیه شده است‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪۲9‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :9‬آثار اقتصادی ویروس کووید ‪ 91‬در ایران‪ :‬ارزیابی مقدماتی‬ ‫نرخ رشد ساالنه تو ید ناخا ص داخلی در‬ ‫شکل ‪۲1‬‬ ‫متوسط نرخ رشد ساالنه تو ید ناخاا اص‬ ‫شکل ‪91‬‬ ‫بخشهای اقتصاد ایران‪9911-9911 ،‬‬ ‫داخلی سرانه طی ‪ ۲19۱ -۲191‬و تو ایاد‬ ‫ناخا ص داخلی سرانه ‪۲111‬‬ ‫(برابری قدرت خرید دالر در سال ‪)۲199‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫چین‪۶/9 ۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫نرخ رشد تولید ناخالص داخلی واقعی ‪،‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫ویتنام‪۱/1 ۵‬‬ ‫اندونزی‪9/1 ۵‬‬ ‫نرخ رشد متوسط ساالنه‬ ‫مالزی‪9/۸ ۵‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫ترکیه‪9/۱ ۵‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫روسیه‪9/1 ۵‬‬ ‫‪9‬‬ ‫برزیل‪9/9 ۵‬‬ ‫شیلی‪9/۰ ۵‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪-99‬‬ ‫ایران‪- 9/۱ ۸‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-1‬‬‫ایران بدون نفت‪/ ۸‬‬ ‫‪-۰۰‬‬ ‫‪- 9۲‬‬ ‫‪-99‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪9۲‬‬‫‪9۲‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪9۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۰۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪9۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۴۲۵۲۲۲‬‬ ‫تو ید ناخا ص داخلی سرانه در ‪۲19۱‬‬ ‫کشاورزی‬ ‫صنعت‬ ‫خدمات‬ ‫(برابری قدرت خرید قیمت ثابت ‪)۲199‬‬ ‫منبع‪ :‬نشریهی نماگرهای اقتصاد جهان‪ ،‬فدروردیدن ‪ ،9911‬و مدحداسدبدات‬ ‫منبع‪ :‬نشریهی نماگرهای اقتصاد جهان‪ ،‬فروردیدن ‪ ،9911‬و مدحداسدبدات‬ ‫تهیهکنندگان گزارش‬ ‫تهیهکنندگان گزارش‬ ‫توجه‪ :‬رشد ساالنه در شکل ‪ 91‬با استفاده از میانگین هدنددسدی‪ ،‬و بدخدش‬ ‫غیرنفتی به قیمت عوامل محاسبه شده است‪.‬‬ ‫برقراری تحریمها در سال ‪ 991۱‬بوده است‪ .‬رشد تولید ناخالص‬ ‫این گزارش نسخه ی ادامه و به روز شدهی گزارش ویژهی فقر‬ ‫داخلی در بخشهای اقتصاد نشان میدهد که در سال ‪991۱‬‬ ‫پولی است که به صورت پیوست گزارش ناظر اقتصادی ایران در‬ ‫بخش صنعت بیشترین و بخش خدمات کمترین آسیب را دیدهاند‪.‬‬ ‫سال ‪ 991۱‬منتشر شده است‪ .‬در این بخش‪ ،‬روندهای فقر و‬ ‫نابرابری طی ‪ 991۱-991۱‬بررسی شده است‪ .‬میزان فقر با‬ ‫دربارهی روندهای اخیر رفاه اقتصادی و اجتماعی‬ ‫استفاده از خط فقر بینالمللی ‪ ۱/۱‬دالری پیشنهادی بانک جهانی‬ ‫جمعیت کشور بعد از سال ‪ 9911‬اطالع چندانی در دسترس‬ ‫اندازهگیری شده و برابری قدرت خرید دالر سال‪ 991۲‬پایهی‬ ‫نیست‪ .‬پیش از این‪ ،‬در دو گزارش ویژهی در ناظر اقتصادی ایران‬ ‫محاسبات بوده است‪.‬‬ ‫(کاراکوروم اوزدمیر و دیگران‪ 991۱ ،‬و حیاتی و دیگران‪)991۱ ،‬‬ ‫روند فقر و نابرابری در جهان پس از سال ‪ 99۸1‬بررسی و عوامل‬ ‫مقدمه‬ ‫موثر درآن تجزیه و تحلیل شدهاند‪ .‬عملکرد مطلوب ایران در‬ ‫کاهش فقر طی سالهای ‪ 99۸۸‬تا ‪ 9919‬ناشی میشد از برنامهی‬ ‫بعد از سال ‪ ،9911‬تداوم جوّ عدم اطمینان و تکانه های‬ ‫پرداخت یارانههای نقدی که باعث شد اصالح قیمتهای انرژی‬ ‫سیاسی و اقتصادی بر توسعهی اقتصادی ایران اثر منفی‬ ‫قابل تحمل شوند‪ .‬اما کاهش تدریجی ارزش واقعی پرداختهای‬ ‫گذاشته و با برقراری تحریمهای جدید در پاییز ‪9911‬‬ ‫نقدی‪ ،‬ادامهی کاهش روند فقر یا توزیع مطلوب منافع رونق‬ ‫تشدید شده است‪ .‬در دورهی ‪ ،991۱-1۱‬رشد ساالنه تولید‬ ‫اقتصادی را پس از سال ‪ 9919‬متوقف کرده و از آن سال به بعد‬ ‫ناخالص سرانهی واقعی‪ ،‬منفی و حدود ‪ 9/۶‬درصد بوده است‪ .‬اگر‬ ‫فقر به تدریج درحال پیشروی است‪.‬‬ ‫سرانه تولید ناخالص داخلی بدون نفت در نظر گرفته شود‪ ،‬رشد‬ ‫اقتصاد کشور بالغ بر ‪ ۲/۱‬درصد میشود‪ .‬این رقم پایین تر از رشد‬ ‫در گزارش حاضر‪ ،‬سعی شده تا خالء اطالعاتی در‬ ‫کشورهای مشابه طی این دوره است‪ .‬این نتیجه البته برآیندی‬ ‫خصوص تحوالت اقتصادی و اجتماعی اخیر ایران بعد از‬ ‫است از رشد کند سال ‪ 991۶‬پس از رشد چشم گیر سال ‪991۱‬‬ ‫سال ‪ 9911‬مرتفع شود و روند فقر و نابرابری در دورهی‬ ‫که نوعاً از بخش نفت ناشی میشد و افت عمدهای که مربوط به‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪۲۷‬‬ ‫‪2‬‬ ‫درصد افراد فقیر‪ ،‬در خط فقر ‪ 1/1‬دالری (برابری قدرت خرید ‪ )9911‬در ایران‪9911-9911 ،‬‬ ‫شکل ‪۲9‬‬ ‫ب) فقر درآمدی‬ ‫ا ف) فقر مصرفی‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪9۰‬‬ ‫‪9۶/۴‬‬ ‫‪99/9‬‬ ‫‪9۶‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪9۱/۱‬‬ ‫‪9۱/۱‬‬ ‫‪9۲/۱‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪9۴/1‬‬ ‫‪/ 9۱‬‬ ‫‪9۲/9‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪9۲/9‬‬ ‫نسبت سرانه‬ ‫نسبت سرانه‬ ‫‪9۴/۰‬‬ ‫‪1/۸‬‬ ‫‪9۴‬‬ ‫‪99/۸‬‬ ‫‪1/۱‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1/۰‬‬ ‫‪99/۰‬‬ ‫‪۸/1‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪9۰/۶‬‬ ‫‪۸/۴‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪9۰‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۶‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۶‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫فقر‬ ‫کران پایین‬ ‫کران باال‬ ‫فقر‬ ‫کران پایین‬ ‫کران باال‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوارها‬ ‫توجه‪ :‬آمارهای فقر و نابرابری در این گزارش با آنچه بانک جهانی در نشریهی «نماگرهای اقتصاد جهان» و پایگاه اینترنتی ‪ PovcalNet‬منتشر کرده مدتدفداوت اسدت‪.‬‬ ‫تفاوت از نحوهی محاسبهی متغیر رفاه ناشی میشود‪ .‬در این گزارش‪ ،‬به دالیل فنی‪ ،‬متغیر رفاه شامل هزینههای بهداشت و درمان و کاالهای بادوام نیست و از نظر زمانی و‬ ‫مکانی تعدیلشده تا تغییر قیمتها طی دورهی بررسی و نیز نوسانات مکانی قیمتها را لحاظ کرده باشد‪.‬‬ ‫آمریکا بیشترین کاربرد را در سطح بینالمللی دارد (فریرا و‬ ‫‪ 9911-9911‬مورد بررسی قرار گیرد‪ .‬با توجه به اینکه خط‬ ‫دیگران‪ .)991۴ ،‬بانک جهانی این خط فقر را با توجه به میانگین‬ ‫فقر رسمی در ایران وجود ندارد‪ ،‬در این جا خط فقر بینالمللی به‬ ‫خط فقر در ‪ 9۱‬کشور از فقیرترین کشورها و بر مبنای برابری‬ ‫دالر (برابری قدرت خرید سال ‪ )991۲‬مورد استفاده قرار گرفته‬ ‫قدرت خرید دالر تعیین کرده تا بر وضعیت فقر شدید در سطح‬ ‫است‪ .‬تغییرات فقر به اجزاء تفکیک شده تا عوامل مهم روند فقر‬ ‫جهان نظارت داشته باشد (چن و راوالیون‪ .)99۸1 ،‬فقر شدید‬ ‫شناسایی شوند‪.‬‬ ‫تقریباً در ایران وجود ندارد‪ ،‬لذا در گزارش حاضر‪ ،‬خط فقر ‪۱/۱۲‬‬ ‫دالر (برابری قدرت خرید) در روز که همچنین خط فقر باالی‬ ‫حقایق پیرامون میزان فقر و نابرابری در ایران‬ ‫متوسط نامیده میشود مورد استفاده قرار گرفته است (جالیف و‬ ‫طی ‪9911-9911‬‬ ‫پریدز‪ 99.)991۱ ،‬هرچند در این گزارش از معیار ‪ ۱/۱‬دالر در روز‬ ‫(برابری قدرت خرید) توصیه شده توسط بانک جهانی برای تعیین‬ ‫روندهای فقر و نابرابری‬ ‫خط فقر استفاده شده‪ ،‬ولی سطوح فقر اندکی با آنچه بانک جهانی‬ ‫برای نظارت بر فقر جهانی گزارش کرده متفاوت است‪ ،‬تا تجزیه و‬ ‫روش اندازهگیری فقر در این بخش مبتنی بر شیوهی جا‬ ‫تحلیل جزء به جزء نوسانات ساالنهی فقر از سال ‪ 991۱‬تا سال‬ ‫افتاده و متعارف آن است‪ .‬برای اندازهگیری فقر در ابتدا باید دو‬ ‫‪ 991۱‬میسر شود‪.‬‬ ‫گام اساسی برداشت‪ .‬گام نخست تعریف یک شاخص برای‬ ‫اندازهگیری رفاه یا سطح زندگی افراد است‪ .‬گام دوم تعیین خط‬ ‫فقر یا حداقل رفاهی است که پایین ترازآن‪ ،‬افراد‪ ،‬فقیر تلقی‬ ‫میشوند‪ .‬در این قسمت شیوههای قابل قبولی به خدمت گرفته‬ ‫‪ ۱/۱ 99‬دالر با برابری قدرت خرید‪ ،‬در سال ‪ 991۱‬معادل ‪۸۸.۸۴1‬‬ ‫ریال ایران بوده است‪ .‬فرمول محاسبه عبدارت سدت از ‪× ۱/۱‬‬ ‫شدند تا اجزای رفاه کل مشخص شوند و نیز با تعدیل قیمتها‬ ‫شاخص بهای کاالها و خدمات مصرفی (سدال پدایده ‪× )991۲‬‬ ‫قابلیت مقایسه در سالهای مختلف و طی یک سال معین فراهم‬ ‫مصرف خصوصی‪ .‬برابری قدرت خرید سال ‪ 991۲‬دالر مدعدادل‬ ‫آمده است (دیتون و زیدی‪9919‬؛ هافتون و کاندکر‪.)9919 ،‬‬ ‫‪ ۱/۱ ×9/۰9×۱۲۲9/9۶9‬خواهد بود‪ .‬در ایدن مدحداسدبدات از‬ ‫شاخص بهای کاالها و خدمات مصرفی مدرکدزآمدارایدران بدرای‬ ‫در این بخش‪ ،‬خط فقر به دالر با برابری قدرت خرید‬ ‫مناطق شهری وروستایی استفادهشده که با ضریب جدمدعدیدت‬ ‫سال ‪ 9911‬تعریف شده است‪ .‬خط فقر در حد ‪ 9/1۲‬دالر‬ ‫شهرها و روستاهای کشور موزون شده است‪.‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :۲‬فهم روندهای فقر در ایران طی ‪۲1 9911-9911‬‬ ‫‪3‬‬ ‫شکل ‪ ۲9‬درصد افراد فقیر در خط فقر ‪ 1/1‬دالری‬ ‫ضری جینی در ایران‪ ،‬درآمد و مصارف‬ ‫شکل ‪۲۲‬‬ ‫(برابری قدرت خرید ‪ )9911‬بارحسا‬ ‫سرانه‪9911-9911 ،‬‬ ‫مناطق روستایی و شهری‪9911-9911 ،‬‬ ‫‪۲/9۸‬‬ ‫‪۰۱‬‬ ‫‪۰۰‬‬ ‫‪۲/9۱‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪۲/9۶‬‬ ‫‪۲/9۱‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫نرخ فقر‬ ‫‪۲/9۴‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲/99‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲/9۰‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۶‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۶‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫جینی‪ ،‬مصرف سرانه‬ ‫جینی‪ ،‬درآمد سرانه‬ ‫شهری‬ ‫روستایی‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار‬ ‫توجه ‪ :‬آمارهای فقر و نابرابری در این گزارش با آنچه بانک جهانی در نشدریدهی‬ ‫« نماگرهای اقتصاد جهان» و پایگاه اینترنتی ‪ PovcalNet‬مدندتدشدر کدرده‬ ‫متفاوت است‪ .‬تفاوت از نحوهی محاسبهی متغیر رفاه ناشی مدیشدود‪ .‬در ایدن‬ ‫است‪ ،‬هر چند هر دو روند مشابهی دارند‪ .‬شکل ‪ ۰9‬نرخ فقر‬ ‫گزارش‪ ،‬به دالیل فنی‪ ،‬متغیر رفاه شامل هزینههای بهداشت و درمان و کاالهای‬ ‫را در مناطق شهری و روستایی ایران نشان میدهد‪ 9۴.‬فقر‬ ‫بادوام نیست و از نظر زمانی و مکانی تعدیل شده تا تغییر قیمتها طدی دورهی‬ ‫بررسی و نیز نوسانات مکانی قیمتها را لحاظ کرده باشد‪.‬‬ ‫مناطق روستایی سه برابر مناطق شهری بوده و در قیاس با‬ ‫مناطق شهری که تنها ‪ ۱‬درصد رشد داشته است‪ ،‬در مناطق‬ ‫روستایی ‪ ۰۰‬درصد رشد نشان میدهد‪ .‬ضمناً همچنین نرخ فقر‬ ‫میزان فقر هم از نظر مصرف و هم از نظر درآمد در‬ ‫در استانهای مختلف که البته در ‪ 1‬منطقه دسته بندی شدهاند‬ ‫سال ‪ ،991۱‬کاهش و در سال ‪ 9911‬افزایش یافته است‪.‬‬ ‫برای سال ‪ 991۱‬و ‪ 991۱‬بررسی شده است‪ .‬تنها در‪ ۴‬منطقه‬ ‫شکل ‪ ۰9‬تغییرات فقر ناشی از درآمد و مصرف را برای سه سال‬ ‫تغییر عمده در نرخ فقر مشاهده میشود‪ .‬در منطقهی ‪ 9 ،۶‬و ‪1‬‬ ‫بعد از سال ‪ 991۴‬نشان میدهد‪ .‬صرفنظر از اینکه فقر برحسب‬ ‫میزان فقر ‪ ۰‬تا ‪ 9‬درصد افزایش نشان میدهد‪ .‬حال آنکه در‬ ‫سطح درآمد یا مصرف اندازهگیری شود‪ ،‬میزان آن در سال ‪991۶‬‬ ‫منطقه ‪ ۱‬میزان فقر معادل ‪ ۰‬درصد کاهش داشته است‪ .‬میزان‬ ‫اندکی کاهش یافته و در سال بعد افزایش پیدا کرده است‪ .‬در‬ ‫فقر در منطقهی نسبتاً فقیر ‪ ۸‬حدوداً ‪ 99/9۴‬درصد بوده است‪.‬‬ ‫عوض‪ ،‬میزان نابرابری بر اساس ضریب جینی چنین نوسانی‬ ‫نداشته و در هر دو سال‪ ،‬به خصوص سال ‪ 991۶‬افزایش نشان‬ ‫در سال ‪ ۷1 ،991۱‬درصد پایین جمعیت کشور‪،‬‬ ‫میدهد (شکل‪.)۰۰‬‬ ‫کمترین منفعت از رشد اقتصادی نصیبشان شده و در‬ ‫سال ‪ 9911‬بیشترین زیان را متحمل شدهاند‪ .‬منحنیهای‬ ‫فقر مناطق روستایی کماکان بیش از مناطق شهری‬ ‫اصابت رشد که منعکسکننده نرخ رشد هزینههای سرانه واقعی‬ ‫در طبقات مختلف افراد جامعهاند در شکل ‪ ۰۴‬الف و ب نشان‬ ‫‪ 9۴‬مقایسهی رفاه مناطق شهری و روستایی ایران باید با تدوجده بده‬ ‫داده شدهاند‪ .‬طی دورهی ‪ ،991۱-1۱‬مصرف کل جامعه افزایش‬ ‫تفاوت عمدهی قیمت ها در این مناطق صورت بگدیدرد‪ .‬هدمدان‬ ‫داشته ولی رشد مصرف ‪ ۴۲‬درصد پایین جمعیت از همین رشد‬ ‫طورکه در گزارش آتامانوف و دیگران (‪ )991۱‬توضیح داده شده‪،‬‬ ‫برای ‪ ۶۲‬درصد جمعیت باالی جامعه کم تر بوده است‪ .‬به همین‬ ‫متغیر هزینه برای نوسانات قیمت مواد خوراکی و اجاره مسدکدن‬ ‫ترتیب‪ ،‬میانگین نرخ رشد مصرف کل‪ ،‬منفی بوده ولی ‪ ۴۲‬درصد‬ ‫برای مناطق شهری وروستایی در هشت منطقه کشور تدعددیدل‬ ‫پایین جمعیت رشد منفی بیشتری تجربه کردهاند‪ .‬این تغییرات‬ ‫شده است‪ .‬تعدیل کنندهی قیمت مواد خوراکی برای هر منطقده‪،‬‬ ‫از قیمت واحد مواد خوراکی استخراج شده است‪ .‬تعدیل کنندهی‬ ‫نابرابر در مصرف سرانه طبقات مختلف‪ ،‬با نابرابری رو به رشد در‬ ‫اجارهبها بر اساس اجارهبهای پیشبینیشده بدرای یدک واحدد‬ ‫کشور در سالهای ‪ 991۶‬و ‪ 991۱‬همخوانی دارد‪.‬‬ ‫مسکونی متعارف محاسبه شده است‪.‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪۲۱‬‬ ‫منحنی اصابت رشد‪ ،‬درصد رشد ساالنه هزینه سرانه واقعی در گروه های مختلف‬ ‫شکل ‪۲۷‬‬ ‫ا ف) ‪9911 991۱‬‬ ‫ب) ‪991۱ 9911‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫نرخ رشد ساالنه‪،‬‬ ‫نرخ رشد ساالنه‪،‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪۱1‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪-91‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪-91‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱ 9۲ 9۱ ۰۲ ۰۱ 9۲ 9۱ ۴۲ ۴۱ ۱۲ ۱۱ ۶۲ ۶۱ ۱۲ ۱۱ ۸۲ ۸۱ 1۲ 1۱ 9۲۲‬‬ ‫‪۱ 9۲ 9۱ ۰۲ ۰۱ 9۲ 9۱ ۴۲ ۴۱ ۱۲ ۱۱ ۶۲ ۶۱ ۱۲ ۱۱ ۸۲ ۸۱ 1۲ 1۱ 9۲۲‬‬ ‫های هزینه سرانه‬ ‫صد‬ ‫های هزینه سرانه‬ ‫صد‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار‬ ‫به منظور فهم بهتر عوامل موثّر در تغییرات مشاهده‬ ‫توضیح تغییرات مربوط به رفاه طی ‪-9911‬‬ ‫شده در میزان فقر‪ ،‬این تغییرات به اجزاء تفکیک شدهاند‪.‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫یکی از راههای شناخت و کمّی کردن منابع تغییر فقر این است‬ ‫که تغییر در فقر درآمدی به تغییرات منابع درآمد افراد تفکیک‬ ‫تغییرات فقر در ایران به طور کلی در راستای عملکرد کل‬ ‫شود‪( .‬آزودو‪ ،‬مین و سانفلیس‪ .)9919 ،‬این امر به شناخت عوامل‬ ‫اقتصاد در سالهای اخیر بوده است‪ .‬شکل ‪ ۰۱‬نرخ رشد واقعی‬ ‫اصلی افزایش یا کاهش فقر درآمدی و نابرابری کمک خواهد کرد‪.‬‬ ‫تولید ناخالص داخلی با نفت و بدون نفت و نرخ رشد فقر با معیار‬ ‫برای این تجزیه و تحلیل دو دوره در نظرگرفته شد‪ :‬دورهی اول‬ ‫خط فقر ‪ ۱/۱‬دالر (برابری قدرت خرید ‪ )991۲‬را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪ 991۱-1۶‬است که طی آن میزان فقر اندکی کاهش یافت و‬ ‫در سال ‪ ،991۶‬میزان فقر پس از رشد ‪ 9‬درصدی تولید ناخالص‬ ‫دورهی دوم ‪991۶-1۱‬است که در آن میزان فقر افزایش یافته‬ ‫سرانه واقعی‪ ،‬اندکی کاهش یافته است‪ .‬افزایش میزان فقر در سال‬ ‫است‪ .‬متغیر درآمد کل مرکب است از مزد و حقوق‪ ،‬یارانههای‬ ‫‪ 991۱‬مصادف بوده است با کاهش تولید ناخالص سرانه واقعی به‬ ‫نقدی‪ ،‬سایر یارانهها(کمک هزینه تحصیل‪،‬کمکهای شخصی‪،‬‬ ‫میزان ‪ ۶‬درصد و کاهش تولید ناخالص داخلی بدون نفت به میزان‬ ‫پرداختهای خیرخواهانه و رفاهی)‪ ،‬حقوق بازنشستگی‪ ،‬درآمد‬ ‫‪ ۰‬درصد‪.‬‬ ‫حاصل از مالکیت (بهره‪ ،‬سرمایه‪ ،‬زمین و اجاره) و نیز درآمد‬ ‫مناطق مختلف (‪)9911-9911‬‬ ‫جدول‪ .1‬نرخ فقر در ایران در خط فقر‪ 1/1‬دالر (برابری قدرت خرید ‪ )9911‬برحس‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫**‬ ‫‪%۱‬‬ ‫‪%9‬‬ ‫منطقهی ‪( 6‬تهران‪ ،‬قم‪ ،‬ا برز)‬ ‫*‬ ‫‪%۱‬‬ ‫‪%۱‬‬ ‫منطقهی ‪( 7‬زنجان‪ ،‬قزوین‪ ،‬مرکزی)‬ ‫‪%۱‬‬ ‫‪%۸‬‬ ‫منطقهی ‪( 4‬اصفهان‪ ،‬چهارمحال و بختیاری‪ ،‬خوزستان)‬ ‫**‬ ‫‪%۸‬‬ ‫‪%۶‬‬ ‫منطقهی ‪( 3‬همدان‪ ،‬کرمانشاه‪ ،‬لرستان‪ ،‬ایالم)‬ ‫‪%1‬‬ ‫‪%۸‬‬ ‫منطقهی‪( 2‬آذربایجان شرقی و غربی‪ ،‬کردستان‪ ،‬اردبیل)‬ ‫‪%1‬‬ ‫‪%۱‬‬ ‫منطقهی ‪( 5‬فارس‪ ،‬بوشهر‪ ،‬کهکیلویه و بویراحمد)‬ ‫‪%9۲‬‬ ‫‪%1‬‬ ‫منطقهی ‪( 1‬گیالن‪ ،‬مازندران‪ ،‬گلستان‪ ،‬سمنان)‬ ‫***‬ ‫‪%99‬‬ ‫‪%۸‬‬ ‫منطقهی ‪( 9‬خراسان جنوبی و شمالی‪ ،‬خراسان رضوی)‬ ‫‪%99‬‬ ‫‪%9۴‬‬ ‫منطقهی ‪( ۸‬یزد‪ ،‬کرمان‪ ،‬سیستان و بلوچستان‪ ،‬همدان)‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار‬ ‫توجه ‪ ***:‬اختالف معنیدار از نظر آماری در حد یک درصد‪** ،‬دو درصد و *ده درصد‪.‬‬ ‫‪5‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :۲‬فهم روندهای فقر در ایران طی ‪۲1 9911-9911‬‬ ‫عامل کاهش فقر مبتنی بر درآمد بوده است‪ .‬شکل ‪ ۰۶‬عوامل‬ ‫نرخ رشد تو ید ناخا ص داخلی و نارخ‬ ‫شکل ‪۲1‬‬ ‫موثر در تغییرات فقر مبتنی بر درآمد را نشان میدهد‪ .‬در مجموع‪،‬‬ ‫رشد فقر در ایران‪9911-9911 ،‬‬ ‫فقر مبتنی بر درآمد ‪ 9/۱‬درصد کاهش یافته است‪ .‬بخش اعظم‬ ‫این کاهش مربوط به درآمد حاصل از نیروی کار (مزد و حقوق)‬ ‫‪9۰‬‬ ‫‪9۲/۱‬‬ ‫‪9۴‬‬ ‫‪9۰‬‬ ‫‪1/۸‬‬ ‫است‪ .‬حقوق بازنشستگی‪ ،‬سایر یارانههای نقدی و اشتغال نیز‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۸/1‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫عوامل دیگر این کاهش محسوب میشوند‪.‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫کاهش ارزش واقعی یارانههای نقدی و مزد و حقوقها‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪%‬‬ ‫پس از سال ‪ ، 991۱‬عامل افزایش فقر بوده است‪ .‬شکل ‪۰۱‬‬ ‫‪-۰‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪-۴‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫عوامل اصلی موثر درتغییر فقر درآمدی را برای دورهی ‪-991۸‬‬ ‫‪-۶‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪ 991۶‬نشان میدهد‪ .‬مجموعاً‪ ،‬فقر درآمدی ‪ ۰/۱‬درصد افزایش‬ ‫‪%‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-۸‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪991۶‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫یافته که ‪ 9/۱‬درصد آن مربوط به کاهش ارزش واقعی یارانهها‬ ‫نرخ رشد تولید ناخالص داخلی سرانه (سمت راست)‬ ‫بوده است‪ .‬حدود یک درصد آن ناشی از حقوق و مزد پایین تر‬ ‫نرخ رشد تولید ناخالص داخلی غیر نفتی سرانه (سمت راست)‬ ‫فقر (سمت چپ)‬ ‫است‪ .‬افت ناچیزی نیز از افزایش اشتغال ناشی شده ولی به‬ ‫اندازهای نبوده که اثر منفی ناشی از یارانههای نقدی و دستمزدها‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار‬ ‫را خن ی کند‪.‬‬ ‫عوامل تغییر فقر ناشی از درآمد در خاط‬ ‫شکل ‪۲1‬‬ ‫نرخ عوامل تغییر فقر ناشی از درآمد در‬ ‫شکل ‪۲۱‬‬ ‫فقر ‪ 1/1‬دالر (برابری قدرت خرید ‪)9911‬‬ ‫خط فقر ‪ 1/1‬دالر (برابری قدرت خاریاد‬ ‫(‪)991۱-9911‬‬ ‫‪)9911-991۱( - )9911‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪۲/۱‬‬ ‫‪۰/۱‬‬ ‫واحد درصد تغییر در نرخ فقر‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫واحد درصد تغییر در نرخ فقر‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫‪۲/۱‬‬ ‫‪-‬‬‫‪0/5‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪۲/۱‬‬ ‫‪-9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪-9/۱‬‬ ‫‪-۲/۱‬‬ ‫‪9/۱‬‬ ‫‪۲/۱‬‬ ‫‪-9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪-۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫مجموع تغییرها در فقر درآمدی‬ ‫سایر درآمد‬ ‫مستمری‬ ‫سهم شاغالن‬ ‫انتقال های نقدی‬ ‫درآمد از اشتغال‬ ‫سایر انتقال ها‬ ‫سهم بزرگساالن‬ ‫سهم شاغالن‬ ‫سایر انتقال ها‬ ‫سایر درآمد‬ ‫سهم بزرگساالن‬ ‫مستمری‬ ‫انتقال های نقدی‬ ‫درآمد از اشتغال‬ ‫مجموع تغییرها در فقر درآمدی‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار‬ ‫توجه‪ :‬میزان فقر ناشی از تغییرات درآمد با فقر ناشی از تغییرات مصرف سدرانده‬ ‫توجه‪ :‬میزان فقر ناشی از تغییرات درآمد با فقر ناشی از تغییرات مصرف سدرانده‬ ‫متفاوت است‪ ،‬ولی روند هر دو یکسان است‪ .‬متغیر رفاه مبتنی بر درآمد از ندظدر‬ ‫متفاوت است‪ ،‬ولی روند هر دو یکسان است‪ .‬متغیر رفاه مبتنی بر درآمد از ندظدر‬ ‫مکانی تعدیل شده است‪ .‬سهم بزرگساالن‪ ،‬سهم بزرگساالن در سن کدار درکدل‬ ‫مکانی تعدیل شده است‪ .‬سهم بزرگساالن‪ ،‬سهم بزرگساالن در سن کدار درکدل‬ ‫تعداد افراد خانوار است‪.‬‬ ‫تعداد افراد خانوار است‪.‬‬ ‫حاصل از فروش محصوالت ساخته شده در خانه‪ 9۱.‬همانطور که‬ ‫‪ 9۱‬درآمد کل همچنین برای حذف اثر تفاوت قیمتها در مدنداطدق‬ ‫در شکل ‪ ۰9‬و ‪ ۰۰‬نشان داده شده‪ ،‬فقر درآمدی و نابرابری‪ ،‬باالتر‬ ‫مختلف کشور‪ ،‬تعدیل مکانی شده است‪ .‬برای تعددیدل مدکداندی‬ ‫درآمد‪ ،‬یک شاخص تعدیلکننده موزون از ترکیب دو تدعددیدل‬ ‫از فقر و نابرابری مبتنی بر هزینههاست‪ ،‬ولی روند هر دو مشابه‬ ‫کننده اجاره و مواد خوراکی ساخته شد‪ .‬سهم اجاره در متدغدیدر‬ ‫است‪.‬‬ ‫رفاه کل خانوار نیز برای ساخت تعدیل کدندنددهی مدوزون هدر‬ ‫خانوار مورد استفاده قرار گرفت‪.‬‬ ‫طی ‪ ،9911-991۱‬دریافتی نیروی کار تا حدود زیادی‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪۲1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫درآمد سرانه در هر دو دهک جمعیت‬ ‫مربوط به طبقات درآمدی بر حس‬ ‫جدول ‪ .1‬نماگرهای منتخ‬ ‫*‬ ‫یارانه نقدی سرانه‬ ‫درآمد سرانه حاصل از کار‬ ‫سهم اشتغال‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪991۱‬‬ ‫‪9911‬‬ ‫‪۲/1‬‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪9/۰‬‬ ‫‪۰/۶‬‬ ‫‪۰/۱‬‬ ‫‪۰/۱‬‬ ‫‪%9۰/9‬‬ ‫‪%99/۱‬‬ ‫‪%99/۰‬‬ ‫فقیرترین دو دهک‬ ‫‪۲/1‬‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪9/۰‬‬ ‫‪۱/۱‬‬ ‫‪۶/۲‬‬ ‫‪۱/۱‬‬ ‫‪%9۸/۱‬‬ ‫‪%9۸/۲‬‬ ‫‪%9۶/۴‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۲/1‬‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪9/۰‬‬ ‫‪۱/۸‬‬ ‫‪۸/۴‬‬ ‫‪۱/۱‬‬ ‫‪%9۸/۱‬‬ ‫‪%9۸/۱‬‬ ‫‪%9۸/۰‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪۲/۸‬‬ ‫‪9/۲‬‬ ‫‪9/۰‬‬ ‫‪9۲/۶‬‬ ‫‪99/9‬‬ ‫‪9۲/۲‬‬ ‫‪%91/9‬‬ ‫‪%9۸/۶‬‬ ‫‪%9۱/۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۲/۱‬‬ ‫‪9/۲‬‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪91/۲‬‬ ‫‪91/1‬‬ ‫‪91/۰‬‬ ‫‪%۴۰/۰‬‬ ‫‪%۴۰/۲‬‬ ‫‪%۴۰/9‬‬ ‫مرفهترین دو دهک‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار‬ ‫توجه‪ * :‬اشتغال محاسبه شده در بررسی بودجه خانوار با آنچه در آمارگیری های نیروی کار محاسبه می شود متفاوت است ولی روند هر دو مشابه است‪.‬‬ ‫در این قسمت‪ ،‬با استفاده از نتایج بررسی بودجه‬ ‫جدول ‪ 1‬میانگین ارزش مهمترین عوامل موثر در فقر‬ ‫خانوار سال ‪ 991۱‬به آثار مستقیم و غیرمستقیم و نتایج‬ ‫درآمد سرانه را در هر دو دهک یا‬ ‫درآمدی برحس‬ ‫عمدهی این افزایش قیمت روی میزان فقر‪ ،‬نابرابری و‬ ‫دستهبندی ‪ ۲1‬درصدی جمعیت نشان میدهد‪ .‬سهم اشتغال‬ ‫عواید دو ت پرداخته شده است‪ .‬اثر مستقیم عبارت است از‬ ‫به صورت سهم بزرگساالن با دستمزد غیر صفر‪ ،‬درکل دوره و‬ ‫اثر تغییر قیمت روی رفاه خانوار از طریق مصرف کاالی یارانهای‪.‬‬ ‫برای همه در حال افزایش بوده که حاکی از کاهش سطح فقر‬ ‫اثر غیرمستقیم عبارت است از اثر افزایش قیمت روی کاالهای‬ ‫است‪ .‬در عوض‪ ،‬طی سال ‪ 991۶‬درآمد سرانه حاصل از کار‪ ،‬برای‬ ‫دیگری که به سبب افزایش قیمت کاالی یارانهای آنها هم‬ ‫همهی گروههای ‪ ۰۲‬درصدی افزایش داشته ولی در سال ‪991۱‬‬ ‫‪9۶‬‬ ‫مشمول افزایش قیمت میشوند‪.‬‬ ‫تنزل کرده است‪ .‬یارانههای نقدی عامل اصلی افزایش فقر درآمدی‬ ‫در این دو سال بوده است‪ .‬این امر به دو دلیل روی داده است‪،‬‬ ‫این تجزیه و تحلیل شامل گامهای زیر است‪ :‬ابتدا‬ ‫نخست این که ارزش واقعی یارانهها به طور مستمر افت کرده‬ ‫هزینهی تمام شدهی بنزین محاسبه میشود‪ .‬سپس نتایج‬ ‫است‪ .‬دوم‪ ،‬این که یارانههای نقدی نقش مهمی دارد برای افراد‬ ‫بررسی بودجه خانوار سال ‪ 991۱‬با استفاده از رشد سرانه تولید‬ ‫تنگدستی که یکسوم درآمد حاصل از کار متعلق به آنان است‪.‬‬ ‫ناخالص داخلی اسمی پیش از شیوع ویروس‪ ،‬و خط فقر با‬ ‫لذا‪ ،‬هرگونه تغییر در یارانههای نقدی اثر بیشتری بر فقرا میگذارد‬ ‫پیشبینی افزایش شاخص بهای کاالها و خدمات مصرفی بهروز‬ ‫تا بر افراد مرفهتر‪.‬‬ ‫شدند تا هزینهها و خط فقر برای سال ‪ 9911‬به دست آید که از‬ ‫‪9۱‬‬ ‫آن نرخ فقر پیش بینی شده برای این دوره استخراج شده است‪.‬‬ ‫اصالح یارانه بنزین و اثر آن بر روند فقر و‬ ‫عواید دو ت‬ ‫‪ 9۶‬اثر اصالح قیمت بنزین روی قیمت های تولید کننده از ترکدیدب‬ ‫جدول دادها – ستانده های اقتصاد ایران برای سدال ‪ 991۲‬بدا‬ ‫در آذرماه ‪ ،9911‬شرکت ملی توزیع فرآوردههای نفتی‪،‬‬ ‫یک الگوی جابه جایی قیمت برای تشکیل قیمت در بخش هدای‬ ‫تولیدی برآورد شده است‪ .‬چون همهی محصدوالت ندفدتدی در‬ ‫قیمت بنزین را ‪ 11‬درصد افزایش داد‪ .‬قیمت بنزین‬ ‫جدول داده ها – ستانده های ایران یک جا آورده شده‪ ،‬افدزایدش‬ ‫از‪9۲.۲۲۲‬ریال به ‪ 9۱.۲۲۲‬ریال در هر لیتر‪ ،‬تا حد تعیین شده‬ ‫قیمت محصوالت نفتی معادل ‪ ۱۱/1‬درصد برآورد میشود‪.‬‬ ‫(‪ ۶۲‬لیتر در ماه برای اتومبیلها‪ ۰۱ ،‬لیتر برای موتورسیکلتها)‬ ‫‪ 9۱‬این پیشبینی از میزان فقر بسیار تقریبی است زیرا فرض را بدر‬ ‫افزایش پیدا کرد‪ .‬ضمناً برای مصارف باالتر‪ ،‬بهای بنزین با ‪۰۲۲‬‬ ‫این می گذارد که رابطهی مستقیمی بین تولید ناخالص داخلی و‬ ‫درصد افزایش به هر لیتر‪ 9۲.۲۲۲‬ریال رسید‪ .‬قرار بر این بود که‬ ‫مصرف وجود دارد‪ ،‬ولی هدف اصلی ما رسیدن به میزان مصدرف‬ ‫همه ی عواید حاصل از این افزایش منحصراً میان ‪ 9۸‬میلیون‬ ‫با قیمت های جاری و سطح فقر مبناست تا امکان بدررسدی اثدر‬ ‫خانوار کمدرآمد توزیع شود‪ .‬این افزایش قیمت‪ ،‬اعتراضات خیابانی‬ ‫اصالح قیمت بنزین فراهم آید‪ .‬البته پیشبینی تغییدرات بداالی‬ ‫سطح مبناست که ابعاد اثر اصالح قیمت بنزین را نشان می دهد‬ ‫خشونت آمیزی به دنبال داشت‪.‬‬ ‫و مقدار دقیق آن از نظر هدفی که ما داریم اهمیت زیادی ندارد ‪.‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :۲‬فهم روندهای فقر در ایران طی ‪۲1 9911-9911‬‬ ‫‪7‬‬ ‫جدول ‪ .1‬جدول قیمت بنزین (ریال) در ایران‪ ،‬آذرماه ‪9911‬‬ ‫یارانه نهایی‬ ‫قیمت نهایی‬ ‫یارانه قبلی‬ ‫قیمت قبلی‬ ‫‪۱9۵9۲9‬‬ ‫‪9۱۵۲۲۲‬‬ ‫‪۱۶۵9۲9‬‬ ‫کم تر از‪ 60‬لیتر در ماه‬ ‫‪9۲۵۲۲۲‬‬ ‫فقط اتومبیلها‬ ‫‪9۶۵9۲9‬‬ ‫‪9۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۱۶۵9۲9‬‬ ‫بیش از‪ 60‬لیتر‬ ‫‪۱9۵9۲9‬‬ ‫‪9۱۵۲۲۲‬‬ ‫‪۱۶۵9۲9‬‬ ‫کم تر از ‪ ۰۱‬لیتر در ماه‬ ‫‪9۲۵۲۲۲‬‬ ‫فقط موتورسیکلتها‬ ‫‪9۶۵9۲9‬‬ ‫‪9۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۱۶۵9۲9‬‬ ‫بیش از ‪ 25‬لیتر‬ ‫‪۱9۵9۲9‬‬ ‫‪9۱۵۲۲۲‬‬ ‫‪۱۶۵9۲9‬‬ ‫کم تر از ‪ ۸۱‬لیتر در ماه‬ ‫‪9۲۵۲۲۲‬‬ ‫اتومبیلها و موتورسیکلتها‬ ‫‪9۶۵9۲9‬‬ ‫‪9۲۵۲۲۲‬‬ ‫‪۱۶۵9۲9‬‬ ‫بیش از ‪ 85‬لیتر‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش‬ ‫جدول ‪ .91‬دادههای محاسباتی برای تعیین قیمت تمام شده بنزین‬ ‫قیمت خرده فروشی بنزین‬ ‫قیمت تمام شده‬ ‫قیمت تمام شده‬ ‫ما یات فدرال و ایا تی‬ ‫معمو ی در آمریکا‬ ‫ریال‬ ‫دالر‬ ‫دالر‬ ‫دالر‬ ‫‪۰۱۲۵1۱۱‬‬ ‫‪۰/99۱۴۲‬‬ ‫‪۲/۴۸9‬‬ ‫‪۰/۱1۸۲‬‬ ‫هر گالن‬ ‫‪۶۶۵9۲9‬‬ ‫‪۲/۱۱19۶‬‬ ‫‪۲/9۰۱‬‬ ‫‪۲/۶۸۶9‬‬ ‫هر لیتر‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از اطالعات ادارهی اطالعات انرژی آمریکا )‪ (https://www.eia.gov/‬و پایگاه اینترنتی بانبست‪:‬‬ ‫()‪https://www.bonbast.com/historical‬‬ ‫هر لیتر ‪ ۶۶.9۲9‬ریال به دست آمد (جدول‪.)9۲‬‬ ‫در گام سوم‪ ،‬توزیع هزینههای بنزین و مقدار مصرف آن در‬ ‫طبقات مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرارمی گیرد‪ .‬درگاه چهارم‪،‬‬ ‫حدود ‪ ۷9‬درصد خانوارها در ایران هزینه ای بابت‬ ‫اثر مستقیم و غیرمستقیم افزایش قیمت بنزین روی رفاه افراد‪،‬‬ ‫بنزین اعالم نکرده اند که کاالیی مرتبط با ما کیت اتومبیل‬ ‫فقر و نابرابری شبیه سازی شده و برای این کار از «الگوی خودکار‬ ‫و یا موتورسیکلت است‪ .‬خانوارهای فقیر عموماً اتومبیل‬ ‫شبیه سازی یارانههای» بانک جهانی استفاده شده که در دسترس‬ ‫شخصی ندارند و طبعاً هزینه ای بابت خرید بنزین هم نخواهند‬ ‫عموم است (آرار و ورمه‪ .)991۰ ،‬باالخره‪ ،‬اثر اصالح قیمت بنزین‬ ‫داشت‪ .‬لذا‪ ،‬مصرف بنزین در طبقات مرفه بسیار باالست‪۴۲ .‬‬ ‫روی هزینه ها و عواید دولت و از جمله هرگونه هزینه مربوط به‬ ‫درصد مرفه ترین اقشار جامعه‪ ،‬به طور متوسط مصرف ماهانه ای‬ ‫تسکین اثرات منفی آن مورد ارزیابی قرار گرفته است‪.‬‬ ‫بیش از‪ ۸۲‬لیتر دارند‪ ،‬در حالی که ‪ 9۲‬درصد فقیرترین افراد تنها‬ ‫حدود ‪ ۰۲‬لیتر در ماه مصرف داشته اند (جدول ‪ .)99‬به دلیل‬ ‫قیمتهای او یه و نهایی بنزین در جدول ‪ 1‬نشان داده‬ ‫مصرف باالتر بنزین‪ ،‬نفع سرانه از یارانه بنزین برای طبقات مرفه‬ ‫شدهاند‪ .‬علیرغم افزایش پیشنهاد شده‪ ،‬قیمت بنزین در ایران‬ ‫بیشتر است‪ .‬م الً‪ ،‬نفع سرانه برای ‪ 9۲‬درصد مرفه ترین افراد‪9۲ ،‬‬ ‫هنوز بسیار پایین تر از هزینه تمام شدهی آن یعنی ‪ ۶۶.9۲9‬ریال‬ ‫برابر بیشتر از متوسط نفعی است که ‪ 9۲‬درصد فقیرترین افراد از‬ ‫در هر لیتر است‪ .‬هزینه تمام شدهی بنزین به صورت زیر محاسبه‬ ‫یارانه بنزین نصیب شان میشود‪.‬‬ ‫شده است‪ :‬بهای خردهفروشی بنزین معمولی در آمریکا در آذرماه‬ ‫‪ 991۸‬از اداره ی اطالعات انرژی آمریکا گرفته شد‪ .‬از این قیمت‪،‬‬ ‫سهم بنزین در بودجه خانوار در سال ‪ ،9911‬به طور‬ ‫مالیاتهای فدرال و میانگین مالیاتهای ایالتی کسر گردید‪.‬‬ ‫متوسط حدود ‪ ۲/9‬درصد کل هزینه ها برآورد میشود‪ .‬سهم‬ ‫نتیجتاً بهای تمام شده بنزین معادل‪ ۱۱/19۲‬سنت برای هر لیتر‬ ‫بنزین در هزینه ها برای خانوارهای متوسط‪ ،‬بیش از بقیه جامعه و‬ ‫بدست آمد‪ .‬با احتساب برابری دالر با ریال در آذرماه ‪( 991۸‬یعنی‬ ‫برای فقرا (که بنزین کمی مصرف می کنند) و مرفهین (که‬ ‫‪ 99۸.۱9۲‬ریال برای هر دالر) قیمت تمام شده بنزین ایران برای‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪8‬‬ ‫اثر اصالح قیمت بنزین بر رفاه و عواید دو ت‬ ‫مصرف باالی بنزین نسبت به کل مخارجشان زیاد نیست) کم تر‬ ‫از بقیه جامعه است‪ .‬معهذا‪ ،‬حتی ‪ 9۲‬درصد فقیرترین افراد هم‬ ‫اثر منفی افزایش قیمت بنزین روی مصرف آن (اثر‬ ‫حدود ‪ 9/۸‬درصد کل بودجه شان صرف خرید بنزین میشود‬ ‫مستقیم) و روی کاالهای دیگر (اثر غیرمستقیم) در جدول‬ ‫(جدول ‪.)99‬‬ ‫‪ 9۲‬نشان داده شده است‪ .‬متوسط کاهش رفاه از اثر‬ ‫غیرمستقیم حدود ‪ 9/۴‬و برای کلیهی دهک های جمعیت بیش از‬ ‫جدول ‪ .99‬پیشبینی هزینه ها‪ ،‬مصرف بنزین و منافع سرانه از یارانه بنزین در ایران بر حس‬ ‫دهک های جمعیت‪9911 ،‬‬ ‫نفع سرانه روزانه ازیارانه‬ ‫سهم هزینه بنزین در کل‬ ‫مقدار مصرف در ماه‬ ‫هزینه های سرانه روزانه‬ ‫بنزین‬ ‫بودجه خانوار‬ ‫‪۸۵999‬‬ ‫‪9/۸‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪9۵۴۱۶‬‬ ‫فقیرترین دهک‬ ‫‪9۴۵۲9۴‬‬ ‫‪۰/۲‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪۰۵۴19‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪91۵۶۲۴‬‬ ‫‪۰/9‬‬ ‫‪۴9‬‬ ‫‪9۵۴۸۰‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪۰9۵۲۱9‬‬ ‫‪۰/9‬‬ ‫‪۴۱‬‬ ‫‪۴۵۲1۸‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۰1۵۶۶1‬‬ ‫‪۰/۱‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫‪۱۵۰۱۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪9۴۵۸۱۲‬‬ ‫‪۰/۱‬‬ ‫‪۶۱‬‬ ‫‪۶۵91۲‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۴9۵9۱۸‬‬ ‫‪۰/۴‬‬ ‫‪۱۴‬‬ ‫‪۱۵9۴1‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱۲۵9۲۴‬‬ ‫‪۰/۴‬‬ ‫‪۸۴‬‬ ‫‪۸۵19۱‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪۶9۵۸۰۸‬‬ ‫‪۰/۰‬‬ ‫‪1۸‬‬ ‫‪9۲۵1۸۰‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪۸۱۵91۴‬‬ ‫‪9/۶‬‬ ‫‪99۶‬‬ ‫‪9۱۵۴۸۱‬‬ ‫مرفه ترین دهک‬ ‫‪91۸1۲۲‬‬ ‫‪۲/9‬‬ ‫‪۱1‬‬ ‫‪۱۸1۱1‬‬ ‫کل‬ ‫منبع‪ :‬پیشبینی ارقام بر اساس نتایج بررسی بودجه خانوار سال ‪991۱‬‬ ‫دهک های جمعیت‪9911 ،‬‬ ‫جدول ‪ .9۲‬آثار مستقیم و غیرمستقیم اصالح قیمت بنزین بر رفاه بر حس‬ ‫نسبت اثر غیرمستقیم به مستقیم‬ ‫اثر غیر مسقیم‬ ‫اثر مسقیم‬ ‫‪۰/۱‬‬ ‫‪-%۱/۰‬‬ ‫‪-%۰/۲‬‬ ‫فقیرترین دهک‬ ‫‪۰/9‬‬ ‫‪-%۴/۶‬‬ ‫‪-%۰/۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪9/۶‬‬ ‫‪-%۴/9‬‬ ‫‪-%۰/۶‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9/۶‬‬ ‫‪-%۴/۰‬‬ ‫‪-%۰/۶‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪-%9/1‬‬ ‫‪-%9/۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪9/۰‬‬ ‫‪-%9/۱‬‬ ‫‪-%9/۲‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪-%9/۶‬‬ ‫‪-%9/9‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪-%9/۴‬‬ ‫‪-%9/۰‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪9/۲‬‬ ‫‪-%9/9‬‬ ‫‪-%9/9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9/9‬‬ ‫‪-%۰/۱‬‬ ‫‪-%۰/۴‬‬ ‫مرفه ترین دهک‬ ‫‪9/۲‬‬ ‫‪-%9/۴‬‬ ‫‪-%۰/۸‬‬ ‫کل‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار سال ‪991۱‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :۲‬فهم روندهای فقر در ایران طی ‪99 9911-9911‬‬ ‫‪9‬‬ ‫نفر و بیشتر خواهد بود‪ .‬ما فرض کردهایم که این برنامه به صورت‬ ‫اثر مستقیم است‪ .‬لذا‪ ،‬به دلیل اثر غیر مستقیم افزایش قیمت‬ ‫مطلوبی هدفمند است‪ ،‬به طوریکه حدود ‪ ۱۱‬درصد پایین قشر‬ ‫بنزین‪ 9۲ ،‬درصد فقیرترین افراد‪ ،‬زیانی بیش از ‪ ۰‬برابر بیشتر از‬ ‫جامعه را پوشش میدهد و هزینه آن ‪ 99۸‬تریلیون ریال‪ ،‬معادل‬ ‫اثر مستقیم متحمل می شوند‪ .‬در مورد مرفه ترین دهک‬ ‫‪9۸‬‬ ‫‪ ۱۱‬درصد رقم صرفهجویی شده‪ ،‬خواهد بود‪.‬‬ ‫جمعیتی‪ ،‬آثار مستقیم و غیرمستقیم نزدیک بهم هستند‪ .‬انتظار‬ ‫می رود که در نتیجهی مصرف کم تر بنزین‪ ،‬فقر در مجموع‪،‬‬ ‫برنامه دو ت برای تسکین فشارهای مستقیم و‬ ‫معادل ‪ ۰/1‬درصد افزایش یابد‪ ،‬در حالی که نابرابری برحسب‬ ‫غیرمستقیم ناشی از افزایش قیمت بنزین (اگر کامالً‬ ‫ضریب جینی حدود ‪ ۲/۱‬درصد باالتر خواهد رفت (جدول ‪.)99‬‬ ‫هدفمند پیش برود) برای ‪ 11‬درصد پایین جمعیت به نحو‬ ‫کامل‪ ،‬جبران مافات خواهد کرد (جدول‪ .)9۷‬به ویژه‪ ،‬مصرف‬ ‫مجموع صرفه جویی بودجه ساالنه از اصالح قیمت‬ ‫جمعیت دهک آخر‪ ،‬بعد از دریافت یارانه نقدی جدید معادل ‪۸‬‬ ‫بنزین حدود ‪ ۷91‬تریلیون ریال خواهد بود (جدول‪.)99‬‬ ‫درصد بیشتر از مصرف آنها قبل از افزایش قیمت بنزین خواهد‬ ‫دولت ایران بالفاصله بعد از افزایش قیمت بنزین‪ ،‬در حرکتی‬ ‫بود‪ .‬این امر سطح فقر را به ‪ 1/۱‬درصد کاهش میدهد که حتی‬ ‫جبرانی‪ ،‬اقدام به پرداخت یارانه نقدی کرد‪ .‬قرار است که این‬ ‫کمتر از میزان آن قبل از اصالح قیمت بنزین است‪ .‬میزان نابرابری‬ ‫یارانهها میان ‪ 9۸‬میلیون فقیرترین خانوارها توزیع شود‪ .‬میزان‬ ‫بر حسب ضریب جینی نیز به رقم ‪ 9۸/9‬میرسد که پایین تر از‬ ‫یارانه ی ماهانه بستگی به تعداد افراد خانوار دارد و از ‪۱۱۲.۲۲۲‬‬ ‫میزان آن قبل از اصالح قیمت بنزین است‪.‬‬ ‫ریال برای خانوارهای یک نفره تا ‪ ۰.۲۱۲.۲۲۲‬برای خانوارهای ‪۱‬‬ ‫جدول ‪ .99‬آثار مستقیم و غیرمستقیم افزایش قیمت بنزین روی میزان فقر و عواید دو ت‬ ‫بعد از افزایش‬ ‫پیشبینی‪ ،‬قبل ازافزایش‬ ‫تغییر‬ ‫قیمت‬ ‫قیمت برای ‪1398‬‬ ‫‪۰/1‬‬ ‫‪9۴/۰‬‬ ‫‪99/۰‬‬ ‫فقر ( )‬ ‫‪۲/۱‬‬ ‫‪۴۲/9‬‬ ‫‪91/۱‬‬ ‫نابرابری ( )‬ ‫‪-۴91‬‬ ‫‪۱99‬‬ ‫‪9۵9۱۲‬‬ ‫یارانه ها (تریلیون ریال)‬ ‫یارانه های نقدی (تریلیون ریال)‬ ‫‪9۲۲‬‬ ‫‪9۲۲‬‬ ‫فراگیر برای کاهش فقر به سطح قبل از افزایش قیمت‬ ‫‪99۸‬‬ ‫‪99۸‬‬ ‫(م ال) هدفمند برای ‪ ۱۱‬درصد پایین جمعیت (پیشنهاد دولت)‬ ‫منبع‪ :‬پیشبینی بر اساس اطالعات بررسی بودجه خانوار سال ‪991۱‬‬ ‫توجه‪ :‬ارقام منفی برای یارانه ها به معنای کاهش هزینه های دولت است‪ .‬کشش قیمت بنزین ‪ -۲/9۱‬در نظر گرفته شده و برای محاسبهی میزان یارانه ها قبل از اصالح‬ ‫قیمت بکار برده شده است‪ .‬نابرابری مبتنی است بر متغیر رفاه بدون توجه به تغییرات مکانی‪.‬‬ ‫‪ 9۸‬حفظ سطح فقر صرفاً قبل ازافزایش قیمت بنزین‪ ،‬در صورتی کده‬ ‫یارانه به همه افراد پرداخت شود ولی مبلغ یارانه کم تر بداشدد‪،‬‬ ‫هزینه دولت را کم تر (حدود ‪ 9۲۲‬تریلیون ریال) خواهدکرد‪ -‬که‬ ‫رقمی معادل ‪ ۶۸‬درصد رقم صرفه جویدی شدده خدواهدد بدود‬ ‫(جدول ‪.)99‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪10‬‬ ‫جدول ‪ .9۷‬نسبت مصرف سرانه بعد از اصالح قیمت بنزین و بعد از برنامه پیشنهادی دو ت به مصرف سرانه قبل از‬ ‫آن بر حس دهکهای جمعیت‪9911 ،‬‬ ‫هزینه سرانه روزانه بعد از اصالح قیمت و‬ ‫هزینه سرانه روزانه بعد از‬ ‫هزینه سرانه روزانه قبل از‬ ‫برنامه پیشنهادی دو ت (‪)1/3‬‬ ‫اصالح قیمت (‪)1/2‬‬ ‫اصالح قیمت (‪)1‬‬ ‫‪%9۲۸‬‬ ‫‪%19‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫فقیرترین دهک‬ ‫‪%9۲۴‬‬ ‫‪%19‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪%9۲۰‬‬ ‫‪%19‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪%9۲9‬‬ ‫‪%19‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫‪%19‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪%11‬‬ ‫‪%19‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪%1۸‬‬ ‫‪%19‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪%1۶‬‬ ‫‪%19‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪%1۴‬‬ ‫‪%1۴‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪%1۱‬‬ ‫‪%1۱‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫مرفه ترین دهک‬ ‫‪%1۱‬‬ ‫‪%1۴‬‬ ‫‪%9۲۲‬‬ ‫کل‬ ‫منبع‪ :‬پیشبینی ارقام با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار سال ‪991۱‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :۲‬فهم روندهای فقر در ایران طی ‪99 9911-9911‬‬ ‫‪11‬‬ ‫کادر‪ .9‬اثرات بالقوهی شیوع ویروس کووید ‪ 91‬بر رفاه خانوارها و فقر در ایران‬ ‫ایران به شدت از پاندمی ویروس کووید ‪ 91‬آسیبدیده به طوریکه تا تاریخ ‪ ۰۰‬خرداد ‪ ،9911‬تعداد ‪ 9۸۲.۲۲۲‬بیمار مبتال و‪ ۸۲۲۲‬متوفی داشته‬ ‫است‪ .‬برای شبیهسازی اثر اولیه ویروس بر منابع مختلف درآمد خانوار‪ ،‬تجزیه و تحلیل تعادل بخشی را با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار‬ ‫سال ‪ ،991۱‬انجام دادهایم‪.‬‬ ‫در این تجزیه و تحلیل بر اثر ویروس بر درآمد نیروی کار تمرکز کرده و سپس در مرحله بعد درآمدهای غیر دستمزد را مورد توجه قرار دادهایم‪.‬‬ ‫درآمد حاصل از کار میتواند به دلیل بیکار شدن و یا ساعات کاری کمتر به دلیل فقدان تقاضا یا بیماری یا قرنطینه شدن و یا رعایت فاصلهگذاری‬ ‫اجتماعی صدمه ببیند‪ .‬این تأثیر میتواند در بخش هایی م ل ساختمانسازی‪ ،‬خردهفروشی‪ ،‬حمل و نقل‪ ،‬هتلداری و رستورانها‪ ،‬ارتباطات‪،‬‬ ‫مستغالت و فعالیتهای اداری و پشتیبانی و فعالیتهای هنری و تفریحی شدیدتر باشد‪ .‬گذشته از این‪ ،‬در داخل هر یک از این بخشهای فعالیت‪،‬‬ ‫افرادی که خوداشتغالی داشتهاند بیش از کسانی که مزد و حقوق میگیرند آسیب میبینند‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬انتظار میرود که درآمد افرادی که برای‬ ‫دستگاههای دولتی کار می کنند کمتر دستخوش تغییر شود‪ .‬عواید دریافتی از خارج کشور‪ ،‬که معموالً در مواقع بحران افزایش مییابد‪ ،‬به احتمال‬ ‫زیاد اثر چندانی بر مصرف نخواهد داشت زیرا این بار اثر پاندمی در سطح جهان گسترده شده است‪.‬‬ ‫نوع درآمد و اشتغال در بخشهای مختلف اقتصاد‬ ‫جدول ا ف‪ .9-‬متغیرها بر حس‬ ‫متغیر‪ -‬سناریوی ب‬ ‫متغیر‪ -‬سناریوی ا ف‬ ‫درآمد او یه (ماههای بدون درآمد)‬ ‫درآمد او یه (ماههای بدون درآمد)‬ ‫منبع درآمد‬ ‫‪ ۰/۴( ۲/۸۲‬ماه)‬ ‫خوداشتغالی به طور کلی‬ ‫*‬ ‫‪ ۶( ۲/۱۲‬ماه)‬ ‫خوداشتغالی در بخشهای منتخب‬ ‫‪( 9‬بدون تغییر)‬ ‫مزد و حقوق‪ -‬بخش عمومی‬ ‫‪ 9/۰( ۲/1۲‬ماه)‬ ‫مزد و حقوق در بخش خصوصی به طورکلی‬ ‫*‬ ‫‪ 9/۶( ۲/۱۲‬ماه)‬ ‫مزد و حقوق در بخش خصوصی در بخشهای منتخب‬ ‫‪ 9/۰( ۲/1۲‬ماه)‬ ‫‪-‬‬ ‫یارانههای نقدی به خانوارها‬ ‫‪( 9‬بدون تغییر)‬ ‫‪-‬‬ ‫حقوق بازنشستگی‬ ‫‪( 9‬بدون تغییر)‬ ‫‪-‬‬ ‫کمکهای اجتماعی‬ ‫توجه‪ * :‬بخشهای منتخب عبارتند از ساختمانسازی‪ ،‬خردهفروشی‪ ،‬هتلها و رستورانها‪ ،‬ارتباطات‪ ،‬مستغالت‪ ،‬ادارات و خدمات پشتیبانی‪ ،‬خدمات فرهنگی و تفریحی‬ ‫و سایر خدمات‪.‬‬ ‫به دنبال بحث فوق‪ ،‬الگویی از کاهش درآمد برحسب نوع درآمد و اشتغال در بخشهای اقتصاد در نظر گرفته شد‪ .‬جدول الف‪ 9-‬نشاندهنده‬ ‫متغیرهاست‪ ،‬م الً فرض شده که درآمد خوداشتغالی پس از شیوع ویروس به ‪ ۸۲‬درصد قبل از شیوع ویروس کاهش یابد و این کاهش برای دو ماه‬ ‫و نیم ادامه پیدا کند‪ .‬متغیر‪ 9‬حاکی از عدم تغییر در منابع درآمد است‪ .‬عالوه بر تغییر منابع درآمد‪ ،‬اثر سکونت در استانهای مختلف را نیز بررسی‬ ‫کردهایم تا این واقعیت که برخی از مناطق کشور آسیب بیشتری از بیماری دیدهاند را لحاظ کرده باشیم‪.‬‬ ‫قبل از این که شبیهسازی انجام شود‪ ،‬ابتدا مشخص شد که آسیب پذیرترین افراد در کدام نقطهی منحنی توزیع رفاه قرار دارند‪ ۶۲ .‬درصد از‬ ‫کارکنان در الیهی ‪ ۰۲‬درصد فقیرترین افراد جامعه در بخش هایی مشغولاند که انتظار میرود بیشترین آسیب را از شیوع ویروس متحمل شوند‪.‬‬ ‫تعداد زیادی از آنان در فعالیتهای ساختمانی مشغول بکارند‪ .‬افراد فقیرتر‪ ،‬کمتر در بخشهای دولتی کارمی کنند و بیشتر متکی به بخش‬ ‫خصوصیاند‪ ،‬در حالیکه افرادی که در میانه منحنی توزیع قرار دارند بیشتر به درآمد خوداشتغالی متکی هستند‪.‬‬ ‫در این شبیهسازی مشخص شد که تکانه وارده به درآمد حاصل از کار (سناریوی الف) معادل ‪ 9۴‬درصد درآمد کل خانوار را کاهش میدهد و تکانه‬ ‫یارانههای نقدی‪( ،‬سناریوی ب) حدود ‪ ۰‬درصد دیگر به این کاهش میافزاید‪ .‬کاهش درآمد کل برای خانوارهایی که در فقیرترین دهکهای‬ ‫جمعیت قرار می گیرند شدیدتر است زیرا یارانههای نقدی نقش مهمتری در زندگیشان ایفا میکند (جدول الف‪)9-‬‬ ‫‪ 9۷‬ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪12‬‬ ‫کادر‪ .9‬اثرات بالقوهی شیوع ویروس کووید ‪ 91‬بر رفاه خانوارها و فقر در ایران (ادامه)‬ ‫اثر فقر شبیهسازی شده تحت سناریو‬ ‫شکل ا ف‪۲-‬‬ ‫شکل ا ف‪ 9 -‬کاهش درآمد در دهک های با مصارف‬ ‫ا ف و ب ‪ -‬نرخ فقر در خط فقر ‪1/1‬‬ ‫سرانه مختلف (درصد)‬ ‫دالر (برابری قدرت خرید ‪)9911‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪۰۱‬‬ ‫‪-۱ 1‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪- 91‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪9۱91‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪- ۲1‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫ثروتمندترین‬ ‫فقیرترین‬ ‫‪%‬‬ ‫فقر مصرفی‬ ‫فقر درآمدی‬ ‫دهکهای مصرف سرانه‬ ‫سناریوی پایه‬ ‫سناریوی الف‬ ‫سناریوی ب‬ ‫سناریوی الف‬ ‫سناریوی ب‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خداندوار‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خداندوار‬ ‫سال ‪991۱‬‬ ‫سال ‪991۱‬‬ ‫نرخ فقر او یه در استانها‬ ‫شکل ا ف‪ 9-‬تغییر فقر برحس‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫قم‬ ‫‪9۲‬‬ ‫تغییر در فقر (واحد درصد)‬ ‫‪۰۱‬‬ ‫سمنان‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫قزوین‬ ‫خراسان شمالی‬ ‫ایالم مرکزی‬ ‫گلستان‬ ‫مازندران ‪9۱‬‬ ‫لرستان‬ ‫زنجان‬ ‫گیالن‬ ‫خراسان جنوبی‬ ‫تهران‬ ‫اردبیل یزد‬ ‫آذربایجان شرقی‬ ‫اصفهان ‪9۲‬‬ ‫رضوی‬ ‫خراسان‬ ‫البرز‬ ‫کردستان‬ ‫خوزستان‬ ‫بوشهر‬ ‫هرمزگان‬ ‫کرمان‬ ‫‪۱‬‬ ‫آذربایجان غربی‬ ‫چهارمحال و بختیاری‬ ‫سیستان‬ ‫فارس همدان‬ ‫کهکیلویه و بویر احمد کرمانشاه ‪%‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫‪9۲‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫‪۶۲‬‬ ‫فقر در حا ت پایه ( )‬ ‫منبع‪ :‬محاسبات تهیهکنندگان گزارش با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار سال ‪991۶‬‬ ‫سپس این تغییرات درآمدی بر متغیر رفاه که برای برآورد فقر به کار می رود اعمال شد‪ :‬مصرف کل سرانه روزانه (برابری قدرت خرید ‪ )991۲‬و‬ ‫کل درآمد سرانه روزانه (برابری قدرت خرید‪ ) 991۲‬و افزایش نرخ فقر تحت هر دو سناریو محاسبه شد‪ .‬در این کار از روش آتامانوف و دیگران‬ ‫(‪ )991۱‬استفاده شد که در آن خط فقر ‪ ۱/۱‬دالر در روز برای هر نفر (برابری قدرت خرید‪ )991۲‬مبنا قرارمی گیرد‪ .‬برآورد میشود که در‬ ‫‪91‬‬ ‫‪13‬‬ ‫گزارش ویژه ‪ :۲‬فهم روندهای فقر در ایران طی ‪9911-9911‬‬ ‫کادر‪ .9‬اثرات بالقوهی شیوع ویروس کووید ‪ 91‬بر رفاه خانوارها و فقر در ایران (ادامه)‬ ‫سناریوی الف‪ ،‬کاهش درآمدها میزان فقر را معادل ‪۱‬درصد افزایش میدهد و تحت سناریوی ب‪ 9/۱ ،‬درصد دیگر به این کاهش اضافه میکند‬ ‫(جدول الف‪ .)۰-‬اگر درآمد به عنوان معیار رفاه استفاده شود نتایج حاصله مشابه همین خواهد بود‪.‬‬ ‫در شبیهسازی فقر‪ ،‬نوسان زیادی در زیر گروهها (مناطق) دیده میشود (شکل الف‪ )9-‬که بستگی دارد به شدت اصابت ویروس کووید ‪ 91‬و نیز به‬ ‫میزان اتکای خانوار به نوع درآمدی که بیشترین آسیب را (در هر استان) دیده است‪.‬‬ ‫باالخره‪ ،‬برآورد میشود که یارانه نقدی سرانه ماهانهای که میزان فقر را به پیش از شروع ویروس برگرداند قریب ‪ ۴9۱.۲۲۲‬ریال (در سناریوی‬ ‫‪91‬‬ ‫الف) و ‪ ۱۲۱.۲۲۲‬ریال (در سناریوی ب) خواهد بود‪.‬‬ ‫کل هزینه این برنامه یارانه های نقدی‪ ،‬اساساً بستگی دارد به هدفمندسازی این برنامه‪ .‬اگر هدفمندسازی به نحو مطلوب انجام شود‪ ،‬هزینهها به‬ ‫‪۰۲‬‬ ‫یک پنجم (سناریوی الف)‪ ،‬یا به یک چهارم (سناریوی ب) کاهش مییابد‪.‬‬ ‫‪ 91‬محاسبات بر اساس متغیر کل رفاه با قیمت های سال ‪ 991۱‬صورت گرفته‪ ،‬ولی به دلیل تورم شدید‪ ،‬هزینهی واقعی اجرای برنامه و ندیدز مدیدزان‬ ‫کمک ها در سال ‪ 9911‬می تواند بسیار بیشتر شود‪.‬‬ ‫‪ ۰۲‬این قسمت تا حدود زیادی با استفاده ازگزارش آتامانوف‪ ،‬مصطفوی دهزویی و وای‪-‬پوی تهیه شده است‪.‬‬ ‫‪https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/33744.‬‬ ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪9۱‬‬ ‫‪14‬‬ ‫ما خذ‬ Araar, A. and Verme, P. (2015). "SUBSIM User Deaton, A. and Zaidi, S. (2002). Guidelines for Con- Manual", The World Bank. structing Consumption Aggregates for Welfare Analysis. World Bank. Washington, DC. Atamanov, A. Mostafavi Dehzooei, M. and Wai-Poi, M. (2020). "Welfare and fiscal implications Hayati, F., Kazemi, M., Andersen, M. R., Atamanov, from increased gasoline prices in Iran." Policy A., Wai-Poi, M., Mostafavi Dehzooei, M., Salehi Research Working Paper; No. 9235. World Isfahani, D. (2018). Iran Economic Monitor: Bank, Washington, D.C.: World Bank group. Weathering Economic Challenges. Washington, D.C.: World Bank Group. Atamanov, A. Mostafavi, M., Salehi-Isfahani, D., and Vishwanath, T. (2016). "Constructing ro- Haughton, J. and Khandker, S. (2009) Handbook on bust poverty trends in the Islamic Republic of poverty and inequality. World Bank, Washington Iran: 2008-2014." Policy Research working D.C. paper; No. WPS 7836. Washington, D.C.: Karakurum-Ozdemir, K., Le Borgne, E., Mobasher World Bank Group. Fard, S., Hayati, F., Matta, S., Kazemi Najaf Ab- Azevedo, J.P. Nguyen, M.N. & Sanfelice, V. (2012). adi, M., Vishwanath, T., Atamanov, A. Sarraf, M., "ADECOMP: Stata module to estimate Shapley Heger, M., Salehi Isfahani, D., Mostafavi, M., Decomposition by Components of a Welfare Lee, J., Kalbasi-Anaraki, N., Nedeljkovic, M. and Measure," Statistical Software Components Salim, M. (2016). Iran economic monitor: to- S457562, Boston College Department of Eco- wards reintegration. Washington, D.C.: World nomics. Bank Group. 91 9911-9911 ‫ فهم روندهای فقر در ایران طی‬:۲ ‫گزارش ویژه‬ 15 ‫ناظر اقتصادی ایران‪ :‬تسکین و همزیستی با تحریمها و پاندمی ویروس کووید ‪91‬‬ ‫‪16‬‬ 17