34550 © 2006 The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank 1818 H Street NW Washington, D.C. 20433 Telephone 202-473-1000 Internet www.worldbank.org E-mail feedback@worldbank.org All rights reserved / Wszelkie prawa zastrzeżone 1 2 3 4 08 07 06 05 Wspólna publikacja Banku OEwiatowego oraz Międzynardowej Korporacji Finansowej Tłumaczenie: Narodowy Bank Polski. Redakcja: Jarosław Bełdowski we współpracy z Janem Domanikiem. Wszelkie ustalenia, interpretacje i wnioski zawarte w niniejszej publikacji wyraaj stanowisko ich autorów i nie musz odzwierciedla pogldów czlonków Rady Dyrektorktorów Wykonawczych Banku wiatowego albo rzdów, których s oni przedstawicielami. Bank wiatowy nie moe zagwarantowa prawdziwoci danych za- wartych w niniejszej publikacji. Podzialy terytorialne, kolory, nazwy i wszystkie inne informacje zawarte na którejkolwiek z map umieszczonych w tej pracy nie opieraj si na adnych ocenach Banku wiatowego, dotyczcych statusu prawnego jakiegokolwiek terytorium albo wsparcia czy akceptacji takich podzialów teryto- rialnych. Prawa autorskie i zezwolenia Raport podlega ochronie prawa autorskiego. aden fragment tej pracy nie moe by zwielokrotniany, ani rozpowszechniany w adnej postaci, elektronicznej lub mechanicznej, w tym take kserowany, nagrywany albo umieszczany w bazach danych lub systemach dostpu, bez wczeniejszej pisemnej zgody Banku wiatowego. Bank wiatowy wspiera upowszechnianie swoich prac i na ogól udziela odpowiednich zezwole. W celu uzyskania zezwolenia na wykonanie ksero lub reprintu naley wysla wniosek wraz z kompletem informacji na adres: Copyright Clearance Center, Inc., 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, USA, telefon 978-750-8400, fax 978-750-4470, www.copyright.com. Wszystkie pozostale pytania dotyczce praw autorskich i licencji, w tym take praw zalenych, naley kierowa na adres: The Office of the Publisher, World Bank, 1818 H Street NW, Washington, D.C. 20433 fax 202-522-2422, e-mail pubrights@worldbank.org. Dodatkowe egzemplarze Doing Business 2006: Creating Jobs, Doing Business 2005: Removing Obstac- les to Growth oraz Doing Business 2004: Understanding Regulation mog by zakupione poprzez http://rru.worldbank.org/doingbusiness ISBN 0-8213-5749-2 ISSN 1729-2638 E-ISBN: 0-8213-6434-0 DOI: 10.1569-978-0-8213-5749-1 Spis treoeci Doing Business 2006 jest trzecim z serii rocznych ra- Tworzenie nowych miejsc pracy: Streszczenie 1 portów badajcych regulacje, które wspomagaj lub ograniczaj przedsibiorczo. Raport zawiera aktu- Rozpoczcie dzialalnoci gospodarczej alne wskaniki ilociowe umoliwiajce w danym w formie spólki z o.o. 9 okresie czasu porównanie stopnia regulacji dzialalno- Koncesjonowanie dzialalnoci gospodarczej 17 ci gospodarczej i egzekwowania przepisów w bada- nych zakresach dla 155 krajów od Afganistanu po Zim- Zatrudnianie i zwalnianie pracowników 25 babwe. Raport Doing Business 2004: Regulacje i ich Rejestracja prawa wlasnoci nieruchomoci 33 znaczenie przedstawial wskaniki dla piciu katego- Uzyskanie kredytu 41 rii: rozpoczcia dzialalnoci gospodarczej, zatrudnia- nia i zwalniania pracowników, dochodzenia nale- Ochrona inwestorów 49 noci, uzyskania kredytu oraz likwidowania przed- Placenie podatków 57 sibiorstwa. Doing Business 2005: Usuwanie barier Handel midzynarodowy 67 dla wzrostu uaktualnil te wskaniki, wprowadzajc dwie dodatkowe kategorie: rejestrowanie wlasnoci Dochodzenie nalenoci z umów 75 nieruchomoci oraz ochron inwestorów. Doing Bu- Likwidowanie dzialalnoci gospodarczej siness 2006 ponownie uaktualnia wszystkie powysze w formie spólki z o.o. 81 wskaniki i wprowadza trzy nowe kategorie: konce- sjonowanie dzialalnoci gospodarczej, placenie podat- Bibliografia 87 ków oraz handel midzynarodowy. Lcznie wskaniki obejmuj wic dzi dziesi obszarów. Metodologia 91 Wskaniki zostaly wykorzystane do analizy skutków Swoboda prowadzenia dzialalnoci gospodarczych i do uzyskania odpowiedzi na pytanie, gospodarczej: zalcznik 109 które reformy powiodly si, gdzie i dlaczego. Wskaniki tenbi Doing Business 113 Zestawienie danych 128 Lista wspólpracowników 181 1 Gdyby kto rozpoczynal dzialalno gospodarcz koszty eksportu i importu, zmniejszyly obcienia po- w formie spólki z o.o. w Laotaskiej Republice Lu- datkowe oraz ulatwily dostp do kredytu. Reformy ta- dowo-Demokratycznej, wymagane formalnoci zabra- kie pozwalaj przedsibiorstwom szybciej si rozwija lyby mu 198 dni. Z kolei w Syrii musialby wyloy i tworzy wicej miejsc pracy. Coraz wiksza liczba co najmniej 61.000 USD kapitalu zakladowego tj. 51 tych miejsc przypada bdzie na oficjaln gospodark, razy wicej ni wynosi tamtejszy przecitny roczny poniewa korzyci z zalegalizowania dzialalnoci takie dochód na osob, poniewa takie s lokalne wymaga- jak latwiejszy dostp do kredytu oraz uslug publicz- nia. Zbudowanie magazynu w Boni i Hercegowinie nych czsto przewyszaj koszty, np. podatkowe. Wi- pocignloby za sob wydatek podlczenia mediów cej oficjalnych miejsc pracy oznacza, e wiksza liczba oraz zapewnienia zgodnoci z przepisami lokalnego pracowników cieszy si ochron w postaci wiad- prawa budowlanego, który bylby równowartoci 87 cze emerytalnych, zdrowotnych oraz przepisów do- przecitnych dochodów brutto w tym kraju. Prowa- tyczcych bezpieczestwa pracy. Kobiety, stanowice dzc firm w Gwatemali naley liczy si z koniecz- obecnie a 3/4 zatrudnionych w sektorze nieoficjal- noci oczekiwania rednio 1.459 dni na rozstrzygni- nym oraz mlodzi niedowiadczeni pracownicy, którzy cie nieskomplikowanej sprawy w tamtejszym sdzie. chc wej na rynek pracy, bd najwaniejszymi be- I wreszcie zaplacenie wszystkich podatków w Sierra neficjentami tych przemian. Tworzenie miejsc pracy Leone pochlania 164% zysku brutto przedsibiorstwa1. to take sprawa priorytetowa dla krajów wychodz- Rozpoczcie dzialalnoci gospodarczej jest aktem cych z konfliktów zbrojnych musz one sprawnie za- odwagi nawet w najbardziej sprzyjajcych okoliczno- absorbowa demobilizowanych olnierzy w szeregi ciach. Zadaniem pastwa powinno by wic zach- sily roboczej i zapewni normalne warunki ycia ich canie mialków do tego typu aktywnoci, co zreszt rodzinom. Brak pracy zwiksza bowiem ryzyko po- dzieje si w wielu krajach. W 2004 r. dziewidzie- wrotu tych krajów na ciek konfliktów zbrojnych. sit dziewi krajów (2/3 próby objtej analiz w ni- W zwizku z tym miejsca pracy w oficjalnej gospo- niejszym raporcie) wprowadzilo 185 reform majcych darce to priorytet dla krajów afrykaskich, w których na celu ulatwienie prowadzenia dzialalnoci gospodar- wystpuje najwicej barier dla dzialalnoci gospodar- czej. Uprocily one niektóre przepisy prawa gospo- czej i w których procesy wprowadzania reform zacho- darczego, wzmocnily prawo wlasnoci, zredukowaly dz wolniej ni w innych pastwach. 2 DOING BUSINESS 2006 Kto dokonał największego postępu? W 2004 r. w czolówce krajów wprowadzajcych re- formy sprzyjajce wzrostowi gospodarczemu i przy- rostowi zatrudnienia znajdowala si Serbia i Czarno- góra, która osignla popraw w omiu na dziesi obszarów objtych analiz Doing Business (tabela 1.1). Minimalny kapital zakladowy wymagany do utworze- nia przedsibiorstwa zostal zmniejszony z 5.000 do 500 EUR. Czas potrzebny na zaloenie dzialalnoci gospodarczej ulegl skróceniu z 51 do 15 dni. Nowe prawo pracy ulatwilo zatrudnianie pracowników, ze- zwalajc firmom na zawieranie umów na czas okre- lony, podczas gdy dotychczas musialy one zatrudnia na czas nieokrelony, nawet kiedy w gr wchodzily tymczasowe potrzeby pracodawcy. redni czas rozpa- trywania sporów gospodarczych ulegl skróceniu w s- wyeliminowalo 12 sporód 21 podatków, a czas po- dzie z 1.028 do 635 dni, co wynika z przyjtego no- trzebny do zarejestrowania prawa wlasnoci nierucho- wego kodeksu postpowania cywilnego. Ponadto, po- moci ulegl skróceniu o 75 proc., a koszt tej procedury datki od wynagrodze i sprzeday zostaly zastpione o 70 proc. przez VAT, który jest latwiejszy do pobrania. W efek- W przekroju regionalnym najwikszy postp re- cie liczba nowo zarejestrowanych firm wzrosla sko- form odnotowano w Europie Wschodniej i Azji rod- kowo w 2004 r., a o 42% w stosunku do roku po- kowej, gdzie kady kraj podjl pewne kroki, aby przedniego. Gruzja byla drugim najbardziej dynamicz- ulatwi prowadzenie dzialalnoci gospodarczej (wy- nym reformatorem na wiecie. Nowa ustawa o kon- kres 1.1). Wiele z tych reform stymulowanych bylo cesjonowaniu dzialalnoci gospodarczej zredukowala przez proces integracji z Uni Europejsk. Trzy kraje liczb rodzajów dzialalnoci objtych koncesj z 909 wschodnioeuropejskie tj. Slowacja, Rumunia i Lotwa do 159. Otwarto zintegrowane biuro rozpatrywania znalazly si w grupie pastw dwunastu najwikszych poda o koncesje i zezwolenia, aby nowe firmy mogly reformatorów 2004 roku (zob. tabela 1.1), z któ- sklada wszystkie wymagane dokumenty w jednym rych Slowacja byla równie wiodcym reformatorem miejscu bez potrzeby uzyskania zgody w innych or- w 2003 r. Wszystkie trzy kraje ulatwily zakladanie dzia- ganach administracji. Uproszczone prawo podatkowe lalnoci gospodarczej, które doprowadzilo w 2004 r. TABELA 1.1 Lista największych reformatorów w 2004 r. Rozpoczęcie Koncesjonowanie Zatrudnianie Rejestracja Likwidacja działalnooeci działalnooeci i prawa własnooeci Uzyskanie Ochrona Płacenie Handel Dochodzenie działalnooeci Kraj gospodarczej gospodarczej zwalnianie nieruchomooeci kredytu inwestorów podatków międzynarodowy należnooeci gospodarczej Serbia i Czarnogóra Gruzja Wietnam Słowacja Niemcy Egipt Finlandia Rumunia Łotwa Pakistan Rwanda Holandia Uwaga: Kraje sklasyfikowano według kryterium liczby przeprowadzonych reform. Gdy dwa lub więcej kraje mają tę samą liczbę reform, o kolejnooeci decyduje wpływ reform na wskaYniki Doing Business. Im większa poprawa tych wskaYników, tym wyższa pozycja kraju w rankingu reformatorów. ródło: Baza danych Doing Business. TWORZENIE NOWYCH MIEJSC PRACY: STRESZCZENIE 3 do wzrostu liczby nowo utworzonych firm o 8% na Lo- twie, 13% w Slowacji i 22% w Rumunii. Najczciej od- notowan reform w tym regionie, która zostala zasto- sowana w polowie omawianych pastw bylo uprosz- czenie systemu podatkowego i zmniejszenie obcie podatkowych. Drog wskazaly tu wczeniej przepro- wadzone reformy w Estonii, Rosji i Slowacji. Do najodwaniejszych reform, które zaowocowaly najwiksz popraw wskaników Doing Business na- lealy: · uproszczenie formalnoci w zakladaniu dzialalno- ci gospodarczej w Serbii i Czarnogórze, · uproszczenie procedur celnych i redukcja liczby wymaganych dokumentów handlowych w Egip- cie, · zmiany w prawie upadlociowym Brazylii. Serbia i Czarnogóra przeniosly proces rejestracyjny zacji spólki. Roszczenia zabezpieczonych wierzycieli nowych firm z sdów do nowego organu admini- uzyskaly obecnie pierwszestwo przed roszczeniami stracyjnego. Przedsibiorcy mog zarejestrowa firm podatkowymi przy sprzeday majtku spólki. Nowa przez Internet, a zasada ,,milczenie oznacza zgod" za- ustawa skrócila take przecitny czas trwania proce- pewnia szybkie rozpatrzenie wniosku. Ponadto nowa dury z dziesiciu do piciu lat i jak si oczekuje sprawi, ujednolicona elektroniczna baza danych lczy sdy go- e stopa windykacji dlugu wzronie z 0% do 7,5% ak- spodarcze, urzd statystyczny, urzd celny, bank na- tywów spólki. rodowy i organy administracji terenowej. Dziki tym Nie wszystkie jednak zmiany wskaników Doing reformom, spólka moe rozpocz dzialalno ju po Business byly jednak pozytywne. W 2004 r. 20 krajów, 15 dniach, podczas gdy wczeniej odpowiednie for- wród nich 18 nalecych do grupy krajów biednych, malnoci zabieraly rednio 51 dni (wykres 1.2). doprowadzilo do pogorszenia warunków prowadze- W Egipcie calo dokumentacji handlowej rozpa- nia dzialalnoci gospodarczej. Przykladowo: truje si w jednym miejscu. Ponadto, zmniejszona zo- · Na Madagaskarze podniesiono minimalne wymogi stala liczba wymaganych zezwole z 26 do 5 oraz odnonie kapitalu zakladowego do 6.500 USD (kwota wprowadzony zostal dwudniowy termin na odpraw 22 razy wiksza od tamtejszego rocznego dochodu celn. Te usprawnienia stanowily cz wikszej re- brutto na osob). formy systemu celnego, która zredukowala liczb sta- · W Czadzie podniesiono podatek od przeniesie- wek z 27 do 6 i uprocila formalnoci kontrolne nia tytulu wlasnoci nieruchomoci i oplaty notarialne na granicy. Nowa ustawa o upadloci w Brazylii za- z tym zwizane. Podatki i oplaty obciajce transak- pewnia niewyplacalnym spólkom kontynuacj dzialal- cje nabycia ziemi lub budynków wynosz obecnie 21% noci w trakcie procesu restrukturyzacji. Wierzyciele ich wartoci i nale do najwyszych na wiecie. uzyskali wiksze uprawnienia do kierowania proce- · W Mauretanii podniesiono podatek dochodowy sami restrukturyzacji, poniewa w ustanowionych ra- od osób prawnych z 20% do 25% (jest to jedyny kraj, dach glosuj oni na przedstawione plany reorgani- w którym zwikszono to obcienie w 2004 r.). Gdzie prowadzenie działalnooeci gospodarczej wskaników Doing Business (tabela 1.2). Na drugim jest najłatwiejsze? miejscu jest Singapur, a trzecie miejsce zajmuj Stany Zjednoczone. Pi innych krajów Azji Wschodniej tj. Nowa Zelandia posiada najbardziej przyjazne bizne- Hongkong (Chiny), Japonia, Tajlandia, Malezja i Ko- sowi regulacje prawne ze wszystkich krajów wiata rea znajduj si w pierwszej trzydziestce. Podobnie zgodnie z porównaniami dokonanymi za pomoc kraje baltyckie (Litwa, Estonia i Lotwa), których po- 4 DOING BUSINESS 2006 zycja w rankingu jest wielkim osigniciem, zwayw- TABELA 1.2 szy na fakt, e od rozpoczcia procesu reform przez Trzydzieoeci krajów o największej swobodzie prowadzenia te kraje minlo dopiero dziesi lat. Niemniej jednak działalnooeci gospodarczej ranking swobody prowadzenia dzialalnoci gospodar- 1 Nowa Zelandia 16 Estonia 2 Singapur 17 Szwajcaria czej pokazuje take, e szereg krajów-reformatorów 3 Stany Zjednoczone 18 Belgia wci ma wiele do zrobienia. Chocia Europa Wschod- 4 Kanada 19 Niemcy 5 Norwegia 20 Tajlandia nia zostala najwyej sklasyfikowana w przeprowadza- 6 Australia 21 Malezja niu reform, to niektóre z krajów tego regionu nadal 7 Hongkong (Chiny) 22 Portoryko 8 Dania 23 Mauritius plasuj si nisko w kategorii swobody prowadzenia 9 Wielka Brytania 24 Holandia dzialalnoci gospodarczej. Na przyklad Serbia i Czar- 10 Japonia 25 Chile 11 Irlandia 26 Łotwa nogóra klasyfikowana jest na 92 miejscu, Chorwacja 12 Islandia 27 Korea na 118, a Ukraina na 124. Egipt, równie dynamicz- 13 Finlandia 28 RPA 14 Szwecja 29 Izrael nie wprowadzajcy reformy w 2004 r., zajmuje do- 15 Litwa 30 Hiszpania piero 141 miejsce, a Indie, cho dokonaly wielkiego Uwaga: Rankingi wszystkich krajów ze stycznia 2005 r. podane są w tabelach dla po- postpu w zakresie dochodzenia nalenoci i rejestra- szczególnych krajów. Kategoria swobody prowadzenia działalnooeci gospodarczej uoerednia cji prawa wlasnoci nieruchomoci, klasyfikowane s wyniki krajów uzyskane w dziesięciu kategoriach ujętych w Doing Business 2006. Ran- king tegoroczny nie jest porównywalny z ubiegłorocznym, ponieważ włączono trzy nowe na 116 miejscu (25 pozycji za Chinami). grupy wskaYników dotyczące koncesjonowania, płacenia podatków i międzynarodowej Warto podkreli, e ranking swobody prowadze- wymiany handlowej. Więcej szczegółów na ten temat zawiera rozdział ,,Metodologia". ródło: Baza danych Doing Business. nia dzialalnoci gospodarczej nie przedstawia pelnego obrazu, bowiem jest to wskanik o ograniczonym za- lania w Kingston ni w Paryu. Przestpczo oraz kresie. Nie uwzgldnia on takich wanych czynników nierównowaga makroekonomiczna tj. dwa zagadnie- jak poloenie kraju blisko duych rynków zbytu, ja- nia nie ujte bezporednio w raporcie Doing Business ko infrastruktury uslugowej (z wylczeniem uslug zmniejszaj atrakcyjno Jamajki jako miejsca inwesty- zwizanych z midzynarodow wymian handlow), cji. Z drugiej jednak strony, wysoka pozycja w ran- bezpieczestwo nieruchomoci od zagroe takich jak kingu swobody prowadzenia dzialalnoci gospodar- rabunek i grabie, warunki makroekonomiczne czy czej oznacza, e pastwo to stworzylo otoczenie regu- stabilno systemu instytucji pastwowych. Dlatego lacyjne sprzyjajce dzialalnoci firm. Czsto bowiem te, chocia Jamajka klasyfikowana jest obok Francji za popraw wskaników Doing Business stoj szersze w zakresie swobody prowadzenia dzialalnoci gospo- reformy prawa i instytucji, które zmieniaj nie tylko darczej (odpowiednio pozycje 43 i 44), nie oznacza procedury administracyjne, lecz równie czas i koszt to jeszcze, e firmy maj korzystniejsze warunki dzia- dostosowania si do regulacji gospodarczych. Niższe koszty nie oznaczają gorszej ochrony dziestce rankingu potrzeba raczej wicej ni mniej re- gulacji. Dlatego te wszystkie sklasyfikowane wysoko Wysoka pozycja w rankingu swobody prowadzenia kraje reguluj dzialalno swoich przedsibiorstw, lecz dzialalnoci gospodarczej nie oznacza, e dany kraj czyni to w sposób mniej kosztowny i mniej uciliwy. nie posiada regulacji prawnych dotyczcych dzialalno- Przyjrzyjmy si piciu krajom skandynawskim, z któ- ci gospodarczej. Nikt nie powie przecie, e w Nowej rych wszystkie znalazly si w pierwszej trzydziestce Zelandii kada firma sama sobie ustala reguly gry, e rankingu swobody gospodarczej: Norwegia (5), Dania pracownicy w Kanadzie s wykorzystywani, albo e (8), Islandia (12), Finlandia (13) oraz Szwecja (14). Nie w Holandii wierzyciele przejmuj kontrol nad akty- mona powiedzie, e regulacje w tych krajach s nie- wami dluników bez zachowania odpowiednich pro- wystarczajce, bowiem s to proste przepisy nie ha- cedur. W istocie, aby chroni prawa wierzycieli i in- mujce wydajnoci przedsibiorstw, w których inter- westorów, tworzy lub unowoczenia rejestry kredy- wencja pastwowa skupiaj si na obszarach mog- tobiorców i w ten sposób znale si w pierwszej trzy- cych przynie istotne korzyci, np. ochrona praw wla- TWORZENIE NOWYCH MIEJSC PRACY: STRESZCZENIE 5 snoci oraz wiadczenie uslug socjalnych. Podatki od Dania posiada najlepsz infrastruktur na wiecie2, osób prawnych w krajach skandynawskich ksztaltuj a Norwegia plasuje si na pierwszym miejscu, a Szwe- si od umiarkowanych do wysokich: 52% zysku brutto cja tu za ni, jeli chodzi o wskanik rozwoju spo- w Finlandii i Islandii, 53% w Szwecji, 60% w Norwe- lecznego opracowany przez Program Narodów Zjed- gii, ale tylko 8% dzialalnoci gospodarczej funkcjonuje noczonych ds. Rozwoju (UNDP)3. W tych krajach, jak w sektorze nieformalnym, jako firmy niezarejestro- i w pozostalych zaliczanych do wiodcej trzydziestki, wane. Przyczyn takiego stanu rzeczy s doskonalej reformatorzy nie musz wybiera pomidzy ulatwie- jakoci uslugi publiczne, które przedsibiorstwa otrzy- niami dla biznesu, a zapewnieniem ochrony spolecz- muj w zamian za zaplacone podatki. Przykladowo nej, bowiem znaleli sposób realizacji obu priorytetów. Afryka potrzebuje więcej reform Chile dodal wiary ssiednim krajom latynoameryka- skim. Rzdy niektórych pastw afrykaskich ju za- Reformatorzy w Afryce poszukujcy przykladu do reagowaly, przedstawiajc ambitne plany reform m.in. naladowania powinni spojrze nieopodal na Rwand. w Burkina Faso, Lesotho i Malawi. Potrzeba reform jest W 2001 r. nowe regulacje dotyczce spólek i prawa palca. Przedsibiorcy w Afryce napotykaj na wicej pracy ulatwily tworzenie nowych przedsibiorstw oraz barier regulacyjnych ni w jakimkolwiek innym miej- zatrudnianie pracowników. W nastpnym roku rzd scu na wiecie, a jednak w 2004 r. postpy reform zapocztkowal reform w zakresie tytulu wlasnoci w Afryce byly wolniejsze ni w innych regionach (Wy- gruntów, a w 2004 r. Rwanda znalazla si w gro- kres 1.3). Szesnacie krajów Afryki Zachodniej wpro- nie dwunastu wiodcych reformatorów (zob. tabela wadzilo zaledwie dwie reformy w ramach których Ka- 1.1). Procedury celne zostaly uproszczone, uspraw- merun usankcjonowal siedmiodniowy termin na od- niono rejestr kredytobiorców, uproszczono take pro- praw celn, a Wybrzee Koci Sloniowej umoliwilo cedury sdowe znacznie przyspieszajc w ten sposób pracodawcom rejestracj pracowników w funduszu dochodzenie nalenoci. Prezydent Rwandy tak wyja- ubezpiecze spolecznych w jeden dzie, podczas gdy nil znaczenie reformy sdownictwa: ,,Jak mówi przy- wczeniej trwalo to dwa tygodnie. W przekroju re- slowie spóniona sprawiedliwo to odmowa sprawie- gionu na kade trzy kraje, które dokonaly uspraw- dliwoci. Nasze sdy s zapchane zaleglymi sprawami, nienia regulacji, przypadal jeden kraj, który uczynil których liczba wci wzrasta, a niektóre sprawy cze- przepisy bardziej uciliwymi dla uczestników ycia kaj ju dziesi i wicej lat na wyrok. Bogaci, wply- gospodarczego. wowi i ustosunkowani traktowani s preferencyjnie... Jednym z wskich gardel, wobec których staje nasz program narodowej odbudowy jest le funkcjonujcy system prawny"4. Od momentu zainicjowania reform Rwanda osignla redni roczny wzrost gospodarczy na poziomie 3,6%, który jest jednym z najwyszych w Afryce. S te inne przyklady sukcesu w Afryce Subsaharyjskiej. W 2004 r. Nigeria wprowadzila trzy reformy dotyczce rozpoczcia dzialalnoci gospodar- czej, prawa pracy oraz informacji o kredytobiorcach. Mauritius, który plasuje si na 23 pozycji w rankingu swobody prowadzenia dzialalnoci gospodarczej zre- alizowal dwie reformy. W tym rankingu Republika Po- ludniowej Afryki (RPA) znajduje si na 28 miejscu, a Namibia na 33. Te kraje mog stanowi inspiracj dla calego regionu, tak jak niegdy sukces Japonii zmo- tywowal reformatorów w Azji Wschodniej, a sukces 6 DOING BUSINESS 2006 Sukces wymaga nowych miejsc pracy w oficjalnej gospodarce ,,Po pierwsze, chcialbym mie jakkolwiek prac" -- mówi osiemnastoletni Ekwadorczyk w badaniu an- kietowym Banku wiatowego pt. ,,Voices of the Poor" (Glosy biednych), majcym za zadanie okrelenie per- spektyw ubogich z calego wiata. Ludzie wiedz, jak wyrwa si z biedy (Wykres 1.4). Potrzebuj tylko znale przyzwoit prac. Badania potwierdzaj, e ogromna wikszo z tych, którzy wyszli z biedy, uczy- nila to zakladajc wlasn firm lub znajdujc zatrud- nienie w firmie ju istniejcej5. Wysze notowania od- nonie swobody prowadzenia dzialalnoci gospodar- czej zwizane s z przyrostem miejsc pracy (Wykres 1.5). Nowa Zelandia, wiatowy lider w rankingu swo- body prowadzenia dzialalnoci gospodarczej, utrzy- paribus wskazuje, e gdyby Chorwacja wprowadzila muje bezrobocie na poziomie 4,7%. W Grecji -- kraju podobny system regulacji jak Dania bezrobocie spa- o najniszej (80) pozycji wród krajów OECD wedlug dloby nawet o 4 punkty proc. (zob. wykres 1.5). Gdyby wskaników Doing Business bezrobocie wynosi 10,9%. Argentyna przyjla rozwizania duskie w zakresie re- Wczeniejsze badania potwierdzaj t prawidlo- gulacji dzialalnoci gospodarczej oraz ochrony praw wo. Kwartalne przyrosty nowych miejsc pracy w Por- wlasnoci, bezrobocie mogloby spa o 3,3 punkty tugalii, w której rynek pracy naley do najbardziej re- proc.8 gulowanych, stanowi tylko 59% wyniku w USA (ob- Nie dziwi zatem fakt, e tam, gdzie uciliwe re- liczenia na mieszkaca). Prawdopodobiestwo utwo- gulacje narzucaj wysokie koszty dzialalnoci gospo- rzenia nowych miejsc pracy przez portugalskie przed- darczej, przedsibiorstwa czsto uciekaj w niefor- sibiorstwo w okresie oywienia gospodarczego jest malny sektor gospodarki i nie rozwijaj si, tworzc o 40% mniejsze, ni w przypadku przedsibior- niewiele miejsc pracy. Rozwamy przyklad z Burkina stwa w USA6. Takie wlanie oywienia gospodar- Faso. Oumarou prowadzi tam dzialalno w brany ar- cze bez wzrostu dynamiki zatrudnienia s charakte- tykulów spoywczych, ale chcialby przej do oficjal- rystyczne dla mocno regulowanych rynków i powo- nej gospodarki by móc obslugiwa wikszych klien- duj dlugie okresy bezrobocia w przypadku niektó- tów, którzy wymagaj faktur VAT. Minimalny kapi- rych pracowników7. Istniej jednak rozlegle moliwo- tal wymagany do zarejestrowania firmy w tym kraju ci tworzenia nowych miejsc pracy. Analiza caeteris równy jest prawie piciokrotnoci rocznego dochodu TWORZENIE NOWYCH MIEJSC PRACY: STRESZCZENIE 7 na osob, a same oplaty to wydatek równy 1,5 rocz- dzie skorzystaliby najwicej na tych zmianach, bo- nego dochodu brutto na osob. W celu otrzymania wiem bezrobocie jest wysokie w obu tych grupach kredytu bankowego Oumarou musialby przedloy (wykres 1.7), a uciliwe regulacje w istotny spo- odpowiednie zabezpieczenie, ale nigdy nie zarejestro- sób ograniczaj ich szanse na zatrudnienie. Przykla- wal on prawa wlasnoci do swojej nieruchomoci, po- dowo w Iranie pracodawca nie moe zawrze umowy niewa oplaty wynioslyby go 16% jej wartoci. Wobec o prac na czas okrelony, jeli praca nie ma cha- takich barier, Oumarou zachowuje nieoficjalny charak- rakteru sezonowego, a kobietom nie wolno pracowa ter swojej firmy i nie zwiksza skali jej dzialalnoci. dluej ni osiem godzin dziennie. Nieprzypadkowo I nie jest sam, bowiem w kraju zamieszkalym przez wic tylko 28% pracujcych kobiet jest oficjalnie za- ponad 12 milionów ludzi, tylko 50.000 pracuje w sek- trudnionych. torze oficjalnym. Rzdy krajów dotknitych konfliktami zbrojnymi Reformy mog zmieni taki stan rzeczy. Poprawa s szczególnie zainteresowane tworzeniem nowych krajowych wskaników Doing Business, tak by znala- miejsc pracy. Utrzymanie pokoju zaley od demobi- zly si w górnych 25% rankingu, wie si ze spadkiem lizacji oddzialów rebelianckich i zapewnienia rod- udzialu nieformalnej dzialalnoci gospodarczej w PKB ków do ycia tysicom uchodców i eks-bojowni- o 9 punktów proc. (wykres 1.6). Innymi slowy, re- ków. Tegoroczny raport Doing Business bada pi formy zwikszaj zasig regulacji sprowadzajc firmy takich krajów: Afganistan, Erytre, Irak, Sudan i Ti- i pracowników do sektora oficjalnego. Kobiety i mlo- mor Wschodni. Sporód nich Afganistan przodowal jako reformator w 2004 r., poniewa liczba formal- noci zwizanych z zaloeniem dzialalnoci gospodar- czej w tym kraju zostala zmniejszona z 28 do 1, a czas trwania tego procesu z 90 do 7 dni. Poprawiono infra- struktur transportow na glównych afgaskich szla- kach handlowych, tworzona jest elektroniczna baza danych na potrzeby nowego rejestru nieruchomoci (cho na razie obejmuje tylko 1/4 obszaru kraju) i pla- nowane jest równie utworzenie rejestru kredytobior- ców, którego wlacicielem bdzie bank centralny oraz prywatne banki komercyjne. Nie trzeba podkrela, e rejestr nieruchomoci i rejestr kredytobiorców ulatwi kredytodawcom udzielanie kredytów. Mona wskaza take na wiele innych udanych reform systemów regulacji, które korzystnie wplywaj na tworzenie nowych miejsc pracy. Od 2002 r. reformy 8 DOING BUSINESS 2006 na Slowacji umoliwily zmniejszenie liczby bezrobot- wych w miastach. W ten sposób zabezpieczone prawa nych o 43.0009. W Kolumbii reforma regulacji dotycz- wlasnoci nieruchomoci umoliwily doroslym znale- cych zatrudnienia oraz rozpoczcia dzialalnoci gospo- zienie pracy, podczas gdy wczeniej zostawali w domu darczej zaowocowala stworzeniem 300.000 nowych by chroni swoj wlasno. Dziki temu dzieci mog miejsc pracy w oficjalnej gospodarce10. Inny przyklad teraz chodzi do szkoly, a przypadki ich zatrudniania mona znale w Peru, gdzie w ostatniej dekadzie rzd udalo si zredukowa o blisko 30%11. wystawil tytuly wlasnoci 1.3 mln gospodarstw domo- Przypisy 6. Blanchard i Portugal 1998. 7. Holmes 1998. 8. Analiza oparta na regresji w przekroju krajów dla ustalenia pod- 1. Obliczanego jako rónica przychodów ze sprzeday oraz kosz- tów materialowych i kosztów pracy. stawowych zmiennych wykorzystywanych w opracowaniach 2. WEF 2004. na temat rynku pracy. 3. UNDP 2004. 9. Slowackie Biuro Statystyczne 2005. 4. Kagame 2002, s. 8. 10. Echeverry i Maria 2004. 5. Zob. take Fields i inni 2002. 11. Field 2002. 9 Afganistan ma problemy z dostawami energii elek- wprowadzone zostaly standardowe formularze wnio- trycznej oraz utwardzonymi drogami, ale o jedno sków. przedsibiorcy nie musz si ju martwi, poniewa Pomimo tych sukcesów nadal jednak pozostaje rozpoczcie dzialalnoci gospodarczej stalo si latwiej- wyzwa na przyszlo. Reformy w Afryce s w powi- sze. Reformy w 2004 r. zredukowaly liczb wymaga- jakach. Wród dziesiciu krajów, w których najtrudniej nych formalnoci z 28 do 1, a czas trwania calego rozpocz dzialalno, sze z nich to kraje afrykaskie procesu zmniejszyl si z 90 do 7 dni. W ten spo- (tabela 2.1). Na Bliskim Wschodzie i w Afryce Pólnoc- sób Afganistan stal si w 2004 r. wiodcym refor- nej wysokie wymogi kapitalowe czyni zaloenie no- matorem w obszarze rozpoczcia dzialalnoci gospo- wej spólki malo prawdopodobnym. Przestarzale prze- darczej. Poniewa reformy majce na celu zmniejsze- pisy s wszechobecne, bo w siedemdziesiciu czte- nie kosztu i skrócenie czasu rozpoczcia dzialalno- rech krajach wci wymaga si, by nowe firmy pu- ci gospodarczej s na ogól nieskomplikowane, bu- blikowaly ogloszenie o rejestracji w prasie. Spelnienie dz one szerokie zainteresowanie1. W 2004 r. Eu- tego wymagania pociga za sob koszt rzdu 424 USD ropa Wschodnia byla regionem o szczególnie du- w Republice Kongo i 314 USD w Grecji, a rzekom ych osigniciach w tym zakresie. Nie dziwi zatem, korzyci wynikajc z tego jest umoliwienie poten- e Lotwa, Rumunia, Serbia i Czarnogóra oraz (drugi rok z rzdu) Slowacja znalazly si w gronie dziesi- TABELA 2.1 ciu wiodcych reformatorów na wiecie. Wród in- Gdzie rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej jest łatwe? nych pastw w tej grupie s Niemcy, którzy zmniej- Najłatwiejsza Najtrudniejsza szyli oplat rejestracyjn do symbolicznej kwoty, re- dukujc w ten sposób calkowite koszty wszystkich Kanada Mauretania formalnoci niezbdnych dla rozpoczcia dzialalnoci Australia Arabia Saudyjska Stany Zjednoczone Togo o 19%. Inne kraje skrócily czas trwania procedur ze Nowa Zelandia Haiti 115 do 40 dni (Salwador), zredukowaly oplaty i inne Singapur Erytrea wymogi rejestracyjne czy zmniejszyly minimalne wy- Hongkong (Chiny) Jemen mogi kapitalowe (Kamboda). Jamajka zdolala skró- Portoryko Zachodni Brzeg i Strefa Gazy Rumunia Demokratyczna Republika Konga ci procedur rejestracyjn o 22 dni dziki wprowa- Wielka Brytania Czad dzeniu nowego prawa spólek oraz usprawnieniu reje- Jamajka Angola stracji w systemie ubezpiecze spolecznych i w syste- Uwaga: Ranking swobody rozpoczęcia działalnooeci gospodarczej odzwierciedla oerednią mie podatkowym. Natomiast w Egipcie utworzono po- z rankingów kraju w zakresie: formalnooeci, czasu, kosztu oraz minimalnego kapitału jedyncze punkty zalatwiania formalnoci zwizanych zakładowego. Więcej szczegółów w rozdziale ,,Metodologia". z rozpoczciem dzialalnoci gospodarczej, w których ródło: Baza danych Doing Business. 10 DOING BUSINESS 2006 cjalnym klientom sprawdzenie tosamoci firmy. Warto rzecz. Koszty takich reform s znikome, bowiem cz- jednak zauway, e przecie gdyby firma chciala zwe- sto wystarczy tylko podpis odpowiedniego ministra. ryfikowa informacje na temat potencjalnego partnera, Nawet zupelnie nowe systemy rejestru spólek kosz- latwiejszym sposobem jest wgld do rejestru spólek. tuj tylko okolo 1 mln USD w malych krajach i 2 mln Nie ma powodu by opónia reformy i dlatego nie- USD w wikszych2. Korzyci s natomiast ogromne, wiele osób podjloby si udowodni, e uciliwe za- podobnie jak koszty zwlekania z wprowadzeniem od- sady rozpoczcia dzialalnoci gospodarczej to dobra powiednich reform. Kto przeprowadza reformy? Ponadto, Kamboda, Serbia i Czarnogóra oraz Tunezja obniyly minimalne wymogi kapitalowe. Serbia i Czar- W 2004 r. trzydzieci jeden krajów ulatwilo swoim nogóra, sklasyfikowana na drugiej pozycji w rankingu przedsibiorcom rozpoczcie dzialalnoci gospodar- reformatorów, przeniosla rejestracj z sdu do nowego czej z których dziewi (Boliwia, Wybrzee Koci rejestru administracyjnego, za pomoc którego przed- Sloniowej, Wgry, Litwa, Rumunia, Rosja, Slowacja, sibiorcy mog dokona rejestracji przez Internet, a za- Hiszpania i Wietnam) wprowadzilo reformy drugi rok sada ,,milczenie oznacza zgod" gwarantuje akcepta- z rzdu. rednio dziesitka wiodcych krajów-reforma- cj wniosku nie póniej ni w okresie piciu dni. Je- torów zmniejszylo koszty o 25%, minimalne wymogi eli przedsibiorca nie uzyskal informacji z rejestru kapitalowe o 1/3 oraz skrócila czas o polow (wy- w cigu tych paru dni, spólka moe rozpocz dzialal- kres 2.1). no. Utworzona zostala take ujednolicona baza da- Najczciej przeprowadzan reform w 2004 r. nych, lczc sdy, urzd statystyczny, urzd celny, (zrealizowalo j siedem krajów) bylo utworzenie po- bank centralny oraz samorzd. Dodatkowo obniono jedynczego punktu zalatwiania formalnoci rejestra- minimalne wymogi kapitalowe z 5.000 euro do 500 cyjnych dla przedsibiorców. Byly te inne popu- euro i spólka moe teraz rozpocz dzialalno po 15 larne reformy wród których Kazachstan, Rumunia, dniach, a nie jak dotychczas po 51 dniach. Serbia i Czarnogóra oraz Slowacja wprowadzily re- Slowacja naloyla terminy na procedur udziela- jestracj spólek w ramach postpowania administra- nia zezwole handlowych i uprocila rejestr podat- cyjnego, zamiast sdowego, a Kamboda, Niemcy, kowy wprowadzajc jednolity numer identyfikacji po- Honduras, Irlandia i Lotwa zmniejszyly jej koszt, za datkowej dla poboru podatku dochodowego i VAT. Ekwador, Salwador, Niemcy, Rumunia, Serbia i Czar- W rezultacie rozpoczcie dzialalnoci gospodarczej to nogóra oraz Slowacja przyspieszyly proces rejestracji. dzisiaj kwestia 25 dni tj. o niemal 80 dni mniej ni ROZPOCZĘCIE DZIAŁALNOOECI GOSPODARCZEJ 11 w 2003 r. (wykres 2.2). W Rumunii rejestracja spólki TABELA 2.2 zajmuje tylko 11 dni, poniewa kadra zarzdzajca Kraje o najbardziej i najmniej restrykcyjnych przepisach do- spólk podpisuje formularz, biorc odpowiedzialno tyczących rozpoczęcia działalnooeci gospodarczej w formie spółki z o.o. za to, e spelnia ona wymagania stawiane przez prze- Formalnooeci (liczba) pisy w przeciwiestwie do wczeniejszego obowizku Najmniej Najwięcej ubiegania si o szereg zezwole. Afganistan 1 Argentyna 15 Reformy przeprowadzane w krajach Unii Europej- Australia 2 Boliwia 15 Kanada 2 Grecja 15 skiej stymulowane byly przez konkurencj ze wzgldu Nowa Zelandia 2 Gwatemala 15 na moliwo zaloenia spólki w dowolnym pastwie Dania 3 Ukraina 15 Finlandia 3 Białoruoe 16 czlonkowskim UE. W zwizku z tym 15.000 niemiec- Szwecja 3 Brazylia 17 kich firm postanowilo zaoszczdzi na oplatach nota- Belgia 4 Paragwaj 17 Irlandia 4 Uganda 17 rialnych i innych wydatkach, rejestrujc si w Londy- Norwegia 4 Czad 19 nie, gdzie wymagany kapital zakladowy wynosi tylko 1 Czas (dni) GBP. W Niemczech jest to 25.000 EUR i tamtejszy rzd Najkrócej Najdłużej ju przedloyl projekt legislacyjny, który ma zmniej- Australia 2 Azerbejdżan 115 Kanada 3 Wenezuela 116 szy minimalne wymogi kapitalowe do 10.000 EUR Dania 5 Angola 146 (w Holandii planowane jest zupelne zniesienie takich Islandia 5 Indonezja 151 Stany Zjednoczone 5 Brazylia 152 wymogów). Reformy przeprowadzono take w Bulga- Singapur 6 Mozambik 153 rii, Czechach, Danii, Estonii, Grecji, Wgrzech, Irlandii, Afganistan 7 Demokratyczna Republika Konga 155 Portoryko 7 Wyspy OEw. Tomasza i Książęca 192 Norwegii i Hiszpanii. Nabieraj one te tempa w regio- Francja 8 Laos 198 nie Ameryki Laciskiej i Wysp Karaibskich. W Salwa- Jamajka 9 Haiti 203 dorze zaloenie dzialalnoci gospodarczej trwa obec- Koszty (% dochodu brutto per capita) nie o 75 dni krócej ni w 2003 r., a Ekwador skró- Najniższe Najwyższe Dania 0,0 Zachodni Brzeg i Strefa Gazy 275 cil ten czas o jedn czwart. W Hondurasie o po- Nowa Zelandia 0,2 Kambodża 276 low zmniejszono oplaty rejestracyjne, chocia calko- Stany Zjednoczone 0,5 Rwanda 280 Szwecja 0,7 Rep. Konga 288 wity koszt rozpoczcia dzialalnoci zmniejszyl si tylko Wielka Brytania 0,7 Czad 360 o 12% (nadal wiksz jego cz stanowi oplaty no- Kanada 0,9 Nigeria 465 tarialne). Bez wtpienia potrzebne s jednak odwa- Portoryko 1,0 Demokratyczna Republika Konga 503 Singapur 1,1 Angola 642 niejsze reformy. Jamajka wprowadzila nowe prawo Finlandia 1,2 Sierra Leone 835 spólek i uprocila proces rejestracji w systemie ubez- Francja 1,2 Zimbabwe 1.442 piecze spolecznych i systemie podatkowym i w ten Minimalne wymagania kapitałowe (% dochodu brutto per capita, USD) Brak (0%) Najwięcej % USD sposób procedura rozpoczcia dzialalnoci gospodar- 46 krajów, w tym: Mauretania 878 3.686 czej skrócona zostala o 22 dni. Boliwia zdolala skróci Australia Timor Wschodni 909 5.000 Botswana Chiny 947 12.212 ten dlugi proces o dwa tygodnie. Inne kraje, np. Mek- Kanada Jordania 1.012 21.649 syk i Paragwaj take wprowadzaj reformy. W Bra- Francja Arabia Saudyjska 1.237 129.009 zylii dania zmian doprowadzily do tego, i przed Nepal Zachodni Brzeg i Strefa Gazy 1.410 18.041 Tajlandia Etiopia 1.532 1.685 siedzib Prezydenta w czerwcu 2005 r. protestowalo Uganda Madagaskar 2.158 6.474 tysice przedsibiorców. Niestety Argentyna wylamala Stany Zjednoczone Jemen 2.703 15.408 Wietnam Syria 5.112 60.832 si z tego pozytywnego kierunku, narzucajc obowi- ródło: Baza danych Doing Business. zek notarialnego zawiadczenia dokumentu rejestra- cyjnego spólki. W regionie Bliskiego Wschodu i Afryki zgody rozmaitych ministerstw zostalo scentralizowane Pólnocnej, Tunezja zmniejszyla minimalne wymogi ka- czas rejestracji ulegl skróceniu o tydzie, przy czym pitalowe do 1/10 poprzednio obowizujcej kwoty. dalsza poprawa ma nastpi do koca 2005 r. Z dru- W Egipcie skoncentrowano zalatwianie formalnoci giej jednak strony Jemen utrudnil zakladanie nowych rejestracyjnych w jednym budynku, w którym sta- spólek, podwajajc minimalny kapital zakladowy do tuty spólek (teraz przedkladane w formie elektronicz- ponad 15.000 USD i w sytuacji, gdy przecitny roczny nej) s wstpnie zatwierdzane. Dziki temu rejestra- dochód wynosi 570 USD, chtnych jest niewielu. Na- cja trwa jeden dzie, ale oplaty rejestracyjne wzro- tomiast Afryka w wikszoci nie wprowadzila reform sly o 80%. Arabia Saudyjska rozpoczla wprowadza- w omawianym zakresie za wyjtkiem Wybrzea Ko- nie ambitnych reform w ramach których uzyskanie ci Sloniowej, w którym rejestracja w systemie ubez- 12 DOING BUSINESS 2006 scu, lecz malo kto o tym wie i miejsca te wiec pust- kami. Inne kraje odnotowaly regres. Przykladowo Ke- nia wprowadzila obowizek oplacania znaków skar- bowych. Ale na tytul bezsprzecznie najgorszej reformy roku zasluguje Madagaskar, który podniósl minimalne wymogi kapitalowe do 6.474 USD, co odpowiada dwu- dziestodwukrotnoci przecitnego dochodu brutto per capita w tym kraju (tabela 2.2). Naley zauway, e drugi rok z rzdu luka po- midzy krajami bogatymi i biednymi zwikszyla si w ramach swobody rozpoczcia dzialalnoci gospo- darczej. Od 2003 r. bogate kraje przyspieszyly rednio o 33% procedur zaloenia spólki z o.o., skracajc czas jej trwania z 29 dni do 19 (wykres 2.3) oraz zmniejszyly przecitny koszt o 26%, z 9% do 7% dochodu brutto piecze spolecznych jest obecnie dokonywana na po- na osob. W tym samym czasie, biedne kraje skrócily czekaniu, a czas procedury rozpoczcia dzialalnoci w/w czas tylko o 10%, z 62 do 56 dni, koszt utrzymuje gospodarczej ulegl skróceniu o jedn pit. Demokra- si na nieslychanie wysokim poziomie 113%, a mini- tyczna Republika Konga wprowadzila moliwo za- malny kapital zakladowy to 299% dochodu brutto per latwienia formalnoci rejestracyjnych w jednym miej- capita, czyli dziesi razy wicej ni w krajach OECD. Co reformować? ze wszystkich krajów europejskich (caly proces trwal cztery miesice), ale kiedy rejestracja zostala wycofana W dziesiciu krajach sklasyfikowanych najwyej we- z sdów, niezbdny czas ulegl skróceniu do zaledwie dlug kryterium swobody rozpoczcia dzialalnoci go- trzynastu dni. Trzy kraje z pierwszej dziesitki refor- spodarczej, mona zauway sze cech wspólnych matorów z 2004 r. (Rumunia, Serbia i Czarnogóra oraz dla tej procedury. Rejestracja nie odbywa si w s- Slowacja) przeksztalcily rejestracj sdow w proces dzie, ale mona jej dokona przez Internet w ogól- administracyjny i uzyskaly z tego due korzyci, po- nokrajowej bazie danych (z wyjtkiem Rumunii). Je- niewa przedsibiorcy w krajach, gdzie rejestracja od- dynym kosztem jest oplata rejestracyjna, jednakowa bywa si poza sdem, rozpoczynaj dzialalno gospo- bez wzgldu na wielko kapitalu spólki. Nie ma darcz o czternastu dni wczeniej, ni w pozostalych obowizku publikacji ogloszenia o powstaniu spólki, krajach. stosowane s standardowe formularze rejestracyjne, Poniej rozwaane s trzy inne obowizki, których a minimalne wymogi kapitalowe s niewielkie lub usunicie ulatwia rozpoczcie dzialalnoci gospodar- w ogóle nie istniej. Powysze zagadnienia zostaly ju czej: omówione w raporcie Doing Business 2005. Pierw- · usunicie obowizku publikacji ogloszenia w pra- sze z nich tj. nieangaowanie sdów w proces reje- sie. stracji warto przypomnie, poniewa to ono w naj- · wprowadzenie standardowych formularzy. wikszym stopniu upraszcza rozpoczcie dzialalnoci · wyeliminowanie corocznego odnawiania zezwole- gospodarczej. Rejestracja spólki jest procesem admi- nia. nistracyjnym i nie wymaga udzialu sdziów, bowiem Usunicie obowizku publikacji ogloszenia mog oni wykorzysta zaoszczdzony czas na roz- w prasie patrywanie sporów gospodarczych. Przykladowo we Wloszech do 1998 r. istnialy najbardziej uciliwe re- W 1719 r. South Sea Company objla wikszo gulacje procesu rozpoczcia dzialalnoci gospodarczej dlugu publicznego Anglii, po czym w cigu paru dni ROZPOCZĘCIE DZIAŁALNOOECI GOSPODARCZEJ 13 gospodarczej musi zosta dwukrotnie opublikowany w lokalnej prasie, co opónia jej start o pi tygodni. W 2004 r. Serbia i Czarnogóra zniosly obowi- zek publikowania ogloszenia w dzienniku urzdo- wym. W zamian za to, spólki powiadamiaj o swoim powstaniu na stronach internetowych urzdu reje- strowego. W Niemczech wprowadzana jest reforma, która znosi obowizek publikacji powiadomienia o re- jestracji spólki w lokalnej prasie, przesuwajc go na internetow publikacj dziennika urzdowego. Tego typu reformy s najlatwiejsze do wprowadze- nia w Azji Wschodniej, gdzie technologia internetowa znalazla ju szerokie zastosowanie w procesie reje- stracji spólek, nawet w uboszych krajach regionu. W 2004 r. Filipiny wprowadzily rejestracj przez In- ternet, a Wietnam umoliwil elektroniczn weryfikacj kurs akcji tej spólki wzrósl czterokrotnie. Gorczka nazwy spólki, w ten sposób skracajc czas trwania for- gieldowa przybrala na sile, bo wielu innych przedsi- malnoci rejestracyjnych o tydzie. biorców przeprowadzilo emisj akcji. Niektórzy mieli rozsdne pomysly biznesowe, ale nie wszyscy (np. je- Wprowadzenie standardowych formularzy den obiecywal budow samonapdzajcego si kola). W Kazachstanie 80% wniosków w sprawie zaloe- Po kilku miesicach baka pkla, a rynek zalamal si nia spólki zostaje odrzuconych z powodu ich niepra- i wielu ludzi stracilo swoje oszczdnoci. W 1720 r. widlowego lub niekompletnego wypelnienia. W Sal- pastwo przyjlo ustaw w sprawie tego rodzaju spe- wadorze ten sam los spotyka 70% wniosków, a w Se- kulacji (The Bubble Act), która midzy innymi wprowa- negalu -- 65%. Rozwizaniem tego problemu jest dzila obowizek ogloszenia w prasie nowo powstalej wprowadzenie standardowych formularzy, poniewa spólki i w ten sposób to wymaganie zostalo wpro- wówczas, przedsibiorcy bd mieli jasno, jakie do- wadzone do obrotu prawnego. Zaskakujce jest jed- kumenty wypelni i gdzie je zloy. Kraje, które wpro- nak to, e niemal trzysta lat póniej polowa wiata wadzily standardowe formularze, istotnie zmniejszyly wci wymaga od spólek, by o swoim powstaniu in- odsetek odrzucanych wniosków o 8% w Wielkiej Bry- formowaly w gazecie lub dzienniku urzdowym. Mialo to sens w czasach, gdy prasa dawala jedyn moli- tanii, 11% w Malezji i 14% w Kostaryce. Takie formu- wo uzyskania informacji o spólce przez potencjal- larze mog obejmowa wszystkie formy prawne dzia- nych klientów lub kontrahentów, ale tak ju nie jest. lalnoci gospodarczej, takie jak jednoosobowa dzialal- O wiele latwiej przejrze rejestr spólek w Internecie no gospodarcza, spólka osobowa, spólka z o.o. lub lub zadzwoni do urzdu rejestrowego. Taka jest ju spólka akcyjna. Wnioskodawca zaznacza odpowied- obecnie praktyka, a zapewnienie dostpu do takich nie pole wskazujc wybran form prawn, po czym informacji nie jest kosztowne, bo dane s ju zebrane. przechodzi do wypelnienia odpowiednich punktów. W Tunezji publikacja w dzienniku urzdowym Przykladowe zapisy ze statutów spólek mog by przy i dwóch gazetach kosztuje 157 USD, czyli 60% cal- tym dolczone dla wygody wnioskodawcy. W 2004 r. kowitego kosztu zaloenia spólki. W dziewiciu in- slowacki rejestr spólek przygotowal tego rodzaju for- nych krajach oplaty za publikacj stanowi ponad 1/4 mularze i udostpnil je na swoich stronach interneto- calkowitego kosztu (wykres 2.4). Na Wyspie w. To- wych. Jeli dokumenty oka si nieprawidlowo wy- masza i Ksicej przedsibiorca nie moe zakoczy pelnione, spólki maj pitnacie dni na poprawienie procesu rejestracji spólki z o.o. dopóki nie nastpi pu- bldów i ponowne zloenie wniosku bez adnej do- blikacja w dzienniku urzdowym, a czeka si na ni datkowej oplaty, ale tylko okolo 1/4 wniosków wy- do trzech miesicy. Przedsibiorcy w Salwadorze mu- maga korekty i s one akceptowane w cigu rednio sz opublikowa powiadomienie o utworzeniu spólki dwóch tygodni. Poprzednio, odrzucenie wniosku pro- a trzy razy w dzienniku urzdowym i gazecie ogólno- wadzilo do trwajcego nawet sze miesicy postpo- krajowej w okresie trzech dni. W Zimbabwe wniosek wania cywilnego. Inne kraje nie pozostaly obojtne o wydanie zezwolenia na prowadzenie dzialalnoci na te zmiany. Dla przykladu mona wymieni Czechy, 14 DOING BUSINESS 2006 które dokonaly zmian w swoim kodeksie postpowa- W Afryce korzysta na tym zwykle ministerstwo prze- nia cywilnego, aby umoliwi wprowadzenie standar- myslu, a w Ameryce Laciskiej samorzd. W Afryce dowych formularzy rejestracyjnych. W 2006 r. równie odnowienie zezwolenia poprzedzone jest czsto in- Wielka Brytania je wprowadzila. spekcj. W Erytrei, Ghanie, Malawi, Tanzanii, Ugan- Kraje, które wprowadzaj standardowe formula- dzie i Zimbabwe inspektor odwiedza obiekty przed- rze, oszczdzaj cenny czas przedsibiorców. Na Ja- sibiorstwa, aby sprawdzi czy nie zmienilo ono pro- majce tylko jeden dokument (statut) jest obecnie wy- filu swojej dzialalnoci. ,,Zawsze si niepokoj, ponie- magany, aby utworzy spólk z o.o. i rozpoczcie wa inspektor nie musi uzasadni odmowy" -- mówi dzialalnoci gospodarczej w tej formie trwa obecnie Naomi, piekarz z Lesotho. Przedsibiorcy czsto te o 22 dni krócej, ni poprzednio. W Serbii i Czarnogó- uciekaj si do lapówek w celu otrzymania zgody. rze spólka zostaje utworzona z chwil zarejestrowania W Malawi, Ministerstwo Handlu i Przemyslu najpierw aktu zaloycielskiego spólki, ale jej zaloyciele mog sprawdza, czy lokalizacja obiektów firmy i rodzaj pro- sprecyzowa zasady swojego partnerstwa w osobnej wadzonej w nich dzialalnoci s zgodne z regulacjami umowie, jeli zechc, przy czym nie ma potrzeby re- lokalnymi, a nastpnie informacja o zloeniu wniosku jestrowania tej umowy, co pozwala na zaoszczdzenie o odnowienie zezwolenia jest na okres 21 dni wy- 36 dni w trakcie rejestracji. wieszana w urzdzie je udzielajcym i kady moe oprotestowa ten wniosek. Nie chcemy przez to po- Wyeliminowanie corocznego odnawiania zezwo- wiedzie, e przedsibiorstwa nie powinny by pod- lenia dawane kontroli, albo e zezwolenie nie powinno zo- W pidziesiciu szeciu krajach wymaga si, aby sta cofnite, jeeli lamane s przepisy sanitarne itp. przedsibiorstwa uzyskaly zezwolenie jako element Nastpny rozdzial odnoszcy si do udzielania konce- procesu rozpoczcia dzialalnoci gospodarczej. W po- sji i zezwole zaleca powicanie wikszej uwagi in- lowie z nich (prawie wszystkie przypadki dotycz spekcjom w przypadkach, w których wystpuje takie Afryki i Ameryki Laciskiej) musz by one co rok zagroenie. Niemniej ich odnawianie nie powinno by odnawiane. Glównym celem tych przepisów wydaje corocznym rytualem i tylko podmioty lamice przepisy si by ,,wycinicie" pienidzy z przedsibiorców. powinny placi kary. Dlaczego reformować? 120.000 miejsc pracy w sektorze oficjalnym. Uciliwe formalnoci zwizane z rozpoczciem dzialalnoci go- Gdy zaloenie dzialalnoci gospodarczej jest proste, spodarczej popychaj przedsibiorców ku gospodarce powstaje wicej firm. Przedsibiorcy w Serbii i Czar- nieformalnej, w której firmy nie plac adnych po- nogórze zarejestrowali prawie o 1.500 wicej spólek z o.o. w pierwszej polowie 2005 r. ni w analogicznym okresie 2004 r., co oznacza wzrost o 42% (wykres 2.5). Warto doda, e nie jest to przypadek odosobniony, bo po wprowadzeniu reform, liczba nowo tworzonych spólek wzrosla o 28% w Wietnamie, 22% w Rumunii i 16% w Belgii. S te inne korzyci, jedn z których jest cile zwizana ze wzrostem inwestycji. Przeprowadzone ba- dania wskazuj, e gdyby Algieria wprowadzila po- ziom regulacji podobny do obowizujcego w Turcji to inwestycje gospodarcze moglyby wzrosn nawet o 30%3. Inne opracowania ukazuj, e inn korzyci jest tworzenie nowych miejsc pracy4. W Afganistanie nowo powstale przedsibiorstwa w 2004 r. stworzyly ROZPOCZĘCIE DZIAŁALNOOECI GOSPODARCZEJ 15 datków i gdzie brakuje wielu z tych korzyci, które dzaju korzyci gospodarcze. Po pierwsze, oficjalnie moe zapewnia odpowiednia regulacja. Pracownicy zarejestrowane spólki rozwijaj si, poniewa z na- nie otrzymuj ubezpieczenia zdrowotnego i wiad- tury rzeczy maj mniej powodów do ukrywania swo- cze emerytalnych, produkty nie spelniaj norm ja- jej dzialalnoci przed organami kontroli pastwowej kociowych, a firmy nie mog uzyska kredytu, ani i policj. Przecitnie produkcja w zarejestrowanych rozstrzyga sporów w sdzie. Trac na tym zwlaszcza firmach jest o 40% wysza ni w firmach w sekto- kobiety, poniewa to one stanowi do 75% pracowni- rze nieformalnym w tej samej brany, co odnotowano ków sektora nieformalnego. Ponadto szerzy si korup- ju w Doing Business 2005. Po drugie, zarejestrowane cja, poniewa urzdnicy maj wiele okazji by zada spólki plac podatki, zwikszajc ródla wplywów do lapówki5. Powysze zjawiska zostaly doglbnie omó- budetu. Dziki temu w miar jak wicej firm prze- wione w Doing Business 2004. nosi si do gospodarki oficjalnej, rzdy mog dokona Przyciganie przedsibiorstw do gospodarki ofi- obniki stawek podatku dochodowego od osób praw- cjalnej przez uproszczone procedury rozpoczcia dzia- nych, a to z kolei jest dla kadego przedsibiorstwa lalnoci gospodarczej niesie ze sob dwojakiego ro- zacht do zwikszenia skali dzialalnoci. Przypisy 1. wiadczy o tym dyskusja w Unii Europejskiej 2004. 2. Bank wiatowy 2003. 3. Alesina i inni 2003. 4. Fonesca, Lopez-Garcia i Pissarides 2001; oraz Ebell i Haefke 2003. 5. Djankov i inni 2002; Svenson 2003; oraz Dreher, Kotsogiannis i McCorriston 2004. 17 ,,Jeli budowniczy postawi dom i nie zbuduje go w pra- z uwzgldnieniem wlaciwych zasad budowlanych." widlowy sposób, a dom zawali si i zabije wlaciciela, W Turcji, która te znajduje si w strefie aktywnoci podlega on kae mierci" -- tak glosi Kodeks Ham- sejsmicznej, szacuje si, e 40% nowych budynków jest murabiego sporzdzony okolo 1800 r. p.n.e. Przepis nielegalnych. Na Filipinach odsetek ten wynosi 57%, ten powodowal, e budownictwo w staroytnym Ba- a w Egipcie -- 90%3. bilonie nie bylo popularnym zajciem, a domy byly W niektórych krajach dostosowanie si do prze- drogie. W istocie ówczesne koszty budownictwa byly pisów budowlanych jest bardzo kosztowne. Bada- zblione do obecnych w Sydney1. Budowniczy trak- nia ankietowe przeprowadzone dla potrzeb niniej- towani s obecnie duo lagodniej ni w czasach Ham- szego raportu porównaly formalnoci, czas i koszty murabiego, ale nadal aktualna pozostaje kwestia kom- zwizane z budow dwupitrowego magazynu o po- promisu pomidzy bezpieczestwem ludzi (mieszka- wierzchni 1.300 m. kw. przez typow redniej wielko- ców, robotników budowlanych i przechodniów), a po- ci firm. Magazyn mial spelnia wszelkie wymagania trzeb ograniczania kosztów budownictwa. Wikszo planów zagospodarowania przestrzennego wraz pod- reform kodeksu budowlanego dyktowana jest przez lczeniem elektrycznoci, wody i kanalizacji oraz linii wzgldy bezpieczestwa. Na przyklad wielki poar telefonicznej. Ze wzgldu na to, e magazyny nie Londynu z 1666 r., który zniszczyl 2/3 miasta, dopro- wadzil do zaostrzenia przepisów budowlanych dwa TABELA 3.1 lata póniej. Podobnie trzsienie ziemi w San Franci- Gdzie zbudowanie magazynu jest łatwe, a gdzie trudne? sco z 1906 r. doprowadzilo do wprowadzenia nowych przepisów budowlanych w Kalifornii i szesnastu in- Najłatwiejsze Najtrudniejsze nych stanach. Zaostrzone kodeksy zmniejszaj liczb Nowa Zelandia Booenia i Hercegowina miertelnych wypadków z wyjtkiem sytuacji, gdzie Japonia Gwatemala przepisy s tak uciliwe, e powoduj wycofanie si Dania Rosja Singapur Iran budownictwa do sektora nieformalnego. Hernando de Tajlandia Gwinea Soto w swojej ksice pt. ,,Tajemnica Kapitalu" sza- Estonia Egipt cuje, e warto nielegalnych budynków tj. zbudowa- Norwegia Zimbabwe nych bez wymaganych zezwole i kontroli w miastach Australia Chorwacja krajów rozwijajcych si stanowi do 6,7 biliona USD2. Szwecja Burkina Faso Irlandia Tanzania Po trzsieniu ziemi w Algierze w maju 2003 r., Da- Uwaga: Ranking swobody uzyskania zezwolenia to oerednia pozycji kraju w rankingach ily Star donosil, e ,,wiele budynków zapadlo si jak dot. formalnooeci, czasu i kosztu budowy magazynu. Więcej szczegółów przedstawiono zamki z piasku, ujawniajc powane naruszenia prawa w rozdziale ,,Metodologia". budowlanego, bowiem niewiele z nich zbudowano ródło: Baza danych Doing Business. 18 DOING BUSINESS 2006 s budynkami mieszkalnymi obowizujce przepisy dotyczce bezpieczestwa s mniej restrykcyjne ni w przypadku budynków biurowych czy te budow- nictwa mieszkalnego. W najgorszym przypadku mie- nie przedsibiorstwa zostanie zniszczone w wyniku poaru, zawalenia si lub zalania. Jakiego zatem wy- silku wymaga zbudowanie takiego magazynu zgodnie z prawem? Zgodnie z obowizujcymi przepisami w Nowej Zelandii deweloper musialby wypelni siedem formal- noci, które kosztowalyby go 6.800 USD (1/3 prze- citnego rocznego dochodu brutto), zajmujc mu 65 dni. Oczywicie nie obejmuje to czasu i kosztów sa- mej budowy w czasie której kontrole zostalyby zle- cone firmom prywatnym. Na marginesie warto zauwa- y, e wydajno slub regulacyjnych i kontrolnych plasuje Now Zelandi na pierwszym miejscu pod bowiem dobrze zbudowane mieszkania i biura chro- wzgldem warunków do zbudowania magazynu (ta- ni ycie ludzkie. W przypadku innych bran takie bela 3.1). W Danii konieczne jest wypelnienia siedmiu uzasadnienie nie zawsze jest jasne, bo dlaczego w Za- formalnoci, co kosztuje 31.800 USD i zajmuje 70 dni, mbii koncesjonowane s uslugi fryzjerskie? Albo dla- stanowic 3/4 przecitnego rocznego dochodu brutto czego koncesjonowane s uslugi pralnicze w Botswa- na osob (Dania jest trzecia na licie krajów, w któ- nie lub uslugi kurierskie w Tanzanii? Reformy w za- rych zbudowanie magazynu jest latwe). Ale nie tylko kresie koncesjonowania dzialalnoci gospodarczej roz- bogate kraje osigaj odpowiedni równowag pomi- wizuj wlanie takie problemy. dzy wzgldami bezpieczestwa i kosztami. Na Mauri- Uzyskanie wlaciwej równowagi pomidzy wzgl- tiusie wskanik wypadków budowlanych jest tak samo dami bezpieczestwa konsumentów a swobod dzia- niski jak w Hongkongu (wykres 3.1). lalnoci gospodarczej wymaga ciglych reform. W Au- Zezwolenia budowlane to tylko jeden z rodzajów stralii nowe przepisy koncesyjne zawieraj klauzule, kontroli prowadzenia dzialalnoci gospodarczej. W ni- które powoduj automatyczne wyganicie przepisów niejszym raporcie slu one jako punkt wyjcia do dys- po okrelonym terminie, jeeli parlament nie podej- kusji na temat koncesjonowania dzialalnoci gospodar- mie decyzji w sprawie ich dalszego obowizywania. czej, poniewa budownictwo zalicza si do najwik- Szwecja przyjla radykalne podejcie do reform w tym szych sektorów w gospodarce kadego kraju (w pa- zakresie, poniewa setki przestarzalych obowizków stwach OECD budownictwo generuje blisko 10% do- s anulowane, gdy rzd co pewien czas zobowizuje chodu narodowego). Ponadto, uzasadnienie potrzeby organy regulacyjne do rejestracji tych, które zachowuj koncesjonowania w budownictwie jest nader proste, sw gospodarcz przydatno. Kto przeprowadza reformy? obowizku przyjcia wszelkich tego typu przepisów w drodze ustawy. W zwizku z tym wraz z projek- Polska byla najaktywniejszym reformatorem w dziedzi- tem nowych przepisów koncesjonujcych dzialalno nie koncesjonowania dzialalnoci gospodarczej gospodarcz, naley przedloy analiz kosztów i ko- w 2004 r. Ustawa o swobodzie dzialalnoci gospodar- rzyci. Nowa ustawa ogranicza take do czterech tygo- czej uchylila ponad 600 wymaganych dotychczas kon- dni czas, który male przedsibiorstwa musz powi- cesji i zezwole na szczeblu krajowym i terenowym ci na zajmowanie si kontrol, obowizkami zwiza- (tabela 3.2). Ta reforma miala dwa cele: zmniejsze- nych z zezwoleniami oraz ich odnawianiem. Cel ten nie liczby przepisów koncesyjnych i wprowadzenie zostanie osignity przez naloenie terminów na or- KONCESJONOWANIE DZIAŁALNOOECI GOSPODARCZEJ 19 TABELA 3.2 TABELA 3.3 Główne reformy w zakresie koncesjonowania i udzielania Kto reguluje koncesjonowanie i udzielanie zezwoleń naj- zezwoleń w 2004 r. mniej, a kto najbardziej? Formalnooeci (liczba) Reforma Kraj Najmniej Najwięcej Zmniejszenie liczby koncesji Bułgaria, Gruzja, Polska Dania 7 Gwinea 29 Nowa Zelandia 7 Chiny 30 Uproszczenie procesu wydawa- Argentyna, Kanada, Holandia Szwecja 8 Egipt 30 nia koncesji oraz kontroli Tajlandia 9 Republika Czeska 31 Francja 10 Kazachstan 32 Zlecenie kontroli podmiotom pry- Finlandia Irlandia 10 Tajwan 32 watnym Niemcy 11 Turcja 32 Japonia 11 Botswana 42 Wprowadzenie terminów oczeki- Bułgaria, Polska, Serbia i Czarno- Kenia 11 Burkina Faso 46 wania na koncesję góra Singapur 11 Sierra Leone 48 Czas (dni) Przyjęcie nowych kodeksów bu- Chorwacja, Wietnam Najmniej Najwięcej dowlanych Finlandia 56 Madagaskar 356 Korea 60 Chiny 363 ródło: Baza danych Doing Business. Nowa Zelandia 65 Kamerun 444 Dania 70 Brazylia 460 gany koncesyjne. Przyklad Polski zachcil do reform Stany Zjednoczone 70 Nigeria 465 w Bulgarii i Gruzji. W Bulgarii nowa ustawa w sprawie Kanada 87 Booenia i Hercegowina 476 regulacji administracyjnych zastpila 1.500 dotychcza- Japonia 87 Zimbabwe 481 Mongolia 96 Rosja 528 sowych, fragmentarycznych przepisów. Okrela ona Norwegia 97 Wybrzeże Kooeci Słoniowej 569 zasady wprowadzania nowych koncesji i zezwole, Wielka Brytania 115 Iran 668 którym musi teraz towarzyszy kalkulacja kosztów. Po- Koszty (% dochodu brutto per capita) Najniższe Najwyższe dobnie jak w Polsce ustawa bulgarska ustanawia ter- Australia 12,3 Wyspy OEw. Tomasza i Książęce 1.737 miny na czas rozpatrywania wniosków koncesyjnych, Republika Czeska 16,1 Etiopia 1.747 ale posiada niestety slaby punkt, poniewa nie wpro- Mauritius 16,7 Serbia i Czarnogóra 2.195 Islandia 16,8 Nigeria 2.920 wadza zasady ,,milczenie oznacza zgod" w przypadku Stany Zjednoczone 16,9 Tanzania 4.110 wikszoci rodzajów zezwole. To przeoczenie wywo- Tajlandia 17,3 Mali 4.903 Litwa 17,5 Burkina Faso 5.002 lalo ju problemy dotyczce reagowania na przypadki Słowacja 18,0 Demokratyczna Republika Konga 6.516 opónie w wydawaniu zezwole. Natomiast gruzi- Japonia 19,7 Booenia i Hercegowina 8.735 Białoruoe 22,7 Burundi 10.741 ska ustawa w sprawie udzielania koncesji i zezwole zmniejsza liczb obszarów dzialalnoci gospodarczej ródło: Baza danych Doing Business. podlegajcych ograniczeniu z 909 do 159. Na przy- klad Ministerstwo Rolnictwa wystawia bdzie tylko s wic ju potrzebne i dlatego obecnie wystarczj dwa rodzaje koncesji tj. na przetwórstwo rybne i pro- tylko trzy miesice, aby spelni wymagania zabudowy dukcj ywnoci dla niemowlt. Na wszelkie rodzaje magazynu w Toronto, co stawia Kanad wród krajów dzialalnoci gospodarczej niewymienione w ustawie o najkrótszej procedurze w tym obszarze (tabela 3.3). nie bdzie potrzebna koncesja. Finlandia sprywatyzowala kontrole budowlane Kanadyjskie firmy budowlane skaryly si do nie- w 2004 r. Kilka rodzajów inspekcji na przyklad w za- dawna, e wymagania budowlane rosly z kad ich kresie fundamentów, konstrukcji metalowych oraz in- wizyt w urzdzie miasta. Rzecz wygldala nastpu- stalacji elektrycznych moe by równie wykonywa- jco: uzyskawszy akceptacj planu i pozwolenia na nych przez firmy budowlane, pod warunkiem, e ich budow, przedsibiorstwo zatrudnialo firm budow- pracownicy maj niezbdne kwalifikacje. Jeli instala- lan, która udawala si do wladz miejskich i otrzy- cja elektryczna zawodzi to pracownik, który dokonal mywala list wymaga technicznych. Gdy zostaly one jej inspekcji ponosi osobist odpowiedzialno, a jego wlczone do planu budowy, ponownie udawano si zezwolenie zostaje uniewanione. Wczeniej to wla- do urzdu miejskiego, co nieodmiennie koczylo si dze budowlane mialy obowizek przeprowadzania in- wrczeniem nowej listy. I tak bez koca, bowiem nie spekcji i zatrudnialy wykwalifikowany personel, ale bylo limitu na liczb wymaganych zmian. Ta sytuacja z powodu sezonowoci w budownictwie, inspektorzy ulegla jednak zmianie, poniewa regulacje wprowa- mieli pelne rce pracy latem i jesieni, za w zimie dzone w 2004 r. ograniczaj wladze miejskie tylko do pozostawali praktycznie bezczynni. Takie rozwizanie jednej listy wymaga. Powtórne wizyty w ratuszu nie okazalo si nader kosztowne i dlatego teraz koszty in- 20 DOING BUSINESS 2006 spekcji ponosz firmy budowlane, a poniewa ich pra- cownicy mog zarówno zaklada instalacje, jak i prze- prowadza inspekcje, problem bezczynnoci zniknl, podobnie jak problem przestojów w oczekiwaniu na wizyt inspektora. Trzeba jednak podkreli, e fiska reforma nie sprawdzi si w krajach rozwijajcych si, gdzie odebranie zezwolenia nie jest traktowane jako powana kara. Z pewnoci rozwizanie to zawiedzie te w krajach, w których sdy s niewydajne i sko- rumpowane, poniewa próby dochodzenia odszkodo- wania w nich za niedbalo prywatnych inspektorów mog napotyka na opónienia i niepewno wzgl- dem orzeczenia wydanego przez sdziego. W tego typu okolicznociach najlepiej bdzie, jeeli reformato- rzy skupi si na wzmocnieniu inspektoratu pastwo- wego. Kilka innych krajów usprawnilo koncesjonowanie lanie zezwole budowlanych, która stanowic kompi- budownictwa w 2004 r. W Holandii uelastyczniono lacj istniejcych dekretów wydanych przez Minister- przepisy dotyczce materialów budowlanych, wyl- stwo Budownictwa zniosla kilka dublujcych si for- czajc kilka podstawowych ich rodzajów, takich jak malnoci i w efekcie wszystkie wymagania mog zo- glina i ziemia z koniecznoci testowania. Ponadto, ze- sta spelnione w cigu piciu miesicy, podczas gdy zwolenia na budow róni si obecnie w zalenoci przed reform trwalo to prawie rok. od jej skali, bowiem niewielkie projekty sprawdzane Ogólem jednak, niewiele tego typu reform prze- s z mniejsz dokladnoci. Dziki tej reformie budet prowadzono w biednych krajach, pomimo e wyst- pastwa zaoszczdzil 3 mln USD na rocznych kosz- puj w nich najwysze koszty regulacyjne (wykres 3.2). tach nadzoru4. W Argentynie polczono wydanie cer- O ile w bogatych krajach koszt wypelnienia przepisów tyfikatu bezpieczestwa poarowego z ostateczn in- budowlanych nie przekracza przecitnego rocznego spekcj budynku, a w Serbii i Czarnogórze naloono dochodu brutto na osob, w krajach biednych siga termin na udzielanie zezwolenia na budow, którego on niemal jego dziesiciokrotnoci. W Burkina Faso uzyskanie obecnie nie trwa nawet dwadziecia dni. jest 50 razy wyszy od przecitnego rocznego dochodu Chorwacja i Wietnam przyjly nowe ustawy budow- brutto, w Kongo -- 65 razy, w Boni i Hercegowinie lane. Pierwszy z krajów uprocil formalnoci, ale nawet -- 87 razy, a w Burundi -- 107 razy (zob. tabela 3.3). po ich wprowadzeniu, aby sprosta wszystkim obo- Dla porównania w Australii stanowi to koszt rzdu 12% wizkom dotyczcym budowy magazynu w Zagrzebiu, rocznego dochodu brutto per capita, a gdy uwzgldni potrzeba 28 formalnoci, 278 dni oraz dwunastokrot- si ich róny poziom, to zezwolenia na budow maga- noci przecitnego dochodu brutto na osob. Wietnam zynu s 600 razy wysze w Burundi ni na Mauritiusie. wprowadzil swoj pierwsz ustaw regulujc udzie- Co reformować? kich okolicznociach reformy mog ulatwi firmom ich uzyskanie. W tym roku propozycje reform kon- Uzasadnieniem koncesjonowania dzialalnoci gospo- centruj si na koncesjonowaniu i kontroli w sek- darczej jest dbalo o bezpieczestwo publiczne torze budowlanym, z których pi odnioslo suk- i zdrowie ludzkie. S uzasadnione powody, eby ces: wymaga rónego rodzaju zezwole dla przedsi- · udostpnienie firmom budowlanym zestawienia biorstw, które produkuj ywno lub lekarstwa, uy- wszystkich formalnoci, waj niebezpiecznych materialów, np. w przemyle · scentralizowanie zatwierdzania projektu budowy chemicznym, albo buduj domy. Lecz nawet w ta- w urzdzie miejskim, KONCESJONOWANIE DZIAŁALNOOECI GOSPODARCZEJ 21 · wprowadzenie inspekcji uzalenionych od stopnia Wprowadzenie inspekcji uzalenionych od stop- zagroenia, nia zagroenia · uaktualnianie planów zagospodarowania prze- W Islandii inspektorzy kontroluj place budowy strzennego co dziesi lat, po ukoczeniu kadego z etapów budowy. Uzasad- · zniesienie obowizku stosowania konkretnych nieniem tej praktyki jest obawa, e po rozpoczciu materialów. nastpnego etapu prac bldy popelnione w poprzed- Udostpnienie firmom budowlanym zestawienia nim mog zosta zamaskowane, naruszajc w ten spo- wszystkich formalnoci sób bezpieczestwo. Poloono fundamenty? Przybywa inspektor. Instalacje metalowe gotowe? Przybywa in- W 2001 r. uzyskanie przez przedsibiorstwa na Lo- spektor. System kanalizacyjny zbudowany? Przybywa twie wszystkich pozwole oraz przeprowadzenie in- inspektor. Hydraulika zainstalowana? Przybywa in- spekcji wymaganych do zbudowania magazynu trwalo spektor. To podejcie obowizuje we wszystkich kra- dwa lata5. ,,Musielimy uda si do wielu urzdów, jach skandynawskich, jak równie w Australii, Kana- a do niektórych wielokrotnie i bylo z tym duo zamie- dzie, Ghanie, Kenii, RPA, Ugandzie, Wielkiej Brytanii szania i straty czasu. Czsto otrzymywalem sprzeczne i Zambii, ale nie w Sierra Leone, Beninie, Botswanie, wskazówki dotyczce nastpnej formalnoci, któr po- Burkina Faso, Egipcie, Gwinei i Nigrze, gdzie inspek- winienem zalatwi i jedzilem po calej Rydze jak sza- torzy z urzdu miejskiego kontroluj place budów co lony" -- wspomina Ugis, przedsibiorca budowlany. tydzie. Nie zaskakuje zatem, e potencjalne moli- Rzd temu problemowi nie pozostal obojtny i przy- woci wrczenia lapówki s wysze w tych krajach. gotowal zestawienie wszystkich formalnoci wraz z in- ,,Obchodzi plac budowy, znajduje jaki brak i patrzy strukcj, do których urzdów naley si uda, w ja- wyczekujco. A ja plac. Nastpnym razem znajduje kiej kolejnoci i z jakimi dokumentami. Podano adresy co innego" -- mówi Ignacy, wykonawca z Sierra Le- urzdów, godziny ich pracy oraz numery telefonów. one. Ta prosta reforma skrócila caly proces o dwa miesice i pozwolila zaoszczdzi na oplatach za taksówki. Okresowe uaktualnianie planów zagospodaro- wania przestrzennego Scentralizowanie zatwierdzania projektu bu- dowy w urzdzie miejskim W Belgradzie plany zagospodarowania przestrzen- nego pochodz z 1986 r. Wiele obszarów miasta ma W Czechach przedsibiorcy budowlani musz wci status gruntów rolnych, a wic nieodpowiedni uda si dwukrotnie do stray poarnej, organu na biura czy magazyny. Aby rozpocz budow na ochrony zdrowia, zarzdu dróg, urzdu ochrony ro- tych terenach, przedsibiorstwa musz wnioskowa dowiska oraz dostawcy energii elektrycznej. Wizyty o ich wylczenie z planów zagospodarowania prze- te s konieczne by otrzyma specyfikacje techniczne strzennego, o czym wladze miejskie decyduj indy- dla potrzeb prac budowlanych i uzyska zawiadcze- widualnie w kadym przypadku za oplat w wyso- nie, e plany budowlane im odpowiadaj (tylko stra poarna dokonuje inspekcji placu budowy). Przejcie przez cal t biurokracj zajmuje tak wiele czasu, e nawet nowy stadion narodowy w Pradze zaczto bu- dowa bez zezwolenia na budow. Wloscy przed- sibiorcy budowlani dowiadczali podobnych proble- mów i z tego powodu rzd przyjl w 2003 r. ujed- nolicone prawo budowlane. Centralizuje ono wszyst- kie decyzje dotyczce zezwole na budow w jednym biurze urzdu miejskiego. Wczeniej przedsibiorstwa musialy sklada osobne wizyty w stray poarnej, wy- dziale bezpieczestwa i higieny pracy, wodocigach, wydziale sanitarnym, wydziale zdrowia, wydziale pro- jektów oraz wydziale podatkowym. Proces ten trwal rednio osiem miesicy, a obecnie skrócony zostal do 4,5 miesica. 22 DOING BUSINESS 2006 koci 1.025 USD (wykres 3.3). Nowe projekty budow- te s testowane pod wzgldem bezpieczestwa oraz lane wymagaj zezwole na budow na danym tere- technicznych parametrów wymaganych przez kodeks. nie lub wylczenia terenu z planów zagospodarowa- To podejcie sprawdza si w przypadku, gdy kodeksy nia przestrzennego take w 45 innych krajach. Kraje s aktualne, a to jest rzadkoci w gospodarkach prze- te moglyby rozway pójcie za przykladem Bang- chodzcych transformacj. ,,Kodeks (z 1967 r.) wymaga koku, w którym w 2002 r. uaktualniono plany zago- materialu do wykonania dachu, który jest wycofany spodarowania przestrzennego. Wystpujc o zezwole- z produkcji, bo wczeniej byl importowany ze Zwizku nie na budow, firma musi poda tylko adres propo- Radzieckiego, a stra poarna nie akceptuje nowych nowanego placu budowy za co nie pobiera si ad- materialów. Wic albo dajesz lapówk, albo pokazu- nej oplaty. Podobn reform przeprowadza si take jesz sfalszowane rachunki z nazw wymaganego ma- w Serbii i Czarnogórze, w których plany zagospodaro- terialu" -- mówi Benko, wlaciciel hotelu w Bulgarii. wania przestrzennego bd uaktualnione do pierwszej W zwizku z tym wiele dachów budowanych poloo- polowy 2006 r. nych jest nielegalnie. Zniesienie obowizku stosowania konkretnych materialów Niektóre kodeksy budowlane wyszczególniaj ja- kie materialy mog zosta uyte do budowy. Materialy Dlaczego reformować? moe mie korzystny wplyw na poziom bezpiecze- stwa. I wreszcie, pastwo moe szuka oszczdnoci Istniej cztery powody koniecznoci reformowania stosujc mniej liczne i prostsze zezwolenia i inspek- systemów koncesyjnych. Po pierwsze, kraje, w któ- cje. Gdy ciar formalnoci zostaje zmniejszony, sek- rych formalnoci s prostsze i tasze, maj silniejsze tor budowlany wykazuje wiksz dynamik (wykres sektory budowlane. Po drugie, kraje te maj tasze 3.4). W Wielkiej Brytanii udzial budownictwa w do- biura i magazyny. Po trzecie, redukcja kosztów i biu- chodzie narodowym brutto wynosi 6,2%, w Australii rokratycznej mitrgi zwizanej z uzyskiwaniem zezwo- -- 7,4%, lecz w Nigerii i Togo niecaly 1%. I nie wynika le utrzymuje wicej firm w gospodarce oficjalnej, co to z faktu, e w Lagos lub Lome mniej si buduje, ale z tego, e wiele budynków wznosi si nielegalnie. Skutki uciliwych regulacji ilustruje analiza histo- rii zezwole na budow we Francji6. W 1974 r. Mi- nisterstwo Przemyslu przyjlo przepisy chronice ma- lych sklepikarzy przed konkurencj sieci handlowych. Pozwolenia na budow na danym terenie wydawane byly wedlug uznania rad miejskich i dlatego wydano ich niewiele. Gdyby nie przyjto tych przepisów, za- trudnienie w legalnie dzialajcym sektorze detalicznym mogloby by dzisiaj o 10% wysze. Ponadto, kszt wy- najmowania lub posiadania obiektów gospodarczych spada, gdy dostosowanie si do regulacji jest latwe. Przy cenie 1.500 USD za metr kwadratowy, budowa obiektu gospodarczego w Szwajcarii jest osiem razy drosza ni w Sierra Leone, ale przecitny dochód w Szwajcarii jest trzysta razy wyszy ni w Sierra Leone, a liczba wymaganych formalnoci jest o 33 mniejsza. KONCESJONOWANIE DZIAŁALNOOECI GOSPODARCZEJ 23 Budowa biurowca w Zagrzebiu kosztuje tyle samo co wadzony pod egid Ministerstwa Finansów, przyniósl w Brukseli tj. 820 USD za metr kwadratowy, co wcale oszczdnoci przekraczajce 2 mld USD rocznie. Ocze- nie jest konieczne. kuje si, e do 2007 r. oszczdnoci sign 4,5 mld Warto wskaza, e dane z Midzynarodowej Or- USD tj. 1/4 tego, co administracja pastwowa wydala ganizacji Pracy wskazuj, e koncesjonowanie i udzie- zarzdzajc systemem koncesyjnym i innymi rodkami lanie zezwole niekoniecznie zapewnia bezpieczniej- kontrolowania biznesu pi lat wczeniej. Formalnoci sze na placach budowy7. To ustalenie jest zgodne administracyjne zostaly uproszczone w zakresie po- z raportem Doing Business 2004, gdzie wykazano, datków od osób prawnych, ubezpiecze spolecznych, e szersza regulacja sektora spoywczego nie skut- przepisów chronicych rodowisko naturalne oraz wy- kowala mniejsz liczb zatru pokarmowych8. Stajc mogów sprawozdawczoci statystycznej i koncesjono- wobec rozleglych obcie regulacyjnych, przedsi- wania. Za analiz kosztów i korzyci nowo propono- biorcy przenosz si do sektora nieformalnego, w któ- wanych regulacji, aby zapewni ich oplacalno odpo- rym dzialaj z mniejsz uwag dla kwestii bezpiecze- wiada niezaleny podmiot tzn. Komitet Doradczy ds. stwa. W kocu uproszczenie systemów koncesyjnych Badania Obcie Administracyjnych (ang. Advisory oszczdza take rodki z budetu. W Holandii pro- Committee on the Testing of Administartive Burdens). gram eliminowania biurokratycznych formalnoci pro- Przypisy 2. De Soto 2000, tabela 2.1, s. 36. 3. De Soto 2000, s. 33. 4. Holandia, Ministerstwo Finansów 2005. 1. Kodeks Hammurabiego stanowi, e budowniczowie powinni 5. FIAS 2002. otrzymywa dwa szekle srebra za sar (tj. nieco ponad metr kwadratowy), czyli 1,79 szekla za metr kwadratowy. Za szekel 6. Bertrand i Kramarz 2002. srebra mona bylo kupi 20 litrów wina. W czerwcu 2005 r. 7. Zwizek midzy liczb wypadków przy pracy i liczb formal- rednia cena butelki wina (0,75 litra) w Sydney wynosila 12 noci lub kosztem dostosowania si do regulacji budowlanych USD. Zatem cena za metr kwadratowy budynku w Babilonie dla 67 krajów o dostpnych danych jest dodatnia i statystycznie w dzisiejszych dolarach wynioslaby 613 USD. Obecna cena nieistotna. metra kwadratowego w Sydney wynosi 675 USD. 8. Bank wiatowy 2003. Zob. równie Djankov i inni 2002. 25 Yasmine, wieo upieczona absolwentka Uniwersytetu lifikacji. Kobiety nie mog pracowa dluej ni osiem Wagadugu w Burkina Faso, szuka pracy. Uzyskala dy- godzin dziennie, a do zeszlego roku zabroniona byla plom z wyrónieniem, ma wysokie zdolnoci interper- praca w weekendy. W warunkach nieelastycznych re- sonalne oraz doskonale referencje od swoich profeso- gulacji, które s powszechne w krajach rozwijajcych rów. Yasmine zostaje zaproszona na rozmow kwali- si, pracodawcy dobieraj pracowników nader ostro- fikacyjn przez du firm produkcyjn i dobrze tam nie. Zyskuj na tym niektórzy, w tym glównie m- wypada, lecz prac dostaje nie ona, a starszy kandydat czyni z wieloletnim dowiadczeniem, a mlodzi, ko- plci mskiej. Po miesicach bezowocnych poszukiwa biety i nisko wykwalifikowani kandydaci czsto prze- Yasmine rezygnuje i przylcza si do krewnego pro- grywaj (wykres 4.1). wadzcego wlasn firm. Firma dziala w szarej strefie. Nieelastyczne rynki pracy ograniczaj powstawa- W kraju o 12 mln mieszkaców tylko 50.000 osób za- nie nowych miejsc pracy i powoduj migracj pracow- trudnionych jest w oficjalnym sektorze prywatnym. ników do szarej strefy. Trzy czwarte pracowników sek- Trudny los Yasmine to efekt nieelastycznych re- tora nieoficjalnego stanowi kobiety, które nie otrzy- gulacji zatrudnienia. W Burkina Faso pracodawcy nie muj adnych wiadcze zdrowotnych, pomocy dla mog zawiera umów na czas okrelony, jeeli praca swoich dzieci, zwolnie chorobowych, ani wiadcze nie jest sezonowa lub nie wymaga szczególnych kwa- emerytalnych. W przypadku zlego traktowania przez 26 DOING BUSINESS 2006 TABELA 4.1 Gdzie zatrudnianie i zwalnianie pracowników jest łatwe, a gdzie nie? Najłatwiejsze Najtrudniejsze Hongkong (Chiny) Portugalia Nowa Zelandia Republika Konga Stany Zjednoczone Mali Singapur Grecja Uganda Rumunia Szwajcaria Hiszpania Namibia Sierra Leone Australia Togo Wielka Brytania Niger Dania Burkina Faso Uwaga: Ranking swobody zatrudniania i zwalniania odzwierciedla oerednią pozycję kraju w rankingach z zakresu: trudnooeci zatrudniania, nieelastycznooeci godzin pracy, trudnooeci zwalniania, kosztu pozyskania pracownika i kosztu zwolnienia. Szczegóły zawiera rozdział ,,Metodologia". pracodawc, nie mog uda si do sdu, poniewa ródło: Baza danych Doing Business. stosunek pracy nie jest udokumentowany. W zwizku z tym nieelastyczne regulacje zatrudniania nie tylko nie nia nie towarzysz nisze zobowizania pracodawców chroni slabszych, lecz wykluczaj ich z rynku pracy. z tytulu zasilków dla bezrobotnych, zasilków chorobo- Nie jest zatem zaskoczeniem, e reformy w sferze za- wych czy wiadcze emerytalnych1. trudnienia i ubezpiecze spolecznych, majce na celu Kraje Europy Wschodniej i Azji rodkowej maj zwikszenie elastycznoci rynku pracy wprowadzane najwysze zobowizania pracodawców z tytulu ubez- s z wielkimi oporami. W Niemczech zmiany w zakre- piecze spolecznych (wykres 4.2). W krajach Afryki sie zasilków dla bezrobotnych wprowadzone w 2004 r. Zachodniej obcienia te s równie wysokie, bowiem przygotowywane byly przez jedenacie lat. W 1982 r. 19% wynagrodzenia w Burkina Faso i Togo oraz 18% rzd holenderski osignl porozumienie odnonie re- w Beninie i Senegalu. Powysze stawki przewyszaj form ze zwizkami zawodowymi i organizacjami pra- poziom zobowiza ustanowiony w Danii (1%), Is- codawców dopiero po dziewiciu latach trudnych ne- landii (12%) i Norwegii (14%). Oczywicie, zarówno gocjacji. W Peru starania rzdu, aby zmniejszy od- w krajach afrykaskich, jak i skandynawskich praco- prawy o 50%, wywolaly fal protestów w 1996 r., po dawca placi take inne podatki (zob. rozdzial 8 na której rzd wycofal si w popiechu ze swojej propo- temat podatków), wic na tym lista obcie si nie zycji, a odprawy ostatecznie zwikszono. koczy, lecz nawet po zsumowaniu wszystkich ob- Przeciwnicy reform twierdz, e z uwagi na brak cie okazuje si, e przedsibiorstwa w Beninie lub systemów bezpieczestwa socjalnego kraje rozwijajce Togo ogólem plac wicej, ni przedsibiorstwa w Da- si potrzebuj mniej elastycznych zasad zatrudniania nii lub Islandii. i zwalniania, lecz zobowizania pracodawców z ty- W 2004 r. tylko dwie reformy napotkaly na mniej- tulu ubezpiecze spolecznych s niemal powszechne. szy opór i przyczynily si do zwikszenia elastycznoci Tylko dziesi krajów nie naklada tego obcienia na rynku pracy. Pierwsza polegala na uelastycznieniu go- pracodawców (Afganistan, Bhutan, Kamboda, Lesoto, dzin pracy, jak na przyklad w Serbii i Czarnogórze, Malawi, Namibia, Nowa Zelandia, Timor Wschodni, a druga na wprowadzeniu umów o sta jako sposobu Tonga oraz Zjednoczone Emiraty Arabskie). W Bo- zwikszania zatrudnienia wród mlodziey poszuku- ni i Hercegowinie obowizuj najwysze obcienia jcej pierwszej pracy. W Burkina Faso wprowadzono podatkowe na wiecie, bowiem za kade 100 USD takie umowy w 2004 r., ale nadal w regionie Afryki wynagrodzenia pracowniczego pracodawca wplaca 41 Subsaharyjskiej pozostaje wiele krajów, w których re- USD na konto ubezpiecze spolecznych. W wikszo- gulacje dotyczce zatrudniania nale do najmniej ela- ci przypadków nieelastycznym regulacjom zatrudnia- stycznych na wiecie (tabela 4.1) ZATRUDNIANIE I ZWALNIANIE PRACOWNIKÓW 27 Kto przeprowadza reformy? szczytu. Powysza reforma przyczynila si do tego, e kraj znalazl si na licie wiodcych dziesiciu refor- Gospodarki Europy Wschodniej i Azji rodkowej wio- matorów wedlug kryterium elastycznoci czasu pracy dly prym w reformach rynków pracy. W 2004 r. Ar- (tabela 4.2). W Polsce godziny pracy musz zosta menia, Gruzja oraz Serbia i Czarnogóra zreformowaly zbilansowane w okresie nie dluszym ni sze mie- przepisy dotyczce zatrudniania, a Macedonia przy- sicy, a na Wgrzech w cigu roku. Dziki takim jla nowy kodeks pracy w lipcu 2005 r. Powysze re- reformom pracownicy mog przewidzie, kiedy b- formy maj dwie cechy wspólne. Po pierwsze, prowa- dzie od nich wymagana praca w nadgodzinach i jed- dz do uelastycznienia godzin pracy, zezwalajc na noczenie przedsibiorstwa mog zmniejszy koszty dlusz prac w nadgodzinach oraz pozwalajc fir- ponoszone z tytulu nieprzewidywalnoci lub sezono- mom z bran, gdzie wystpuje sezonowo, na do- woci popytu. W 2004 r. Gruzja skrócila okres wy- stosowywanie godzin pracy w okresach duej i malej powiedzenia umowy o prac w przypadkach reduk- aktywnoci. Po drugie, zmniejszaj bariery administra- cji zatrudnienia z omiu do czterech tygodni i za- cyjne w ramach procesu redukcji zatrudnienia. Nowy wiesila wyplaty odpraw. Nastpilo to po zwolnie- kodeks pracy w Serbii i Czarnogórze pozwala praco- niu przez prezydenta 15.000 funkcjonariuszy policji dawcom na redystrybucj godzin pracy midzy po- drogowej, znanej z wyludzania lapówek od kierow- rami roku lub z okresów malego popytu do okresów ców. TABELA 4.2 Państwa, w których zatrudnienie jest najmniej i najbardziej uregulowane WskaYnik trudnooeci zatrudniania WskaYnik trudnooeci zwalniania Najmniejszy Największy Najmniejszy Największy Australia Iran Kostaryka Angola Gruzja Burkina Faso Hongkong (Chiny) Kamerun Hongkong (Chiny) Mozambik Islandia Egipt Izrael Rep. OErodkowoafrykańska Japonia Laos Malezja Rep. Konga Kuwejt Sri Lanka Mauritius Sierra Leone Oman Togo Namibia Rep. Demokratyczna Konga Arabia Saudyjska Ukraina Rosja Mauretania Singapur Indie Szwajcaria Maroko Tajlandia Nepal Stany Zjednoczone Niger Urugwaj Tunezja Nieelastycznooeć godzin pracy Nieelastycznooeć zatrudnienia Najmniejsza Największa Najmniejsza Największa Kanada Czad Hongkong (Chiny) Irak Hongkong (Chiny) Rep. Konga Singapur Czad Jamajka Egipt Stany Zjednoczone Mauretania Liban Mongolia Nowa Zelandia Rep. OErodkowoafrykańska Nowa Zelandia Niger Malezja Togo Serbia i Czarnogóra Brazylia Zambia Rep. Konga Singapur Burkina Faso Jamajka Sierra Leone Tunezja Rep. Dem. Konga Arabia Saudyjska Burkina Faso Stany Zjednoczone Mołdowa Uganda Rep. Dem. Konga Chile Gwinea Wielka Brytania Niger Uwaga: Szczegóły na temat wskaYników, na których oparto powyższe rankingi zawiera rozdział ,,Metodologia". ródło: Baza danych Doing Business. 28 DOING BUSINESS 2006 TABELA 4.3 si o reformach w Brazylii, Meksyku i Paragwaju, lecz W Nowej Zelandii i Stanach Zjednoczonych koszty zwol- jak dotychczas bezskutecznie. Ale szereg innych kra- nień są najniższe jów jest na wiecie w trakcie przeprowadzania reform. Koszt zwolnienia pracownika (wyrażony jako wynagrodzenie Australia zamierza wylczy male firmy z pewnych za wskazaną liczbę tygodni pracy) obowizków administracyjnych dotyczcych zwolnie Najniższy Najwyższy Nowa Zelandia 0 Wyspy OEw. Tomasza i Książęca 108 z pracy. Wczeniejsze reformy zredukowaly ju koszty Stany Zjednoczone 0 Turcja 112 zwizane z redukcj zatrudnienia, zmniejszajc wy- Afganistan 4 Ekwador 131 Australia 4 Mozambik 141 soko odpraw i skracajc okres wypowiedzenia. Fi- Gruzja 4 Indonezja 145 di uelastycznia warunki umów o prac, na przyklad Irak 4 Egipt 162 Nigeria 4 Brazylia 165 dopuszczajc wicej rodzajów umów na czas okre- Singapur 4 Sri Lanka 176 lony. RPA planuje zmniejszenie skali oddzialywania Kazachstan 8 Zambia 176 ,,obcie wynikajcych z zatrudnienia" przez znie- Szwajcaria 12 Sierra Leone 188 sienie placy minimalnej w przypadku osób podejmu- ródło: Baza danych Doing Business. jcych prac zawodow po raz pierwszy, ulatwienie Niemcy byly wiodcym reformatorem prawa pracy malym firmom redukcji zatrudnienia oraz zwiksze- w 2004 r. Nowe przedsibiorstwa mog teraz zawiera nie elastycznoci godzin pracy. Niestety inne kraje za- z pracownikami umowy o prac na czas okrelony na ostrzyly regulacje w dziedzinie zatrudnienia. Kazach- cztery lata, a w dodatku firmy zatrudniajce poniej stan zredukowal w 2004 r. limit nadgodzin do czte- dziesiciu osób nie podlegaj restrykcyjnym zasadom rech w tygodniu. Sri Lanka zwikszyla maksymaln zwalniania pracowników. Maksymalny okres otrzymy- wysoko odpraw dla pracowników z dwudziestolet- wania zasilku dla bezrobotnych zostal skrócony do nim staem z równowartoci 36 do 48 miesicznych 18 miesicy w ramach nowego programu, w którym wynagrodze, co sprawilo, e zwolnienie pracownika wiadczenia z tytulu bezrobocia oraz programy ubez- w tym kraju jest najdrosze na wiecie po Sierra Le- piecze na wypadek bezrobocia zostaly zunifikowane. one (tabela 4.3). W Maroku wprowadzono limit sto Wczeniej mona bylo otrzymywa zasilek dla bezro- nadgodzin rocznie oraz podniesiono koszt redukcji za- botnych nawet przez 32 miesice (wysoko wiadcze- trudnienia w przypadku pracowników z dwudziesto- nia wynosila 60% ostatniej placy), a nastpnie przej letnim staem pracy z sumy wynagrodze za 15,3 mie- na ubezpieczenie od bezrobocia (wiadczenie w wyso- sicy pracy do 19,3 miesicy (zarówno w Sri Lance, koci 50% placy) a do czasu znalezienia odpowiedniej jak i w Maroku podwyk odpraw uzasadniono po- pracy. Reformy w Niemczech ulatwiaj take szukanie trzeb zabezpieczenia pracowników na wypadek bez- nowej pracy. Urzdy pracy s obecnie otwarte wie- robocia). W krajach, w których brak jest wydajnego czorem i w weekendy. Osoby dlugo pozostajce bez lub jakiegokolwiek systemu ubezpiecze na wypadek pracy mog zosta zatrudnione tymczasowo by od- bezrobocia, odprawy s jedynym sposobem rozwiza- wiey swoje umiejtnoci, co jest finansowane przez nia tego problemu, ale nakladajc tak due koszty na pastwo. przedsibiorstwa, w Sri Lance i Maroku generuje si aden z krajów Ameryki Laciskiej nie podjl re- jeszcze wiksze ryzyko dla pracowników, i nigdy nie form w obszarze prawa pracy w 2004 r. Dyskutuje dostan pracy. Co reformować? po wysoko odprawy, wprowadzono by wyelimino- wa niedoskonaloci rynkowe. Spektrum tych niedo- Regulacje w dziedzinie zatrudnienia maj za zadanie skonaloci rozciga si od niemonoci zdywersyfiko- chroni pracowników przed arbitralnymi, niesprawie- wania ryzyka bezrobocia, po dyskryminacj plciow, dliwymi lub dyskryminujcymi decyzjami ich praco- rasow lub ze wzgldu na wiek. Regulacje ubezpie- dawców. Takie regulacje, które obejmuj kwestie od cze spolecznych zabezpieczaj przed ryzykiem bez- ustawowej placy minimalnej, wynagrodzenia za prac robocia lub choroby oraz poprzez system emerytalny w nadgodzinach, podstawy do zwolnienia z pracy, a przed ryzykiem ubóstwa w starszym wieku. Konieczne ZATRUDNIANIE I ZWALNIANIE PRACOWNIKÓW 29 s jednak pewne kompromisy. Bogate kraje sta na w Finlandii, 23,4 %, w Hiszpanii i 23,8 % we Wloszech. rozbudowane systemy ubezpiecze spolecznych, na- Wobec problemu starzenia si ludnoci, te oraz inne tomiast biedne kraje musz w wikszym stopniu pole- bogate i redniozamone kraje staj przed wyborem ga na regulacji zatrudnienia. W miar rozwoju kraje czy podnie podatki, aby pokry wysze koszty wy- mog jednak uelastycznia regulacje zatrudnienia i roz- nikajce ze starzenia si populacji, czy te wiek emery- szerza zakres ubezpiecze spolecznych. Tak rów- talny? W 2004 r. Finlandia podniosla wiek emerytalny nowag w regionach rozwijajcych si mona zaob- do 68 lat, a Izrael do 67. W efekcie Finlandia jest obec- serwowa jedynie w Azji Wschodniej oraz w Afryce nie krajem o najwyszym na wiecie wieku emerytal- Wschodniej i Poludniowej. Najwikszy brak równo- nym, a tu za ni s Islandia i Norwegia, gdzie wiek wagi w Ameryce Laciskiej wystpuje w takich kra- emerytalny wynosi 67 lat. W innych krajach OECD jach jak Argentyna czy Brazylia, które posiadaj nieela- wiek emerytalny wynosi 65 lat, a odpowiednia re- styczne regulacje zatrudnienia, a jednoczenie nakla- gulacja w tym zakresie obowizuje od zakoczenia daj na przedsibiorców wysze zobowizania z tytulu II Wojny wiatowej, przy czym rednia dlugo ycia ubezpiecze spolecznych w porównaniu do bogat- wzrosla o dekad i obecnie wynosi 80 lat. Wydluenie szych pastw jak Dania czy Holandia. Nieelastyczne okresu aktywnoci zawodowej zmniejszy zatem prze- regulacje zatrudnienia czsto prowadz do ochrony cienie systemu ubezpiecze spolecznych i ulatwi niektórych istniejcych miejsc pracy kosztem ogólu rzdom redukcj opodatkowania przedsibiorstw2. pracowników. Na przyklad, wysokie odprawy tluma- Zrównanie wieku emerytalnego mczyzn czone s zwykle obnieniem ryzyka bezrobocia, lecz i kobiet beneficjentami w tym przypadku s ludzie, którzy ju posiadaj prac. W tym samym czasie, wysoki koszt Grecy spdzaj przecitnie dziesi lat ycia na odpraw zmusza pracodawców do ogranicze w po- emeryturze, a Greczynki 23 lata. Rónica ta czciowo zyskiwaniu nowych pracowników. W rezultacie po- wynika z faktu, e wiek emerytalny mczyzn wynosi wstaje mniej miejsc pracy i takie rozwizania nie tylko 65 lat, a kobiet 58 lat. Jeeli tego zaloeniem jest do- nie dywersyfikuj ryzyka, lecz take zmniejszaj szanse bro kobiet, to regulacja ta nie spelnia swojego celu, znalezienia pracy. bowiem wczesne odejcie na emerytur zmniejsza bo- Cztery reformy w obszarze regulacji zatrudnienia wiem jej miesiczn wysoko3. Na calym wiecie ko- i ubezpiecze spolecznych mog zredukowa obci- biety yj obecnie rednio o cztery lata dluej ni m- enie przedsibiorstw i zwikszy perspektywy pra- czyni, a w krajach OECD o sze lat dluej. Rónica cowników: ta jest najwiksza w Europie Wschodniej i Azji rod- · podniesienie wieku emerytalnego w krajach o sta- kowej. Kobiety na Bialorusi i w Rosji yj o dwana- rzejcej si ludnoci, cie lat dluej ni mczyni, a na Litwie i Ukrainie · zrównanie wieku emerytalnego mczyzn i kobiet, o jedenacie lat. Jednak u czterech sporód piciu kra- · odejcie od wyplaty odpraw na rzecz wprowadze- jów tego regionu ustawowy wiek emerytalny kobiet nia ubezpiecze na wypadek bezrobocia, jest niszy ni mczyzn (wykres 4.3). W Rosji, na · wprowadzenie umów o sta. przyklad, wynosi on 55 lat dla kobiet i 60 dla m- czyzn. W rezultacie przedsibiorstwa plac wysokie Podniesienie wieku emerytalnego w krajach skladki emerytalne (32% wynagrodzenia na Ukrainie) o starzejcej si ludnoci i wczeniej trac swoich wydajnych pracowników, W 1889 r. kanclerz Otto von Bismarck wprowa- a kobiety widz ograniczone moliwoci zrobienia ka- dzil w Niemczech pierwsze na wiecie emerytury pa- riery i uzyskania wysokich zarobków. Oczywistym roz- stwowe. Poniewa wiek emerytalny 65 lat byl bardzo wizaniem jest zrównanie wieku emerytalnego kobiet zawyony w stosunku do redniej dlugoci ycia 46 i mczyzn. W 2004 r. Slowacja wprowadzila wlanie lat, tylko jeden na szesnastu Niemców odbieral swoj takie regulacje prawne. W 1997 roku zaniepokojona emerytur. Obecnie Niemcy yj rednio 79 lat, ale nierównym traktowaniem mczyzn i kobiet, Komi- wiek emerytalny nie ulegl zmianie. Koszt finansowa- sja Europejska zobowizala kraje czlonkowskie UE do nia wiadcze emerytalnych wzrósl wic wielokrotnie. wprowadzenia jednakowego wieku emerytalnego dla Przedsibiorstwa w Niemczech wplacaj 9,75% wy- kobiet i mczyzn4. Prawie wszystkie kraje zachod- nagrodzenia kadego pracownika na fundusz emery- nioeuropejskie dostosowaly swoje regulacje do tego talny. W innych krajach placi si nawet wicej: 21,6% wymogu, dlatego te inne kraje powinny postpi po- 30 DOING BUSINESS 2006 miejsc pracy na ochron pracowników, pomagajc im w przejciu do nowego miejsca pracy. Chilijska re- forma w 2002 r. wprowadzila rachunki oszczdno- ciowe w miejsce odpraw (pracownik wplaca 0,6% wynagrodze brutto, a pracodawca 2,4%, z czego 2/3 trafia na indywidualny rachunek, a 1/3 do wspólnego funduszu). Podstawa do obliczenia odprawy zostala zmniejszona z 30 dni do 24 dni za kady przepraco- wany rok. Bezrobotni w Chile otrzymuj zasilki przez pi miesicy, bez wzgldu na to jak dlugo byli ubez- pieczeni. Wysoko zasilku maleje z miesica na mie- sic, aby motywowa ich do poszukiwania pracy. Wprowadzenie umów o sta Umowy o sta s czsto nieskomplikowan do wprowadzenia reform, ze wzgldu na trosk pa- stwa o poziom bezrobocia wród mlodziey. Benefi- dobnie zwlaszcza na wschodzie Europy, gdzie ró- cjenci s latwi do okrelenia, a przedsibiorstwa maj nica wieku emerytalnego kobiet i mczyzn jest naj- bodziec do zatrzymania pracowników po tym, jak za- wiksza. inwestowaly w ich wyszkolenie5. Umowy te funkcjo- Odejcie od wyplat odpraw na rzecz ubezpie- nuj w nastpujcy sposób: przedsibiorstwo zatrud- cze na wypadek bezrobocia nia osoby podejmujce prac zawodow po raz pierw- szy i szkoli je przez dwa lata, placc im pewn cz Zamiast wysokich odpraw, które uderzaj w osla- ustawowej placy minimalnej, z reguly 75% lub 80% bione przedsibiorstwa w najgorszym dla nich okresie (w bogatszych krajach pastwo pokrywa rónic). Po tj. podczas recesji, kraje redniozamone mog wpro- okresie stau pracownicy otrzymuj pelne zatrudnie- wadzi ubezpieczenia na wypadek bezrobocia. Ta- nie. Prawie kady kraj OECD stosuje takie umowy, kie rozwizanie przesuwa punkt cikoci z ochrony a w Burkina Faso wprowadzono je w 2004 r. Dlaczego reformować? sposób z grupy 20% krajów o najwikszej nieelastycz- noci regulacji w okolice 80% na tej skali, móglby Midzynarodowa Organizacja Pracy okrelila zbiór zwikszy roczn stop wzrostu produktywnoci o je- podstawowych zasad i praw w pracy, w tym swobod den punkt procentowy. Oznaczaloby to podwojenie zrzeszania si, prawo do negocjacji zbiorowych, znie- jej w Paragwaju7. Niemniej jeeli regulacja zatrudnie- sienie pracy przymusowej oraz pracy dzieci, a take nia jest nieelastyczna, przedsibiorstwa szukaj innych zakaz dyskryminacji podczas rekrutacji i w pracy6. sposobów utrzymania swojej konkurencyjnoci. Za- Poza wprowadzeniem i dochodzenie praw wynikaj- trudniaj nieformalnie, placc takim pracownikom nie- cych z tych regulacji, rzdy staraj si utrzyma wla- oficjalnie i unikaj w ten sposób obcie na wiad- ciw równowag midzy elastycznoci rynku pracy czenia spoleczne, o czym informowal Doing Business i stabilnoci zatrudnienia. Wikszo krajów rozwi- 2005. A kiedy rodzice nie znajduj przyzwoitego za- jajcych si zachowuje jednak nadmiern nieelastycz- trudnienia, koczy si to czsto podejmowaniem pracy no, co szkodzi interesom zarówno przedsibiorstw, przez dzieci. Reformy regulacji w dziedzinie zatrud- jak i pracowników. A przecie elastyczne regulacje nienia zmniejszaj równie koszty przedsibiorstw, w ramach zatrudniania zwikszaj produktywno. zwikszajc ich zdolno do przystosowywania si do Blisza analiza wskazuje, e gdyby Paragwaj przyjl nowych technologii, wstrzsów makroekonomicznych regulacje stosowane w Chile, przesuwajc si w ten oraz naplywu imigracyjnej sily roboczej8. Efektem jest ZATRUDNIANIE I ZWALNIANIE PRACOWNIKÓW 31 wyszy wskanik zatrudnienia. W krajach OECD, po- gospodark, ale dzieje si tak tylko wtedy, gdy pra- siadajcych elastyczne regulacje prawne, wskanik ten cownicy mog latwo zmienia prac. Tam, gdzie ba- wzrósl o 2­2,5 punktu procentowego9. Elastyczna re- riery dla zatrudniania i zwalniania s wysokie, sila ro- gulacja sfery zatrudnienia zwiksza take korzyci z li- bocza pozostaje w sektorach nieproduktywnych. Skut- beralizacji handlu10. Otwarcie gospodarki wie si kiem jest mniejsza dynamika nowo tworzonych miejsc z wypieraniem przez taszy import miejsc pracy z tych sektorów gospodarki krajowej, które s mniej wydajne, pracy oraz utrata konkurencyjnoci, tak jak zaobserwo- do sektorów bardziej produktywnych, co wzmacnia wano to w duej czci Ameryki Laciskiej w minionej Przypisy szkolenia w miejscu pracy. Wszystkie przyniosly pozytywne wyniki. Zob. na przyklad Neumark i Wascher 2004. 6. MOP (róne lata). Analizy ekonomiczne potwierdzaj, e istnie- 1. W szczególnoci nie ma adnego zwizku midzy obcieniami nie podstawowych praw pracowniczych ma korzystny wplyw na ubezpieczenie spoleczne a wskanikiem nieelastycznoci zatrudnienia. na produktywno. 2. Bank wiatowy 2005b. 7. Caballero i inni 2005. 3. Meadows 2003. 8. Angrist i Kupler 2003. 4. Komisja Europejska 1997. 9. Blanchard i Philippon 2004, oraz Pierze i Scarpetta (publikacja 5. Kilka krajów przeprowadzilo analizy efektywnoci takich re- ukae si wkrótce). form z punktu widzenia aktywizacji mlodych i zapewniania im 10. Bolaky i Freund 2004. 33 ,,Proces rejestracji jest tak powolny i zbiurokratyzo- Prosta, szybka i tania rejestracja prawa wlasnoci wany, e a niewydolny. Procedury s niejasne i po- do nieruchomoci pozwala przedsibiorcom skoncen- znaje si je dopiero wraz ze zdobywaniem dowiad- trowa si na pracy oraz wzmacnia prawa wlasnoci czenia, a czytajc przepisy mona tylko zgadywa, o co poprzez zachcenie ich do uzyskania formalnego ty- w nich chodzi. Nie s ujednolicone i róni si w za- tulu prawnego2, bez którego mniej inwestuj i trudniej lenoci od gminy. Ich koszt przekracza moliwoci im jest uzyska kredyt3. Uciliwa rejestracja prawa 95% obywateli" -- tak wypowiada si Joao o rejestra- wlasnoci do nieruchomoci powoduje, e wlasno cji prawa wlasnoci nieruchomoci w Mozambiku. Nic szybko staje si nieformalna. Przykladowo w Arme- zatem dziwnego, e tylko 10% nieruchomoci w Ma- nii powodzenie kosztujcej 10 mln USD reformy wla- puto zostalo formalnie zarejestrowanych, a 20% z nich snoci ziemskiej stanlo pod znakiem zapytania, po- jest przedmiotem sporu. Sytuacja moe ulec popra- niewa niewiele osób zdecydowalo si zarejestrowa wie, bowiem w minionym roku rzd zmniejszyl koszt prawo wlasnoci do nieruchomoci oraz póniejsze rejestracji prawa wlasnoci nieruchomoci o polow. transakcje. Rzd uprocil jednak formalnoci, zredu- Wikszo biednych krajów nie odnotowala jednak ta- kowal oplaty o 50%, a wymagany czas do szeciu dni kiego postpu. Przykladowo w Bangladeszu rejestra- i odnotowano gwaltowny wzrost liczby rejestracji4. cja trwa 363 dni, ale tylko dzie w Norwegii i dwa dni w Szwecji. Cala procedura kosztuje okolo 21% warto- TABELA 5.1 ci nieruchomoci w Czadzie, Republice Kongo i Zim- Gdzie rejestracja prawa własnooeci jest łatwa, a gdzie nie? babwe, lecz tylko 0,1% w Slowacji i Nowej Zelandii Najłatwiejsza Najtrudniejsza (ten ostatni kraj jest liderem w rankingu swobody re- Nowa Zelandia Tanzania jestrowania prawa wlasnoci nieruchomoci -- tabela Litwa Francja 5.1). W Holandii przedsibiorca moe dokona reje- Arabia Saudyjska Angola Słowacja Madagaskar stracji przez Internet i w ten sam sposób sprawdzi od Norwegia Wybrzeże Kooeci Słoniowej 1832 r. histori prawa wlasnoci do danej nierucho- Szwecja Burkina Faso Armenia Uzbekistan moci. Z drugiej strony w Nigerii przedsibiorca musi Zjednoczone Emiraty Arabskie Afganistan przej przez 21 rónych formalnoci, które wymagaj Islandia Bangladesz Stany Zjednoczone Nigeria szereg oficjalnych pism, w tym uzyskanie zgody gu- bernatora stanu. Caly proces trwa 274 dni i pociga za Uwaga: Ranking swobody rejestracji prawa własnooeci nieruchomooeci to oerednia pozycji kraju w rankingach dot. formalnooeci, czasu i kosztu rejestracji. Szczegóły zawiera rozdział sob oplaty przekraczajce 27% wartoci nieruchomo- ,,Metodologia". ci I dlatego zainteresowanych jest niewielu. ródło: Baza danych Doing Business. 34 DOING BUSINESS 2006 Kto przeprowadza reformy? dowym) i uzyskujc dziki temu miejsce w pierwszej dziesitce rankingu wedlug kryterium swobody reje- W 2004 r. szesnacie krajów usprawnilo rejestra- strowania prawa wlasnoci nieruchomoci. Koszt spadl cj prawa wlasnoci nieruchomoci. Wikszo z nich do zaledwie 0,1% wartoci nieruchomoci, a dwa etapy zmniejszyla koszty procesu rejestracji, a 1/3 uprocila procedury tj. urzdowa wycena wartoci nieruchomo- formalnoci i skrócila czas trwania calej procedury. ci oraz uiszczenie podatku od przeniesienia prawa Przecitnie dziesitka wiodcych reformatorów zre- wlasnoci zostaly zniesione. dukowala liczb formalnoci o 12%, niezbdny czas W Polsce oraz w Serbii i Czarnogórze widoczne s o 16%, a koszty o 43% (wykres 5.1). korzyci wynikajce z kompleksowej reformy. Dziki Kraje Europy Wschodniej i Azji rodkowej wiodly komputeryzacji ksig wieczystych, w Polsce przedsi- prym w reformach rejestracji prawa wlasnoci nieru- biorcy uzyskali dodatkowe siedem dni na prowadze- chomoci. Liderem reform w 2004 r. byla Gruzja, która nie dzialalnoci, bo tyle czasu zajmowaly im wczeniej osignla najwikszy postp. Nowo utworzona Agen- formalnoci. Dalsza poprawa oczekiwana jest wraz cja Rejestrów Publicznych (ang. Agency of Public Re- z umieszczeniem w Internecie wikszej czci dostp- gistry) oferuje przyspieszon rejestracj i zajmuje si nych informacji. Chorwacja zaczyna podobne reformy. te innymi formalnociami, aby umoliwi przedsi- Serbia i Czarnogóra skrócila proces rejestracji o 40% biorcom otrzymanie w jednym miejscu i w tym samym czasie wycig z rejestru, powiadczenia granic nieru- chomoci gruntowej oraz dowód braku obcienia nie- ruchomoci (poprzednio trzeba bylo w tym celu uda si do trzech urzdów). Czas trwania procedury ulegl skróceniu z 39 do 9 dni, a liczba formalnoci z 8 do 6 (wykres 5.2). Gruzja obniyla równie oplaty i wyeli- minowala podatek od przeniesienia prawa wlasnoci, zmniejszajc w ten sposób koszty rejestracji o 75%. Natomiast Lotwa uruchomila moliwo przyspieszo- nego uzyskania informacji z pastwowego urzdu ds. gruntów (ang. State Land Service). Przedsibiorca placi dodatkowo 5.20 USD, lecz otrzymuje odpowied pi razy szybciej. Slowacja zniosla swój 3% podatek od przeniesienia prawa wlasnoci, eliminujc w ten spo- sób podwójne opodatkowanie (z podatkiem docho- REJESTRACJA PRAWA WŁASNOOECI NIERUCHOMOOECI 35 unifikujc swój system rejestracyjny tzn. lczc mapy TABELA 5.2 fizyczne granic nieruchomoci gruntowych z katastru Kraje, które mają najmniej regulacji dotyczących rejestra- z zapisami ksig wieczystych. Uzyskano w ten spo- cji prawa własnooeci nieruchomooeci oraz te, które mają ich najwięcej sób take wiksz dokladno tytulów wlasnoci, przy Formalnooeci (liczba) czym nowe procedury objly na razie 65% terytorium, Najmniej Najwięcej ale dalszy postp spodziewany jest wraz z wprowa- Norwegia 1 Ukraina 10 dzeniem reformy w calym kraju. Szwecja 1 Afganistan 11 Nepal 2 Bangladesz 11 Kraje OECD mialy dotychczas najefektywniejszy Holandia 2 Grecja 12 system rejestracji prawa wlasnoci nieruchomoci, ale Nowa Zelandia 2 Tanzania 12 Tajlandia 2 Uzbekistan 12 usprawnily go jeszcze w 2004 r. Szwajcaria zniosla Wielka Brytania 2 Brazylia 15 1% podatek od przeniesienia prawa wlasnoci, wcho- Finlandia 3 Etiopia 15 Islandia 3 Algieria 16 dzc do grona dziesiciu wiodcych krajów w ran- Singapur 3 Nigeria 21 kingu wg kryterium najtaszej rejestracji prawa wla- Czas (dni) snoci nieruchomoci. (obecnie rejestracja kosztuje za- Najkrócej Najdłużej ledwie 0,4% wartoci nieruchomoci -- tabela 5.2). Norwegia 1 Nigeria 274 Nepal 2 Booenia i Hercegowina 331 Holandia uprocila rejestracj prawa wlasnoci nie- Holandia 2 Angola 334 ruchomoci do zaledwie dwóch formalnoci i dwóch Nowa Zelandia 2 Bangladesz 363 dni, dziki wprowadzeniu moliwoci wyszukiwania, Szwecja 2 Wybrzeże Kooeci Słoniowej 369 Tajlandia 2 Ruanda 371 egzekucji i rejestracji tytulów prawnych przez In- Litwa 3 Ghana 382 ternet. W rezultacie kraj ten awansowal do pierw- Islandia 4 Słowenia 391 Arabia Saudyjska 4 Haiti 683 szej dziesitki wiodcych reformatorów zarówno pod Australia 5 Chorwacja 956 wzgldem liczby formalnoci, jak i czasu. Austra- Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) lia take uruchomila obslug internetow, skracajc Najmniejszy Największy czas z siedmiu do piciu dni, lecz podniosla koszty Arabia Saudyjska 0,0 Rep. OErodkowoafykańska 17.3 Słowacja 0,1 Senegal 18,0 o 50%. Nowa Zelandia 0,1 Burundi 18,9 W Ameryce Laciskiej, Honduras i Republika Do- Białoruoe 0,1 Kamerun 19,0 Szwajcaria 0,4 Mali 20,0 minikany wprowadzily nowe przepisy w zakresie nie- Azerbejdżan 0,4 Czad 21,3 ruchomoci. W Hondurasie nowa ustawa wyprowa- Rosja 0,4 Rep. Konga 22,1 Stany Zjednoczone 0,5 Zimbabwe 22,6 dza proces rejestracji z systemu sdownictwa i umiesz- Estonia 0,5 Nigeria 27,1 cza go w obszarze kompetencji nowego urzdu, który Armenia 0,5 Syria 30,4 podlega wladzy wykonawczej. Zmniejszony zostal ródło: Baza danych Doing Business. take koszt rejestracji o 1/5 poprzez obnienie po- datku od przeniesienia prawa wlasnoci i oplaty reje- skim mog w przyszloci przynie popraw wydajno- stracyjnej oraz zniesienie oplat skarbowych. Natomiast ci w tym obszarze. w Republice Dominikany nowe prawo ustanawia ter- Na Bliskim Wschodzie przeprowadzono dwie re- miny rejestracji i gwarantuje, e nieruchomo nie zo- formy. W Arabii Saudyjskiej przyjto now ustaw, stanie przekazana w inne rce w czasie, gdy organ reje- tworzc pierwszy w tym kraju rejestr nieruchomo- strowy prowadzi czynnoci zwizane z przeniesieniem ci. Zanim jednak nowe przepisy wejd w ycie pod tytulu wlasnoci. Inna reforma w 2004 r. zmniejszyla koniec 2005 r., rejestracja nadal bdzie dokonywana podatki z 4% do 3% wartoci nieruchomoci. W tym u notariusza bez oplat, co jest metod efektywn, lecz regionie, Ekwador zniósl równie podatek od rejestra- mniej bezpieczn. Egipt obniyl oplat za rejestracj cji oraz obcienia podatkowe na rzecz Ministerstwa nieruchomoci o 1/3 (z 4,5% do 3% wartoci nieru- Obrony oraz przedsibiorstwa wodocigowego, wyco- chomoci). fujc dwie formalnoci i zmniejszajc calkowity koszt Reformy w Azji Poludniowej i Afryce take mialy o 13%. Inne kraje take podjly kroki majce na celu na celu ograniczenie kosztów. Indyjski stan Mahara- usprawnienie rejestracji. Wród nich Argentyna wpro- shtra zmniejszyl o polow oplat skarbow z 10% do wadza elektroniczny zapis ksig wieczystych i norma- 5% wartoci nieruchomoci. Pakistan zmniejszyl analo- lizuje nieformalne tytuly wlasnoci, a w Meksyku nowe giczn oplat z 3% do 2%. W Afryce popraw odnoto- przepisy regulujce rejestracj na Pólwyspie Kalifornij- wano tylko w Mozambiku, w którym zmniejszono po- 36 DOING BUSINESS 2006 datek od przeniesienia prawa wlasnoci z 10% do 2,4% wprowadzono dodatkow procedur sdow oraz wy- wartoci nieruchomoci, co jest bardzo istotnym post- dluono dotychczas obowizujce i w efekcie czas po- pem i najwiksz redukcj kosztów sporód wszyst- trzebny na rejestracj prawa wlasnoci nieruchomoci kich krajów. wydluyl si o 28 dni. Inne kraje zwikszyly oplaty Jednak nie wszdzie sytuacja ulegla poprawie. wród których Kamboda podniosla oplat za trans- Na kade cztery kraje, które uczynily rejestracj fer katastralny z 20.000 rieli do 350.000, co zwikszylo prawa wlasnoci nieruchomoci swobodniejsz, jeden calkowity koszt o 12%. Gwatemala podniosla koszty j utrudnil. Kenia narzucila obowizek urzdowej wy- o 20%. Czad zwikszyl wysoko oplat notarialnych, ceny nieruchomoci przed przeniesieniem prawa wla- podatek od przeniesienia prawa wlasnoci oraz poda- snoci i w ten sposób wprowadzajc dodatkow for- tek od rejestracji, co doprowadzilo do wzrostu calko- malno znacznie zwikszono opónienia z 39 dni do witych kosztów z ju wygórowanego poziomu 17% do 73 dni. Najwikszy regres nastpil w Bhutanie, gdzie 21% wartoci nieruchomoci. Co reformować? spodarczych. Polska i Syria angauj sdziów w proces rejestracji i oba kraje znajduj si take na kocu ran- W celu ulatwienia rejestracji prawa wlasnoci nieru- kingu wedlug kryterium czasu dochodzenia nalenoci chomoci raport Doing Business 2005 zalecal uprasz- z umów. W Chorwacji i Slowenii transakcje nabywa- czanie i lczenie procedur, wspólprac prowadzc nia nieruchomoci stanowi polow zaleglych spraw do unifikacji urzdów zaangaowanych w proces re- w sdach. W zwizku z tym moliwe jest jedno roz- jestracji oraz zapewnienie wikszego dostpu do re- wizanie, które pozwol urzdnikom sdowym, nie jestrów. Raport przestrzegal przed traktowaniem tech- sdziom, zaj si rejestracj, jak to ma miejsce w Nor- nologii jako panaceum, zwlaszcza w biednych krajach. wegii i Szwecji. Niniejsza edycja raportu wskazuje, e wymienione po- Calkowite usunicie rejestrów (ksig wieczystych) wyej reformy przynosz pozytywne wyniki, a inne z sdów umoliwia ich unifikacj lub odniesienie do to: katastru. W ten sposób mona latwiej zidentyfikowa · rejestracja w ramach postpowania administracyj- pokrywajce si i zdublowane tytuly prawne, co skraca nego, czas due dilligence i zwiksza bezpieczestwo prawa · uproszczenie podatków i oplat, wlasnoci. Przedsibiorcy w krajach, w których kata- · ppcjonalny udzial notariuszy. ster i rejestr prowadzone s w tym samym urzdzie po- wicaj przecitnie o 40 dni mniej na rejestracj prawa Rejestracja w ramach postpowania administra- cyjnego Rejestracja prawa wlasnoci nieruchomoci ma charakter administracyjny, a nie sdowy. Angaowanie sdów w ten proces kosztuje przedsibiorc rednio o 70% wicej czasu (wykres 5.3). W Chorwacji, Boni i Hercegowinie oraz w Slowenii wystpuj najwiksze na wiecie opónienia w systemie sdownictwa, co przedlua proces rejestracyjny o miesice lub nawet lata. Reforma komputeryzacji ksig wieczystych wpro- wadzona w Polsce w 2004 r. ulatwila proces rejestracji, ale przeoczono jednak najwiksze wskie gardlo pro- cesu rejestracyjnego tj. szeciomiesiczne opónienia w sdzie. Sdziowie zajmujcy si rejestracj prawa wlasnoci nieruchomoci maj mniej czasu na swoje najwaniejsze zadanie tzn. rozstrzyganie sporów go- REJESTRACJA PRAWA WŁASNOOECI NIERUCHOMOOECI 37 sklania do nieformalnych transakcji i zaniania war- toci nieruchomoci, a skomplikowany proces zwik- sza prawdopodobiestwo korupcji. Rozwizaniem jest skonsolidowanie oplat. Od Mongolii a po Dani trzy- dzieci jeden krajów polczylo oplaty w pojedyn- cz platno, uiszczan zwykle w urzdzie rejestro- wym. Poza uproszczeniem oplat, reformatorzy mog je take obniy. Nie oznacza to wcale zmniejsze- nia przychodów. Przykladowo w Indiach koszty prze- niesienia prawa wlasnoci wynoszce 13% wartoci nieruchomoci zniechcaly do zawierania formalnych transakcji kupna-sprzeday nieruchomoci. W zwizku z tym unikano placenia podatków. Niektórzy z nabyw- ców nie rejestrowali swoich transakcji, a inni stoso- wali uciliwe i czsto ryzykowne sposoby legalnego obejcia opodatkowania, np. zastpujc akty nabycia wlasnoci nieruchomoci. Polczenie katastru i reje- nieruchomoci dokumentacj nabycia spóldzielczego stru nieruchomoci to po komputeryzacji najbardziej prawa do lokalu, dlugoterminowej dzierawy, umów potrzebna reforma w ocenie respondentów Doing Bu- bez przeniesienia tytulu oraz przekazania prawa wla- siness. Sporód krajów, które angauj sdy w pro- snoci nieruchomoci na mocy orzeczenia sdu. Nie- ces rejestracji, tylko 15% posiada zunifikowany ka- legalny handel podrabianymi znaczkami skarbowymi taster i rejestr nieruchomoci. Natomiast w krajach, kwitl, osigajc poziom 17 miliardów USD, z korzy- w których sdy nie uczestnicz w procesie rejestracji ci dla niektórych funkcjonariuszy policji5. W lipcu prawa wlasnoci nieruchomoci, ponad polowa po- 2004 r. stan Maharashtra obniyl oplat skarbow siada polczony rejestr i kataster. Salwador wycofal z 10% do 5% i natychmiast odnotowal 20% wzrost proces rejestracji z sdów i polczyl rejestr z katastrem przychodów z tytulu oplat skarbowych, przy czym w 1999 r., w ten sposób skracajc o kilka miesicy okolo 80% przychodów pochodzi z oplat wynikaj- czas oczekiwania na rejestracj prawa wlasnoci nie- cych z przeniesienia prawa wlasnoci (wykres 5.4). ruchomoci. Honduras idzie w jego lady w 2005 r., Obecnie wicej nieruchomoci jest oficjalnie rejestro- podobnie jak Serbia i Czarnogóra. Szwecja te ma ta- wanych, a rejestr zawiera lepszej jakoci informacje kie plany. na temat wartoci nieruchomoci oraz tego, kto jest wlacicielem. Pomaga to w poborze podatków od zy- Uproszczenie podatków i oplat sków kapitalowych i z tytulu posiadania nieruchomo- Aby zarejestrowa przeniesienie prawa wlasnoci ci. nieruchomoci, przedsibiorca filipiski musi odwie- Inne kraje mialy podobne dowiadczenia. Mozam- dzi trzy urzdy w celu uiszczenia oplaty rejestracyj- bik zmniejszyl podatek od przeniesienia prawa wla- nej, nastpnie podatku od przeniesienia prawa wla- snoci nieruchomoci o 75% (co nie mialo istotnego snoci, a na kocu oplaty skarbowej. Ponadto, za- wplywu na poziom przychodów), a wzrosla liczba placi jeszcze za notarialne powiadczenie aktu wla- rejestracji. Slowacja zniosla podatek od przeniesienia snoci, a potem podatki od zysków kapitalowych oraz prawa wlasnoci jako element szerszego programu re- VAT. Podatek od przeniesienia prawa wlasnoci po- form podatków i odnotowala tylko znikomy spadek biera jeszcze 41 innych krajów (trzy róne typy tego calkowitych przychodów. Podobnie Pakistan odnoto- podatku), a 20 z nich wymaga notarialnego powiad- wal lekki wzrost rejestracji i przychodów w minionym czenia oraz uiszczenia VAT lub podatku od zysków roku. Czad poznal powysz prawidlowo w nieco kapitalowych. W krajach, które daj kilku oplat i po- innych okolicznociach. W celu zwikszenia przycho- datków w zwizku z rejestracj prawa wlasnoci nieru- dów w 2004 r. podniesiono w tym kraju obcienia chomoci, koszt jest znacznie wyszy, nawet relatyw- rejestracyjne z 10% do 15% wartoci nieruchomoci. nie do poziomu dochodów. Takie kraje maj równie Nie udalo si, bowiem zarówno rejestracje, jak i przy- wiksz ilo formalnoci, bowiem kada oplata jest chody spadly dramatycznie. Na tyle, e rzd oglosil zwykle pobierana w innym urzdzie. Wyszy koszt powrót do stawki 10%. 38 DOING BUSINESS 2006 Opcjonalny udzial notariuszy nie wymaga si udzialu notariuszy. Nie dziwi zatem, e przy tak wysokich oplatach notariusze nie s oni za- Starania podjte w Hondurasie w celu zmniejsze- interesowani zmianami. W Peru pokonanie ich sprze- nia kosztów rejestracji wygldaly obiecujco. Podatek ciwu wobec reformy wymagalo znacznego wysilku6. od przeniesienia prawa wlasnoci oraz oplaty rejestra- W innych krajach ustawowo wymaga si by nota- cyjne zostaly zredukowane o polow, a oplaty skar- riusz lub prawnik sporzdzil umow sprzeday. Tak bowe calkowicie zniesione, a koszty spadly z 8,8% jest m.in. w Grecji, Gwatemali i Nigerii, a koszty s tylko do poziomu 5,8% wartoci nieruchomoci (jedne z najwyszych w Ameryce Laciskiej). Przyczyn tego wtedy o 26% wysze. Dlatego te lepszym rozwiza- s oplaty notarialne, które stanowi wikszo kosz- niem jest wprowadzenie standardowych dokumentów. tów i pozostaly bez zmian. Nie ulega wtpliwoci, e W Tajlandii, która ma jeden z najbardziej wydajnych notariat spelnia poyteczne cele. W niektórych krajach rejestrów nieruchomoci na wiecie, umowy sporz- notariusze prowadz rejestr nieruchomoci, a w wik- dzane s w urzdzie rejestrowym jako element pro- szoci przygotowuj umowy sprzeday, powiadczaj cesu rejestracji. W Norwegii formularze rejestracyjne tosamo stron transakcji oraz czuwaj nad prawidlo- mona uzyska z Internetu lub w ksigarni. Trzy kraje woci dokumentów. Niemniej tego rodzaju funkcja na cztery prowadz rejestracj nieruchomoci bez obo- jest czsto bez znaczenia w krajach, w których urzd- wizkowego udzialu notariuszy. Prawa wlasnoci nie nicy rejestrowi wykonuj te same zadania. Podnosi ona s z tego powodu mniej bezpieczne, a wydajno pro- jednak koszty, poniewa w krajach, w których notariu- cesu jest wiksza. Niektórzy wlaciciele nieruchomoci sze s odpowiedzialni za caly proces rejestracji, koszty wci korzystaj w nich z uslug notarialnych, ale czy- wynosz przecitnie o 33% wicej ni w krajach, gdzie ni to z wlasnego wyboru. Dlaczego reformować? cj i udzialem transakcji nieformalnych7. Dowiadcze- nie poszczególnych krajów wskazuje na korzyci wy- Wydajny rejestr wzmacnia prawa wlasnoci nierucho- nikajce z formalizacji tytulu do nieruchomoci i ujcia moci. Niektórzy twierdz, e wicej regulacji i sfor- go w oficjalnym rejestrze. Reforma w Tajlandii zaowo- malizowany proces rejestracji praw wlasnoci nie- cowala wystawieniem ponad 8,5 mln tytulów wlasno- ruchomoci zapewniaj naleyt staranno, korzyst- ci nieruchomoci i stworzyla jeden z najwydajniej- nie wplywajc na tytul wlasnoci. Z drugiej jednak szych systemów rejestracyjnych na wiecie. Warto strony skomplikowane procedury wywoluj niepew- gruntów oraz poziom inwestycji ulegly niemal podwo- no, zwikszaj koszty transakcji i sprzyjaj oszu- jeniu, a dostp do kredytu zwikszyl si trzykrotnie stwom, a wiksza biurokracja generuje wicej bl- dla osób posiadajcych formalny tytul prawny8. Do- dów w zakresie ustalenia prawa wlasnoci. Respon- wiadczenia peruwiaskie byly równie zaskakujce. denci Doing Business oceniaj bezpieczestwo tytulu Do koca lat dziewidziesitych wystawiono ponad prawnego do nieruchomoci wyej, kiedy liczba for- 1,3 mln tytulów wlasnoci, z których 2/3 przypadlo malnoci oraz czas i koszt rejestracji s nisze i stan kobietom, a czas potrzebny na ich rejestracj spadl z 6 ten nie jest zaleny od poziomu dochodów. Wik- lat do 45 dni. Liczba rejestracji zawartych po wprowa- sze bezpieczestwo tytulów wlasnoci nieruchomoci dzeniu reform wzrosla z 58.000 w 1999 r. do 137.000 wplywa pozytywnie na rynek nieruchomoci i kredy- w 2003 r. Odnotowano ponad 20.000 kredytów hipo- towy. Badania ankietowe przedsibiorstw pokazuj, e tecznych zabezpieczonych na tych nowych tytulach dostp do gruntów oraz ródel finansowania jest lep- prawnych, a warto nieruchomoci z formalnym ty- szy w warunkach wydajnej rejestracji prawa wlasno- tulem wlasnoci zwikszyla si dwukrotnie w porów- ci nieruchomoci (wykres 5.5). Wydajny rejestr jest naniu z tymi bez formalnego tytulu9. Jedna z analiz skorelowany take ze zwikszonym wskanikiem kre- wykazala, e wród osób, które otrzymaly formalny dytów osób prywatnych jako % PKB, dynamiczniej- tytul wlasnoci, wzroslo zatrudnienie poza domem, co szymi inwestycjami osób prywatnych, niszymi korup- zmniejszylo liczb pracujcych dzieci10. REJESTRACJA PRAWA WŁASNOOECI NIERUCHOMOOECI 39 Nieruchomoci stanowi midzy 1/2 a 2/3 majtku moci podnosz warto formalnego tytulu wlasnoci w wikszoci gospodarek11. W biednych krajach dua i maj znaczenie w uzyskaniu kredytu, nakladach in- ich cz pozostaje niezarejestrowana, a zatem sforma- westycyjnych oraz dla wikszej dynamiki wzrostu go- lizowanie praw wlasnoci do nieruchomoci stanowi spodarczego. tam kwesti zasadnicz. Wydajne rejestry nierucho- Przypisy ruchomoci oraz organizacja katastru. Niektóre z nich zostaly omówione w Doing Business 2005. 3. Zob. Deininger 2003. 1. W Polsce podobnie jak w Niemczech, Austrii, Norwegii i na W- 4. Burns 2005. grzech obowizuje dualizm rejestrów nieruchomoci w ramach 5. Alm, Annez i Modi 2004. których ewidencja gruntów prowadzona jest przez lokaln ad- 6. Burns 2005. ministracj, a ksigi wieczyste umieszczone s w strukturze 7. Bank wiatowy 2004a. sdów [przyp. red.]. 8. Feler 2002. 2. Doing Business koncentruje si na rejestrowaniu wlasnoci nie- 9. Burns 2005; oraz Bank wiatowy 2004a. ruchomoci. Inne wane determinanty praw wlasnoci to: ro- 10. Field 2002. dzaje tytulów prawnych do nieruchomoci, nadzór rynku nie- 11. Ibbotson, Siegel i Love 1985. 41 Chiskie przedsibiorstwa utrzymuj ponad 2 biliony mln kredytobiorców i w pewnych przypadkach wyeg- USD w martwym kapitale, czyli w aktywach, któ- zekwowa wydanie przedmiotu zastawu w sze mie- rych nie mona uy jako zabezpieczenia kredytu ze sicy, a nie jak dotychczas dziesi lat. W nastpstwie wzgldu na ograniczenia prawne1. Wystarczylyby one wzrosly bankowe wskaniki akceptacji wniosków kre- do zbudowania drugiego Wielkiego Muru. Lihong jest dytowych i spadla liczba kredytów nieobslugiwanych. jednym z wielu przedsibiorców dotknitych tym pro- Podejmujc decyzje o udzieleniu kredytu, kredyto- blemem: ,,Kiedy staralem si o kredyt, urzdnik ban- dawcy zwracaj uwag na histori kredytow oraz za- kowy zakwestionowal mój biznesplan, po czym skie- bezpieczenie. Tam gdzie brak jest rejestru kredytobior- rowal mnie do trzech nastpnych, którzy przeprowa- ców i skutecznych regulacji dotyczcych zabezpiecze dzili ze mn rozmowy na temat mojej sytuacji finan- kredytu (ma to miejsce w wikszoci biednych krajów) sowej oraz majtku mojej rodziny. Inny pracownik banki udzielaj mniejszej liczby kredytów. Nie jest za- banku dokonal inspekcji przedsibiorstwa i przejrzal tem zaskoczeniem, e kredyty dla sektora prywatnego ksigi finansowe, lecz nie znalazl nic, co mogloby sta- wynosz rednio 16% PKB w dziesiciu gospodarkach nowi zabezpieczenie kredytu. Musialem poprosi sio- klasyfikowanych na ostatnich miejscach w rankingu str o jego podyrowanie. Dlaczego tak musi by? Mój wedlug kryterium regulacji prawnych i rejestrów sprzy- kuzyn w Malezji zalatwia kredyt w jeden dzie". Odpo- jajcych sprawnemu funkcjonowaniu rynków kredy- wiednie reformy w Chinach s ju w trakcie realizacji, towych (tabela 6.1), a w wiodcej dziesitce krajów bowiem gotowy jest projekt ustawy rozszerzajcy za- odpowiedni wskanik przekracza 120% PKB. kres aktywów, których mona bdzie uy jako zabez- pieczenia kredytu. Planowane jest równie utworzenie biura informacji kredytowej. TABELA 6.1 W zakresie uzyskania kredytu w 2004 r w trzy- Gdzie łatwo uzyskać kredyt, a gdzie nie? dziestu trzech innych krajach dokonano wikszego Najłatwiej Najtrudniej postpu, który ulatwil do niego dostp. Warto pod- kreli, e biedne kraje wykazaly szczególne zaanga- Wielka Brytania Algieria Hongkong (Chiny) Dem. Rep. Konga owanie w tego rodzaju reformy. Wiele z nich utwo- Australia Egipt rzylo lub usprawnilo systemy informacji kredytowej, Botswana Erytrea a kilka wprowadzilo ulatwienia w zakresie ustana- Niemcy Gwinea Malezja Wschodni Tirom wiania zastawu i egzekucji z jego przedmiotu. Indie, Nowa Zelandia Togo które przewodz na licie reformatorów wprowadzily Singapur Laos Irlandia Afganistan obie zmiany, tworzc nowe biuro informacji o kredy- Stany Zjednoczone Kambodża tach konsumenckich oraz wprowadzajc o wiele szyb- Uwaga: Ranking swobody uzyskania kredytu oparty jest na sumie wskaYnika zakresu sze procedury egzekucji umów zastawniczych. Banki uprawnień i wskaYnika zakresu informacji kredytowej. Zob. rozdz. ,,Metodologia". mog obecnie sprawdzi histori kredytow ponad 12 ródło: Baza danych Doing Business. 42 DOING BUSINESS 2006 Kto przeprowadza reformy? bliczne rejestry w Bulgarii, Iranie, Rumunii i Wiet- namie calkowicie zniosly takie minimum. W efek- W 2004 r. dwadziecia pi krajów usprawnilo me- cie, Wietnam odnotowal wzrost liczby kredyto- tody udostpniania informacji kredytowej. Dzialalno biorców w rejestrze o 1/3, a w Bulgarii wzrost byl rozpoczlo osiem nowych prywatnych biur informacji a dziewiciokrotny, ale zmiany te wstrzymaly ini- kredytowej: w Indiach, Indonezji, Republice Kirgiskiej, cjatyw otwarcia prywatnego biura informacji kre- Litwie, Nigerii, Rumunii, Arabii Saudyjskiej i Slowa- dytowej. cji. Nowe rejestry publiczne uruchomiono w Armenii · Udzielanie informacji przez Internet. Bulgarski re- i Azerbejdanie, a kilka sporód z nich jest wci w fa- jestr publiczny uruchomil serwis internetowy, re- zie rozruchu i posiada tylko bardzo ograniczone bazy dukujc czas potrzebny na uzyskanie informa- danych kredytobiorców (tabela 6.2). cji z trzech dni do kilkunastu sekund. W Rwan- Inne reformy systemów informacji kredytowej dzie bank centralny skomputeryzowal baz da- zmierzaly w piciu kierunkach: nych w swoim rejestrze publicznym, cho dane · Wprowadzanie nowych regulacji. W 2004 r. najpo- s nadal zbierane i dystrybuowane rcznie. pularniejsz reform bylo usuwanie barier dla udo- · Podnoszenie jakoci danych. W Mongolii banki ka- stpnienia informacji kredytowej poprzez wpro- rane s grzywn do 900 USD, jeeli nie dokonaj wadzenie specjalnej ustawy lub regulacji (Indie, aktualizacji historii kredytowej. Nepal naloyl kary Kazachstan, Nikaragua, Rosja) lub poprzez wpro- na banki i ich personel za nieujawnianie informacji wadzenie poprawek do prawa bankowego (Azer- kredytowej i liczba kredytobiorców ujtych w ba- bejdan, Kenia, Macedonia, Mauritius). Zmieniony zie danych wzrosla o 13%. Ponad polowa krajów kodeks nowozelandzki uruchomil procedur skarg naklada kary za udostpnianie bldnych informa- i zaale klientów oraz cisl kontrol rzetelno- cji, ale mona jednak w tym pój za daleko. Kiedy ci danych, za kodeks wloski poloyl nacisk na w 2003 r. Tajlandia uczynila dyrektorów biur infor- niezawodno i aktualno raportów kredytowych macji kredytowej osobicie odpowiedzialnymi za oraz skrócil czas przechowywania danych histo- tego typu bldy, tajskie biura zamknito na pi rycznych. Grecja i Urugwaj wprowadzily nowe miesicy, dopóki nie zlagodzono tych regulacji. przepisy w zakresie ochrony danych osobowych, Kraje mog stosowa umiarkowane kary i koncen- aby chroni prywatno kredytobiorców oraz rze- trowa si na podnoszeniu rzetelnoci informacji telno danych. poprzez przepisy o ochronie danych, np. dajc · Rozszerzanie zakresu danych. W Bangladeszu pu- kredytobiorcom prawo wgldu w ich dane i - bliczny rejestr wlczyl informacje dotyczce kart dania wprowadzenia poprawek. kredytowych konsumentów do swojej bazy da- nych. Rejestr egipski ustanowil list kredytobior- TABELA 6.2 ców zalegajcych ze splat zadluenia na kartach Kraje, które posiadają najwięcej informacji kredytowych oraz te, które posiadają ich najmniej? kredytowych oraz splat kredytów samochodo- Kredytobiorcy ujęci w bazach danych jako % dorosłej populacji wych. Honduras wymaga obecnie od wszystkich Najwięcej Najmniej banków, aby przekazywaly zarówno pozytywne, Australia 100 Rep. Kirgiska 0,20 jak i negatywne informacje kredytowe2. W Liba- Kanada 100 Mauretania 0,19 nie, Macedonii, Rumunii i Rwandzie wprowadza Islandia 100 Czad 0,19 si obecnie bardziej szczególowe raporty kredy- Irlandia 100 Nepal 0,14 Norwegia 100 Kenia 0,14 towe. Szwecja 100 Rwanda 0,12 · Wlczanie wikszej liczby kredytów. Publiczny re- Stany Zjednoczone 100 Indonezja 0,09 jestr w Egipcie zmniejszyl minimaln wielko kre- Nowa Zelandia 96 Serbia Czarnogóra 0,08 dytu, powyej której zaczyna si zbiera informa- Argentyna 95 Jemen 0,08 Niemcy 88 Gwinea 0,02 cje, z 6.900 USD do 5.200 USD. Podobnie rejestr w Libanie zmniejszyl minimum z 6.600 USD do Uwaga: Ranking uwzględnia tylko kraje posiadające publiczne lub prywatne rejestry kredytowe (jest ich 111). Pozostałe 44 kraje nie mają rejestrów, a więc i jakichkolwiek 6.000 USD, co przynioslo 10.000 nowych kredy- kredytobiorców ujętych w bazach danych. tobiorców w bazie danych. Z drugiej strony pu- ródło: Baza danych Doing Business. UZYSKANIE KREDYTU 43 cj z zabezpieczenia kredytu (nowe procedury w try- bie przyspieszonym, które wymagaj minimalnego za- angaowania sdów), dziki której jej czas zmniej- szyl si z niemal dziesiciu lat do szeciu miesicy w pewnych przypadkach (wykres 6.1). Chorwacja skrócila o kilka miesicy egzekucj, utrudniajc dlu- nikom jej opónianie, poniewa przedmiotu zastawu moe zosta obecnie przejty i sprzedany nie tylko przez sd, lecz take przez upowanione firmy pry- watne. Natomiast Japonia rozszerzyla zakres dopusz- czalnych zabezpiecze kredytu, wlczajc przyszle na- lenoci (uprzednio tylko nalenoci z biecych trans- akcji mogly stanowi zabezpieczenie). Jeszcze inne reformy ulatwily egzekucj zabezpiecze z upadlych firm. W Brazylii roszczenia zabezpieczonych wierzy- cieli maj teraz w przypadku upadloci pierwszestwo Dziesi krajów ulatwilo zawieranie i egzekucj przed podatkami. W Portugalii wierzyciele uzyskali z umów zastawniczych w 2004 r. (Bonia i Hercego- wiksze uprawnienia do uczestnictwa w reorganiza- wina, Brazylia, Chorwacja, Finlandia, Indie, Japonia, cji upadlej firmy. W Rumunii mog oni obecnie ubie- Rumunia, Serbia i Czarnogóra, Szwecja i Ukraina). Re- ga si o wylczenie ich roszcze ze wstrzymania lub formy w Boni i Hercegowinie, Serbii i Czarnogórze zakazu przejmowania zabezpiecze w przypadku upa- oraz na Ukrainie kompleksowo objly wszystkie regu- dloci, a w Szwecji umoliwiono im ustanawianie bar- lacyjne aspekty transakcji zabezpieczonych tj. ustano- dziej elastycznych rodzajów zabezpiecze z nowym wienie zastawu, pierwszestwa w kolejnoci zaspoko- zmiennym obcieniem pokrywajcym 55% aktywów jenia, rejestracja i egzekucja z przedmiotu zabezpiecze- dlunika i pierwszestwem dla kredytodawcy. nia. Nowe prawo zastawnicze w Boni i Hercegowinie Nie wszystkie reformy zostaly ju wprowadzone. dopuszcza ogólny opis aktywów bdcych przedmio- Dwa lata temu w Serbii i Czarnogórze, przedsibiorca tem zastawu, pozwalajc jednoczenie na stosowanie nie mógl ustanowi zabezpieczenia na majtku rucho- w charakterze zabezpieczenia znacznie szerszego za- mym bez przekazania go w posiadanie wierzyciela. kresu aktywów ni dotychczas, w tym zapasów i na- Teraz dziki ustawie o zastawie, która weszla w ycie lenoci. Uprocilo ono równie egzekucj i wyjanilo w styczniu 2004 r. ten sam przedsibiorca moe usta- zasady kolejnoci przy zaspokojeniu roszcze z za- nowi zabezpieczenie na niemal wszystkich skladni- bezpieczenia. Ponadto kredytodawcy mog obecnie kach majtku ruchomego, bez oddawania ich w po- sprawdzi, czy istniej inne roszczenia do aktywów siadanie. Jeeli kredyt nie zostanie splacony, wierzy- stanowicych zabezpieczenie, przy pomocy elektro- nicznego zunifikowanego rejestru zastawów. TABELA 6.3 Ukraina take rozszerzyla zakres aktywów, które Kto ma największe uprawnienia dla kredytobiorców i wie- mona wykorzysta jako zabezpieczenie kredytu, rzycieli, a kto najmniejsze? a take przyznala zabezpieczonym wierzycielom pra- WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) wo pierwszestwa do ich zastawu i przychodów Największe Najmniejsze z ewentualnej sprzeday. W dodatku umoliwila Hongkong (Chiny) 10 Chiny 2 Singapur 10 Haiti 2 wierzycielom egzekucj z przedmiotu zabezpiecze- Wielka Brytania 10 Laos 2 nia z wlasnej inicjatywy, z pominiciem dotych- Albania 9 Peru 2 czas obowizujcej nader dlugiej procedury sdowej. Australia 9 Jemen 2 Nowy, centralny rejestr zastawów zostal uruchomiony Botswana 9 Egipt 1 Nowa Zelandia 9 Rwanda 1 w sierpniu 2004 r., a korzyci s ju teraz widoczne, Niemcy 8 Turcja 1 bowiem ponad 15.000 powiadomie o umowach za- Malezja 8 Afganistan 0 stawu zostalo zarejestrowanych w pierwszych czterech Holandia 8 Kambodża 0 miesicach od jego otwarcia. Inne kraje wprowadzily Uwaga: Zobacz szczegóły odnoszące się do indeksu. czciowe reformy. Indie znacznie ulatwily egzeku- ródło: Baza danych Doing Business. 44 DOING BUSINESS 2006 ciel moe na mocy prawa przej przedmiot zabez- wia ustanowienie zabezpieczenia na aktywach podle- pieczenia bez potrzeby oddawania sprawy do sdu. gajcych fluktuacji, takich jak zapasy czy nalenoci. Niemniej jednak umowy zastawnicze s wane tylko W efekcie przedsibiorcy w tym kraju musz usta- po zarejestrowaniu, a rejestr jeszcze nie funkcjonuje. nowi zabezpieczenie o wartoci ponad dwukrotnie W zwizku z tym wiele pozostaje jeszcze do zrobienia. przewyszajcej kwot zaciganego kredytu. W Chi- Przepisy prawne w Laosie nie pozwalaj przedsibior- nach ponad dziesi osobnych instytucji rzdowych stwom zastawia aktywów ruchomych bez zrzeczenia rejestruje zabezpieczenia, które maj charakter regio- si tytulu wlasnoci, co lokuje ten kraj w ostatniej dzie- nalny i nie wspólpracuj ze sob, ale wszystkie stosuj sitce w rankingu wedlug kryterium uprawnie kre- papierowe noniki. Kady z tych urzdów wymaga dytobiorców i wierzycieli (tabela 6.3). Kobiety w Le- merytorycznego przegldu umowy o zabezpieczenie sotho nie mog zastawi aktywów bez zgody ma. kredytu, cho dowiadczenie innych krajów wskazuje, W Nikaragui wymagany jest dokladny opis aktywów e wystarczajce jest powiadomienie o zawarciu takiej stanowicych zabezpieczenie umowne, co uniemoli- umowy. Co reformować? · zniesienie barier prawnych w udzielaniu informa- cji kredytowych, Przedsibiorstwa maj lepszy dostp do kredytu w kra- · skoncentrowanie rejestrów publicznych na nadzo- jach, gdzie rejestry kredytowe zawieraj zarówno po- rze, zytywne, jak i negatywne informacje, wlczajc do · ustanowienie pierwszestwa zaspokojenia si z za- nich dane pochodzce od wierzycieli handlowych, de- bezpieczenia przez kredytodawców zabezpieczo- talistów oraz przedsibiorstw uytecznoci publicznej, nych, które nastpnie gromadzone i udostpniane s drog · wprowadzenie przyspieszonych procedur egzeku- elektroniczn. Dostp do kredytów jest szerszy take cyjnych. w krajach, w których prawo dotyczce zabezpiecze Zniesienie barier prawnych w udostpnieniu pozwala na stosowanie w tym celu wszelkiego rodzaju informacji kredytowych aktywów, przewiduje zunifikowany rejestr wszystkich zabezpiecze oraz zezwala na pozasdow egzeku- Przepisy dotyczce tajemnicy bankowej lub ochrony cj przedmiotów zabezpieczenia kredytu. Wszystkie te danych osobowych niekiedy zabraniaj udostpniania charakterystyki s spójne z reformami omawianymi we informacji kredytowych. W Uzbekistanie biuro infor- wczeniejszych edycjach raportu Doing Business. macji kredytowej zarejestrowane w 2000 r. nie moe Ponadto, cztery inne reformy zwikszaj dostp do rozpocz dzialalnoci, poniewa nie zostalo praw- kredytu: nie upowanione do udostpniania danych. W Slowa- UZYSKANIE KREDYTU 45 Skoncentrowanie rejestrów publicznych na nad- zorze Rejestry publiczne mog zastpowa prywatne biura w biednych krajach. W tych ostatnich oraz w przy- padku innych wysoce skoncentrowanych rynków kre- dytowych, uruchomienie prywatnego biura informa- cji kredytowej moe by trudne ze wzgldu na maly popyt. Utworzenie rejestru publicznego daje korzy w postaci przyspieszonego rozpoczcia jego dzialalno- ci, poniewa nie wystpuje wtedy potrzeba tworzenia nowego prawa, bo funkcjonuje on na podstawie regu- lacji dotyczcych banku centralnego. Egzekwowanie przepisów przez nadzór bankowy moe przeciwdzia- la niechci kredytodawców do uczestnictwa w nim. Uruchomienie rejestru publicznego jest równie tanie cji uruchomienie takiego biura opónilo si, bowiem -- rejestr utworzony w Mozambiku kosztowal mniej przepisy prawne ograniczaly zbieranie historycznych ni 1 mln USD. Nadto rejestry publiczne zazwyczaj danych. W niektórych krajach, takich jak Bonia i Her- maj due osignicia, bo zgodnie z niedawnymi ba- cegowina oraz Niemcy, biura mog obej tego typu daniami w biednych krajach zwikszaj one przeplyw ograniczenia, jeli potencjalny kredytobiorca wyrazi kredytu do przedsibiorstw3. na to zgod. W innych, m.in. w Gruzji i Kazachsta- W wikszoci krajów rejestry publiczne s jednak nie, zgoda kredytobiorcy jest jednak niewystarczajca. mniej efektywne ni prywatne biura (wykres 6.3). Pry- watne biura lepiej slu kredytodawcom, majc w swo- Niemniej przepisy w zakresie informacji kredytowej ich bazach danych pi razy wicej informacji na temat mog regulowa upowanienie do zbierania i dystry- kredytobiorców oraz o 73% wyszy wskanik zakresu bucji danych. W 2004 r., pitnacie krajów wprowa- informacji kredytowej. W porównaniu z 90% biur pry- dzilo regulacje w celu zniesienia barier w udostp- watnych mniej ni 10% rejestrów publicznych oferuje nianiu danych (inne reformy mialy charakter admini- takie uslugi jak scoring kredytowy (ocena punktowa stracyjny). W bogatych krajach zauwaalna jest ten- wniosku kredytowego) czy monitoring kredytobiorcy. dencja, by nowe regulacje dotyczce ochrony danych Ale w niektórych krajach prywatne biura radz sobie chronily prywatno kredytobiorców i tworzyly takie z trudem, poniewa publiczne rejestry spelniaj nie- bodce dla podmiotów prowadzcych rejestry, które które z ich funkcji, np. w Armenii, Boliwii, Bulga- zapewnialyby rzetelno danych (wykres 6.2). W Cze- rii, Indonezji i Malezji. W Belgii biuro prywatne za- chach znowelizowano prawo, aby umoliwi wymian mknito w 2003 r. po tym, jak rejestr publiczny roz- informacji midzy instytucjami finansowymi i niefinan- szerzyl zakres swojej dzialalnoci. Rejestry publiczne sowymi. Przepisy w Chorwacji, Islandii, Indiach i Slo- mog jednak pozostawia pole do dzialania biurom wacji nadal tego zabraniaj. W kolejnych 40% pastw prywatnym, koncentrujc si na informacji kredytowej, biura informacji kredytowej nie udostpniaj danych która ma znaczenie z punktu widzenia ryzyka syste- instytucjom niefinansowym i w krajach tych przed- mowego i glównie dotyczy duych kredytów dla kor- sibiorstwa maj znacznie slabszy dostp do kredytu. poracji (tak jest w Austrii, Niemczech i Arabii Saudyj- Wladze pastwowe mog równie zobowiza kredy- skiej). Kolumbijski bank centralny poszedl dalej i za- todawców do przekazywania danych o konsumentach mknl swój rejestr publiczny, gromadzc dane tylko do biur informacji kredytowej, jak uczyniono to po- dla potrzeb nadzoru nad bankami. W krajach, w któ- przez odpowiednie regulacje w Izraelu, Kazachstanie rych rejestry publiczne koncentruj si na nadzorze i Rosji. Kolumbia, Hongkong (Chiny), Meksyk i siedem bankowym, biura prywatne osigaj wysze wska- innych krajów tworzy automatyczny popyt na uslugi niki szczególowoci informacji kredytowej, a ich bazy biur, poniewa instytucje finansowe s zobowizane danych obejmuj wiksz liczb kredytobiorców. Inne do konsultacji z biurami zanim udziel kredytu. rozwizanie polega na polczeniu sil. Biura w Indiach, 46 DOING BUSINESS 2006 pracownicze. W Chinach ustawa o zabezpieczeniach przyznaje pierwszestwo zabezpieczonemu wierzycie- lowi, gdy jednoczenie prawo podatkowe faworyzuje roszczenia z tytulu zaleglych podatków. Reformatorzy musz wic zaj si takimi sprzecznociami w trak- cie nowelizacji przepisów. Ogólnie zasady pierwsze- stwa funkcjonuj najlepiej w warunkach zunifikowa- nego rejestru zastawów, gdzie potencjalni kredyto- dawcy mog latwo ustali, czy istnieje wczeniejsze roszczenie ustanowione na danym aktywie. Nawet je- li roszczenia innych wierzycieli maj pierwszestwo, prawo moe wymaga rejestracji tych roszcze w reje- strze (jest to drugie na licie najlepszych rozwiza dla rynków kredytowych). Reforma ukraiska wprowa- dzila obowizek rejestracji wszystkich roszcze, w tym pastwowych. Jeeli wic roszczenia z tytulu podat- Sri Lance i Tajlandii powstaly jako partnerstwo pry- ków nie zostan zarejestrowane, utrac pierwsze- watno-publiczne. Chile zlecilo prowadzenie rejestru stwo. Dziki takim rozwizaniom banki mog osza- prywatnemu podmiotowi na zasadzie outsourcingu. cowa ryzyko i przyzna kredyt lub odmówi jego Biura w Rumunii, Arabii Saudyjskiej i Singapurze s udzielenia. prywatne, lecz zostaly utworzone z pomoc banku Wprowadzenie przyspieszonych procedur egze- centralnego. Niektóre rejestry publiczne zbieraj infor- kucyjnych macje od banków i udostpniaj je biurom prywatnym (tak jest m.in. w Argentynie, Boliwii i Republice Do- Gdy stosowane s przyspieszone procedury, egze- minikany). W marcu 2005 r. nepalski rejestr publiczny kucja zabezpieczonego roszczenia nastpuje sprawnie, przybral posta prawn spólki z ograniczon odpo- kiedy sprawa trafia do sdu. W przyspieszonej pro- wiedzialnoci, bdcej w 90% wlasnoci instytucji cedurze przed sdem przedstawi trzeba tylko dwa finansowych i w 10% banku centralnego. dokumenty tj. wan umow o ustanowieniu zabez- pieczenia oraz dowód braku splaty kredytu. Przyspie- Ustanowienie pierwszestwa zaspokojenia si szony tryb ma zastosowanie w 56 krajach i dziki z zabezpieczenia przez kredytodawców zabez- niemu czas egzekucji skrócony zostal o 50%, w po- pieczonych równaniu z krajami, które stosuj inne rodki prawne. Zabezpieczenie kredytu na aktywach zmniejsza ryzyko Kiedy wierzyciele mog zaj i sprzeda zabezpiecze- kredytowe, a przedsibiorcy daje dogodniejsze wa- nie bez uciekania si do decyzji sdu, egzekucja umów runki kredytowe. Korzyci te jednak ulegaj zmniejsze- moe by jeszcze szybsza, ale tryb przyspieszony jest niu, jeeli zabezpieczony wierzyciel traci pierwsze- wany równie z punktu widzenia ochrony egzeku- stwo na rzecz roszcze innych podmiotów takich jak cji pozasdowej. Albania wprowadzila procedury przy- urzdy skarbowe, pracownicy, wierzyciele z orzecze- spieszone w 1999 r. Posiadajc zarejestrowan umow niem sdowym, nabywcy aktywów stanowicych za- o ustanowieniu zabezpieczenia wierzytelnoci, kredy- bezpieczenie itd. Utrata taka moe te wystpi w pro- todawca moe wystpi o sdowy nakaz egzekucyjny cedurze upadlociowej i poza ni, ale dostpno kre- w sytuacji braku splaty kredytu po powiadomieniu dytu jest wiksza, kiedy zabezpieczeni kredytodawcy dlunika z piciodniowym wyprzedzeniem. Nakaz wy- maj absolutne pierwszestwo (wykres 6.4). dawany jest w cigu kilku dni na podstawie którego Reforma w zakresie transakcji zabezpieczonych komornik moe zaj zabezpieczenie i przekaza je i upadloci nie zawsze jednak wystarcza do zapew- kredytodawcy. Egzekucja trwa krócej ni miesic. Bul- nienia pierwszestwa. Wplyw mog tu mie take garia, Indie i Rumunia wprowadzily podobne proce- inne regulacje, np. ustawa o spólkach w Malawi daje dury. Takie reformy s szczególnie efektywne, kiedy pierwszestwo roszczeniom zabezpieczonych wierzy- ograniczaj podstawy do odwolywania si oraz kiedy cieli, ale prawo pracy wysuwa na czolo roszczenia zloenie odwolania nie wstrzymuje egzekucji. UZYSKANIE KREDYTU 47 Dlaczego reformować? uprawnie oraz udziela si wicej informacji kredy- towych, liczba kredytów zagroonych jest nisza, co Przedsibiorstwa uzyskuj lepszy dostp do kredy- przeklada si na mniejsze ryzyko dla stabilnoci sys- tów i lepsze warunki kredytowania, gdy kredyto- temu finansowego (wykres 6.5). A lepiej funkcjonu- dawcy i kredytobiorcy maj wiksze uprawnienia i do- jce rynki kredytowe sprzyjaj zwikszaniu poziomu stp do rzetelnych informacji kredytowych4. Przykla- inwestycji i wzrostu gospodarczego6. Male firmy oraz dowo w Rumunii w 1999 r. rozszerzono zakres akty- kobiety, które napotykaj na najwiksze bariery w do- stpie do kredytu, zyskuj najwicej, kiedy regulacje wów mogcych stanowi zabezpieczenie, doprecyzo- dotyczce zabezpiecze oraz informacji kredytowej wano zasady pierwszestwa oraz przyspieszono egze- wspieraj podejmowanie decyzji kredytowych7. Nie- kucj. Wprowadzono take internetowy rejestr zasta- które pastwa próbuj chroni kredytobiorców, ogra- wów i od tego czasu zarejestrowano ponad 200.000 niczajc moliwoci przyjmowania i prowadzenia eg- powiadomie o ustanowieniu zabezpieczenia. Liczba zekucji z przedmiotu zabezpieczenia przez kredyto- kredytobiorców wzrosla trzykrotnie, a kwota udzielo- dawców. Przepisy w Beninie i Syrii nakladaj górny nych kredytów o 50%. Spadlo take oprocentowanie pulap oprocentowania, które mog pobiera kredyto- kredytów5. Po tym jak Slowacja przyjla regulacje po- dawcy, a Wybrzee Koci Sloniowej i Wlochy chro- zwalajce na zastaw na aktywach ruchomych, ponad ni dlunika przed egzekucj dlugu przez caly okres 70% kredytów na zaloenie nowych firm zostalo za- postpowania upadlociowego, w którym masa upa- bezpieczonych takimi aktywami, a kredyty prywatne dlociowa zostaje drastycznie uszczuplona. Nie s to wzrosly o 10% w cigu roku. rozwizania efektywne z punktu widzenia rynku, bo- Korzyci nie ograniczaj si jednak tylko do po- wiem najlepszym sposobem wsparcia kredytobiorcom szerzenia dostpu do kredytu. W krajach, w których jest poprawa jakoci informacji kredytowych oraz ula- kredytobiorcom i kredytodawcom przyznano wicej twienia w ustanawianiu i egzekucji zabezpiecze. Przypisy 3. Djankov, McLiesh i Shleifer 2005. 4. Davydenko i Franks 2005; Qian i Stragan 2005; Djankov, McLiesh i Shleifer 2005; oraz Avery, Calem i Canner 2004. 1. Na podstawie krajowych statystyk. 2. Pozytywne informacje obejmuj posiadane kredyty i histori 5. Chaves, de la Pena i Fleisig 2005. splat na rachunkach, których status jest bez zarzutu, a nega- 6. Acemoglu 2001; oraz King i Levine 1993. tywne informacje obejmuj niesplacone kredyty oraz opónie- 7. Bank wiatowy 2004a; oraz Love i Mylenko 2003. nia w platnociach. 57 Pobór podatków od dawna jest dzialalnoci pogar- placenia podatków. Dzialajc w tym systemie podat- dzan. Ju w czasach biblijnych faryzeusze pytali kry- kowym, firma ma do uiszczenia 113 platnoci podat- tycznie apostolów: ,,Dlaczego wasz nauczyciel spo- kowych w trzech urzdach pastwowych, a wszystko ywa posilki z poborcami podatków i grzesznikami?"1. przekazywane jest na nonikach papierowych i zabiera Sprawy nie ulegly poprawie take w czasach Rewolu- 1.188 godzin. Zwrot nadplaconego podatku trwa dwa cji Francuskiej, bowiem poborcy podatkowi byli ska- lata. Taka zloono oraz powolno czyni bialoruski zywani za zdrad i wyslani na gilotyn. A jednak po- system podatkowy jednym z najbardziej uciliwych datki s niezbdne, bo bez nich nie byloby pienidzy na wiecie (ramka 8.1). na budow szkól, szpitali, sdów, dróg, lotnisk i ca- Argumenty na rzecz reform podatkowych zwykle lej pozostalej infrastruktury, która wplywa na produk- klad nacisk na wysoko stóp podatkowych, zwlasz- tywno i zamono przedsibiorstw i spoleczestwa. cza podatku dochodowego od przedsibiorstw, ale jest Tym niemniej, s dobre i zle metody poboru podat- to mylce z trzech powodów. Po pierwsze, podatki ków. Wyobramy sobie redniej wielkoci przedsi- dochodowe stanowi tylko maly ulamek calkowitego biorstwo (TaxpayerCo), które produkuje i sprzedaje obcienia podatkowego przedsibiorstw (przecitnie towary konsumpcyjne. W Hongkongu (Chiny) firma poniej 25%). Na przyklad na Wgrzech podatek do- placi jeden podatek dochodowy i jeden podatek pali- chodowy od przedsibiorstw wynosi nominalnie tylko wowy, czyli lcznie 14% zysku brutto (przychody ze sprzeday pomniejszone o koszty materialów i robo- cizny -- wykres 8.1). Zastosowanie si do przepisów podatkowych wymaga jednego, elektronicznego, ze- znania rocznie, którego przygotowanie i zloenie za- biera, zgodnie z regulacjami podatkowymi, okolo 80 godzin. Tymczasem na Bialorusi TaxpayerCo podlega jedenastu podatkom, takim jak podatek dochodowy, podatek od wartoci dodanej (VAT), oplata transpor- towa, podatek gruntowy, podatek od nieruchomoci, podatek ekologiczny, podatek paliwowy oraz podatek obrotowy tzn. opodatkowane s naklady i ponownie wyniki z dzialalnoci. Pomimo licznych ulg i zwol- nie, wymagane platnoci sumuj si do 122% zysku brutto, co stawia przedsibiorstwo przed alternatyw albo zaprzestania dzialalnoci albo uchylania si od 58 DOING BUSINESS 2006 RAMKA 8.1 Gdzie placenie podatków jest latwe, a gdzie nie? Podczas przygotowywania raportu Doing Business zwró- Całkowite obciążenie podatkowe przedsiębiorstwa cono si do ksigowych w 155 krajach o dokonanie oceny (% zysku brutto) sprawozda finansowych oraz listy transakcji przyklado- Najniższe Nawyższe wego przedsibiorstwa nazwanego TaxpayerCo 2 . Przed- Arabia Saudyjska 1 Uzbekistan 76 sibiorstwo zaczynalo dzialalno majc t sam pozycj Oman 5 Mauretania 76 finansow w kadym kraju, a respondentów zapytano o cal- Irak 6 Urugwaj 80 kowite obcienie podatkowe przedsibiorstwa i o organi- Kuwejt 8 Argentyna 98 zacj procesu placenia podatków. W kalkulacji calkowitego Zjedn. Emiraty Arabskie 9 Białoruoe 122 Malezja 12 Jemen 129 obcienia uwzgldniane s wszystkie podatki od docho- Hongkong (Chiny) 14 Dem. Rep. Konga 135 dowego i podatku VAT, a po ekologiczny i tzw. podatek Iran 15 Brazylia 148 reklamowy (ang. advertising tax) oraz ulgi i zwolnienia3. Portoryko 18 Sierra Leone 164 Przykladowo w Urugwaju VAT wynosi 23% wartoci Singapur 20 Burundi 173 dodanej (przychody ze sprzeday pomniejszone o koszty Płatnooeci (liczba rocznie) materialowe), ale kiedy uwzgldni si koszty robocizny, uzyskujemy wynik 41% zysku brutto (przychody ze sprze- Najmniej Najwięcej day pomniejszone o koszty materialów i robocizny). Po Hongkong (Chiny) 1 Wybrzeże Kooeci Słoniowej 71 uwzgldnieniu ulg i zwolnie, podatek dochodowy od Afganistan 2 Jamajka 72 Norwegia 3 Booenia i Hercegowina 73 przedsibiorstw wynosi 30% zysku netto, co równa si 11% Szwecja 5 Benin 75 zysku brutto. Ponadto firma placi jeszcze na system ubez- Mauritius 7 Ukraina 84 piecze spolecznych -- 27% zysku brutto, uiszcza podatek Portugalia 7 Rep. Dominikany 85 kapitalowy -- 1%, oraz osiem innych podatków w lcznej Hiszpania 7 Rep. Konga 94 wysokoci 1% zysku brutto. W ten sposób wszystkie ob- Chile 8 Rep. Kirgiska 95 Irlandia 8 Białoruoe 113 cienia podatkowe sumuj si do 80% zysku brutto, co Nowa Zelandia 8 Uzbekistan 118 pozostawia w rkach TaxpayerCo tylko 20% na pokrycie wszystkich innych wydatków, utrzymanie urzdze, inwe- Czas potrzebny do zastosowania się do regulacji podatkowych stycje w nowe produkty oraz dywidendy dla udzialowców. (liczba godzin rocznie) Urugwaj naley do dziesitki krajów o najwyszym opodat- Najmniej Najwięcej kowaniu przedsibiorstw. W szeciu z tych krajów, suma Zjednoczone Emiraty Arabskie 12 Republika Czeska 930 podatków przewysza zysk brutto. TaxpayerCo nie dziala- Singapur 30 Wyspy OEw. Tomasza i Książęca 1.008 loby w sektorze oficjalnym w takich krajach. Ale równie Irak 48 Wietnam 1.050 w wielu innych krajach wystpuj silne bodce sklaniajce Namibia 50 Boliwia 1.080 do uchylania si od placenia podatków. W Albanii uchy- Etiopia 52 Armenia 1.120 Oman 52 Nigeria 1.120 lenie si od placenia 20% calkowitych obcie podatko- Tajlandia 52 Białoruoe 1.188 wych zwiksza zysk brutto przedsibiorstwa o 50%, w Kenii Hiszpania 56 Kamerun 1.300 o 43%, a w Boliwii o 35%. Szwajcaria 63 Ukraina 2.185 Wymagania administracyjne w zakresie poboru podat- Nowa Zelandia 70 Brazylia 2.600 ków s równie uciliwe w szeregu krajów. Doing Busi- Swoboda płacenia podatków ness zbadal liczb platnoci, które firma TaxpayerCo mu- sialaby uici urzdom podatkowym oraz czas potrzebny Najłatwiej Najtrudniej na przygotowanie i zloenie zezna podatkowych. Otó, Hongkong (Chiny) Urugwaj na Ukrainie trzeba uici 84 platnoci, co zabiera 2.185 go- Zjednoczone Emiraty Arabskie Boliwia dzin, a w Estonii tylko jedenacie, na co potrzeba 104 go- Oman Wenezuela Arabia Saudyjska Armenia dzin. Ranking swobody placenia podatków wyraa redni Kuwejt Kolumbia z pozycji danego kraju w rankingach wedlug nastpujcych Irak Algieria kryteriów: calkowite obcienie podatkowe, liczba platno- Afganistan Ukraina ci i naklad czasu potrzebny na sprostanie wymaganiom. Singapur Rep. Konga Szwajcaria Mauretania W krajach Bliskiego Wschodu oraz Azji Wschodniej place- Malezja Białoruoe nie podatków jest najlatwiejsze. Kraje Ameryki Laciskiej maj najwiksze obcienia, glównie z powodu wysokich Uwaga: Zysk brutto to przychody ze sprzedaży pomniejszone o koszty materiałów i robo- kosztów dostosowania si do wymaga. W nastpnej kolej- cizny. Ranking swobody płacenia podatków to oerednia pozycji kraju w rankingach według kryteriów całkowitego obciążenia podatkowego, liczby płatnooeci oraz czasu potrzebnego noci jest Afryka, glównie ze wzgldu na wysokie podatki, do zastosowania się do regulacji podatkowych. Rozdział ,,Metodologia" zawiera więcej natomiast kraje OECD s pod wzgldem obcie admi- szczegółów. nistracyjnych najlepszym miejscem do placenia podatków, ródło: Baza danych Doing Business. a wysoko podatków jest w nich umiarkowana. PŁACENIE PODATKÓW 59 16% zysku netto, lecz calkowity ciar podatkowy Wreszcie przedsibiorstwa s zainteresowane tym, równy jest 57% zysku brutto, poniewa dochodz jesz- co dostaj w zamian za zaplacone podatki. Finlan- cze VAT, podatek od nieruchomoci, podatek grun- dia ma wysze podatki ni Meksyk, odpowiednio 52% towy, podatek lokalny, podatek unijny, podatek od i 31% zysku brutto, lecz fiskie firmy maj mniej powo- rodków transportu i dziewi innych podatków, po dów, by narzeka na obcienia podatkowe. Fakt, e uwzgldnieniu ulg i zwolnie. W kilku krajach Europy oceny przedsibiorców lokuj Finlandi wród dzie- Wschodniej uproszczenie systemu nie mialo oczeki- siciu krajów wiodcych pod wzgldem infrastruk- wanego wplywu na percepcj barier dla przedsibior- tury i uslug publicznych zapewne ma z tym co czoci, po czci ze wzgldu na to, e uproszczenie wspólnego. Bogate kraje maj na ogól nisze i mniej dotyczylo wylcznie podatku dochodowego4. skomplikowane podatki pobierane od przedsibiorstw Po drugie, stopie skomplikowania procesu sto- (wykres 8.2). Proste, umiarkowanie wysokie podatki sowania si do przepisów podatkowych równie ma i szybka, tania organizacja ich poboru s mniej klo- znaczenie. Norwegia pobiera 60% zysku brutto przed- potliwe dla przedsibiorstw i oznaczaj wysze przy- sibiorstw za porednictwem trzech podatków, ale do- chody dla pastwa. W przeciwiestwie do krajów bo- kumenty skladane s drog elektroniczn. Z kolei na gatych, biedne kraje przerzucaj obowizki organiza- Filipinach wymagane jest placenie a czternastu po- cyjne zwizane z poborem podatków na przedsibior- datków i kontaktowanie si przedsibiorstwa z orga- stwa i ka im placi wysze stawki. Takie uciliwe nami podatkowymi 62 razy w celu scignicia 46% systemy podatkowe stanowi zacht do uchylania si zysku brutto. Firmy w 90% badanych krajów wska- od ich placenia. W Stanach Zjednoczonych podatki od zuj organizacj poboru podatków jako jedn z piciu przedsibiorstw wynosz 21% zysku brutto i jeli firma najwikszych barier dla prowadzenia dzialalnoci go- mialaby 100 USD zysku brutto, uniknicie 1/5 obci- spodarczej. Dlatego te w niektórych gospodarkach, e podatkowych zwikszyloby jej zysk brutto po opo- do których naley Bangladesz, Kamboda, Republika datkowaniu z 79 USD do 83 USD, co byloby równo- Kirgiska, Rosja i Uzbekistan kontakty z urzdami skar- znaczne z zwikszeniem zysku brutto o 5%. Natomiast bowymi uwaane s za wikszy problem ni stawki w Mauretanii zysk podskoczylby wówczas o 63% (wy- podatków5. kres 8.3). 60 DOING BUSINESS 2006 Kto przeprowadza reformy? 20% podatek dochodowy od przedsibiorstw i liniowy w wysokoci 12% (redukcja z 20%) na dochody od Dwadziecia osiem krajów wprowadzilo istotne zmia- osób fizycznych. Ponadto, obcienia z tytulu ubez- ny do swoich systemów podatkowych w 2004 r. Wik- piecze zostaly zmniejszone z 33% do 20%, liczba po- szo krajów, zgodnie z ogóln tendencj w systemie datków z 21 do 9, a faktury i rachunki zostaly uprosz- podatków od przedsibiorstw, zredukowala stopy po- czone. Natomiast Serbia i Czarnogóra poszla w innym datkowe, za kilka skupilo si na zwikszaniu dys- kierunku, dolczajc do 90% krajów stosujcych VAT. cypliny podatkowej i podstawy opodatkowania, po- Korzyci s oczywiste: VAT pozwala unikn kaskady szerzajc w ten sposób przychody, przy jednocze- podatkowej, gdzie placi si podatki od podatków (jest snym obnieniu lub utrzymaniu dotychczasowych sta- to take taki podatek, który czciowo sam si eg- wek. W 1994 r. Estonia dokonala radykalnej reformy zekwuje, bo skoro przedsibiorstwa otrzymuj zwrot swojego systemu podatkowego, wprowadzajc 26% uiszczonego VAT od zakupów, preferuj handel z in- stawk podatku liniowego od dochodów od osób nymi firmami zarejestrowanymi jako platnicy VAT). Re- prawnych i fizycznych. Jej sukces zdopingowal inne dukcje stawek podatku dochodowego od przedsi- kraje wschodnioeuropejskie do podjcia podobnych biorstw rozpowszechnily si równie w innych kra- kroków. W 2004 r. Rumunia i Gruzja dolczyly do jach Europy Wschodniej, potwierdzajc wiodc po- grona reformatorów. Rumunia wprowadzila 16% po- zycj tego regionu wród reformatorów podatkowych datek liniowy i zredukowala obcienia wynagrodze (tabela 8.1). Kraje Europy Zachodniej take wlczyly (cho na poziomie 49,5% pozostaj one wci wyso- si w t tendencj, czciowo w odpowiedzi na kon- kie). Nowa ordynacja podatkowa w Gruzji naklada kurencj ze strony nowych czlonków UE. Mimo e cicia w podatku dochodowym byly najpopularniejsz reform, ich wplyw jest stosunkowo maly, poniewa TABELA 8.1 w kategoriach ogólnych podatki dochodowe stanowi Większooeć reform podatkowych w 2004 r. dotyczyła Eu- tylko okolo 1/4 podatków placonych przez przedsi- ropy Wschodniej i stawek podatku dochodowego od biorstwa (wykres 8.4) przedsiębiorstw Inne kraje koncentrowaly si na reformowaniu Liczba Reformy, w tym obniżka administracyjnych aspektów systemu podatkowego. przeprowadzonych stawek podatku Region reform dochodowego (%) Hiszpania wprowadzila zasady usprawniajce proce- dury kontroli i odwola, w tym podwyszajc kary. Europa Wschodnia 12 Albania z 25 do 23 i Azja OErodkowa Bułgaria z 19,5 do 15 Litwa uczynila tak samo, a ponadto umoliwila elek- Czechy z 28 do 26 troniczne skladanie zezna podatkowych. Niemniej Estonia z 26 do 24 Łotwa z 19 do 15 urzdnicy podatkowi na Litwie musz obecnie uza- Mołdowa z 20 do 18 sadnia wszelkie korekty oblicze podatkowych. Polska z 27 do 19 Przedsibiorstwa w Afryce maj najwysze po- Uzbekistan z 18 do 15 datki (zob. wykres 8.4). W 2004 r. trzy kraje w tym Kraje OECD o wysokim 6 Austria z 34 do 25 regionie (Ghana, Tanzania i Senegal) znowelizowaly dochodzie narodowym Dania z 30 do 28 Finlandia z 29 do 26 swoje ordynacje podatkowe i zmniejszyly obcie- Grecja z 35 do 32 nia podatkowe. Ghana zredukowala stawki podatków Holandia z 34,5 do 31,5 od przedsibiorstw i uruchomila jednostk administra- Afryka Subsaharyjska 3 Ghana z 32,5 do 28 cyjn, której zadaniem jest ulatwienie spraw podatko- Senegal z 35 do 33 wych przez due przedsibiorstwa, ale podniosla VAT Ameryka Łacińska 2 Meksyk z 33 do 30 i Karaiby o 2,5 punktu procentowego. W Tanzanii 75% przed- sibiorstw skary si, e podatki i zwizane z nimi Azja Południowa 1 Afganistan z 25 do 20 formalnoci stanowi powan przeszkod6. Sytuacja Azja Wschodnia 0 i rejon Pacyfiku zmienia si ju jednak na lepsze. Nowe regulacje do- Bliski Wschód 0 tyczce podatku dochodowego poszerzyly podstaw i Afryka Północna opodatkowania, likwidujc luki w regulacjach i wpro- ródło: Baza danych Doing Business. wadzily zasady wikszej samodzielnoci podatników PŁACENIE PODATKÓW 61 Z drugiej strony obcienia podatkowe wzrosly w Re- publice Dominikany, w której VAT podniesiono z 12% do 16%. Kilka innych krajów w regionie wprowadzilo równie mniej istotne reformy. Przykladowo Hondu- ras zmodyfikowal kary w celu zwikszenia dyscypliny podatkowej, lagodzc sankcje za opónienia w plat- nociach i zmieniajc kwalifikacj prawn uchylania si od placenia podatków z przestpstwa cywilnego na przestpstwo karne. Argentyna rozszerzyla zakres podatku od transakcji finansowych, a Boliwia wpro- wadzila taki podatek. rodki pomocowe stanowi ponad polow wply- wów do budetu w Afganistanie. Wraz z wprowadze- niem nowego prawa podatkowego sytuacja ta moe zacz si zmienia. Przygotowujc podstawy pod nowe prawo nadane zostaly numery identyfikacji po- (ang. taxpayer self-assessment). Pozytywne zmiany za- datkowej, a podatek dochodowy zredukowano z 25% szly take w Senegalu. Male firmy mog teraz placi je- do 20%. Take w Azji Poludniowej, Nepal podniósl den podatek, który ma nisz stawk i obejmuje cztery VAT z 10% do 13%, a Indie i Pakistan kontynu- wczeniej obowizujce podatki. W dodatku, aby po- owaly wprowadzanie w ycie reform zapocztkowa- szerzy podstaw opodatkowania zniesiono kilka ro- nych przed 2004 r. dzajów zwolnie podatkowych, a stawka podatku do- Regiony z najniszymi stawkami podatkowymi tzn. chodowego od przedsibiorstw spadla z 35% do 33%. Azja Wschodnia i Pacyfik oraz Bliski Wschód i Afryka Mauretania poszla inn drog, podnoszc stawk po- Pólnocna przeprowadzily w 2004 r. najmniej reform. datkow z 20% do 25%, stajc si w ten sposób jedy- W Samoa podwyszono VAT z 10% do 12,5%, a Ara- nym krajem, który podniósl podatek dochodowy od bia Saudyjska zreformowala prawo podatkowe, lecz przedsibiorstw w latach 2004­2005. zmiany dotycz tylko firm zagranicznych. Jak w wielu W Ameryce Laciskiej, Meksyk zredukowal poda- ssiednich pastwach, budet tego pastwa finanso- tek dochodowy od przedsibiorstw z 33% do 30% i za- wany jest z dochodów ze sprzeday ropy naftowej. powiedzial dalsze cicia w nastpnych dwóch latach. Efektem takiej sytuacji jest fakt, e przedsibiorstwa Salwador zmienil przepisy dotyczce VAT i podatku z tego regionu plac podatki nalece do najniszych dochodowego oraz ordynacj podatkow w celu roz- na wiecie. Ponadto, Maroko wprowadzilo pewne re- szerzenia podstawy opodatkowania. Wprowadzil rów- formy organizacyjne, m.in. nowe przepisy finansowe nie comiesiczn zaliczk na VAT w wysokoci 1%. wprowadzaj 10% kar za opónienia w platnociach. Co reformować? · uproszczenie formalnoci w skladaniu zezna po- datkowych, Reformy podatkowe wywoluj debat polityczn · poszerzenie podstawy opodatkowania poprzez utrzymanie umiarkowanych stawek podatkowych i mog napotyka na gorce sprzeciwy. Zarówno jed- w krajach rozwijajcych si. nak przedsibiorstwa jak i pastwo odnosz korzyci z prostych i sprawiedliwych podatków, które sprzy- Konsolidacja podatków jaj wzrostowi gospodarczemu. Oto cztery sposoby na ,,Nasz system charakteryzuje zalew podatków, które rozpoczcie reform podatkowych: obciaj przedsibiorstwa nadmiern prac papier- · konsolidacja podatków, kow. Podstawowe podatki to podatek dochodowy, · zmniejszenie liczby zwolnie i przywilejów, podatek od wartoci dodanej, clo importowe, podatek 62 DOING BUSINESS 2006 eksportowy, akcyza i akcyza specjalna, lokalny poda- formy powinny obj akcyz i oplaty skarbowe, któ- tek obrotowy oraz podatek od nieruchomoci. Dalej rych pobieranie jest kosztowne, za przychód nie- id podatki na rónych szczeblach administracji pa- wielki oraz szczególnego rodzaju podatki, które znie- stwowej. Istniej równie obcienie z tytulu ubez- ksztalcaj sam jego ide. Przykladem jest podatek ob- pieczenia spolecznego, podatek od transakcji debe- rotowy, którym obciane s najpierw naklady firmy, towych, podatek od obrotu akcjami, oplata za obslug a nastpnie jej wyniki, co prowadzi do sytuacji, e pla- gospodarcz, podatek od transakcji finansowych oraz cony jest podatek od podatku. Glówna alternatywa dla rozmaite oplaty skarbowe. Mamy równie caly szereg podatku obrotowego tj. VAT naklada podatek tylko na podatków wlaciwych dla danych bran. To wszystko rónic wartoci midzy nakladami a wynikami (war- jest zdecydowanie zbyt skomplikowane" -- mówi Anil, to dodana), przez co unika si podwójnego opodat- ksigowy ze Sri Lanki. Wiksza liczba podatków wy- kowania. Jeszcze innym rozwizaniem jest podatek od maga czstszych kontaktów przedsibiorstw z urz- sprzeday, który dziala tak samo, uwzgldniajc jedy- dami skarbowymi. Nie dziwi zatem, i przedsibior- nie wyniki, jak to ma miejsce w Stanach Zjednoczo- stwa skar si, e wiksza liczba podatków oznacza nych. Mozambik zniósl podatek obrotowy w 1999 r., wicej klopotów (wykres 8.5). Problem jest najbar- zastpujc go VAT, co te uczynila Gruzja w ramach dziej widoczny w biednych krajach, które w wikszym reformy z 2004 r. (podatek obrotowy pobierany byl stopniu bazuj na ,,innych podatkach" ni na podatku wczeniej niezalenie od VAT). Jednak dwadziecia dochodowym i VAT. Na przyklad w Tanzanii lokalne dwa inne kraje wci utrzymuj podatek obrotowy, wladze nakladaj na przedsibiorstwa 50 rónego ro- a wród nich Argentyna, Bialoru i Tunezja. W pra- dzaju podatków i oplat7. Niemniej liczba podatków wie wszystkich krajach funkcjonuje równie VAT lub bywa te problemem w niektórych bogatych krajach. podatek od sprzeday. W Nowym Jorku podatki dochodowe s nakladane na szczeblu municypalnym, stanowym oraz federalnym8, Zmniejszenie liczby zwolnie i przywilejów a kady jest obliczany od innej podstawy opodatko- Systemy podatkowe uksztaltowane zostaly w wyniku wania, wic przedsibiorstwa musz prowadzi trzy cierania si konkurujcych ze sob sil politycznych, zestawy ksig rachunkowych. Takie podejcie pociga wysilków lobbystów oraz prób stymulacji okrelo- za sob równie wysze koszty poboru podatków. nych bran lub dziala. W wikszoci krajów pro- Reformatorzy mog kierowa si przykladem Gru- cesy te zaowocowaly wieloci zwolnie, ulg, przy- zji, która w 2004 r. zredukowala liczb podatków z 21 wilejów oraz innych form, nie wspominajc o coraz do 9. Przedsibiorstwa bardzo chwalily nowy, prost- bardziej skomplikowanych ordynacjach podatkowych. szy system9. W 2001 r. Rosja skonsolidowala kilka W Czechach prawo podatkowe zwikszylo sw obj- podatków od przedsibiorstw, zmniejszajc ich liczb to ponad czterokrotnie w cigu ostatnich dziesi lat z 20 do 1510, a Iran niedawno polczyl trzy podatki (z 10.000 do 44.000 stron), a w Australii z 3.600 do w jednym, aby ulatwi dokonywanie platnoci. Nie- 9.600 stron. Zwolnienia prowadz do erozji podstawy które podatki mona te calkowicie znie. Ale re- opodatkowania, bowiem przedsibiorstwa pozostajce w takim systemie podatkowym musz placi wicej. System staje si mniej przejrzysty, utrzymanie go jest drosze i znieksztalca si alokacj zasobów. W do- datku programy zacht tworz okazje do zachowa typu rent-seeking11 oraz odwolywania si do tzw. ar- bitrau, gdy firmy d do zminimalizowania swoich podatków za pomoc legalnych metod manipulowa- nia dochodem12. Reforma przeprowadzona w 2004 r. w Estonii zastpila system podatkowy zawierajcy sze- reg ulg i zwolnie jednolitym podatkiem liniowym bez jakichkolwiek zwolnie. ,,Nie moemy sobie pozwoli na utrzymywanie bardziej skomplikowanego systemu" -- powiedzial przedstawiciel tamtejszego Ministerstwa Finansów. Podstawa opodatkowania ulegla w Esto- nii poszerzeniu, a wplywy do budetu nie ucierpialy. PŁACENIE PODATKÓW 63 W 2003 r. Slowacja uprocila swój zawily system podat- internetow form skladania deklaracji lub które nie kowy, wprowadzajc jednolity podatek liniowy, z po- dysponuj technologi, umoliwiajc skladanie de- dobnym skutkiem jak w Estonii13. Kolumbia, Salwa- klaracji drog elektroniczn. W wielu krajach formula- dor, Indonezja, Jamajka i Meksyk zlikwidowaly wypa- rze zezna podatkowych czy te formularze platnoci czenia systemu podatkowego wycofujc nieefektywne s naszpikowane szeregiem rubryk dotyczcych ró- programy zacht i tym samym zwikszyly wplywy do nych informacji, które nigdy potem nie s przetwa- budetu14. rzane. W Polsce, w latach dziewidziesitych formu- larz miesicznej deklaracji VAT wymagal 105 wpisów, Uproszczenie formalnoci w skladaniu zezna w tym 37 tylko dla potrzeb identyfikacji oraz 38 slu- podatkowych cych obliczeniom16. W pewnym okresie przedsi- Popularn metod uproszczenia platnoci podatko- biorcy musieli bra podstemplowan faktur VAT za wych jest umoliwienie zloenia deklaracji podat- kady biznesowy lunch. Na szczcie sytuacja ulegla kowych drog elektroniczn. Przedsibiorstwa mog poprawie, lecz nadal comiesiczna deklaracja zajmuje wprowadzi dane finansowe i wysla je przyciskajc dwie strony i trzeba powici jej wypelnieniu trzy jeden klawisz bez koniecznoci samodzielnego wy- dni w roku. W porównaniu w Szwajcarii wystarcza konywania oblicze podatkowych. Bldy wychwy- strona na kwartal i dzie w roku, by zalatwi formal- tywane s natychmiast, a zeznania przetwarzane s noci zwizane z VAT. Niemniej jednak Brazylia wci bardzo szybko. Singapur byl liderem tych przemian. pozostaje w tyle, bo do zaplaty podatku dochodo- Na pocztku lat dziewidziesitych urzd podatkowy wego wymaganych jest sze formularzy, z których dla tego kraju zmagal si z wci rosncymi opónieniami wypelnienia tylko jednego podatnicy musz najpierw w przetwarzaniu deklaracji podatkowych i mial najni- przeczyta 300 stron instrukcji (dla VAT wymagane s szy wskanik zadowolenia obywateli z pracy urzdu co najmniej trzy formularze). Eliminacja zbdnej pracy sporód wszystkich instytucji pastwowych. W odpo- papierkowej skraca czas, który przedsibiorstwa mu- wiedzi stworzono nowy urzd -- Urzd Skarbowy Sin- sz powici na stosowanie si do przepisów po- gapuru (ang. Internal Revenue Authority of Singapur), datkowych. Aby sprosta wymaganiom podatkowym, który w 1998 r. uruchomil elektroniczny system ze- Wielka Brytania zmniejszyla deklaracj VAT do jednej zna podatkowych. Skladanie deklaracji podatkowych strony. W 2004 r. Pakistan zrobil to samo w odniesieniu odbywa si obecnie z calkowitym wykluczeniem no- do zeznania o podatku dochodowym. nika papierowego (z wyjtkiem kocowego potwier- Poszerzenie podstawy opodatkowania poprzez dzenia) i zabiera tylko jeden dzie. W efekcie, 90% po- utrzymanie umiarkowanych stawek podatko- datników wyraa zadowolenie z organizacji systemu wych w krajach rozwijajcych si podatkowego15. Oprócz Singapuru, czterdzieci pi krajów wprowadzilo elektroniczny system zezna po- Kraje biedne staraj si naklada najwysze stawki po- datkowych, a ich lista wci ronie. W 2004 r. Ar- datkowe na przedsibiorstwa (zob. wykres 8.2). Nie- menia i Litwa wprowadzily skladanie deklaracji drog które z nich twierdz, e wysokie podatki s potrzebne elektroniczn. Liban rozpoczl automatyzacj podatku by sfinansowa uslugi publiczne i zmniejszy defi- od wynagrodze. Przedsibiorstwa w Slowacji mog cyty fiskalne. Argumenty te bylyby bardziej przeko- obecnie wysyla deklaracje podatkowe poczt elektro- nywujce, gdyby istnialy jakie dowody na ich po- niczn, bez podpisu i bez papierowych zalczników. parcie. Oczywiste jest, e pozyskiwanie przychodów Take w RPA wprowadzany jest system elektronicznej budetowych jest niezbdne, ale wysze stawki po- obslugi podatnika. Takie reformy bardzo si oplacaj, datkowe z reguly nie slu temu celowi w biednych poniewa w krajach, w których deklaracje skladane s krajach (wykres 8.6), poniewa spychaj przedsibior- drog elektroniczn czas potrzebny do wywizania si stwa w sfer gospodarki nieoficjalnej. W rezultacie na- z obowizków podatkowych ulega skróceniu z 25 do stpuje kurczenie si bazy podatkowej i budet uzy- 15 dni. skuje mniej wplywów17. Uproszczenie deklaracji skladanych na noniku Lepszym sposobem osignicia planowanych przy- papierowym to kolejny sposób na usprawnienie pro- chodów jest wspieranie dyscypliny podatkowej po- cedur podatkowych. Wszdzie spelnia to swoje za- przez utrzymywanie stawek podatkowych na umiar- danie, lecz jest szczególnie wane w biednych kra- kowanym poziomie. Dua redukcja podatków, prze- jach, w których nie wystpuje zapotrzebowanie na prowadzona przez Rosj w 2001 r., doprowadzila do 64 DOING BUSINESS 2006 nej dyscyplinie wród podatników18. Reformatorzy w 2004 r. uzyskali podobne rezultaty. Ghana przekro- czyla swoje pólroczne cele w zakresie przychodów podatkowych pomimo redukcji stawek podatku do- chodowego od przedsibiorstw. Wplywy z analogicz- nego podatku w Albanii wzrosly po obnieniu stawki o 21%, natomiast w Moldowii odnotowano wzrost wplywów o 28%, a na Lotwie o 37%. W Rumunii realne wplywy budetowe wzrosly o 8% w pierwszym kwar- tale 2005 r. w porównaniu do analogicznego okresu w 2004 r., pomimo wprowadzenia podatku liniowego. Wzrost gospodarczy w tych krajach jest czynnikiem wplywajcym na wzrost wplywów podatkowych, lecz nastpil take postp w wywizywaniu si z zobowi- za podatkowych. Nisze stawki podatkowe odnosz najwikszy skutek, kiedy organizacja poboru podat- osignicia tego celu. Podatek dochodowy od przed- ków jest prosta. Ich wplyw oslabiany jest natomiast sibiorstw spadl z 35% do 24%, a uproszczony sys- przez zwolnienia, które zmniejszaj baz podatkow. tem podatkowy obniyl stawki dla malych firm. Po- Wplywy podatkowe spadly w Uzbekistanie, w którym mimo tego, wplywy wzrosly w nastpnych trzech la- entuzjazm dla redukcji podatków nie zostal wsparty tach rednio o 14% rocznie. Jedna z analiz wyka- wysilkami na rzecz poprawy organizacji poboru i po- zala, e nowe wplywy pojawily si dziki zwikszo- szerzenia bazy podatkowej. Dlaczego reformować? stawki podatkowe. Porównujc róne kraje, wysze stawki podatkowe nie id w parze z lepszym zabezpie- Przedsibiorstwa preferuj nisze stawki podatkowe czeniem socjalnym nawet z uwzgldnieniem wplywu stosowane w prosty sposób lub, jeli stawki s wy- poziomu dochodów. Nie zwikszaj one wydatków sze, chc czego w zamian. Zbyt czsto dostaj jed- pastwa na opiek zdrowotn i edukacj, likwidowa- nak niewiele, zwlaszcza w krajach rozwijajcych si. nie analfabetyzmu, wydluenie redniej dlugoci ycia Na ogól problemem jest duy sektor nieoficjalny lub czy zmniejszenie miertelnoci wród dzieci. Nie wie nieefektywne wydatki publiczne, nie za zbyt niskie si te z nimi lepsza infrastruktura czy inne uslugi PŁACENIE PODATKÓW 65 publiczne19. Ponadto, uciliwe podatki generuj nie- w wysokoci 113 koron. Na Wgrzech forint generuje podane zjawiska, np. sprzyjaj rozwojowi korupcji. ju tylko 77 forintów, a w Meksyku peso daje zale- Przedsibiorstwa w trzydziestu krajach sklasyfikowa- dwie 33 peso wplywów z podatków. Reforma podat- nych najniej pod wzgldem swobody placenia podat- ków sprzyja take oywieniu firm. Mniejsze obcienia ków, dwukrotnie czciej ni te z wiodcej trzydziestki podatkowe zachcaj przedsibiorstwa do inwestowa- informuj, e nieformalne platnoci stanowi u nich nia (wykres 8.7). Niedawne badania wykazaly, e 10% problem. Kady kontakt urzdnika z przedsibiorc obnika podatków porednich, takich jak VAT, moe jest dodatkow okazj do dania lapówki, a zamiesza- skutkowa wzrostem inwestycji nawet o 7%20. ,,Przed- nie powodowane przez obszerne, czsto wzajemnie sibiorstwa s zadowolone z tych zmian i odpowiadaj sprzeczne przepisy tworzy pole dla wlasnych interpre- zwikszonymi inwestycjami" -- mówi Kenneth, ksi- tacji prawa. Wobec powyszego, wielu przedsibior- gowy, o reformie podatku dochodowego w Ghanie. ców calkowicie unika systemu, dzialajc w gospodarce Ponadto, kiedy podatki s zreformowane takie inwe- nieoficjalnej (wykres 8.7), gdzie nie plac adnych po- stycje przynosz wiksze zwroty. Analiza przeprowa- datków, uszczuplajc w ten sposób wplywy potrzebne dzona w Indiach szacuje, e reforma podatków moe na podstawowe uslugi publiczne. zwikszy wydajno nawet o 60%21. Take wzrost Nie tylko przedsibiorstwa zyskuj na reformie, gospodarczy jest zasadniczo wyszy, gdy podatki s bowiem uproszczenie podatków to take oszczdno- nisze, a ich pobór lepiej zorganizowany22. Wraz z za- ci budetowe. Koszty zwizane ze skomplikowanym chtami podatkowymi do tworzenia miejsc pracy, po- systemem podatkowym s bardzo wysokie, a rodki te wstaje wicej firm i wicej stanowisk pracy. Redukcja lepiej byloby przeznaczy na edukacj, opiek zdro- podatku dochodowego od przedsibiorstw o 1% ge- wotn czy infrastruktur. W Danii korona wydana na neruje wzrost liczby firm nawet o 3,7%, a zatrudnienia administracj podatkow generuje wplywy podatkowe o 1,1%23. Przypisy których stanach podstawa opodatkowania jest taka sama dla federalnego i stanowego podatku dochodowego. 9. Wywiad z Gruzisk Rad Biznesu. 1. w. Mateusz 9:11. 10. FIAS 2004. 2. Ankieta zostala przeprowadzona we wspólpracy z Pricewater- 11. Szukanie szczególowych korzyci przynoszcych nielicznym houseCoopers, przy uyciu metodologii, opracowanej w pro- znaczne profity kosztem strat ogólu [przyp. tlumacza]. jekcie prowadzonym przez Mihir Desai, Caralee McLiesh, Rita 12. Przykladowo Tanzi i Zee 2000. Ramalho i Andrei Shleifer. 13. Moore 2005. 3. Powszechnie stosowan metod szacowania stóp podatkowych 14. Bank wiatowy 1991. jest metoda kracowej efektywnej stopy podatkowej (METR), która oblicza inkrementalny podatek wynikajcy z zaangao- 15. Bird i Oldman 2000; oraz Tan, Pan i Lim 2005. wania jeszcze jednej jednostki kapitalu, lub zatrudnienia jeszcze 16. Bird 2003. jednego pracownika lub wytworzenia jeszcze jednej jednostki 17. Podobna zaleno zachodzi midzy regulacjami fiskalnymi produktu. Zob. rozdzial ,,Metodologia" zawierajcy omówienie i wzrostem gospodarczym Loayza, Oviedo i Serven 2004. glównych rónic midzy METR i Doing Business. 18. Ivanova, Keen i Klemm 2005. 4. Engelschalk 2004. 19. Na podstawie analizy wskaników Doing Business i wskani- 5. Baza danych Investment Climate Survey (badania ankie- ków zdrowia, edukacji i infrastruktury w World Development towe Banku wiatowego dot. oceny klimatu inwestycyjnego), Indicators Banku wiatowego 2005d oraz Global Competitive- która dostpna jest pod nastpujcym adresem internetowym ness Report WEF 2004. Rezultaty zachowuj wano take po http://rru.worldbank.org. uwzgldnieniu wplywu dochodu brutto per capita. 6. Bank wiatowy 2004b. 20. Desai, Foley i Hines 2004. 7. Fjeldstad i Rakner 2003. 21. Bank wiatowy 2004b. 8. Nie wszystkie miasta w Stanach Zjednoczonych pobieraj lo- 22. Engen i Skinner 1996, Lee i Gordon 2004 oraz Slemrod 1995. kalny podatek dochodowy od przedsibiorstw. Ponadto, w nie- 23. Goolsbee 2002. 49 Czlonkowie Zarzdu Elf Aquitaine, najwikszej francu- wysza od rynkowej, ale James czerpie korzyci z tej skiej spólki naftowej, przyjmowali lapówki w zamian transakcji, poniewa z kadego dolara, który otrzy- za przyznanie kontraktów handlowych. Obok gotówki muje jego spólka prywatna, 40 centów pochodzi z do- otrzymali wyroki siedmiu lat wizienia oraz grzywny chodu nalecego do inwestorów mniejszociowych w wysokoci 2 mln euro za naduycie wladzy1. Ro- w spólce publicznej. Nie stanowi to naduycia, bo- syjska spólka naftowa Gazprom zakupila materialy wiem takie transakcje s calkowicie legalne, jeli na- do budowy nowych rurocigów korzystajc z pored- stpilo naleyte ujawnienie informacji i uzyskane zo- nictwa firm bdcych wlasnoci czlonków zarzdu staly odpowiednie pozwolenia. Powstaje tutaj jednak spólki, ale zdumienie wywolaly wysokie ceny mate- kilka pyta. Kto zatwierdza transakcj? Jakie informa- rialów, nie za procesy sdowe2. Glone wydarzenia cje naley ujawni? Do jakich dokumentów spólki in- takie jak opisane powyej trafiaj na czolówki ga- westorzy mog uzyska dostp? Czego musz dowie zet, jednak grabie na mniejsza skal dokonywana akcjonariusze mniejszociowi, aby wstrzyma transak- przez osoby dysponujce informacjami poufnymi na cj lub otrzyma odszkodowanie od Jamesa? Wskanik temat danej firmy jest na porzdku dziennym. Czsto ochrony inwestorów jest tworzony na podstawie od- te pozostaje niewykryta. Ochrona inwestorów przed powiedzi na te i inne pytania. transakcjami typu ,,self-dealing"3 tj. transakcjami z wy- Ochrona inwestorów przed transakcjami typu ,,self- korzystywaniem aktywów spólki dla wlasnego zysku -dealing" jest najlepsza w Nowej Zelandii (tabela 7.1). jest niezbdna dla rozwoju rynków kapitalowych. To Na drugim miejscu plasuje si Singapur, w którym re- tylko jedno z zagadnie dotyczcych ladu korpora- gulacje s tak rozbudowane, e jeden z prawników cyjnego, ale jest ono najwaniejsze. Inne zagadnienia okrelil stosowanie si do prawa w tym kraju jako take istotne dla ochrony interesów inwestorów, jak na ,,chodzenie na palcach wród tulipanów". Kraje, które przyklad kontrakty menederskie zawierajce bodce najlepiej chroni przed transakcjami typu ,,self-dealing" do podejmowania optymalnych decyzji inwestycyj- posiadaj wiele cech wspólnych takich jak wymaga- nych, zostaly w tym rozdziale pominite. Aby udo- nie natychmiastowego ujawnienia transakcji i wyst- kumentowa ochron inwestorów przed transakcjami pienia konfliktu interesów, w jakim znajduje si Ja- typu ,,self-dealing", raport Doing Business bada, jak mes, wymaganie uprzedniego zatwierdzenia transak- kraje regulowalyby typow sytuacj zwizan z tak cji przez innych akcjonariuszy, moliwo pocigni- transakcj4. Fakty dotyczce sprawy s proste. Pan Ja- cia przez akcjonariuszy do odpowiedzialnoci zarzdu mes, który posiada 60% akcji publicznej spólki akcyjnej spólki i uniewanienie transakcji, jeeli jej warunki i jest czlonkiem jej zarzdu, proponuje, eby spólka za- s nieuczciwe oraz moliwo wgldu do wszystkich kupila 50 uywanych ciarówek od prywatnej spólki istotnych w sprawie dokumentów przez akcjonariuszy, akcyjnej, w której posiada 90% udzialów. Cena jest którzy pozywaj zarzd spólki do sdu. 50 DOING BUSINESS 2006 TABELA 7.1 Gdzie inwestorzy są chronieni, a gdzie nie? Najbardziej chronieni Najmniej chronieni Nowa Zelandia Kostaryka Singapur Chorwacja Kanada Albania Hongkong (Chiny) Etiopia Malezja Iran Izrael Ukraina Stany Zjednoczone Wenezuela RPA Wietnam Wielka Brytania Tanzania Mauritius Afganistan Uwaga: Ranking dotyczy wskaYnika zakresu ochrony inwestorów. Szczegóły zawiera rozdział ,,Metodologia". ródło: Baza danych Doing Business. Kilka krajów rozwijajcych si dobrze chroni in- westorów. Wród nich Mauritius i RPA s w pierw- szej dziesitce rankingu wedlug wskanika zakresu ski prawnik. Jest to najlepsze rozwizanie, jeli sprawa ochrony inwestorów, a Pakistan jest niedaleko za nimi. z powództwa prywatnego nie ma szans powodzenia. Uredniajc jednak to biedne kraje w mniejszym stop- Jednak organy regulacyjne mog kierowa si innymi niu reguluj transakcje typu ,,self-dealing" ni kraje przeslankami ni inwestorzy mniejszociowi, na przy- bogate, szczególnie w zakresie obowizku ujawnie- klad przy podejmowaniu decyzji, które sprawy naley nia informacji. Albania, Gwatemala, Tunezja oraz sie- zbada. dem innych krajów w ogóle nie stawiaj wymagania Korzyci z ochrony inwestorów s due. Tam gdzie upublicznienia informacji na temat transakcji z pod- ukrócono przypadki przywlaszczania korzyci nale- miotami powizanymi, jak ta z udzialem Jamesa. Do- nych inwestorom mniejszociowym inwestycje kapita- puszczaj one równie zatwierdzenie transakcji przez lowe rosn i spada koncentracja wlasnoci5. Inwesto- menedera wyszego szczebla, a nie przez ,,niezaan- rzy zyskuj na dywersyfikacji portfeli inwestycyjnych. gaowanych akcjonariuszy", którzy nie osign z niej Przedsibiorcy uzyskuj dostp do rodków pieni- adnych prywatnych zysków. Niektóre biedne kraje nych, a bez ochrony inwestorów rynki kapitalowe nie próbuj zrekompensowa brak dostpu akcjonariuszy mog si rozwija a banki staj si jedynym ródlem do informacji oraz sdów poloeniem nacisku na dzia- finansowania. Jednak slabe systemy rejestracji zabez- lania kontrolerów pastwowych (wykres 7.1). ,,Udzia- piecze kredytów czy praw wlasnoci do nieruchomo- lowcy uwaaj, e jest to metoda tasza, efektywniej- ci tworz bariery dla wielu przedsibiorstw w bied- sza i skuteczniejsza, ni gdyby sami wnosili spraw do niejszych krajach w pozyskiwaniu chociaby kredytów sdu, z uwagi na fakt, e nie musz ponosi kosztów, bankowych. W rezultacie przedsibiorstwa nie osi- oraz ze wzgldu na to, e inspektorzy mog zada gaj rozmiarów podanych z ekonomicznego punktu wicej informacji od pozwanego" -- wyjania tunezyj- widzenia, a wzrost gospodarczy ulega zahamowaniu. Kto przeprowadza reformy? kad transakcj z podmiotami powizanymi. Transak- cje z podmiotami powizanymi s zdefiniowane sze- W 2004 roku pitnacie krajów zreformowalo roko tzn. zalicza si do nich na przyklad transakcje, przepisy dotyczce ochrony inwestorów (tabela 7.2). w których uczestnicz czlonkowie rodziny i podmioty Wiodcym reformatorem byla Tajlandia, która wpro- kontrolowane przez czlonka zarzdu. Dziki takiemu wadzila obecnie obowizek by w spólkach notowa- rozwizaniu eliminuje si wiele furtek dla dwuznacz- nych na gieldzie, zarzd i akcjonariusze nieposiada- nych dziala. Hiszpania wprowadzila do prawa spólek jcy osobistego interesu w danej transakcji zatwierdzali publicznych obowizek lojalnoci czlonków zarzdu, OCHRONA INWESTORÓW 51 TABELA 7.2 TABELA 7.3 Zwiększenie jawnooeci informacji było najpopularniejszą re- Kto reguluje odpowiedzialnooeć członków zarządu najbar- formą w 2004 r. dziej, a kto najmniej? Reforma Gospodarka Najbardziej Najmniej Zwiększone wymagania w zakre- Izrael, Włochy, Pakistan, Hiszpa- Nowa Zelandia Nepal sie ujawniania informacji nia, Tajlandia, Turcja, Wietnam Singapur Mołdawia Malezja Zimbabwe Regulacja transakcji z podmio- Jamajka, Tajlandia Kanada Wyspy OEw. Tomasza i Książęca tami powiązanymi Stany Zjednoczone Liban Kambodża Wietnam Okreoelenie obowiązków członków Jamajka, Namibia, Hiszpania Izrael Senegal zarządu Hongkong (Chiny) Meksyk RPA Rep. Dominikany Zwiększone kary za udział Malezja, Pakistan Mauritius Afganistan w transakcjach typu ,,self- Uwaga: Ranking dotyczy wskaYnika zakresu odpowiedzialnooeci członków zarządu. Szcze- -dealing" góły zawiera rozdział ,,Metodologia" Wzmocnione obowiązki w zakre- Kostaryka, Indonezja, Tajlandia ródło: Baza danych Doing Business. sie audytu za naruszenie przepisów dotyczcych transakcji typu Wprowadzenie kodeksu ładu Hongkong (Chiny), Islandia, korporacyjnego Turcja ,,self-dealing". W lipcu 2004 r. weszlo w ycie rozpo- rzdzenie w sprawie odpowiedzialnoci nakladajce Dopuszczenie pozwów Korea zbiorowych odpowiedzialno karn na menederów i czlonków zarzdu, którzy ,,drog oszustwa sprzeniewierzaj po- ródło: Baza danych Doing Business wierzony im majtek." Uznanie winnym oznacza wy- rok do czternastu lat wizienia i nieograniczon wyso- którzy zobligowani s do stawiania interesu firmy po- ko grzywny, ale dowiadczenia innych krajów (take nad wszelkie korzyci osobiste, jakie mogliby uzyska tych z najsurowszymi regulacjami dotyczcymi odpo- z dzialalnoci spólki. Hiszpania wprowadzila take wiedzialnoci czlonków zarzdu -- tabela 7.3) wska- obowizek publikacji ,,pólrocznego raportu na temat zuj, e sdziowie rzadko sklonni s skazywa przed- ladu korporacyjnego". Spólki gieldowe musz zgla- sibiorców na kar wizienia. sza w takim raporcie wszystkie transakcje z pod- Islandia i Turcja przyjly kodeksy ladu korpora- miotami powizanymi i dokumentowa ich zgodno z nowymi regulacjami ladu korporacyjnego. Turcja wy- cyjnego dla spólek publicznych. Stosowanie si do maga obecnie od spólek umieszczenia na swojej stro- kodeksu jest dobrowolne, ale spólki, które nie za- nie internetowej informacji na temat ,,relacji inwestor- stosuj si do jego zalece musz wyjawi w spra- skich", które musz zawiera stan posiadania akcji wozdaniach podawanych do wiadomoci publicznej przez czlonków zarzdu oraz dane o akcjach uprzy- powody, dla których tego nie zrobily. Malezja i Taj- wilejowanych, jak równie protokoly z posiedze za- landia wprowadzily zachty na rzecz lepszej ochrony rzdu i wykaz transakcji zawartych przez jego czlon- inwestorów. Gielda papierów wartociowych w Ku- ków. W Wietnamie po raz pierwszy poproszono dy- ala Lumpur przyznaje obecnie doroczn nagrod dla rektorów i czlonków zarzdu, by podali do wiado- spólki najlepiej stosujcej si do zasad ladu korpora- moci informacje o posiadanych przez siebie akcjach cyjnego, czyli takiej, która wzorowo wypelnia ,,najlep- spólki z uwzgldnieniem stanu posiadania ich wspól- sze praktyki ladu korporacyjnego", okrelone w regu- malonków i dzieci. Jamajka okrelila standardy na- laminie dopuszczenia do obrotu gieldowego. Spólki leytej starannoci dla czlonków zarzdu w nowym rywalizuj o t nagrod i towarzyszy jej duy rozglos. kodeksie spólek. Na przyklad, czlonkowie zarzdu Tajlandia poszla jeszcze o krok dalej, bowiem tamtej- z przygotowaniem z zakresu rachunkowoci bd zo- sza Komisja Papierów Wartociowych i Gieldy oferuje bowizani do dokonywania oceny sprawozda finan- ulgi podatkowe dla spólek, które respektuj 15 zasad sowych z uwzgldnieniem zasad ksigowoci, nie za wlaciwej ochrony inwestorów ustanowionych przez jak dotychczas jedynie ,,w oparciu o ,,ocen i ze sta- Komisj. rannoci osoby dzialajcej w sposób zdroworozsd- kowy". Natomiast Pakistan wprowadzil surowe kary 52 DOING BUSINESS 2006 Co reformować? Prawników korporacyjnych uczestniczcych w bada- niu Doing Business zapytano o glówne przeszkody w ochronie inwestorów. Cho nie stanowi oni repre- zentatywnej próby, doradzaj wielu krajowym i zagra- nicznym inwestorom gdzie ulokowa pienidze i na co dzie maj do czynienia z niejasnociami wynikaj- cymi z przepisów prawnych. Brak informacji na temat transakcji z podmiotami powizanymi zostal umiesz- czany przez nich wysoko na ich licie przeszkód, po- dobnie jak wysoki poziom wymaga wzgldem dowo- dów winy czlonków zarzdu (tabela 7.4). Cztery reformy usprawniaj ochron inwestorów przed ,,self-dealing": · powiadomienie inwestorów o osobistym interesie czlonków zarzdu w transakcji, Inwestorzy musz wiedzie, jaki interes osobisty maj · obowizek zatwierdzenia transakcji z podmiotem czlonkowie zarzdu w proponowanych transakcjach powizanym przez niezalenych czlonków za- tak, aby mogli je wstrzyma w drodze glosowania, rzdu lub niezaangaowanych inwestorów, gdyby ich interes byl zagroony albo mog wyst- · eliminacja luk prawnych dotyczcych zatwierdze- pi o odszkodowanie. Wprowadzenie tej reformy jest nia transakcji przez akcjonariuszy, obecnie mniej kosztowne, ni si wydaje, bowiem · pomoc inwestorom we wniesieniu powództwa cy- dziki Internetowi rozpowszechnienie informacji fi- wilnego. nansowych i informacji o strukturze wlasnociowej jest tanie. Elastyczne zasady udzielania pelnomocnictw, Powiadomienie inwestorów o osobistym intere- np. uznanie za wane glosowania za pomoc faksu lub sie czlonków zarzdu w transakcji poczty elektronicznej, redukuj koszty, które spólki Najlatwiejsz reform jest zwikszenie jawnoci infor- ponosz z tytulu przeprowadzania glosowa udzia- macji. Tego rodzaju reforma jest szczególnie wana lowców. w Azji Poludniowej i Ameryce Laciskiej (wykres 7.2). W przypadku Malezji, która posiada najsurowsze zasady dotyczce dostpu do informacji, wymagane TABELA 7.4 Główne przeszkody w ochronie inwestorów TABELA 7.5 Kto wymaga najszerszego zakresu ujawnianych informacji Odsetek o transakcjach z podmiotami powiązanymi, a kto najmniej- Przeszkoda krajów (%) szego? Brak informacji na temat transakcji z podmiotami Największy zakres Najmniejszy zakres powiązanymi 53 Nowa Zelandia Filipiny Inwestorzy muszą przedstawić materiał dowodowy we- Singapur Honduras dług wymagań stosowanych w sprawach karnych, a nie Malezja Grecja cywilnych 39 Hongkong (Chiny) Etiopia Wielka Brytania Ukraina Członkowie zarządu zachowują zyski z transakcji typu Zambia Białoruoe ,,self-dealing" nawet po uznaniu ich winnymi niedopeł- Tajlandia Azerbejdżan nienia obowiązków 37 Francja Tunezja Chiny Albania Odpowiedzialnooeć dyrektorów tylko w przypadku oszu- Irlandia Afganistan stwa lub działania w złej wierze 13 Uwaga: Ranking dotyczy wskaYnika zakresu jawnooeci. Szczegóły zawiera rozdział ,,Meto- Brak dostępu do dokumentów spółki lub pozwanego 8 dologia". ródło: Baza danych Doing Business ródło: Baza danych Doing Business. OCHRONA INWESTORÓW 53 chodzcym roku. Taka praktyka spelnia obowizek ustawowy, lecz udzialowcy nie dokonuj oceny po- szczególnych transakcji. Innym sposobem obchodze- nia przepisów jest nadawanie wyjtkowego statusu transakcjom przeprowadzanym ,,w ramach zwyklej dzialalnoci biznesowej". Reformy w Senegalu i kilku innych krajach Afryki Zachodniej wprowadzily obo- wizek zatwierdzenia transakcji z podmiotami powi- zanymi przez niezaangaowanych udzialowców, lecz wykluczyly z powyszego transakcje zawierane w ra- mach ,,zwyklej" dzialalnoci spólki. ,,Opis zwyklej dzia- lalnoci w przepisach prawnych jest do ogólnikowy. Kad transakcj mona wrzuci do tego worka" -- mówi prawnik z Kamerunu. Pomoc inwestorom we wniesieniu powództwa jest ujawnianie szczególów transakcji z podmiotem po- cywilnego wizanym zanim zostanie ona poddana pod glosowa- Stany Zjednoczone -- od dawna najwaniejsze cen- nie niezaangaowanych udzialowców (tabela 7.5). Zla- trum midzynarodowego kapitalu, chroni inwesto- manie tego obowizku grozi kar siedmiu lat wizie- rów za pomoc szerokiej oceny sdowej dziala nia oraz wysok grzywn. Z kolei Boliwia, Chorwacja zarzdu6. W trakcie procesu sdowego wszystkie do- i Etiopia nie wymagaj, aby czlonkowie zarzdu ujaw- kumenty spólki zwizane ze spraw s dostpne do niali swój interes w danej transakcji wobec pozostalych wgldu. Powód moe w sdzie zadawa pytania bez- czlonków nawet wówczas, gdy zarzd przeprowadza porednio wszystkim wiadkom, lcznie z pozwanym, glosowanie w sprawie tej transakcji. bez uprzedniej oceny sdowej tych pyta. Zarzd musi Obowizek zatwierdzenia transakcji przez wykaza, e transakcja byla uczciwa wobec spólki za- strony niezaangaowane równo w aspekcie ceny, jak i innych elementów, co czyni Stany Zjednoczone jednym z najdogodniejszych W Australii i ponad dwudziestu innych krajach trans- miejsc wnoszenia powództw cywilnych przez udzia- akcje z podmiotami powizanymi automatycznie uru- lowców (tabela 7.6). chamiaj procedur oceny i glosowania przez nieza- Niemniej dobre instrumenty ochrony inwestorów angaowanych udzialowców (wykres 7.3). Nie zawsze to takie, które kraj moe wprowadzi do praktyki ob- jednak tak si dzieje we wszystkich krajach, ponie- rotu gospodarczego, bo nawet najlepsze zasady s wa w Finlandii, Meksyku i pitnastu innych krajach bezuyteczne, jeeli ich egzekucja jest slaba7. Nie- wprowadzono obowizkowo specjaln procedur za- które gospodarki przechodzce transformacj przy- twierdzajc dla transakcji powyej pewnej wartoci. Transakcje z podmiotami powizanymi nie podlegaj TABELA 7.6 zatem podobnym wymogom. Jeszcze inne kraje, jak na Gdzie wniesienie powództwa cywilnego przez udziałow- przyklad Niemcy, reguluj transakcje z czlonkiem za- ców jest najłatwiejsze, a gdzie najtrudniejsze? rzdu, ale nie reguluj transakcji z podmiotem kontro- Najłatwiej Najtrudniej lowanym przez czlonka zarzdu, a takie rozwizanie to zachta do naduy. Nowa Zelandia Zjednoczone Emiraty Arabskie Kenia Albania Eliminacja luk prawnych dotyczcych zatwier- Singapur Wenezuela Kanada Wietnam dzenia transakcji przez akcjonariuszy Izrael Afganistan Stany Zjednoczone Syria W Libanie niezaangaowani inwestorzy musz za- Irlandia Maroko twierdzi kad transakcj midzy spólk i czlon- Mauritius Algieria Kolumbia Iran kami jej zarzdu. Brzmi to niele, ale w praktyce Nepal Tanzania udzialowcy udzielaj zgody na rocznym zgromadze- Uwaga: Ranking oparto na wskaYniku swobody wnoszenia powództwa cywilnego przez niu wspólników na wszystkie transakcje z podmio- udziałowców. Szczegóły zawarte są w rozdziale ,,Metodologia". tami powizanymi, które maj doj do skutku w nad- ródło: Baza danych Doing Business. 54 DOING BUSINESS 2006 jly bardzo ostre regulacje w zakresie prawa spólek oraz papierów wartociowych, ale w Republice Kirgi- skiej i Moldowie sdy nie rozstrzygnly jeszcze nigdy sprawy dotyczcej naruszenia praw inwestorów mniej- szociowych. aden z tych dwóch krajów nie zdolal te stworzy dobrze dzialajcej gieldy papierów warto- ciowych. Nepal take ma odpowiednie przepisy (zob. tabela 7.6), lecz rzadko robi si z nich uytek, a rynek akcji jest nierozwinity. Tak jak w przypadku kadego innego sporu na- tury handlowej, szybko, koszt i sprawiedliwo orze- czenia sdu decyduje o tym, czy drobni inwestorzy oddadz do niego spraw. Potencjalni malwersanci take to wiedz i kalkuluj ryzyko zwizane z wykry- ciem i ukaraniem. W krajach takich jak Nowa Zelandia Dlaczego reformować? czo jest tlumiona i realizuje si mniej dochodo- wych projektów. Niedawne badanie transakcji z udzia- Ograniczona ochrona inwestorów oznacza mniejsze lem kapitalu prywatnego potwierdza t prawidlowo. inwestycje kapitalowe8. Jeeli prawa inwestorów nie W krajach o wyszym ryzyku malwersacji udzial in- s chronione, wikszociowy udzial w przedsibior- westycji w PKB jest o polow mniejszy, ni w kra- stwie jest jedynym sposobem wyeliminowania ryzyka jach charakteryzujcych si dobr ochron inwesto- przywlaszczania nalenych inwestorom korzyci. Jed- rów. Na kade trzy transakcje kapitalowe w krajach na- nak niewielu przedsibiorców zgodziloby si na to, leycie chronicych inwestorów, w krajach o slabszej by ich firm kontrolowal kto inny, a ci, którzy wy- ochronie zawierane s tylko dwie, a inwestorzy wy- raaj na to zgod, maj mniej bodców do ci- kazuj sklonno do obejmowania udzialów wikszo- kiej pracy, poniewa jej owoce trafiaj w inne rce. ciowych, co ogranicza ich moliwoci dywersyfikacji Tymczasem inwestorzy musz powica wicej uwagi portfela9. Wszystko to znajduje odbicie w wielkoci mniejszym inwestycjom. W rezultacie przedsibior- rynku akcji. Kiedy drobni inwestorzy postrzegaj due OCHRONA INWESTORÓW 55 ryzyko naduy, wstrzymuj inwestycje, a rynek po- wynika, e gdyby na Wgrzech przyjto surowsze re- zostaje niedostatecznie rozwinity (wykres 7.5) i mniej gulacje w zakresie jawnoci informacji, np. takie jak firm stara si o wejcie na gield. Zatem ochrona in- w Tajlandii kapitalizacja budapeszteskiej gieldy wzro- westorów moe przynie istotne korzyci. Z analizy slaby nawet o 50%, a warto transakcji o 35%10. Przypisy Mundi -- wiatowym stowarzyszeniu wiodcych niezalenych firm prawniczych. Wszystkie przypisy powinny odnosi si do niniejszego opracowania. 1. Francuski skandal naftowy: sd apelacyjny skazuje bylego dy- 5. Djankov, La Porta i Shleifer 2005. Zob. take La Porta i inni rektora Elfu na siedem lat wizienia, Associated Press Newswi- 1997; oraz Shleifer i Wolfenzon 2002. res, 31 marca 2005 r. 6. La Porta, Lopez-de-Silanes i Shleifer (publikacja ukae si 2. Laughing Gas, The Economist, 4 czerwca, 2005 r. wkrótce). 3. Transakcje przeprowadzane przez spólk firmowan przez 7. Berglof i Claessens 2004. czlonka zarzdu spólki, który jest jednoczenie podmiotem po- 8. Black 2001. wizanym [przyp. tlumacza]. 9. Lerner i Schoar 2005. 4. Kazus zostal opracowany w Djankov, La Porta i Shleifer 2005, 10. Obliczenia na podstawie La Porta, Lopez-de-Silanes i Shleifer a badanie ankietowe przeprowadzono we wspólpracy z Lex (publikacja ukae si wkrótce). 67 Fabien, wlaciciel sklepu w Bujumbura, sprzedaje ro- Fabiana trwa 124 dni, wymaga 19 dokumentów i 55 wery, których nikt nie produkuje w Burundi, wic im- podpisów (wykres 9.1). portuje je z Chin. Fabien ma do wyboru dwa porty: Moussa, producent koszul w Damaszku, ekspor- Mombasa w Kenii lub Dar Es-Salam w Tanzanii. Koszty tuje do Wloch. Dla kadej wysylki towaru potrze- rozladunku i skladowania s o 1/3 nisze w Dar Es-Sa- buje z Ministerstwa Handlu zezwolenia i wiadectwa lam i jest tam take linia kolejowa prowadzca do je- pochodzenia. Kady karton z koszulami jest skon- ziora Tanganika. Decyzja zostaje podjta. Po pidzie- trolowany przed zaladowaniem do kontenera, a od- siciu dniach zalatwiania zezwole jeszcze przed przy- prawa celna dokonywana jest dwukrotnie w Da- byciem towaru do portu, omiu dniach przeladunku maszku i w syryjskim porcie Latakia. Dla calego tego w porcie, pitnastu dniach odprawy celnej i trwaj- procesu potrzeba 49 dni, 12 dokumentów i 19 pod- cym miesic przewozie kolejowym, ladunek dociera pisów by koszule z fabryki Moussy trafily na statek na granic Burundi. Tutaj, przez dwanacie dni prze- odplywajcy do Neapolu. chodzi przez odpraw celn, zostaje zaladowany na Porównajmy powysze przypadki z pojedynczym bark i wreszcie zostaje odprawiony przez celników podpisem, którego niemiecki albo szwedzki eksporter w porcie docelowym Bujumbura. Cala operacja prze- potrzebuje by wysla swoje towary za granic albo transportowania rowerów z Dar Es-Salam do sklepu z picioma dniami i trzema dokumentami potrzebnymi TABELA 9.1 Gdzie handel jest łatwy, a gdzie nie? Najłatwiejszy Najtrudniejszy Dania Syria Szwecja Mali Niemcy Erytrea Finlandia Republika Kirgiska Holandia Zambia Singapur Uzbekistan Norwegia Rwanda Austria Burundi Belgia Niger Hiszpania Irak Uwaga: Ranking według kryterium swobody prowadzenia handlu międzynarodowego to oerednia pozycji danego kraju w rankingach według kryteriów liczby dni, dokumentów oraz podpisów koniecznych by importować lub eksportować. Zob. rozdział ,,Metodologia", który zawiera więcej szczegółów na ten temat. ródło: Baza danych Doing Business. 68 DOING BUSINESS 2006 RAMKA 9.1 Jakie wskaniki zastosowano w raporcie Doing Business? Raport Doing Business analizuje wszystkie wymaga- nia proceduralne zwizane z eksportowaniem lub importowaniem typowego ladunku towarów. Pro- cedura zaczyna si od momentu, gdy przedsibior- stwo przystpuje do przygotowania niezbdnych do- kumentów, a koczy z chwil, gdy ladunek trafia do magazynu odbiorcy. Uwzgldniona jest kada wymagana przez prawo formalno od zawarcia umowy midzy dwiema stronami do dostawy towaru wraz z czasem potrzebnym na dostarczenie towaru. Wszystkie dokumenty i podpisy wymagane zostaly równie uwzgldnione by towar mógl przekroczy granic. Dla zobrazowania sytuacji proces importu towarów podzielony jest na cztery etapy: dokumen- Informacje na temat wymaganych dokumentów tacja niezbdna do zaladowania ich na statek lub po- i podpisów oraz czasu potrzebnego na dopelnie- cig, formalnoci wymagane po przybyciu statku do nie wszystkich formalnoci przekazane zostaly przez portu i zwizana z tym obslug na terminalu, kon- miejscowych przewoników, linie eglugowe, bro- trola ladunku i odprawa celna, oraz transport ldowy kerów celnych oraz urzdy portowe, przy uwzgld- do magazynów odbiorcy (tabela 9.1 w ramce). Prze- nieniu nastpujcych zaloe: towar umieszcza si citnie dwa etapy, które wymagaj ,,twardej infra- w dwudziestostopowym kontenerze przeznaczonym struktury" tzn. portów i transportu ldowego zajmuj do przewozu ladunku suchego, kontener jest w pelni tylko 1/4 calkowitego czasu. Natomiast przygotowa- zaladowany; produkt nie jest ladunkiem niebezpiecz- nie dokumentacji poprzedzajcej przybycie towaru nym, nie wymaga chlodzenia, spelnia midzynaro- zabiera ponad polow calkowitego czasu (wykres 9.1 dowe normy fitosanitarne oraz normy z zakresu w ramce). Czas, w którym ladunek znajduje si na ochrony rodowiska. Respondenci bior pod uwag morzu nie jest liczony. Kiedy handlowiec skomple- kilka kategorii produktów spelniajcych powysze tuje dokumentacj poprzedzajc przybycie towaru, kryteria, takich jak: przdza tekstylna, tkaniny, odzie szacowanie czasu zostaje wstrzymane, a wznawia si i akcesoria odzieowe, kawa, herbata, kakao i przy- je, gdy statek wchodzi do portu. Jeli kraj przezna- prawy. czenia nie ma dostpu do morza, czas transportu l- dowego uwzgldnia czas tranzytu. TABELA 9.1 W RAMCE Dni potrzebne do ukończenia każdego etapu procesu importu towaru Dokumenty Obsługa Kontrola Transport lądowy Całkowity Region poprzedzające portow-kontenerowa i odprawa celna do magazynu czas Kraje OECD o wysokim dochodzie narodowym 8 2 2 2 14 Azja Wschodnia i Pacyfik 18 3 4 3 28 Ameryka Łacińska i Karaiby 24 4 5 3 36 Bliski Wschód i Afryka Północna 25 5 9 4 43 Europa Wschodnia i Azja OErodkowa 25 4 7 7 43 Azja Południowa 24 6 7 10 47 Afryka Subsaharyjska 33 8 10 9 59 OEwiat 23 5 6 5 39 ródło: Baza danych Doing Business. HANDEL MIĘDZYNARODOWY 69 do eksportu lub importu w Danii tj. kraju najbardziej regionach napotykaj na liczne przeszkody dla swo- przyjaznym dla handlowców (tabela 9.1). Fabien i Mo- jej dzialalnoci eksportowej. W przypadku produktów ussa nie maj takiego szczcia. przemyslowych cla i transport lcznie stanowi naj- Istnieje szereg dowodów na korzyci wynikajce wiksz pozycj w kosztach w krajach rozwijajcych z midzynarodowej wymiany handlowej, w tym nega- si, które s wysze nawet ni koszty cel nakladanych tywny wplyw niektórych barier1. Taryfy, kwoty impor- na ich eksport przez kraje bogate. Umowy handlowe, towe, due odlegloci od wanych rynków zbytu istot- z wyjtkiem umów z Uni Europejsk oraz umów mi- nie zwikszaj koszt towarów, czasem na tyle, e unie- dzy krajami Ameryki rodkowej i Stanami Zjednoczo- moliwiaj dokonanie transakcji. Trzeba jednak za- nymi, nie zajmuj si problemem tych wysokich kosz- uway, e globalne i regionalne umowy zmniejszyly tów. W konsekwencji, wikszo reform nie prowa- bariery w handlu midzynarodowym2, a jeeli doda dzi do usunicia najwikszych barier dla handlu mi- do tego szybsze statki i wiksze samoloty, mona dzynarodowego. Z tego powodu w raporcie Doing uzna, e wiat si kurczy. Niemniej jednak udzial Business przeprowadzono analiz iloci formalnoci Afryki w wiatowym handlu jest dzi mniejszy ni 25 i czasu, zwizanych z odpraw celn oraz wykorzy- lat temu. Tak samo udzial Bliskiego Wschodu, z wyl- staniem infrastruktury, np. dróg, portów i magazynów czeniem eksportu ropy naftowej. Jednym z powodów (ramka 9.1). takiego stanu rzeczy jest to, e przedsibiorcy w tych Kto przeprowadza reformy? trola towaru przed wysylk nie jest ju wymagana. Deklaracje celne mona sklada elektronicznie, acz- W 2004 r. dwadziecia pi krajów przeprowadzilo re- kolwiek kopie papierowe s nadal sprawdzane, kiedy formy w zakresie procedur celnych lub transportu to- ladunek jest odbierany. Kolumbia, Gwatemala, Peru warowego (tabela 9.2). Wiodcym reformatorem byl i cztery inne kraje wprowadzily krótsze terminy na od- Egipt, który ustanowil pojedynczy punkt przyjmowa- praw celn. Kolumbia zmniejszyla ten termin z pi- nia dokumentacji handlowej i skonsolidowal dwadzie- ciu do dwóch dni, Gwatemala z czterech do dwóch, cia sze zezwole tak, e obecnie wymaganych jest a Peru z szeciu do dwóch. Ponadto, jeeli limit czasu tylko pi. Wprowadzono dwudniowy termin dla od- zostanie wyczerpany, a ladunek nie zostanie odpra- prawy celnej. Te pozytywne zmiany stanowily cz wiony, handlowiec moe go odebra. Natomiast Fidi wikszej reformy systemu celnego, która zredukowala i Wgry umoliwily skladanie dokumentów celnych liczb stawek celnych z 27 do 6 i uprocila formalno- ci kontrolne na granicy. Inspiracj dla tych zmian byla TABELA 9.2 umowa stowarzyszeniowa z Uni Europejsk. Rwanda Główne reformy w zakresie odprawy celnej lub transportu towarowego w 2004 r. to drugi kraj w rankingu reformatorów, w którym kon- Reforma Kraj Ustanowiono termin dla odprawy Kamerun, Kolumbia, Egipt, Gwa- celnej temala, Jamajka, Peru, Rosja Wprowadzono elektroniczne skła- Fidżi, Węgry danie dokumentów Zniesiono zezwolenia handlowe Niemcy, Pakistan, Uganda, Jemen Wprowadzono analizę ryzyka dla Austria, Mauritius, Wschodni potrzeb kontroli Tirom Zrezygnowano z obowiązku kon- Filipiny, Rwanda troli przed wysyłką towaru Ulepszono drogi i infrastrukturę Afganistan, Chiny, Mauretania, portową Zjednoczone Emiraty Arabskie Zautomatyzowano płatnooeci po- Iran, Panama, Hiszpania datku od wymiany handlowej ródło: Baza danych Doing Business. 70 DOING BUSINESS 2006 nic. Obecnie zezwolenie wystawiane jest handlow- cowi, a nie kademu ladunkowi z osobna, i jest wane przez dwa lata. Jemen zniósl koncesjonowanie dostaw importowych i obowizuje tam teraz ogólne zezwo- lenie importowe. Powysze reformy doprowadzily do obnienia kosztów i wyeliminowaly konieczno skla- dania licznych wizyt w Ministerstwie Handlu. W Zjednoczonych Emiratach Arabskich rozbudo- wano nabrzea portu Jebel Ali. W 2004 r. potrzeba bylo tam sze dni, eby zaladowa ladunek, a obec- nie trwa to przecitnie 17 godzin. Podobne ulepsze- nia w Szanghaju zredukowaly czas zaladunku o 2/3. W Mauretanii, port Nouakchott pracuje obecnie 24 go- dziny na dob, a wczeniej otwarty byl tylko przez 60 godzin w tygodniu. Ponad polowa reform w 2004 r. przypadala na kraje biedne. rednio liczc import do biednego kraju wci zabiera trzy razy wicej czasu, drog elektroniczn. Ich zloenie nastpuje zanim la- wymaga prawie dwa razy wicej dokumentów oraz dunek dotrze na granic, a akceptacja zwykle trwa do sze razy wicej podpisów, ni w przypadku kraju bo- dziesiciu minut. Obecnie 88% ladunków przekracza gatego (wykres 9.2). Przeszkody dla eksportu s rów- granic bez zatrzymywania si, a w przypadku po- nie due. Wymiana handlowa w Afryce trwa najdluej, zostalych specjalny program do oceny ryzyka wysyla bowiem na eksport towarów potrzeba rednio 45 dni, odpowiednie ostrzeenie. Dziki temu dokumenty s a na import 59 dni. Typowe regulacje w Afryce wyma- szczególowo badane w 10% wszystkich transportów gaj 18 podpisów dla eksportu i 28 dla importu. Poza i tylko 2% kontenerów otwiera si w celu skontrolo- OECD najlatwiej maj handlowcy w Azji Wschodniej wania. Pakistan zniósl obowizek posiadania zezwo- (wykres 9.3). Nastpna w rankingu jest Ameryka Laci- lenia importowego lub eksportowego dla kadej wy- ska, gdzie wiele ostatnich reform zostalo zainspirowa- sylki. Poprzednio handlowiec musial wystpi o nie nych przez regionalne umowy o wymianie handlowej za kadym razem, kiedy przewozil towary przez gra- ze Stanami Zjednoczonymi. Co reformować? Wprowadzenie elektronicznego systemu sklada- nia dokumentów W zakresie redukcji kosztów zwizanych z przepisami W 1989 r. Singapur wprowadzil moliwo elektronicz- i transportem w wymianie handlowej, najbardziej sku- nego skladania wszystkich dokumentów niezbdnych teczne w 2004 r byly trzy nastpujce reformy: w wymianie handlowej. TradeNet polczyl 34 urzdy · wprowadzenie elektronicznego systemu skladania pastwowe odpowiedzialne za odpraw celn, zezwo- dokumentów, lenia eksportowe i importowe, cla importowe, wia- · zastosowanie oceny ryzyka w systemie kontroli dectwa pochodzenia oraz statystyki handlowe. Han- celnej, dlowiec wypelnia pojedynczy formularz i wysyla go · dzialania w skali regionalnej reformujce przepisy do TradeNet, który go przeglda i przekazuje kad celne i transportowe. z jego czci do wlaciwego urzdu zwizanego okre- Ponadto, popularn reform bylo zlecanie pod- lonym terminem na odpowied. W cigu dwóch lat miotom zewntrznym kontroli przed wysylk towaru czas odprawy ladunku zostal skrócony z czterech dni oraz zarzdzania odpraw celn. Naley jednak uwa- do trzydziestu minut, liczba odprawionych ladunków a, poniewa takie rozwizanie bylo czsto zawodne, wzrosla trzykrotnie, do 32.000 dziennie, a koszt ob- jeeli chodzi o popraw jakoci uslug i zmniejsze- slugi dokumentacji handlowej ponoszony przez firm nie przemytu, a niekiedy bylo take wskazywane jako spadl o 1/33. Powysza reforma uczynila Singapur jed- przyczyna wzrostu korupcji. nym z najlepszych miejsc w wiecie dla dzialalnoci HANDEL MIĘDZYNARODOWY 71 TABELA 9.3 Kto ułatwia eksport, a kto go utrudnia? Dni Najmniej Najbardziej Dania 5 Burundi 67 Niemcy 6 Mali 67 Litwa 6 Azerbejdżan 69 Senegal 6 Erytrea 69 Singapur 6 Burkina Faso 71 Szwecja 6 Sudan 87 Belgia 7 Czad 87 Finlandia 7 Kazachstan 93 Holandia 7 Irak 105 Norwegia 7 Rep. OErodkowej Afryki 116 Dokumenty Najmniej Najbardziej Dania 3 Iran 11 Austria 4 Mongolia 11 Finlandia 4 Nigeria 11 Dwadziecia cztery kraje wprowadzily elektro- Niemcy 4 Ekwador 12 niczny system skladania dokumentów handlowych Norwegia 4 Laos 12 z których wikszo ley w Europie, a kilka w Azji Hiszpania 4 Syria 12 Wschodniej i Ameryce Laciskiej. W Afryce najwik- Szwecja 4 Uganda 13 szy postp osignla Uganda, a w Afryce Pólnocnej Australia 5 Kazachstan 14 Litwa 5 Rwanda 14 -- Tunezja, która wprowadzila obieg elektronicznej Singapur 5 Zambia 16 dokumentacji w 2000 r.5 Obecnie trzy dokumenty s przetwarzane elektronicznie: zawiadczenie dla po- Podpisy trzeb handlu zagranicznego, deklaracja celna oraz ar- Najmniej Najbardziej kusze kontroli technicznej. Uiszczenie oplat celnych Niemcy 1 Etiopia 33 i portowych równie odbywa si elektronicznie i trwa Szwecja 1 Mali 33 Australia 2 Gruzja 35 godzin, a przed reform potrzebny byl na to caly Austria 2 Sudan 35 dzie. Kanada 2 Rep. OErodkowej Afryki 38 W pidziesiciu innych krajach odnotowano cz- Dania 2 Nigeria 39 ciow popraw. W Botswanie, Brazylii i Rosji deklara- Estonia 2 Azerbejdżan 40 cje celne s skladane przez Internet, lecz w przypadku Izrael 2 Rep. Konga 42 innych dokumentów wymagana jest ich wersja papie- Nowa Zelandia 2 Dem. Rep. Konga 45 rowa, co jest niezbyt praktyczne. Opónienia zmniej- Singapur 2 Irak 70 szono, ale tylko w nieduym stopniu (wykres 9.4). ródło: Baza danych Doing Business. Zastosowanie oceny ryzyka w systemie kontroli eksportowej i wzmocnila jego pozycj jako centrum celnej globalnego handlu (tabela 9.3). W Afryce i Azji Poludniowej prawie 70% kontenerów Wiele krajów poszlo w lady Singapuru. Mauritius z importowanym ladunkiem jest otwieranych i kontro- zaprosil twórców TradeNet do wprowadzenia systemu lowanych podczas odprawy celnej (wykres 9.5). Kady w Port Louis. Do 1996 r. liczba dokumentów eksporto- kontener jest otwierany w Burkina Faso, Kenii, Malawi, wych spadla z 36 do 5. Czas na odpraw celn z sied- Mali, Nepalu, Pakistanie i Sri Lance. Na Bliskim Wscho- miu do dwóch dni. Z Mauritiusa technologia TradeNet dzie dotyczy to ponad 60% kontenerów, a w krajach zostala w wersji zmodyfikowanej wyeksportowana do OECD tylko 5% importu. Ghany. Przed jej wprowadzeniem na lotnisku Kotoka Powysze rónice wynikaj z polityki dotyczcej i w porcie Tema w 2003 r., eksporter dopelnial 23 roz- oceny ryzyka, która stosowana jest w krajach OECD. maitych formalnoci, co trwalo dwa tygodnie. Importer Na czym ona polega? W krajach OECD, kiedy cel- musial zloy trzynacie egzemplarzy spisu ladunków nik otrzymuje dokumenty ladunku, poddaje je ana- w urzdzie celnym, a obecnie 18% towarów na lot- lizie komputerowej w ramach której program kom- nisku zostaje odprawionych w dwie godziny, a 75% puterowy oblicza prawdopodobiestwo, z jakim dany w tym samym dniu4. Niemniej poprawa sytuacji w por- ladunek powinien zosta skontrolowany. Prawdopo- cie to jeszcze kwestia przyszloci. dobiestwo oparte jest na charakterystyce przedsi- 72 DOING BUSINESS 2006 TABELA 9.4 Kto ułatwia importowanie, a kto je utrudnia? Dni Najmniej Najwięcej Dania 5 Nigeria 89 Niemcy 6 Rwanda 92 Szwecja 6 Afganistan 97 Finlandia 7 Czad 111 Norwegia 7 Sudan 111 Holandia 8 Rep. OErodkowej Afryki 122 Singapur 8 Burundi 124 Austria 9 Rep. Kirgiska 127 Belgia 9 Irak 135 Stany Zjednoczone 9 Uzbekistan 139 Dokumenty Najmniej Najwięcej Dania 3 Azerbejdżan 18 Finlandia 3 Kazachstan 18 biorstwa oraz firmy transportowej, rodzaju towarów Szwecja 3 Rep. Kirgiska 18 i miejsca ich przeznaczenia. W niektórych krajach kon- Niemcy 4 Syria 18 tenery bada si te pod ktem ich wagi oraz ksztaltu Irlandia 4 Uzbekistan 18 przedmiotów znajdujcych si wewntrz. Jeli nie b- Holandia 4 Burundi 19 dzie adnych podejrze, kontener otrzymuje zielone Norwegia 4 Irak 19 Wielka Brytania 4 Niger 19 wiatlo i szybko przechodzi przez clo. Powyej pew- Austria 5 Rwanda 19 nego progu ryzyka zapala si ólte wiatlo i dokumen- Stany Zjednoczone 5 Zambia 19 tacja jest gruntownie sprawdzana, a kontener zostaje zaplombowany. Na jeszcze wyszym progu zapala si Podpisy czerwone wiatlo i kontener jest otwierany do kon- Najmniej Najwięcej troli. Ten system pozwolil Meksykowi na ograniczenie Kanada 1 Rep. Konga 51 Dania 1 Niger 52 kontroli do 10% ladunków, Tajlandii do 15%, a Lo- Finlandia 1 Azerbejdżan 55 twie do 20%. Zwikszyla si przy tym wykrywalno Niemcy 1 Burundi 55 przemytu. Taka analiza ryzyka pomaga zredukowa Holandia 1 Afganistan 57 opónienia. Dziesi lat temu dostawy czekaly pra- Szwecja 1 Mali 60 wie dwadziecia dni na odpraw celn w Peru6. Do Belgia 2 Nigeria 71 2000 r., dziki wprowadzeniu analizy ryzyka, towary Islandia 2 Rep. OErodkowej Afryki 75 odprawiane na ,,ciece zielonej" byly oclone w 90 Nowa Zelandia 2 Irak 75 Singapur 2 Dem. Rep. Konga 80 minut, a nawet te zakwalifikowane na ,,ciek czer- won" byly odprawiane w cigu doby (na podstawie ródło: Baza danych Doing Business. przepisów tylko 15% ladunków mona zakwalifikowa do odprawy na ,,czerwon ciek"). Niemniej jednak tylko jednego dnia by przewie importowane towary analiza ryzyka jest uyteczna tylko w takim stopniu, z Hamburga do Berlina i tylko dwóch dodatkowych w jakim pozwalaj na to dane, na podstawie których dni by trafily do Bratyslawy na Slowacji. To zasluga zostala przeprowadzona. Nawet najbardziej zaawanso- integracji europejskiej, bo gdy ladunek znajdzie si ju wane oprogramowanie nie bdzie pomocne, jeli brak na ldzie, latwo przemieszcza si przez granice krajów, jest informacji by utworzy charakterystyk przedsi- bowiem nie poddawany jest dalszym kontrolom. Afry- biorstwa handlowego, transportowego i innych. Re- formy wprowadzajce ocen ryzyka, np. reforma za- kascy przedsibiorcy tacy jak Fabien musz liczy si pocztkowana w 2004r. we Wschodnim Timorze wy- z 65 dniami oczekiwania na towar, kiedy importuj do magaj cierpliwoci. kraju bez dostpu do morza, a tylko 38 dniami, gdy kraj posiada port. Nie ma jednak powodu, dla którego Dzialania w skali regionalnej reformujce prze- bez dostpu do morza Burkina Faso, Mali i Nigeria pisy celne i transportowe oraz pozostale kraje Afryki Zachodniej nie mialy prze- Brak dostpu do morza uwaany bywa za prze- nie niektórych z reform wprowadzonych w Europie klestwo, ale w Europie handlowiec w takim kraju nie i wypa z listy krajów, w których prowadzenie dzialal- róni si tak bardzo od tych w pozostalych. Potrzeba noci importowej jest najtrudniejsze (tabela 9.4). W Po- HANDEL MIĘDZYNARODOWY 73 ludniowej Afryce, takie kraje jak Botswana, Namibia, staly na tym samym poziomie. Wplywy z cel nieco si Lesotho i RPA uywaj tego samego zestawu formula- zwikszyly, glównie jednak dziki powikszeniu si rzy celnych, co redukuje prac papierkow i koszty. wolumenu handlu. W zwizku z tym umowa o zarz- Nastpnym krokiem bdzie dla nich calkowite usuni- dzanie zostala przedluona w nadziei na lepsze rezul- cie kontroli granicznej i wprowadzenie zharmonizo- taty. Niemniej w innych krajach zlecanie uslug jest kry- wanych przepisów transportowych. tykowane jako przyczyna wzrostu korupcji i w ostat- nich latach kilka glonych spraw trafilo na czolówki Ostrono w zlecaniu podmiotom zewntrz- gazet9. W wielu krajach rozwijajcych si nastpilo te nym kontroli przed wysylk towaru i zarzdza- rozczarowanie systemem zlecania kontroli przed wy- nia odpraw celn sylk towaru podmiotom zewntrznym. Przykladowo Kiedy reputacja urzdu celnego jest nadwyrona Angola, Benin, Republika Kongo, Wybrzee Koci Slo- z powodu znacznych opónie lub korupcji, refor- niowej i Togo maj umowy na zarzdzanie kontrol matorzy mog zleca wykonywanie tych uslug firmie ladunków i najczciej skar si na nie z dwóch po- prywatnej. Tego typu reforma odniosla sukces w Bul- wodów. Po pierwsze, by zwikszy wplywy prywatne garii, w której wprowadzono j w 2002 r. W cigu firmy te prowadz lobbing na rzecz wprowadzenia roku przychody celne wzrosly o 18%, tj. do prawie 500 przepisów, które wprowadz obowizkow kontrol mln USD7 i odnotowano trzykrotny wzrost liczby kar wszystkich ladunków, co zwikszyloby koszty handlu. grzywny wymierzonych za przemyt (do 12.000 w cigu Po drugie, firmy te wprowadzaj swoje wlasne formu- roku). Rzadko jednak sprawy przybieraj tak korzystny larze, niezalenie od formularzy wymaganych przez obrót. W Mozambiku zlecono odpraw celn pod- urzd celny. Jeli handlowiec wysyla towary do kraju, miotowi zewntrznemu w 1996 r., a niewiele sporód w którym kontrola przed wysylk jest zlecona firmie celów okrelonych w umowie o zarzdzanie zostalo innej ni firma w jego wlasnym kraju, musi wypelni osignitych do 1999 r. Z drugiej strony liczba przy- prawie trzy razy wicej formularzy. Dla przykladu, tak padków wykrycia przemytu ulegla potrojeniu z 559 wlanie dzieje si, kiedy przedsibiorca w Angoli wy- w 1997 r. do 1.709 w 1999 r.8, ale opónienia pozo- syla towary do Togo. Dlaczego reformować? wartoci eksportu krajów rozwijajcych si10. Koszt transakcji handlowych odpowiada 14% wartoci eks- W przypadku eksportu towarów przemyslowych, portu Gruzji i 18% eksportu Nigerii, a nieefektywna koszt transakcji handlowych w krajach rozwijajcych odprawa celna i transport towarowy powoduj, e si obejmujcy koszt odprawy celnej oraz transportu przedsibiorstwa musz utrzymywa wiksze zapasy ldowego przekracza koszt ponoszony wedlug taryf w magazynach, co zwiksza koszty produkcji o 4­ celnych w Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych. ­6%11. System ,,na czas" (ang. just in time) w organiza- Biurokracja pochlania, jak si szacuje, wicej ni 10% cji produkcji pozostaje tylko marzeniem. Bez wtpie- 74 DOING BUSINESS 2006 nia kraje, które maj efektywn odpraw celn i trans- wykres 9.6). Wobec dlugich opónie i czstych da port towarowy wymagaj mniej dokumentów i podpi- wrczenia lapówki, wielu handlowców w ogóle unika sów, mniej czasu na formalnoci i dziki temu ekspor- odprawy celnej i zamiast tego, szmugluj towary przez tuj i importuj wicej (wykres 9.6). Nisze s take granic. Przemyt za jest zaprzeczeniem powodu, dla koszty ponoszone przez eksportera. Badania poka- którego powoluje si kontrol graniczn handlu, tj. zuj, e kady dodatkowy dzie opónie w trans- zapewnienia wysokiej jakoci towarów i naloenia po- porcie kosztuje 0,5% wartoci ladunku w przypadku datków. towarów transportowanych statkiem lub kolej. In- I tak wracamy do Fabiena, wlaciciela sklepu z Bu- nymi slowy, jeeli transport ladunku trwa obecnie rundi. Wysokie koszty transportu i odprawy celnej nie dwadziecia dni, a reforma moe zredukowa czas s by moe najwikszym problemem. Popyt jest niski, transportu do dziesiciu, eksporter moe zaoszczdzi poniewa nowy rower jest luksusem dla wikszoci równowarto 5% wartoci ladunku12. Nawet biedne ludzi w Burundi, gdzie roczny dochód wynosi red- kraje mog dokona szybkiego postpu, poniewa nio 90 USD. Niemniej policjanci regularnie przychodz straty powodowane przez skomplikowane formalnoci do jego sklepu po ,,prezenty". Jeeli jednak pastwo przekraczaj straty wynikajce ze slabej infrastruktury chce ulatwi prowadzenie dzialalnoci gospodarczej, transportowej. A wiksza ilo dokumentów jest zwi- zmniejszenie kosztów handlu wydaje si by dobrym zana z wiksz korupcj przy odprawie celnej (zob. pocztkiem. Przypisy 8. Mwangi 2004. 9. Na przyklad konsultant firmy szwajcarskiej Societe Generale de Surveillance (SGS) mial jakoby przekaza 9 mln $ USA b. pre- 1. Bhagwati 2004. 2. Freund 2000. mierowi Pakistanu, aby przekonal rzd do zaangaowania SGS. 3. De Wulf 2004. Zob. Miller i Balgobin 2002. 4. De Wulf 2004. 10. UNCTAD 2004. 5. Alavi 2004. 11. Hausman, Subramanian i Lee 2005; oraz Subramanian i Ander- 6. Goorman 2004. son 2005. 7. Velchew 2005. Cz wzrostu wynika z korzystnego kursu do- 12. Hummels 2001. lara w omawianym okresie. 75 Tiago, który prowadzi firm tekstyln we Wschodnim lecz nie ma kraju, w którym nie byloby miejsca na jak Timorze, w taki oto sposób podsumowuje swoje do- popraw. Najczstszym przedmiotem skarg s opó- wiadczenia z sdami: ,,Nigdy z nich nie korzystam. nienia w sdach, a nastpnie w egzekucji ich orzecze adne z przedsibiorstw, z którymi mam do czynie- (wykres 10.1). Drugim problemem jest nadmiernie wy- nia, te z nich nie korzysta. Bo po co? Wygrywa proces dluona procedura odwolawcza, za trzecim w kolej- ten, kto zaplaci wysz lapówk. A nawet wtedy eg- noci jest niekompetencja urzdników sdowych, ko- zekucja twojego dlugu bylaby cudem." I rzeczywicie morników i innych funkcjonariuszy wymiaru sprawie- potrzeba a 69 formalnoci i 990 dni, aby rozstrzygn dliwoci. Ponadto, korupcja uwaana jest za powany spór gospodarczy w sdach tego kraju. W celu egze- problem w czterdziestu trzech krajach. kucji dlugu w wysokoci 1.000 USD, przedsibiorstwo W 2004 r. szesnacie krajów zreformowalo proce- musialoby zaplaci 1.800 USD w oplatach sdowych dury zwizane z dochodzeniem nalenoci z umów. i kosztach adwokackich, co czyni Timor Wschodni Wród nich Serbia i Czarnogóra zdolala zreduko- miejscem, w którym najtrudniej dochodzi nalenoci wa o niemal czterysta dni czas egzekucji sdo- z umowy na wiecie (tabela 10.1). wej, ale take Kazachstan, Lotwa, Slowenia i Wiet- Nieefektywno systemu sdownictwa we Wschod- nam zmniejszyly opónienia. Najpopularniejsz re- nim Timorze jest by moe przykladem ekstremalnym, TABELA 10.1 Gdzie egzekucja umów jest łatwa, a gdzie nie? Najłatwiejsza Najtrudniejsza Norwegia Benin Dania Republika Kirgiska Japonia Rep. Konga Nowa Zelandia Syria Islandia Czad Tunezja Sudan Litwa Kamerun Grecja Republika OErodkowoafrykańska Szwajcaria Rep. Dem. Konga Stany Zjednoczone Timor Wschodni Uwaga: Ranking swobody dochodzenia należnooeci z umowy wyraża oerednią pozycję danego kraju pod względem formalnooeci, czasu i kosztów niezbędnych by wyegzekwo- wać dług za pooerednictwem systemu sądowego. Więcej szczegółów zawiera rozdział ,,Metodologia". ródło: Baza danych Doing Business. 76 DOING BUSINESS 2006 form bylo uproszczenie procedur odwolawczych oraz wikszej liczbie firm. W Ugandzie po wprowadzeniu naloenie terminów na ich wszczynanie. Pi kra- podobnych reform w 2002 r., liczba sporów gospo- jów (Brazylia, Burundi, Czechy, Rumunia i Rwanda) darczych wnoszonych na wokand sdow wzrosla wprowadzilo zasady majce wyeliminowa przypadki o 62%. ,,Mamy teraz wicej wiary w sdy, wicej ufno- naduycia przez dluników przyslugujcych im rod- ci" -- mówi Musoke, lokalny przedsibiorca. ,,Sam ków prawnych. W efekcie ograniczenie czasu i reduk- prezydent mówi teraz o nas w swoich przemówie- cja kosztów pozwolily wszcz postpowanie sdowe niach" -- dodaje sdzia w Kampali. Kto wprowadza reformy? w 2002 r. odniosly ogromny sukces. Natomiast Rwanda powolala wyspecjalizowane wydzialy w sdach dla Serbia i Czarnogóra tj. kraj zajmujcy trzeci pozycj rozstrzygania spraw zwizanych z dzialalnoci gospo- pod wzgldem wielkoci opónie w 2003 r., zdolal darcz, finansami i podatkami. Ponadto, sprawom tym je zredukowa z 1.028 dni do 653 dni. Przyjto dwie przewodniczy jeden sdzia zawodowy wspomagany nowe ustawy dot. procedury cywilnej oraz egzeku- przez dwóch lawników, a poprzednio wymagano do cji orzecze, które ustalaj cisle terminy. Na przy- skladu trzech sdziów. ,,Mialem na pocztku wtpli- klad, dlunik ma tylko trzy dni na zloenie odwola- woci co do tych zmian, ale teraz jestem ju do nich nia po ogloszeniu orzeczenia, a nastpnie sd ma trzy przekonany. Sprawy, które latami utrzymywaly si na dni na ustosunkowanie si wzgldem tego odwolania. wokandzie, s teraz rozstrzygane w cigu miesicy." Poprzednio takie przepychanki prawne mogly trwa -- mówi Andre, handlowiec. Jednake, pewne pro- dziesi miesicy. blemy pozostaj nierozstrzygnite, poniewa niektóre Afryka ma najmniej skuteczne sdy. Tym niemniej, z wydzialów nie mog rozpocz dzialalnoci z braku w 2004 r. dwa kraje afrykaskie zdolaly przeprowa- wyszkolonych lawników. dzi wane reformy w tym zakresie. Burundi wpro- Dziesitka wiodcych reformatorów skrócila prze- wadzilo now przyspieszon procedur egzekucji dlu- citny czas rozstrzygania sporu o 12%, przy czym gów, która wymaga mniejszej iloci czynnoci i pisem- Serbia i Czarnogóra zdolala skróci ten czas o 38%, nych owiadcze, a termin na zloenie odwolania zo- a Rwanda o 22% (wykres 10.2). Reformy umoliwily stal skrócony z 60 do 30 dni. Egzekucja moe zosta równie obnik kosztów. Przykladowo w Rwandzie obecnie zrealizowana nie tylko przez funkcjonariuszy wynagrodzenie adwokatów spadly o 15%. Reforma s- sdowych, lecz take prywatnych komorników. Po- dobne reformy w Kolumbii w 2003 r. i na Slowacji TABELA 10.2 Główne reformy sądowe w 2004 r. Reforma Kraj Uproszczenie procedur Białoruoe, Brazylia, Burundi, Cze- odwoławczych chy, Rumunia, Rwanda, Serbia i Czarnogóra Skrócenie czasu egzekucji Niemcy, Kazachstan, Łotwa, Pol- ska, Rwanda Ustanowienie terminów na roz- Filipiny, Rwanda, Serbia i Czarno- strzygnięcie sprawy góra, Wietnam Wprowadzenie procedury Burundi, Łotwa przyspieszonej Wprowadzenie systemu zarządza- Słowenia nia sprawą ródło: Baza danych Doing Business. DOCHODZENIE NALEŻNOOECI Z UMÓW 77 dowa w 2004 r., któr wprowadzilo siedem krajów, po- wskazuje, e nadmierne opónienia szkodz sprawie- legala na uregulowaniu kwestii opónie w procedu- dliwoci bardziej ni slusznie pomylany, lecz czsto rach odwolawczych (tabela 10.2). Burundi, Rumunia naduywany proces odwolawczy. i Rwanda zlecily ponowne postpowanie u sdziego, Skrócenie czasu egzekucji orzecze sdowych to który przewodniczyl w sprawie i ju zapoznal si z ma- druga najczciej przeprowadzana reforma na wiecie terialem dowodowym, co zastpuje pierwsz apelacj (wprowadzono j w szeciu krajach). Z drugiej strony i oszczdza mnóstwo czasu. Poprzednio, sdziowie ustanowienie systemów zarzdzania spraw w sdach apelacyjni zmuszeni byli zapoznawa si z materia- pozostaje nadal glówn reform obserwowan w kra- lem dowodowym od pocztku, a obecnie dokonuj jach przechodzcych transformacj. W Armenii re- oni przegldu procesu, a nie materialu dowodowego. formy staly si tak popularne, e najbardziej ogldalny Brazylia oraz Serbia i Czarnogóra ustanowily terminy serial telewizyjny w tym kraju prezentuje posta wice- na skladanie odwola. Te reformy mog si wydawa ministra sprawiedliwoci w sdzie. Widzowie zwracaj zamachem na zasad rzetelnego sdowego procesu si teraz po porady i pomoc prawn, majc wiado- i rzecz jasna trzeba tu zachowa wlaciw równowag mo, e sdy s obecnie w stanie skutecznie rozstrzy- midzy prawami dluników i prawami wierzycieli, ale ga spory. tendencja do upraszczania procedur odwolawczych Co reformować? czonym wierzyciel musi przedstawi sdziemu wylcz- nie dowód zawarcia transakcji i braku zaplaty. Zgod- Sdy powinny by szybkie, sprawiedliwe i niedro- nie z powyszym pozwy o zaplat dlugu nie prze- gie. Dlugie opónienia, jak na przyklad we Wloszech chodz ju przez faz wstpnego dochodzenia przed i Gwatemali (tabela 10.3), zmuszaj przedsibiorstwa urzdnikami sdowymi. W Burundi ta reforma skró- do poszukiwania innych sposobów rozstrzygania spo- cila o prawie trzy miesice czas potrzebny na odzy- rów. Jeeli wejcie na ciek sdow jest kosztowne, skanie dlugu, a na Lotwie wierzyciel moe dochodzi jak we Wschodnim Timorze i Demokratycznej Repu- nalenoci natychmiast po rozprawie sdowej. Ale nie blice Konga, zmniejsza si liczba zawieranych transak- wszystkie reformy przynosz podane rezultaty. Na cji gospodarczych, a w tych, do których nadal docho- przyklad w Polsce istnieje uproszczona procedura s- dzi, uczestniczy tylko niedua grupa ludzi polczo- dowa dla pozwów dotyczcych roszcze o niewielkiej nych przez pokrewiestwo, przynaleno etniczn wartoci tj. do 3.000 USD, ale niewielu z niej korzysta. lub wczeniejsze kontakty handlowe. Spada poziom Ze wzgldu na ograniczony zakres procedury roszcze- dochodu narodowego. W zwizku z tym trzy najpil- nia wynikle z niezaplacenia rachunków za prd, wod niejsze reformy to: itd. nie kwalifikuj si jako przedmiot postpowania, · skrócenie czasu oczekiwania na orzeczenie sdu, a oplaty sdowe s równie wysokie jak w standardo- · redukcja liczby odwola do sdu najwyszego, wym postpowaniu. · konkurencja w zakresie egzekucji. Natomiast w dziewidziesiciu czterech krajach tylko material dowodowy na pimie jest dopuszczalny Skrócenie czasu oczekiwania na orzeczenie sdu w sdzie. W zwizku z tym, kiedy sdziowie rozpatruj Cztery rodzaje reform zmniejszaj czas potrzebny by sprawy, czytaj i zatwierdzaj wszelkie nowe dowody, dochodzi wykonanie umowy. Pierwsza polega na co zajmuje wiele dni, a czasem tygodnie. W 2004 r. Bra- wprowadzeniu trybu przyspieszonego lub uproszczo- zylia dopucila w sdach ustnie skladany material do- nych procedur procesowych, nastpna to uproszcze- wodowy. W Niemczech sdzia nie potrzebuje ju wy- nie procedur gromadzenia materialu dowodowego slucha wiadka czy eksperta, jeeli skladali oni wcze- oraz przeslucha stron, trzecia to zmiana praktyk za- niej zeznania w tej samej sprawie przed innym sdzi. rzdzania spraw w sdzie, a ostatnia dotyka roz- Jest to moliwe nawet bez zgody stron, a jeli sdzio- strzygania nieskomplikowanych spraw gospodarczych wie zadecyduj, e zebrali ju do dowodów, mog w sdach niszego szczebla. W postpowaniu uprosz- przerwa postpowanie i wyda orzeczenie. W Finlan- 78 DOING BUSINESS 2006 TABELA 10.3 dochodu brutto per capita. Jest tak, poniewa sprawy Gdzie dochodzenie należnooeci z umów jest najbardziej sdowe tocz si szybciej. Gruzja wprowadza zarz- efektywne, a gdzie najmniej? dzanie sprawami w pitnastu sdach pilotujcych ten Formalnooeci (liczba) projekt. W tych sdach liczba spraw toczcych si dlu- Najmniej Najwięcej ej ni rok spadla do czerwca 2005 r. o 23% w porów- Australia 11 Kuwejt 52 Grecja 14 Laos 53 naniu z poprzednim rokiem. Dla przykladu, w innych Islandia 14 Zjednoczone Emiraty Arabskie 53 krajach liczba takich spraw spadla tylko o 5%. Norwegia 14 Egipt 55 Tunezja 14 Kamerun 58 Wietnam przyspieszyl dochodzenie nalenoci Wielka Brytania 14 Sierra Leone 58 z umów o dwa miesice, przenoszc sprawy do s- Dania 15 Irak 65 Uganda 15 Wyspy OEw. Tomasza i Książeca 67 dów niszego szczebla. Powysze wyniki osignito Hongkong (Chiny) 16 Sudan 67 dziki zniesieniu przepisu nakladajcego wymóg roz- Irlandia 16 Timor Wschodni 69 patrywania spraw, w których warto roszczenia prze- Czas (dni) kracza 50 mln dongów (3.200 USD) przez sdy ni- Najkrócej Najdłużej Tunezja 27 Liban 721 szego szczebla. Pozwy tego rodzaju trafiaj obecnie Holandia 48 Nigeria 730 do sdów okrgowych. Podobna reforma przeprowa- Nowa Zelandia 50 Dem. Rep. Konga 909 Japonia 60 Słowenia 913 dzona w Laosie w 2003 r. pozwolila przenie sprawy Singapur 69 Sudan 915 o egzekucj dlugów o wartoci poniej 2.500 USD do Francja 75 Polska 980 Korea 75 Wschodni Timor 990 sdów okrgowych. Dania 83 Angola 1.011 Norwegia 87 Włochy 1.390 Redukcja liczby odwola do sdu najwyszego Belgia 112 Gwatemala 1.459 Odwolania s niezbdne dla zapewnienia sprawiedli- Koszt (% długu będącego przedmiotem pozwu) woci i s dopuszczone w kadym kraju. Nie ma jed- Najmniejszy Największy Norwegia 4,2 Wyspy OEw. Tomasza i Książęca 69,5 nak potrzeby, aby automatycznie trafialy one a do Nowa Zelandia 4,8 Rep. OErodkowej Afryki 72,2 sdu najwyszego. Takie naduycie procedury odwo- Szwajcaria 5,2 Burkina Faso 95,4 Dania 5,3 Papua Nowa Gwinea 110,3 lawczej jest widoczne w Brazylii, gdzie dlunicy uy- Korea 5,4 Bhutan 113,8 waj tej taktyki w celu opóniania egzekucji (apelacje Szwecja 5,9 Kambodża 121,3 Belgia 6,2 Indonezja 126,5 dotycz w tym kraju 88% wyroków w sprawach gospo- Finlandia 6,5 Malawi 136,5 darczych). W efekcie, brazylijski Sd Najwyszy otrzy- Stany Zjednoczone 7,5 Wschodni Timor 183,1 Tajwan 7,7 Dem. Rep. Konga 256,8 muje do rozstrzygnicia okolo 115.000 spraw rocznie. ródło: Baza danych Doing Business. Dla porównania w USA Sd Najwyszy zajmuje si okolo 200 sprawami rocznie, a przedmiotem jego za- dii publiczne rozprawy sdowe s teraz opcjonalne, interesowania s glównie zagadnienia konstytucyjne. poniewa sdziowie mog orzeka w sprawie wylcz- Federalne sdy okrgowe oraz apelacyjne sdy sta- nie na podstawie przedloonych dowodów. nowe s glównym miejscem skladania apelacji w spra- Zarzdzanie sprawami sdowymi dobrze ilustruje wach gospodarczych. Te sdy redniego szczebla s reforma sloweska, na któr zloyly si dwie zmiany. dla stron najwaniejszym miejscem dochodzenia nale- Po pierwsze, sdzia prowadzi spraw od pocztku do ytych standardów, za dostp do nich jest generalnie koca, nie odsylajc stron do rónych urzdników s- swobodny, podczas gdy podstawy do skladania apela- dowych. Po drugie, wstpne przesluchanie sluy zde- cji w sdzie najwyszym s ograniczone. Jeszcze par finiowaniu istoty sporu, tak by strony przybyly na lat temu system apelacyjny w Czechach funkcjonowal glówn rozpraw przygotowane. W pierwszym roku w nastpujcy sposób: kiedy dlunik odwolywal si od funkcjonowania tego sposobu zarzdzania sprawami orzeczenia sdu pierwszej instancji, sprawa przekazy- sdowymi przecitny czas rozstrzygania sporu zostal wana byla do sdu apelacyjnego, który czsto uchylal skrócony o 90 dni. Koszty adwokackie s na ogól ni- t decyzj i przekazywal spraw do ponownego roz- sze w krajach, gdzie wprowadzono zarzdzanie spra- patrzenia temu samemu sdowi. Obecnie sd apela- wami sadowymi, bowiem przecitny koszt rozstrzy- cyjny posiada rozszerzone uprawnienia i moe wyda gnicia pozwu o splat dlugu w takich krajach wy- ostateczny, prawomocny wyrok w sprawie. Dziki tym nosi 15%, a 29% w krajach, gdzie nie wprowadzono zmianom, czas trwania calego procesu ulegl skróceniu tego rozwizania, w tym po uwzgldnieniu wplywu o cztery miesice. DOCHODZENIE NALEŻNOOECI Z UMÓW 79 Naley jednak uwaa, poniewa nie kada re- Konkurencja w zakresie egzekucji forma zostala przeprowadzona we wlaciwy sposób. Najlepszym sposobem na przyspieszenie windykacji Kodeks postpowania cywilnego z 2004 r. w Burkina dlugów przeterminowanych jest dopuszczenie konku- Faso umoliwia, pod pewnymi warunkami, wstrzyma- rencji w zakresie egzekucji orzecze. Kolumbia uczy- nie egzekucji orzecze, od których wniesiono ape- nila tak w 2003 r., znoszc monopol sdów w tym lacj. Jeli sd podejmie decyzj o wstrzymaniu eg- obszarze, a prywatne firmy szybko znalazly w nim zekucji, taki stan rzeczy moe trwa dwa lata, pod- swoje miejsce. Rezultat byl pozytywny, bowiem czas czas gdy sprawa trafia do sdu najwyszego. To po- egzekucji ulegl skróceniu o dwa miesice. W ostat- nad dwukrotnie wydlua przecitny czas egzekucji nich piciu latach Wgry i Slowacja wprowadzily mo- umowy i zamiast 446 dni, taka sprawa zajmuje po- liwo dochodzenia nalenoci z umów przy udziale nad 1.200 dni. Moliwym rozwizaniem byloby wpro- podmiotów sektora prywatnego. W Holandii, reforma wadzenie kaucji, czyli wniesienie przez dlunika za- z 2001 r. zniosla monopol terytorialny prywatnych kan- bezpieczenia do czasu rozpatrzenia jego odwolania. celarii komorniczych i obecnie konkuruj one o zlece- Takie kaucje s stosowane w celu zapewnienia, e nia na terenie calego kraju. Tak samo uczynil Kazach- wyrok bdzie mona wykona, kiedy ju procedura stan, podobnie jak Burundi. W Kazachstanie cigni- apelacyjna dobiegnie koca. Pienidze te powinny by cie dlugów przeterminowanych trwa o dwadziecia zloone na oprocentowanym rachunku, poniewa ich dni krócej (skutki reformy w Burundi nie s jeszcze warto moe szybko zmale w krajach o wysokiej znane, poniewa ta nowa brana jest dopiero w sta- inflacji. dium powstawania). Dlaczego reformować? trudnienia przez ju istniejce firmy. W Europie rod- kowej i Wschodniej uciliwe procedury sdowe zwi- Za reform sdownictwa przemawia szereg istotnych zane s z 8% spadkiem liczby nowo powstajcych firm. argumentów. Po pierwsze, latwiejsze dochodzenie na- Ograniczaj one równie wzrost przedsibiorstw, bo lenoci z umów ma zwizek z wysz kwot udzie- firmy, które s pod innymi wzgldami podobne, za- lanych kredytów (wykres 10.3). Przykladowo we Wlo- trudniaj o 18% mniej pracowników w krajach, w któ- szech analiza 27 okrgów sdowych wykazala, e rych dochodzenie nalenoci z umów jest powolne2. przecitna sprawa gospodarcza trwa 53 miesice, czyli Po trzecie, reformy zmniejszaj presj budetow. prawie 4,5 roku, tj. ponad 1.390 dni wedlug Do- Na przyklad Chorwacja, Polska, Serbia i Czarnogóra ing Business 1. Taka zwloka przeklada si na wielk ilo zaleglych spraw. Niemniej w sprawnie dzialaj- cych okrgach sdowych, takich jak Wenecja, na 1.000 mieszkaców przypadaj 22 sprawy w toku, a kwota kredytów dla sektora prywatnego odpowiada tu 40% rocznego dochodu regionu. Z drugiej strony w Kala- brii, gdzie na 1.000 mieszkaców przypada 50 tocz- cych si spraw, kwota udzielonych kredytów to tylko 10% dochodu regionalnego. A trzeba pamita, e tego rodzaju czynniki maj równie wplyw na oprocento- wanie kredytów. W tych regionach Wloch, w których sdy dzialaj szybciej, udzielane przez banki kredyty byly o cztery punkty procentowe tasze ni w regio- nach o najdluszych opónieniach. Po drugie, sprawne sdy sprzyjaj powstawaniu wikszej liczby przedsibiorstw oraz zwikszaniu za- 80 DOING BUSINESS 2006 oraz Slowenia maj najwicej sdziów i personelu ad- Po czwarte, uczciwo sdziów jest wysza w kra- ministracyjnego w sdach (w przeliczeniu na liczb jach, w których sprawy rozstrzygane s szybciej, a for- ludnoci) w calej Europie. Te same kraje maj rów- malnoci jest mniej (wykres 10.5), bowiem przedsi- nie najbardziej skomplikowane procedury sdowe biorstwa czciej korzystaj z sdów, gdy dostrzegaj i najdlusze opónienia sdowe na starym konty- warto tworzon przez ich uslugi w zakresie rozstrzy- nencie. Uproszczona egzekucja umów ograniczylaby gania sporów. Eksperci w dziedzinie prawa czsto przekonuj, presj zwikszenia budetu na sdownictwo, ponie- e ostrzejsze wymagania proceduralne prowadz do wa sdy holenderskie i duskie maj zaledwie 1/4 wikszej sprawiedliwoci. Tak jednak nie jest, a przy- liczby sdziów i personelu, których zatrudnia Chorwa- najmniej nie ma to miejsca w krajach rozwijajcych si. cja (w przeliczeniu na liczb mieszkaców -- wykres Skomplikowane procedury sprawiaj, e typowemu 10.4). przedsibiorcy trudno jest zrozumie caly ten proces. Gdyby w Bulgarii przyjto estosk procedur eg- W rezultacie unikaj oni sdów na korzy prostszych, zekucyjn, co wymagaloby zmiany kodeksu postpo- czsto nieformalnych, rozwiza4. Niemniej w krajach wania cywilnego, 1/3 jej budetu na sdownictwo mo- o wikszej liczbie formalnoci potrzebnych do docho- glaby zosta przeniesiona na inne cele3. Prostsze pro- dzenia nalenoci z umowy, takich jak na przyklad cedury sdowe zachcilyby take wiksz liczb pod- Egipt, postpowanie nie jest postrzegane jako bar- miotów do skladania pozwów, bo wedlug szacunków dziej sprawiedliwe. Wrcz przeciwnie badania Banku zalegle kredyty o wartoci okolo 4 mld USD s obecnie wiatowego obejmujce ponad 10.000 przedsibiorstw przedmiotem egzekucji pozasdowej. Z analizy wy- w osiemdziesiciu dwóch krajach pokazuje, e mniej- nika, e tylko w cigu piciu lat, taka reforma moglaby sza liczba formalnoci ma zwizek z wiksz sprawie- stworzy okolo 70.000 miejsc pracy, poniewa wicej dliwoci i bezstronnoci w systemie prawa5. Sprzyja rodków byloby dostpnych na rozwijanie nowej dzia- to wikszemu zadowoleniu klientów oraz wzrostowi lalnoci gospodarczej. wiarygodnoci systemu sprawiedliwoci. Przypisy 1. Jappelli, Pagano i Bianco 2005. 2. Desai, Gompers i Lerner 2004. 3. Dimitri i Stanchev 2005. 4. Zob. nowe informacje nt. Polski (w:) Bank wiatowy 2005c. 5. Batra, Kaufmann i Stone 2003. 81 ,,Dla moich przyjaciól, wszystko. Dla moich wro- dlociowego po II Wojnie wiatowej. Ponad polow gów, prawo" glosi brazylijskie przyslowie. Przypadek tych reform wprowadzono w ostatnich dziesiciu la- Engesy pokazuje dlaczego. W 1985 r. ten brazylijski tach, ale wikszo miala miejsce w krajach bogatych. producent przeywal trudnoci finansowe, a w miar Reformy te na ogól odniosly sukces, poniewa wska- si ich poglbiania dla zwalnianych pracowników za- niki odzyskaniu dlugu przez wierzycieli w sprawach braklo pienidzy na odprawy. W 1990 r. firma En- upadlociowych kredytodawców, pracowników oraz gesa wystpila do sdu o wszczcie restrukturyzacji. pastwa s wyranie wysze w krajach przeprowadza- Rozpoczlo si skomplikowane postpowanie upadlo- jcych reformy, nawet po uwzgldnieniu wplywu po- ciowe, w którym sdzia zarzucany byl zaaleniami ziomu dochodu (wykres 11.1). Powód jest nastpujcy: i odwolaniami. Ponad dwa lata trwalo samo skomple- zreformowane regulacje upadlociowe pozwalaj tym towanie listy wierzycieli i istniejcych roszcze, a do- spólkom, które s zasadniczo wydolne ekonomicznie, piero po pitnastu latach od wszczcia postpowania przetrwa krótkotrwaly kryzys utraty plynnoci, a nie- upadlociowego, kwestia mniej ni polowy dlugów zo- wyplacalne przedsibiorstwa s szybko likwidowane. stala rozstrzygnita. Ta sytuacja ulegla jednak zmianie, Kady kraj potrzebuje efektywnych procedur poniewa Brazylia przyjla nowe prawo upadlociowe likwidowania nieudanych przedsiwzi gospodar- w 2004 r. w ramach którego procedura restrukturyzacji czych oraz ratowania zdrowych, które dowiadczaj umoliwia spólkom przechodzcym trudnoci lepsze szanse na przetrwanie. Zgodnie z nowymi przepisami wierzyciele maj wiksze uprawnienia by wplywa na przebieg calego procesu, a zabezpieczeni wierzyciele maj pierwszestwo przed roszczeniami urzdu po- datkowego i roszczenia pracownicze s ograniczone. redni czas trwania postpowania upadlociowego zo- stal skrócony o polow tzn. z dziesiciu lat do pi- ciu. Jeeli nowa ustawa brazylijska bdzie funkcjo- nowala tak, jak podobna ustawa w Hiszpanii, moe to zaowocowa zastrzykiem 204 mld reali dla gospo- darki w cigu szeciu lat1. Gdyby te pienidze zo- staly produktywnie spoytkowane, mogloby one ura- towa 400.000 miejsc pracy2. Dziki tej reformie Bra- zylia dolczyla do osiemdziesit osiem innych pastw, które przeprowadzily zasadnicze zmiany prawa upa- 82 DOING BUSINESS 2006 przejciowych problemów. Naley jednak podkreli, krajach wskaniki uwieczonej sukcesem restruktury- e upadlo nie jest jedynym rozwizaniem. W bied- zacji w ramach której firma wychodzi z postpowania nych krajach upadlo jest rzadko stosowana. Bogate upadlociowego bez zmiany wlacicieli lub zarzdu, kraje odnotowaly przecitnie 10.000 wniosków upa- s niskie i wynosz 12% w Stanach Zjednoczonych, dlociowych pomidzy 1999 r. a 2003 r. Natomiast 3% we Francji i 2% w Wielkiej Brytanii3. Reforma- w biednych krajach wniesiono mniej ni 50 wniosków torzy w biednych krajach powinni zatem skoncen- z których w Kamerunie, Gruzji i Laosie zanotowano trowa si na usprawnieniach w egzekucji zabezpie- mniej ni dziesi wniosków o upadlo. W krajach czonego dlugu poza postpowaniem upadlociowym, tych nie brakuje firm, którym si nie powiodlo, lecz zmniejszajc w ten sposób stopie zalenoci od s- naiwnoci byloby oczekiwa, e skomplikowane pro- dów w tego rodzaju sprawach. cedury upadlociowe je wskrzesz. Nawet w bogatych Kto przeprowadza reformy? Prawo upadlociowe zostalo zreformowane w dzie- wiciu krajach w 2004 r. Siedem z nich (Brazylia, Fin- landia, Indonezja, Japonia, Portugalia, Serbia i Czarno- góra oraz Wietnam) wprowadzily nowe ustawy o upa- dloci. Z drugiej strony Madagaskar i Tajlandia zmniej- szyly skuteczno prawa w tym obszarze, wprowadza- jc poprawki, które uczynily upadlo bardziej skom- plikowanym procesem. W Portugalii nowy kodeks upadlociowy przyspieszyl caly proces i zwikszyl uprawnienia wierzycieli. Prawo przewiduje teraz jedn rozpraw w ramach postpowania upadlociowego. Sdzia, zarzdca (syndyk) i wierzyciele wspólnie do- konuj oceny perspektyw firmy i podejmuj decyzj, czy wybior ciek likwidacji, czy te restrukturyzacji. W starym systemie sprawy likwidacji i restrukturyzacji strony maj pi dni na wniesienie zaalenia na posta- byly prowadzone dwoma osobnymi kanalami, a nowy nowienie sdu, a czas na odwolanie wynosi osiem dni system rozszerza zakres sytuacji, które prowadz do od wydania orzeczenia przez sd, który nastpnie ma wszczcia postpowania, co przeklada si na wiksz 30 dni na jego rozpatrzenie. Wprowadzone zmiany, swobod w zloeniu wniosku o upadlo. Ponadto, jak si ocenia, skróc calkowity czas do 1,5 roku. wprowadzone zmiany skrócily czas trwania calej pro- W Azji Wschodniej wprowadzono najwicej re- cedury o sze miesicy, a poziom odzysku obliczany form. Indonezja i Wietnam doprecyzowaly i udoskona- zgodnie z metodologi Doing Business zwikszyl si lily swoje prawa upadlociowe. Nowa ustawa indone- z 69 centów z dolara roszczenia do 75 centów (wy- zyjska podaje cilejsze definicje oraz ujednolica prawo kres 11.2). precedensowe. Wierzyciele maj obecnie rozszerzone W Serbii i Czarnogórze oczekuje si, e stopa od- uprawnienia w zakresie skladania i przeglosowywania zysku podniesie si o 45% tj. do 29 centów z dolara programów restrukturyzacyjnych. Respondenci Doing dziki nowej ustawie przyjtej w sierpniu 2004 r. Gdy Business szacuj, e czas wydania przez sd decyzji obowizywalo stare prawo, tylko nieliczne firmy pry- w zakresie upadloci ulegl skróceniu o sze miesicy, watne wszczynaly postpowanie upadlociowe, po- co pomoglo zwikszy stop odzysku z 10 centów niewa moglo ono trwa nawet dwanacie lat. Nowa z dolara do 13 centów. Prawo upadlociowe Wietnamu ustawa wyznacza cisle terminy na podstawie których z 1993 r., rzadko znajdowalo zastosowanie w ostatnich LIKWIDACJA DZIAŁALNOOECI GOSPODARCZEJ W FORMIE SPÓŁKI Z O.O. 83 kilkunastu latach. Tylko czterdzieci pi przedsi- Niestety niektóre reformy przyniosly zmiany na biorstw oglosilo upadlo i wiele z nich bylo wlasno- gorsze. Czst taktyk opóniania postpowania upa- ci pastwa. Ustawa z 2004 r. ulatwia skladanie takich dlociowego jest skladanie odwola. Tajlandia ulatwila wniosków, dla których obecnie spelniony musi by dlunikom naduywanie tego instrumentu, bowiem tylko jeden warunek tzn. firma nie jest w stanie spla- zniosla przepis z 1999 r. ograniczajcy wstpne odwo- ci zaleglego zobowizania na danie (poprzednio, lania (odwolania od postanowienia w trakcie post- firmy musialy take notowa straty przez okres dwóch powania) jak równie odwolania dotyczce restruktu- lat i podejmowa próby reorganizacji). Kolejn zmian ryzacji. Wród pozytywnych aspektów reformy naley bylo wprowadzenie pierwszestwa roszcze zabezpie- jednak wymieni ograniczenie oplat z tytulu zajcia aktywów, co zmniejszylo koszty o 2%. Madagaskar, je- czonych wierzycieli przed roszczeniami urzdu skar- dyny reformator w Afryce, take uczynil krok wstecz, bowego. Zgodnie z oczekiwaniami, reformy te maj wprowadzajc skomplikowane przepisy w zakresie re- skróci czas trwania postpowania o sze miesicy, strukturyzacji w kraju, w którym nie ma zbyt wielu a stopa odzysku ma wzrosn z 16 centów z dolara spraw upadlociowych. W efekcie tej pseudoreformy do 19 centów. Reformy w Japonii przyspieszyly post- wzrosly opónienia. powanie upadlociowe, umoliwiajc wikszej liczbie Kilkanacie innych krajów dokonalo pomniejszych firm sklada wnioski w lepiej wyposaonych sdach zmian. W 2006 r. Macedonia uprocila procedury li- w Tokio i Osace oraz pozwalajc likwidatorowi sprze- cytacji aktywów i wprowadzi nowe prawo upadlo- da aktywa wolne od innych roszcze. Wczeniej, aby ciowe. W Burkina Faso zwikszono liczb sdziów je sprzeda niezbdna byla zgoda wszystkich wierzy- i zmniejszono liczb czekajcych na rozstrzygnicia cieli, co opónialo caly proces. Natomiast Finlandia po- w opónionych sprawach upadlociowych. Natomiast prawila efektywno znoszc trzyetapowy wybór za- w Boni i Hercegowinie tylko zalegle wynagrodze- rzdcy, ale koszty nieco wzrosly, poniewa uprawnie- nie za okres do omiu miesicy ma obecnie pierw- nia zostaly przeniesione z sdu na (droszego) nad- szestwo przed roszczeniami zabezpieczonych kredy- zorc. Oba kraje zmienily kolejno roszcze w ra- todawców, a przed reform, wszystkie zalegle wyplaty mach których Japonia daje pierwszestwo zarzdcy, wynagrodze mialy pierwszestwo. Na koniec Chile, podatkom i pracownikom, a Finlandia faworyzuje za- Wlochy i Slowacja przyjly programy zmian, które bezpieczonych kredytodawców. wejd w ycie pod koniec 2005 r. Co reformować? mowania aktywów. Dla krajów redniozamonych priorytetem powinno by przyspieszenie likwidacji. Upadlo pozostaje wyjtkowo nieefektywn pro- Inne pomocne reformy obejmuj zapewnienie specja- cedur w wikszoci krajów. Roszczenia ulegaj listycznej wiedzy, ograniczenie odwola, zmniejszenie przedawnieniu na skutek opónie, wysokich kosz- uprawnie sdów i placenie nadzorcom za maksyma- tów i regulacji prawnych, które albo prowadz do upa- lizacj wartoci masy upadlociowej. Byly one oma- dloci rentownych firm, albo pozwalaj kontynuowa wiane we wczeniejszych edycjach Doing Business. dzialalno takim, które nie maj racji bytu. Przecit- Reformy mog take: nie, tylko 32 centy z kadego dolara nalenego kredy- · sprzyja kontynuacji dzialalnoci zasadniczo ren- todawcom, pracownikom, urzdom podatkowym i in- townych przedsibiorstw. nym wierzycielom mona dla nich odzyska. Doko- · ustanowi rady wierzycieli. nujc porówna regionalnych kraje Azji Poludniowej · da przedsibiorcom szans nowego startu. maj najnisz stop odzysku -- 17 centów, nastpne Sprzyja kontynuacji dzialalnoci zasadniczo s kraje afrykaskie -- 27 centów, a tylko w krajach rentownych przedsibiorstw nalecych do OECD i niektórych redniozamonych pastwach wierzyciele odzyskuj polow lub wicej Efektywne prawo upadlociowe pomaga zakoczy zaleglych nalenoci (tabela 11.1). dzialalno niewydolnych ekonomicznie firm i ratuje Biedne kraje mog w bardzo prosty sposób zwik- te zasadniczo rentowne. W nadziei na ,,utrzymanie szy wskaniki odzysku usprawniajc procesy przej- przy yciu" tych zasadniczo rentownych firm, wicej 84 DOING BUSINESS 2006 TABELA 11.1 Gdzie procedura upadłooeciowa jest najbardziej efektywna, a gdzie najmniej? Czas (lata) Najkrótszy Najdłuższy Irlandia 0,4 Filipiny 5,7 Japonia 0,6 Białoruoe 5,8 Kanada 0,8 Turcja 5,9 Singapur 0,8 Angola 6,2 Tajwan 0,8 Oman 7,0 Belgia 0,9 Mauretania 8,0 Finlandia 0,9 Czechy 9,2 Norwegia 0,9 Brazylia 10,0 Hiszpania 1,0 Czad 10,0 Wielka Brytania 1,0 Indie 10,0 Koszt (% masy upadłooeciowej) Najmniejszy Największy Kolumbia 1,0 Albania 38 Kuwejt 1,0 Rep. Dominikany 38 Holandia 1,0 Filipiny 38 Norwegia 1,0 Wenezuela 38 Singapur 1,0 Gujana 42 spodarcz. Nawet postawiona w stan likwidacji firma Belgia 3,5 Sierra Leone 42 Kanada 3,5 Ukraina 42 moe kontynuowa dzialalno, tak jak w Botswanie, Finlandia 3,5 Czad 63 Danii, Polsce i Szwecji. Zyskuj na tym wierzyciele, Japonia 3,5 Rep. OErodkowej Afryki 76 Tajwan 3,5 Laos 76 poniewa uratowanie zasadniczo wydolnej firmy pro- wadzi do wyszej stopy odzysku. Korzystaj na tym Poziom odzysku (liczba centów z dolara) równie pracownicy, poniewa zachowuj swoje miej- Najwyższy Najniższy Japonia 92,6 Haiti 2,9 sca pracy. Singapur 91,3 Niger 2,6 Istniej jednak lepsze metody ni restrukturyzacja, Norwegia 91,1 Zimbabwe 2,1 Kanada 90,1 Dem. Rep. Konga 1,6 aby ratowa wydolne firmy. Po pierwsze, nie naley Tajwan 89,4 Angola 0,6 wprowadza wymagania przerwy w dzialalnoci go- Finlandia 89,0 Brazylia 0,5 spodarczej na czas upadloci. W dwudziestu piciu Irlandia 88,0 Timor Wschodni 0,0 Holandia 86,7 Laos 0,0 krajach istnieje wymóg, aby firma przerwala dzialal- Belgia 86,6 Rep. OErodkowej Afryki 0,0 no w chwili zloenia wniosku o postawienie firmy Wielka Brytania 85,3 Czad 0,0 w stan upadloci. Po drugie, trzeba dba o to, by post- ródło: Baza danych Doing Business. powanie upadlociowe posuwalo si naprzód. Kiedy ni szedziesit krajów przyjlo regulacje dotyczce przedsibiorstwa s ju w trzecim roku procedury upa- restrukturyzacji w ostatnich 25 latach. Niemniej jed- dlociowej, szansa przetrwania jest znikoma. Krótkie nak przyjcie ustawy o reorganizacji to nie to samo, postpowanie pomaga maksymalizowa warto masy co faktyczne wsparcie dla przechodzcego trudnoci upadlociowej, a dlugie prowadzi czsto do uszczuple- przedsibiorstwa w uzdrowieniu jego finansów i dzia- nia aktywów firmy. Nowe prawo upadlociowe w Bra- lalnoci. Procedury restrukturyzacyjne w Albanii nie zylii sprzyja sprzeday firm, kiedy jeszcze prowadz uratowaly ani jednego rentownego przedsibiorstwa. dzialalno, na pocztku procesu likwidacji, pozwa- Kraje, w których respondenci Doing Business wska- lajc kupujcym naby aktywa bez obcie podatko- zuj, e firma bdzie przechodzi proces restruktu- wych ani obcie na rzecz pracowników. Poprzednio ryzacji, nie s ani troch bardziej predestynowane sprzeda aktywów mogla si rozpocz dopiero po do uratowania rentownych przedsibiorstw (wykres zakoczeniu procedury likwidacyjnej, a aktywa pod- 11.3). Procedury takie jak w Algierii, Ekwadorze oraz, legaly nadal istniejcym roszczeniom. Udane mog by do 2004 r., w Wietnamie, które zmuszaj do podjcia równie inne reformy. Jedn z nich jest uprawnienie próby restrukturyzacji przed przystpieniem do likwi- nadzorcy do decydowania o uchyleniu lub utrzyma- dacji, rzadko podtrzymuj istnienie rentownej firmy. niu w mocy wykonania zawartych umów. Inna re- Zajcia aktywów i likwidacje mog podtrzymywa forma polega na umoliwieniu otrzymania przez firm dzialalno firmy. Zajcie w ramach egzekucji roszcze absolutnie niezbdnych kredytów, które zwikszalyby czsto prowadzi do sprzeday calej firmy nowym wla- szanse przetrwania z 22% do 38%. Jeszcze inna postu- cicielom, którzy nadal bd prowadzi dzialalno go- luje umoliwienie kontynuacji dzialalnoci firmy, dajc LIKWIDACJA DZIAŁALNOOECI GOSPODARCZEJ W FORMIE SPÓŁKI Z O.O. 85 zarzdowi prawo zwalniania pracowników w trakcie Da przedsibiorcom szans nowego startu postpowania upadlociowego, bowiem wiele miejsc W Grecji, upadli przedsibiorcy trac swoje zezwole- pracy zostanie uratowanych, jeeli wydolna firma b- nia handlowe. Litewskiemu przedsibiorcy mog zo- dzie mogla kontynuowa swoj dzialalno. Korzy- sta postawione zarzuty karne, take w przypadku, ci s znaczne, poniewa kraje, które utrzymuj wy- gdy nie dopucila si oszustwa. Taka penalizacja jest dolne przedsibiorstwa ,,przy yciu", maj stop od- powszechna. W 2/3 krajów zarzd upadlych firm moe zysku rednio 59 centów z dolara, a inne tylko 21 zosta ukarany za niedbalo, nawet jeli nie doszlo do centów. adnych naduy (wykres 11.5). W 39% krajów czlon- Ustanowi rady wierzycieli kowie zarzdu mog zosta ukarani zakazem zajmo- wania tego typu stanowisk. Zakaz obowizuje prze- Reformy w Finlandii umoliwily wierzycielom utwo- citnie cztery lata, lecz w Czadzie i Libanie rozciga rzenie rady, który udziela wskazówek zarzdcy, czy- si na okres dziesiciu lat. nic to rozwizanie obowizkowym w przypadku Takie metody zniechcaj do stosowania proce- masy upadlociowej o duej wartoci. Szeciu z omiu dury upadloci i tlumi przedsibiorczo. Badania innych reformatorów rozszerzylo uprawnienia wierzy- w Stanach Zjednoczonych wykazaly, e przedsibiorcy cieli, czego efektem jest wysza stopa odzysku (wy- próbuj kilku pomyslów biznesowych zanim uda im kres 11.4). Dzieje si tak, poniewa reformy tworz si odnie sukces. Karanie naduy jest usprawiedli- bodce dla wierzycieli by prowadzili restrukturyzacj wione, ale nie w tym przypadku. Przedsibiorca moe wydolnych firm, a zamykali niewydolne. Kiedy wie- mie pecha albo popelni bldy. Bankruci i tak zo- rzyciele uczestnicz w podejmowaniu decyzji, post- stan napitnowani, wic dlaczego dodawa do tego powanie upadlociowe zorientowane jest na maksy- jeszcze kary kodeksowe? Reformowanie tego rodzaju malizacj odzyskania wierzytelnoci, a kiedy maj oni przepisów w kodeksach upadlociowych jest czste. prawo wybra rodzaj procedury tj. restrukturyzacj lub Nowe przepisy na Madagaskarze rozgraniczaj sank- likwidacj, wybieraj restrukturyzacj tylko wówczas, cje wobec zarzdu od upadloci. Wczeniej jedno wi- gdy szanse sukcesu s wysokie. Inne kraje uznaj rów- zalo si z drugim, bez wzgldu na to, czy mialy miejsce nie korzyci, jakie daje aktywne wlczenie wierzycieli naduycia. Reforma w Tajlandii z 2004 r. wyrónia upa- w postpowanie upadlociowe. Reformy przeprowa- dlo nieuczciw i upadlo w dobrej wierze. W Polsce dzone w Chile w maju 2005 r., umocowaly wierzy- przed 2003 r. upadli przedsibiorcy byli automatycznie cieli, a nie sdy, do ustanowienia syndyka. Przygoto- wykluczeni na pi lat i nie mogli ponownie rozpo- wywane wlanie slowackie prawo upadlociowe czyni cz dzialalnoci gospodarczej. Teraz okres ten moe to samo. Podobnie jak w Brazylii reforma indonezyjska trwa 3­10 lat, ale tylko wówczas, gdy sd zadecyduje, daje zabezpieczonym wierzycielom prawo glosowania e upadlo zwizana byla z naduyciami. Brytyjska w sprawie restrukturyzacji. ustawa o przedsibiorczoci z 2002 r. zniosla automa- tyczne stosowanie kar wobec upadlych dluników. 86 DOING BUSINESS 2006 Dlaczego reformować? waniem upadlociowym. Ocenia si, e w Egipcie 95% wniosków upadlociowych skladanych jest wy- Przeszkody i opónienia w prowadzeniu spraw lcznie w celu przyspieszenia zalatwienia sprawy poza upadlociowych powoduj zmniejszenie kwot, jakie sdem5. Swobodniejsze zakoczenie dzialalnoci go- wierzyciele mog odzyska4. W krajach, w których spodarczej oznacza take latwiejsze jej rozpoczynanie. stosuje si upadlo, powyszy problem stanowi po- Przepisy upadlociowe mog równie zachca przed- wany argument zniechcajcy do inwestowania. Do- sibiorców. Jedno z bada wykazalo, e reformy ula- stp do kredytu staje si trudniejszy, a kredyty zagro- twiajce nowy start przyczynily si do wzrostu przed- one oraz ryzyko finansowe rosn, poniewa kredy- sibiorczoci o 8­9%6. Moliwo poniesienia poraki todawcy nie mog odzyska przeterminowanych dlu- w biznesie i efektywne procesy regulujce te kwestie, gów (wykres 11.6). Nawet w biednych krajach, w któ- sprzyjaj zatrudnianiu ludzi i alokacji kapitalu tam, rych upadlo jest rzadko stosowana, efektywne re- gdzie jest najbardziej produktywny. Rezultatem tych gulacje mog posluy jako groba i zachci dlu- procesów s bardziej produktywne firmy i wicej sta- ników do negocjacji i restrukturyzacji poza postpo- nowisk pracy. Przypisy 3. Couwenberg 2001. 4. Bank wiatowy 2004a; oraz Franks i Loranth 2005. 1. Nowe prawo upadlociowe moe wnie 204 mld reali, Gazeta 5. Dane pochodz od miejscowych respondentów Doing Busi- Mercantil, Brazylia, 2 czerwca 2005 r. ness. 2. Azar i Lu 2004. 6. Armour i Cumming 2005. 87 Daron Acemoglu, Credit Market Imperfections and Persistent Jagdish Bhagwati, In Defense of Globalization, Oxford Uni- Unemployment, 45 European Economic Review 2004, nr versity Press, Oxford, 2004. 4­6, s. 665­79. Richard Bird, Administrative Dimensions of Tax Reform, Hamid Alavi, Good Practice in Trade Facilitation: Lessons World Bank, Waszyngton, 2003. from Tunisia, PREM Economic Policy Note 89, World Richard Bird i Oliver Oldman, Improving Taxpayer Service Bank, 2004, Waszyngton. and Facilitating Compliance in Singapore, PREM Note Alberto Alesina, Silvia Ardagna, Giuseppe Nicoletti i Fabio 48. World Bank, Poverty Reduction and Economic Mana- Schiantarelli, Regulation and Investment. NBER Working gement Network, Waszyngton, http://wwwl.worldbank. Paper 9560, National Bureau of Economic Research, org/prem/PREMNotes/premnote48.pdf Cambridge, 2003. Bernard Black, The Legal and Institutional Preconditions for James Alm Patricia Annez i Arbind Modi, Stamp Duties in In- Strong Securities Markets, UCLA Law Review, 2001, nr dian States: A Case for Reform. Policy Research Working 48 (3), s. 781­855. Paper 3413, World Bank, Waszyngton, 2004. Olivier Blanchard i Thomas Philippon, The Quality of Labor Joshua Angrist i Adriana Kupler, Protective or Counter-Pro- Regulations and Unemployment, Massachusetts Institute ductive? Labor Market Institutions and the Effect of Immi- of Technology, Department of Economics, Cambridge. gration on EU Natives, Economic Journal, 2003, nr 113, Blanchard, Olivier i Pedro Portugal, What Hides Behind an s. 302­31. Unemployment Rate: Comparing Portuguese and U.S. John Annour i Douglas Cumming, Bankruptcy Law and En- Unemployment, NBER Working Paper 6636, National Bu- trepreneurship, University of Cambridge Centre for Bu- reau of Economic Research, Cambridge, Massechusets. siness Research Working Paper 300, 2005. Bineswaree Bolaky i Caroline Freund, Trade, Regulations, Robert Avery, Paul Calem i Glenn Canner, Credit Report Ac- and Growth, Policy Research Working Paper 3255, World curacy and Access to Credit, Federal Reserve Board Bul- Bank, Waszyngton, 2004. letin (summer), s. 297­322. Juan Botero, Simeon Djankov, Rafael La Porta, Florencio Lo- Ziad Raymond Azar i Marcelo Lu, Comparing the Old and pez-de-Silanes i Andrei Shleifer, The Regulation of Labor, New Brazilian Bankruptcy Law, Inter-American Trade Quarterly Journal of Economics, nr 119 (4), s. 1339­82. Report 12(3), 2004. Tony Burns, Registering Property: Country Case Studies of Geeta Batra, Daniel Kaufmann i Andrew Stone, Investment Reform in Armenia, Ghana, New Zealand, Peru, Tha- Climate around the World, Voices of the Firms from iland, Working paper. World Bank Group, Private S Sec- the World Business Environment Survey, World Bank, tor Development Vice Presidency, Monitoring, Analysis Waszyngton, 2003. and Policy Unit, Waszyngton, 2005. Erik Berglof i Stijn Claessens, Enforcement and Corporate Go- Ricardo Caballero, Kevin Cowan, Eduardo Engel i Alejandro vernance, Policy Research Working Paper 3409, World Micco, Effective Labor Regulation and Microeconomic Bank, Waszyngton, 2004. Flexibility, MIT Department of Economics Working Pa- Marianne Bertrand i Francis Kramarz, Does Entry Regulation per 04­30, Massachusets Institute of Technology, Cam- Hinder Job Creation? Evidence from the French Retail bridge, 2005. Industry, Quarterly Journal of Economics, 2002, nr 117 Rodrigo Chaves, Nuria de la Pena and Heywood Fleisig, Se- (4), s. 1369­413. cured Transactions Reform: Early Results from Romania, 88 DOING BUSINESS 2006 CEAL Issues Brief, Center for the Economic Analysis of Michael Engelschalk, Creating a Favorable Tax Environment Law, Waszyngton, 2005. for SmalI Business, [w:] James Alm, Jorge MartinezVa- Council of Europe, European Judicial Systems 2002, Euro- zquez and Sally Wallace, Taxing the Hard to Tax: Lessons pean Commission for the Efficiency of Justice, Strasburg, from Theory and Practice, Elsevier, Boston, 2004. 2004. Eric Engen i Jonathan Skinner, Taxation and Economie Oscar Couwenberg, Survival Rates in Bankruptcy Systems: Growth, National Tax Journal, 1996, nr 49 (4), s. 617­42. Overlooking the Evidence, European Journal of Law and EU (European Union), Facing the Challenge: The Lisbon Stra- Economics, 2001, nr 12 (3), s. 253­73. tegy for Growth and Employment, Bruksela, 2004. Sergei Davydenko i Julian Franks, Do Bankruptcy Codes Mat- European Council, Council Directive 96/97/EC, Official Jour- ter? A Study of Defaults in France, Germany and the UK, nal of the European Community 1997, nr 46. [w:] Finance Working Paper, 2005, nr 89, European Cor- Gershon Feder, The Intricacies of Land Markets: Why the porate Governance Institute, Bruksela. World Bank Succeeds in Economic Reform through Land Hernando de Soto, The Mystery of Capital, Basic Books, Registration and Tenure Security, Conference of the In- Nowy Jork, 2000. ternational Federation of Sur- veyors, Waszyngton, 19­26 kwietnia, 2002. Luc De Wulf, Ghana, [w:] Luc De Wulf i Jose B. Sokol, Customs Modernization Initiatives: Case Studies, World FIAS (Foreign Investment Advisory Service), Administrative Bank, Waszyngton, 2004. Barriers to Investment in Latvia, World Bank, Waszyng- ton, 2002. Klaus Deininger, Land Policies for Growth and Poverty Re- duction, World Bank Policy Research Report, Oxford FIAS (Foreign Investment Advisory Service), Administrative University Press, Nowy Jork, 2003. Barriers to Investment in the Russian Federation, World Bank, Waszyngton, 2004. Mihir A.Desai, C. Fritz Foley i James R. Hines Jr., Foreign Direct Investment in a World of Multiple Taxes, Journal Erica Field, Entitled to Work: Urban Property Rights and Labor of Public Economics, 2004, nr 88, s. 2727­44. Supply in Peru, Princeton Law & Public Affairs Working Paper, nr 02­1, Princeton University, Princeton, 2002. Mihir A. Desai, Paul Gompers i Josh Lerner, Institutions, Ca- Erica Field, Property Rights, Community Public Goods, and pital Constraints and Entrepreneurial Firm Dynamics: Household Time Allocation in Urban Squatter Commu- Evidence from Europe, Harvard Business School, Cam- nities, William and Mary Law Review, 2004 nr 45(3), s. bridge, Massachusetts, 2004. 837­87. Martin Dimitrov i Krasen Stanchev, Privatizing Enforcement, Gary Fields, Paul L. Cichello, Marta Menendez i David Ne- Economic Policy Brief, 2005, nr 8 (213), s. 3­8. whouse, Household Income Dynamics: A FourCountry Simeon Djankov, Rafael La Porta i Andrei Shleifer, The Law Study, Journal of Development Studies, 2002, nr 40(2). and Economics of Self-Dealing, Harvard University, De- Odd-Helge Fjeldstad i Lise Rakner, Taxation and Tax Re- partment of Economies, Cambridge, 2005. forms in Developing Countries: Illustrations from SubSa- Simeon Djankov, Caralee McLiesh and Rita Ramalho, Regu- haran Africa, CMI Report, 2003, nr 2003: 6, Chr. Michel- lation and Growth, Working Paper, World Bank Group, sen Institute, Bergen, Norwegia. Private Sector Development Vice Presidency, Monito- Raquel Fonseca, Paloma Lopez-Garcia i Christopher Pissari- ring, Analysis and Policy Unit, Waszyngton, 2004. des, Entrepreneurship, Start-Up Costs and Employment, Simeon Djankov, Caralee McLiesh i Andrei Shleifer, Private European Economic Review, 2001, nr 45 (4­6), s. 692­ Credit in 129 Countries, NBER Working Paper 11078, Na- ­705. tional Bureau of Economie Research, Cambridge, 2005. Julian Franks, i Gyongyi Loranth, A Study of Inefficient Going Simeon Djankov, Rafael La Porta, Florencio López-de-Sila- Concerns in Bankruptcy, CEPR Discussion Paper 5035, nes i Andrei Shleifer, The Regulation of Entry, Quarterly Centre for Economic Policy Research, Londyn, 2005. Journal of Economics, 2005, nr 117 (1), s. 1­37. Caroline Freund, Multilateralism and the Endogenous For- Simeon Djankov, Rafael La Porta, Florencio López-de-Silanes mation of Preferential Trade Agreements, Journal of In- i Andrei Shleifer, Courts, Quarterly Journal of Economics, ternational Economics, 2000, nr 52 (2), s. 359­76. 2003, nr 118 (2), s. 453­517. Austan Goolsbee, The Impact and lnefficiency of the Cor- Axel Dreher, Christos Kotsogiannis i Steve McCorriston, Cor- porate Income Tax: Evidence from State Organizational ruption around the World: Evidence from a Structural Form Data, NBER Working Paper 9141, National Bureau Model, University of Exeter, Department of Economics, of Economic Research, Cambridge, Massachusetts, 2002. 2004. Adrien Goorman, Peru [w:] Luc De Wulf and Jose B. Sokol, Axel Dreher, Christos Kotsogiannis i Steve McCorriston, How Customs Modernization Initiatives: Case Studies, World Do Institutions Affect Corruption and the Shadow Eco- Bank, Washington D.C., 2004. nomy?, University of Exeter, Department of Economics, Gropp, Reint, J. Karl Scholz i Michelle Wbite, Personal Ban- 2005. kruptcy and Credit Supply and Demand, Quarterly Jour- Uwe Dulleck, Paul Frijters i Rudolf Winter-Ebmer, Reducing nal of Economics, 1997, nr 112, s. 217­52. Start-Up Costs for New Firms: The Double Dividend on Warren Hausman, Urna Subramanian i Hau Lee, The Role of the Labor Market, IZA Discussion Paper 923, Institute Logistics and Supply Chain lndicators on Trade Compe- for the Study of Labor, Bonn, 2003. titiveness, World Bank, Investment Climate Department, Monique Ebell i Christian Haefke, Product Market Deregula- Waszyngton, 2005. tion and Labor Market Outcomes, IZA Discussion Paper James Heckman, i Carmen Pages, Law and Employment: Les- 957, Institute for the Study of Labor, Bonn, 2003. sons from Latin America and the Caribbean, University BIBLIOGRAFIA 89 of Chicago Press for National Bureau of Economic Re- Inessa Love i Nataliya Mylenko, Credit Reporting and Finan- search, Chicago, 2004. cing Constraints, Policy Research Working Paper 3142, Thomas Holmes, The Effect of State Polides on the Location World Bank, Waszyngton, 2003. of Manufacturing: Evidence from State Borders, Journal Ministerstwo Finansów Holandii, Reducing Administrative of Political Economy, 1998, nr 106 (4), s. 667­705. Burdens: Now Full Steam Ahead, The Hague, 2005. Hummels, David, Toward a Geography of Trade Costs, Pur- Pamela, Meadows, Retirement Ages in the UK: A Review of due University, Department of Economics, West Lafay- the Literature, Employment Relations Research Series ette, Indiana., 2001. 18, U.K. Department of Treasury and Industry, Londyn, Roger Ibbotson, Laurence Siegel and Kathryn Love, World 2003. Wealth: Market Values and Returns, Journal of Portfolio Alejandro Micco i Carmen Pages, Employment Protection and Management, 1985, nr 12 (l), s. 4­23. Gross Job Flows: A Difference-in-Difference Approach, ILO (International Labour Organization), ILO Declaration on Research Department Working Paper 505, Inter-Ameri- Fundamental Principles and Rights at Work, Genewa, can Development Bank, Waszyngton, 2004. 1998,2000, 2001, 2002, 2003. William Miller i Nadia Balgobin, Overcoming the Ethics Crisis: ILO (International Labour Organization), Household Labour Societe Generale de Surveillance, International Business Force Survey in Turkey, Genewa, 2004. Ethics Institute Magazine, 2002, nr 5 (1), s. 5­9. ILO (International Labour Organization), Laborsta database David Moore, Slovakia's 2004 Tax and Welfare Reforms, at http://laborsta.ilo.org, lipiec 2005. IMF Working Paper WP/05/133, International Monetary Fund, Waszyngton, 2005. IMF (International Monetary Fund), International Financial Anthony Mwangi, Mozambique, [w:] Luc De Wulf and Jose B. Statistics, Waszyngton, 2005. Sokol, Customs Modernization Initiatives: Case Studies, IMF (International Monetary Fund), Government Finance World Bank, Waszyngton, 2004. Statistics, International Monetary Fund, Waszyngton, Deepa Narayan, Raj Patel, Kai Schafft, Anne Rademacher and 2005. Sarah Koch-Schulte,Voices of the Poor: Can Anyone Hear Iradian, Garbis, Inequality, Poverty and Growth: Cross Coun- Us?, Oxford University Press, Nowy Jork, 2000. try Evidence, IMF Working Paper WP/05/28, Internatio- David Neumark i William Wascher, Minimum Wages, Labor nal Monetary Fund, Waszyngton, 2005. Market Institutions, and Youth Employment: A Cross-Na- Anna Ivanova, Michael Keen i Alexander Klemm, The Rus- tional Analysis, Industrial and Labor Relations Review, sian Fiat Tax Reform, IMF Working Paper WPI05/16, 2004, nr 57 (2), s. 223­48. International Monetary Fund, Waszyngton, 2005. Gaelle Pierre i Stefano Scarpetta, Employment Protection: Do Tul1io Jappelli, Marco Pagano i Magda Blanco, Courts and Firms Perceptions Match with Legislation?, Economic Let- Banks: Effects of Judicial Enforcement on Credit Markets, ters, planowane. Journal of Money, Credit and Banking, 2005, nr 37 (2), Jun Qian i Philip Strahan, How Law and Institutions Shape s. 223­44. Financial Contracts: The Case of Bank Loans, NBER Wor- Paul Kagame, Remarks by the President of the Republic of king Paper 11052, National Bureau of Economic Rese- Rwanda at the occasion marking the fifth anniversary of arch, Cambridge, 2005. the Rwandan bar assocation, Kigali, 2002. Jaime Saavedra i Maximo Torero, The Effect of Job Security Robert King i Ross Levine, Finance and Growth: Schumpeter Regulations on Labor Market Flexibility: Evidence from Might Be Right, Quarterly Journal of Economics, 1993, the Colombian Labor Market Reform, [w:] James Heck- nr 108 (3), s. 717­37. man and Carmen Pages, Law and Employment Lessons Rafael La Porta, Florencio López-de-Silanes i Andrei Shle- from Latin America and the Caribbean, University of ifer, What Works in Securities Laws?, Journal of Finance, Chicago Press for National Bureau of Economic Rese- (ukae si wkrótce). arch, Chicago, 2004. Rafael La Porta, Florencio López-de-Silanes, Andrei Shleifer Friedrich Schneider, The Informal Sector in 145 Countries; and Robert Vishny, Legal Determinants of External Fi- University of Linz, Department of Economics, Linz, 2005. nance, Journal of Finance, 1997, nr 52 (3), s. 1131­50. Andrei Shleifer i Daniel Wolfenzon, Investor Protection and Rafael La Porta, Florencio López-de-Silanes, Andrei Shleifer Equity Markets, Journal of Financial Economics, 2002, nr and Robert Vishny, Law and Finance, Journal of Political 66 (l), s. 3­27. Economy, 1998, nr 106 (6), s. 1113­55. Joel Slemrod, What Do Cross-Country Studies Teach about Lee, Young, i Roger Gordon, Tax Structure and Economic Government Involvement, Prosperity, and Economic Growth, University of California at San Diego, Depart- Growth?, Brookings Papers on Economic Activity, 1995, ment of Economics, 2004, http://www.econ.ucsd.edu/ nr 2, s. 373­431. %7Erogordon/papers.html Urna Subramanian and William Anderson, Are We There Yet? Josh Lerner, and Antoinette Schoar, Does Legal Enforcement The Impact of Logistics Time on Trade, World Bank, In- Affect Financial Transactions? The Contractual Channel vestment Climate Department, Waszyngton, 2005. in Private Equity, Quarterly Journal of Economics, 2005, Jakob Svensson, Who Must Pay Bribes and How Much? Evi- nr 120 (1), s. 223­46. dence from a Cross-Section of Firms, Quarterly Journal Norman Loayza, Ana Maria Oviedo i Luis Serven, Regula- of Economics, 2003, nr 118 (1), s. 207­30. tion and Macroeconomic Performance, Policy Research Tan Chee-Wee, Pan Shan-Ling i Eric T. K. Lim, To- wards the Working Paper 3469, World Bank, Waszyngton, 2004. Restoration of Public Trust in Electronic Governments: 90 DOING BUSINESS 2006 A Case Study of the E-Filing System in Singapore, 38th Ha- World Bank, Doing Business in 2004: Understanding Regula- waii International Conference on System Sciences, 2005, tion, Waszyngton, 2003. http://csd12.computer.org/comp/proceedings/hicss/ World Bank, Doing Business in 2005: Removing Obstacles to 2005/2268/05/22680126c.pdf Growth, Waszyngton, 2004. Vito Tanzi i Howell Zee, Tax Policy for Emerging Markets: World Bank, Improving Enterprise Performance and Growth Developing Countries, IMF Working Paper WP/00/35, In- in Tanzania, Waszyngton, 2004. ternational Monetary Fund, Waszyngton, 2000. World Bank, Aide Memoire: Judicial Reform Project in Arme- UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Deve- nia, Europe and Central Asia Region, Poverty Reduction lopment), Handbook of Statistics 2004, Genewa, 2004. and Economic Management, Waszyngton, 2005. UNDP (United Nations Development Programme), Human World Bank, Old Age Income Support in the 21st Century, Development Report 2004, Oxford University Press, Waszyngton, 2005. Nowy Jork, 2004. World Bank, Poland: Legal Barriers to Contract Enforcement, Urzd Statysytczny Slowacji, Labour Force Survey, Braty- Private Sector Development Vice Presidency, Foreign In- slawa, 2005. vestment Advisory Service, Waszyngton, 2005. Milen Velchev, On the Occasion of Signing a New Contract World Bank, World Development Indicators 2005, Waszyng- with Crown Agents, Bulgarskie Ministerstwo Finansów, ton, 2005. Sofia, 2005. WEF (World Economic Forum), Global Competitiveness Re- World Bank, Lessons of Tax Reform, Waszyngton, 1991 port 2004/2005, Genewa, 2004. 91 Wskaniki prezentowane i analizowane w raporcie nie potencjalnych niedokladnoci w interpretacji za- Doing Business dokonuj pomiaru regulacji pastwo- dawanych im pyta. Reprezentatywno prób respon- wych i ochrony praw wlasnoci oraz ich wplywu dentów jest nieistotna, poniewa gromadzone s teksty na przedsibiorstwa, zwlaszcza male i rednie z wy- odpowiednich przepisów prawnych i regulacji, a od- lcznym udzialem kapitalu krajowego. Po pierwsze, powiedzi s sprawdzane pod wzgldem ich doklad- wskaniki odzwierciedlaj stopie regulacji, np. w po- noci. Metodologia jest niedroga, wic dane mog by staci liczby formalnoci potrzebnych do rozpoczcia zbierane na duej próbie krajów (155 w przypadku dzialalnoci gospodarczej lub rejestracji prawa wlasno- Doing Business 2006). Zbieranie danych odbywa si ci nieruchomoci dla celów gospodarczych. Po dru- w sposób przejrzysty i latwy do powtórzenia, ponie- gie, wskaniki mierz skutki, jakie wywiera regulacja, wa uywa si jednolitych zaloe, które pozwalaj takie jak czas i koszt dochodzenia nalenoci z umowy na porównania i odniesienia pomidzy krajami. Dane lub przeprowadzenia postpowania upadlociowego te wskazuj nie tylko zakres barier, ale take poma- albo midzynarodowej wymiany handlowej. Po trze- gaj zidentyfikowa ródlo ich powstawania, wspie- cie, wskaniki ukazuj stopie prawnej ochrony wla- rajc w ten sposób polityków w projektowaniu przy- snoci, np. ochrony inwestorów przed naduyciami za- szlych reform. rzdu spólki, albo zakres aktywów, które mog stano- Metodologia Doing Business ma jednak cztery wi zabezpieczenie zgodnie z odpowiednimi przepi- ograniczenia, które naley bra pod uwag podczas sami. Po czwarte, mierz elastyczno przepisów regu- interpretacji danych. Po pierwsze, w wielu przypad- lujcych zatrudnienie. I wreszcie, nowy zestaw wska- kach zebrane dane odnosz si do przedsibiorstw ników dokonuje pomiaru obcie podatkowych na- w miecie o najwikszej liczbie mieszkaców w bada- kladanych na przedsibiorstwa. Dane dla wszystkich nym kraju i mog by niereprezentatywne dla prak- zestawów wskaników w Doing Business 2006 przed- tyk regulacyjnych stosowanych w innych jego cz- stawiaj stan ze stycznia 2005 r. ciach. Po drugie, dane w wielu wypadkach skoncen- Metodologia Doing Business opiera si na prze- trowane s na konkretnej formie prawnej dzialalnoci gldzie regulacji uzyskanych i zweryfikowanych przy gospodarczej tj. spólce z ograniczon odpowiedzial- udziale ponad 3.500 urzdników pastwowych, praw- noci o okrelonej wielkoci i mog by nierepre- ników, konsultantów, ksigowych i innych specjali- zentatywne dla regulacji dotyczcych innych form, np. stów, którzy zajmuj si na co dzie zarzdzaniem dzialalnoci gospodarczej na wlasny rachunej. Po trze- lub doradztwem prawnym. Taka metodologia posiada cie, wskaniki czasu zawieraj element oceny doko- kilka istotnych zalet, bowiem wykorzystuje rzeczywi- nywanej przez respondentów, dlatego jeeli eksperci ste dane dotyczce badanych regulacji i pozwala na podawali róne szacunki, wskaniki czasu przedsta- wielokrotne kontakty z respondentami w celu wyja- wione w Doing Business stanowi median uzyska- 92 DOING BUSINESS 2006 nych. Po czwarte, w ramach metodologii przyjmuje równie wszelkie zmiany i poprawki poczynione we si zaloenie, e przedsibiorstwo posiada peln infor- wczeniejszych wersjach raportu. Od publikacji zeszlo- macj na temat obowizujcych wymaga i nie traci rocznego otrzymalimy dwadziecia sze uwag kry- czasu w trakcie ich wypelniania. W praktyce zreali- tycznych. W czterech przypadkach dane zostaly po- zowanie nakladanych formalnoci moe trwa dluej, prawione, a dotyczyly one liczby formalnoci oraz jeli przedsibiorstwo nie posiada niezbdnych infor- czasu potrzebnego by rozpocz dzialalno gospo- macji, albo nie potrafi szybko ich wypelni. darcz w Burkina Faso, kosztu rejestracji nieruchomo- Pytania dotyczce metodologii oraz jakoci zebra- ci w Senegalu, czasu trwania postpowania upadlo- nych danych mog by skladane za pomoc funk- ciowego w Szwajcarii oraz czasu i kosztu postpo- cji ,,Ask a Question" (,,Zadaj Pytanie"), dostpnej na wania upadlociowego w Rosji. W pozostalych dwu- stronie internetowej Doing Business pod adresem dziestu dwóch przypadkach dane zostaly poprawione http://www.doingbusiness.org. Na stronie interneto- w trakcie aktualizacji wskaników dla potrzeb tego- wej umieszczone s take uaktualnione wskaniki, jak rocznego raportu. Charakterystyka gospodarki Dochód Narodowy Brutto (DNB) per capita Grupy dochodu i podzial regionalny Doing Business odwoluje si do dochodu narodowego Doing Business uywa sposobu grupowania na podsta- brutto per capita (na glow mieszkaca) z 2004 r., ob- wie dochodu oraz poloenia geograficznego zgodnie liczonego metod Atlas (w biecych USD) na pod- z klasyfikacj Banku wiatowego, opublikowan na stawie wartoci podanych w World Development Indi- stronie internetowej: http://www.worldbank.org/data/ cators 2005 (publikacja Banku wiatowego). Dla obli- countryclass/countryclass.html. W raporcie pojcie czenia wskaników kosztów wyraonych jako procent ,,kraje bogate" odnosi si do grupy krajów o wyso- dochodu per capita jako denominatora uyto wartoci kim dochodzie, ,,kraje redniozamone" odnosi si do DNB z 2004 r. (w walucie miejscowej) wedlug World grupy o dochodzie z górnego przedzialu dochodów Development Indicators 2005. rednich, a ,,biedne kraje" oznacza pastwa o docho- Ludno dzie z dolnego przedzialu dochodów rednich oraz niskim. Doing Business podaje statystyki ludnoci z polowy roku 2004 za World Development Indicators 2005. Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej mie spólki z o.o. zostal sporzdzony szczególowy spis w formie spółki z o.o. stosowanych formalnoci, czasu, kosztów i minimalnej wielkoci kapitalu zakladowego. Nastpnie miejscowi Doing Business rejestruje wszystkie standardowe for- prawnicy oraz urzdnicy pastwowi zajmujcy si re- malnoci, które s wymagane przez prawo dla rozpo- jestracj spólek uzupelnili oraz zweryfikowali dane do- czcia dzialalnoci produkcyjnej lub handlowej. Obej- tyczce wymaganych formalnoci, czasu i kosztu do- muje to uzyskanie wszystkich niezbdnych konce- pelnienia kadej formalnoci w normalnych okolicz- sji i zezwole oraz dopelnienie obowizku zloe- nociach, w tym równie minimalnej wielkoci kapi- nia wszelkich wymaganych zawiadomie, weryfikacji talu zakladowego. W badaniu wzily udzial przecitnie i podpisów wlaciwych urzdów. Po przestudiowaniu cztery kancelarie prawne w kadym kraju. Zbierano obowizujcych przepisów i dostpnych publicznie in- take informacje o kolejnoci dopelniania formalno- formacji dotyczcych rozpoczcia dzialalnoci w for- ci oraz o tym, czy mog one przebiega równolegle. METODOLOGIA 93 Zaloono, e kada wymagana informacja jest latwo kami, audytorami, notariuszami). Nie uznaje si za dostpna oraz e wszystkie instytucje rzdowe i poza- osobne formalnoci kontaktów pomidzy zaloy- rzdowe zaangaowane w proces rejestracji funkcjo- cielami spólki lub jej kierownictwem, a pracowni- nuj sprawnie i nie s skorumpowane. Jeeli odpo- kami. wiedzi udzielane przez respondentów rónily si ba- · Zaloyciele dopelniaj wszystkich formalnoci sa- danie kontynuowano a do wyeliminowania wszelkich modzielnie, bez poredników, doradców, ksigo- sprzecznoci. W celu zapewnienia porównywalnoci wych lub prawników, chyba e ich udzial jest wy- danych midzy krajami zastosowano kilka zaloe od- magany przez prawo. nonie przedsibiorstwa i formalnoci. · Nie uwzgldnia si formalnoci niewymaganych przez prawo. Na przyklad uzyskanie wylcznego Zaloenia dotyczce przedsibiorstwa prawa do nazwy (firmy) przedsibiorstwa nie Przedsibiorstwo: uwzgldnia si w krajach, w których dozwolone · Jest spólk z ograniczon odpowiedzialnoci. Je- jest uywanie przez przedsibiorstwa numerów li w danym kraju istnieje wicej ni jedna forma w celach identyfikacyjnych. spólki z ograniczon odpowiedzialnoci, to wy- · Procedury uproszczone s brane pod uwag tylko bierana jest ta, która jest najbardziej popularna wtedy, gdy spelniaj trzy kryteria: s legalne, s wród miejscowych przedsibiorstw. Informacja ogólnie dostpne, a nieskorzystanie z nich powo- na ten temat zostala uzyskana od prawników lub duje istotne opónienie. z urzdów statystycznych. · Uwzgldniane s wylcznie formalnoci dotyczce · Dziala w miecie o najwikszej liczbie mieszka- wszystkich przedsibiorstw. Nie uwzgldnia si ców w badanym kraju. formalnoci specyficznych dla danej brany, np. · Jego kapital jest w caloci krajowego pochodzenia; formalnoci dotyczce ochrony rodowiska s spólka ma piciu udzialowców, z których aden uwzgldniane wylcznie, gdy dotycz wszystkich nie jest osob prawn. przedsibiorstw. · Posiada kapital zakladowy równy dziesiciokrot- · Nie uwzgldnia si formalnoci wymaganych dla noci dochodu brutto per capita na koniec 2004 r., podlczenia elektrycznoci, wody, gazu lub ko- który zostal wniesiony w postaci gotówki. rzystania z uslug odbioru odpadów, chyba e s · Prowadzi zwykl dzialalno handlow lub pro- one wymagane w ramach kontroli przeprowadza- dukcyjn, np. produkcja lub sprzeda towarów nej przed rozpoczciem dzialalnoci gospodarczej. albo wiadczenia uslug. Nie podejmuje dzialalno- Czas ci w zakresie handlu zagranicznego, ani nie zaj- muje si produktami, które podlegaj szczególnym Czas mierzony jest w dniach kalendarzowych. Zaklada regulacjom podatkowym, np. alkohol lub tyto. si, e minimalnym czasem, niezbdnym do doko- Nie stosuje procesów produkcyjnych nadmiernie nania jednej formalnoci, jest jeden dzie. Wskanik zanieczyszczajcych rodowisko naturalne. pokazuje median czasu wypelnienia formalnoci we- · Dzierawi hale fabryczne oraz biura i nie jest wla- dlug oceny prawników specjalizujcych si w rejestra- cicielem nieruchomoci. cji spólek. Jeli czas trwania formalnoci moe by · Nie kwalifikuje si do objcia programami zacht skrócony za dodatkow oplat, wybierana jest naj- inwestycyjnych ani innymi ulatwieniami. szybsza cieka. Zaklada si, e przedsibiorca nie · Miesic od rozpoczcia dzialalnoci spólka zatrud- traci czasu, lecz wykonuje kad czynno bez zwloki. nia nie wicej ni 50 pracowników, wylcznie oby- Nie uwzgldnia si czasu powiconego przez przed- wateli kraju, w którym dziala. sibiorc na gromadzenie informacji. Zaklada si, e · Obroty tej spólki osigaj przynajmniej równowar- przedsibiorca jest od pocztku wiadomy wszystkich toci 100-krotnoci dochodu brutto per capita. obowizków zwizanych z rozpoczciem dzialalnoci · Umowa spólki jest nie dlusza ni dziesi stron. gospodarczej oraz kolejnoci, w jakiej formalnoci po- winny by zalatwiane. Zaloenia dotyczce formalnoci Koszt · Formalno jest zdefiniowana jako kada interak- cja pomidzy zaloycielami spólki a podmiotami Jako ródlo informacji dla obliczenia kosztu rozpocz- zewntrznymi (urzdami pastwowymi, prawni- cia dzialalnoci wykorzystane zostaly przepisy prawa 94 DOING BUSINESS 2006 spólek oraz prawa gospodarczego, przepisy szczegó- ku przed rozpoczciem rejestracji spólki. Suma ta jest lowe oraz taryfy oplat. W przypadku sprzecznoci po- na ogól okrelona w prawie o dzialalnoci gospo- midzy ródlami i braku jasnego rozstrzygnicia, wy- darczej lub w kodeksie handlowym (spólek). Wiele korzystane zostalo ródlo o najwyszej randze. Kon- krajów stosuje minimalne wymagania kapitalowe, lecz stytucja ma pierwszestwo przed ustawami, a te przed dopuszcza oplacenie podczas rejestracji tylko ich cz- rozporzdzeniami i zarzdzeniami. Jeli ródla s tej ci z obowizkiem uzupelnienia pozostalej kwoty po samej rangi, wybierano te, które wskazuj na naj- pierwszym roku prowadzenia dzialalnoci gospodar- bardziej kosztowne formalnoci, poniewa przedsi- czej. Dla przykladu, minimalny kapital zakladowy biorca nie jest w stanie przewidzie decyzji urzdnika. spólki z ograniczon odpowiedzialnoci w Mozam- W przypadku braku urzdowych taryf oplat, za ofi- biku wedlug stanu prawnego ze stycznia 2005 r. wy- cjalne ródlo informacji uznano szacunki dokonane nosi 1.500.000 meticais, z czego polowa musi by przez urzdnika pastwowego. W przypadku braku wplacona przed rejestracj. W przypadku Filipin mi- takich szacunków zastosowano oceny prawników zaj- nimum to 5.000 peso, lecz tylko 1/4 tej kwoty naley mujcych si rejestracj. Jeli prawnicy podawali róne wplaci przed rejestracj. oceny, zostala wybrana warto rodkowa (mediana). We wszystkich przypadkach rachunek kosztów nie uwzgldnia lapówek. Minimalne wymagania kapitalowe Powysza metodologia zostala opracowana przez Minimalne wymagania kapitalowe odzwierciedlaj Djankova i innych w 2002 r. i przyjta tutaj z nie- kwot, któr przedsibiorca musi zdeponowa w ban- wielkimi zmianami. Koncesjonowanie działalnooeci gospodarczej Zaloenia dotyczce przedsibiorstwa budowla- nego (BuildCo) Doing Business odnotowuje wszystkie formalnoci, Przedsibiorstwo (BuildCo): których spelnienie wymagane jest od przedsibior- · Jest spólk z ograniczon odpowiedzialnoci. stwa w sektorze budowlanym, aby moglo ono zbu- · Prowadzi dzialalno w miecie o najwikszej licz- dowa zwykly magazyn. Uwzgldniane s wic takie bie mieszkaców w badanym kraju. formalnoci, jak otrzymanie wszystkich niezbdnych · Jego kapital jest w caloci krajowego pochodzenia; koncesji i zezwole, dokonanie wszystkich koniecz- spólka ma piciu udzialowców, z których aden nych powiadomie, poddanie s inspekcji, przedloe- nie jest osob prawn. nie odpowiednich dokumentów organom kontrolnym · Jego dzialalno gospodarcza polega na realizacji (np. planów budowlanych i mapy placu budowy). Do- projektów budowlanych, takich jak zbudowanie ing Business uwzgldnia take formalnoci zwizane magazynu. z uzyskaniem niektórych podlcze tj. elektryczno- · Zatrudnia 20 budowlaców i innych pracowni- ci, telefonu, wody i kanalizacji. Ankieta dzieli pro- ków, z których wszyscy s obywatelami badanego ces budowy magazynu na odrbne formalnoci oraz kraju i posiadaj umiejtnoci oraz dowiadczenie oblicza czas i koszty wypelnienia kadej z nich w ty- zawodowe konieczne, by sporzdzi plany archi- powych okolicznociach. Informacje zostaly zebrane tektoniczne i techniczne dla budowy magazynu. wród prawników specjalizujcych si w prawie bu- Zaloenia dotyczce magazynu dowlanym, przedsibiorstw budowlanych i urzdni- ków, którzy zajmuj si tymi kwestiami. W celu za- Magazyn: pewnienia porównywalnoci danych midzy krajami, · Ma dwa pitra i okolo 1.300 m.kw. powierzchni przyjto kilka zaloe odnonie przedsibiorstwa i for- · Zlokalizowany jest w miecie o najwikszej liczbie malnoci. mieszkaców w badanym kraju. METODOLOGIA 95 · Zlokalizowany jest na gruncie bdcym w 100% wody, kanalizacji i linii telefonicznych s uwzgld- wlasnoci BuildCo, o powierzchni 743,2 m.kw. niane. (ekwiwalent 8.000 stóp kw.), który jest prawi- Czas dlowo zarejestrowany w katastrze i rejestrze nie- ruchomoci. Czas mierzony jest w dniach kalendarzowych. Zaklada · Jest nowo wzniesionym budynkiem (nie budo- si, e minimalny czas potrzebny do dokonania jednej wano wczeniej na tym gruncie). formalnoci, to jeden dzie. Wskanik pokazuje me- · Posiada kompletny zestaw planów architektonicz- dian czasu wypelnienia formalnoci wedlug oceny prawników specjalizujcych si w budownictwie oraz nych i technicznych. menederów firmy budowlanej. Jeli czas trwania for- · Zostanie podlczony do elektrycznoci, wody, ka- malnoci moe zosta skrócony za dodatkow oplat, nalizacji i jednej stalej linii telefonicznej. wybierana jest najszybsza cieka. Zaklada si, e Bu- · Bdzie sluyl do magazynowania ksiek. ildCo nie traci czasu, lecz wykonuje kad czynno Zaloenia dotyczce formalnoci bez zwloki. Nie uwzgldnia si czasu powiconego przez BuildCo na gromadzenie informacji. Zaklada si, · Formalno jest interakcj pracowników lub mena- e BuildCo jest od pocztku wiadomy wszystkich derów przedsibiorstwa z podmiotami zewntrz- obowizków zwizanych z budow oraz kolejnoci, nymi (urzdy pastwowe, inspektorzy publiczni, w jakiej formalnoci powinny by zalatwiane. notariusze, rejestr gruntów i kataster, eksperci techniczni inni ni architekci i inynierzy). Inte- Koszt rakcje midzy pracownikami przedsibiorstwa, jak Wszystkie oplaty zwizane ze spelnieniem formalnoci na przyklad wykonanie planów magazynu i in- prawnie wymaganych do budowy magazynu zostaly spekcje przeprowadzone przez pracowników, nie uwzgldnione. Wielko kosztów ustalono na podsta- s uznane za formalnoci. wie informacji otrzymanych od prawników i firm bu- · Formalnoci, z którymi przedsibiorstwo ma do dowlanych, a take zawartych w miejscowych przepi- czynienia w ramach podlczania elektrycznoci, sach budowlanych. Zatrudnianie i zwalnianie pracowników wikszoci krajów s dostpne w Internecie w bazie danych NATLEX, prowadzonej przez Midzynarodow Kada gospodarka stworzyla skomplikowany system Organizacj Pracy. We wszystkich przypadkach, dla za- przepisów i instytucji w celu ochrony interesów pra- pewnienia dokladnoci wykorzystano zarówno same cowników i zapewnienia im minimalnego poziomu y- przepisy, jak i ródla pomocnicze. Sprzeczne odpo- cia. Sporzdzone przez OECD Job Study oraz Interna- wiedzi ankietowe wyjaniano przez odwolanie si do tional Encyclopedia for Labour Law and Industrial Re- dwóch dodatkowych ródel, w tym miejscowych ko- lations wskazuj na cztery obszary, podlegajce usta- mentarzy prawa pracy. W celu zapewnienia porów- wowej regulacji we wszystkich krajach: zatrudnianie, nywalnoci danych pomidzy krajami przyjto szereg system ubezpiecze spolecznych, stosunki wewntrz zaloe dotyczcych pracownika i przedsibiorstwa. zakladu pracy oraz bezpieczestwo i higiena pracy. Zaloenia dotyczce pracownika Doing Business koncentruje si na regulacji stosunku pracy, w szczególnoci zatrudnianiu i zwalnianiu pra- Pracownik: cowników oraz elastycznoci godzin pracy. · Jest zatrudniony na pelny etat na stanowisku Dane na temat zatrudniania i zwalniania pracow- niekierowniczym, jest mczyzn i przepracowal ników oparte s na szczególowych badaniach ankie- w tym samym przedsibiorstwie dwadziecia lat. towych regulacji z zakresu prawa pracy i ubezpie- · Jego wynagrodzenie, wraz z dodatkami, jest równe cze spolecznych. Ankieta zostala wypelniona przez redniej placy w danym kraju przez caly okres za- miejscowe kancelarie prawnicze. Przepisy prawa pracy trudnienia. 96 DOING BUSINESS 2006 · Ma on i dwoje dzieci. Rodzina mieszka w mie- powiedzenia lub wyplacenia odprawy w przypadku cie o najwikszej liczbie mieszkaców w bada- zwolnienia zbdnych pracowników, ale obowizek nym kraju. taki wynika z umów zbiorowych. Pracownik o dwu- · Niekarany, naley do tej samej rasy i wyznania, co dziestoletnim stau pracy ma prawo do dwudziesto- wikszo obywateli badanego kraju. szeciotygodniowego wypowiedzenia i trzymiesicz- · Nie jest czlonkiem zwizku zawodowego, chyba nej odprawy, co zostanie odnotowane w Doing Bu- e czlonkostwo jest obowizkowe. siness, poniewa umowy zbiorowe s powszechne Dla potrzeb tegorocznego raportu zebrano rów- w tym kraju. Podobnie w Niemczech prawo pracy nie nie dane dla pracownika, który przepracowal w tej zawiera obowizku placy minimalnej, ale umowa zbio- samej firmie tylko trzy lata. Ta zmiana miala wplyw rowa na poziomie calej brany metalurgicznej ustala na na kilka wskaników, np. okres wypowiedzenia i wy- kwot 7,25 euro/h jako plac minimaln. Zostanie to soko odprawy w zwolnieniach grupowych, a take wzite pod uwag w Doing Business ze wzgldu na na liczb dni urlopu. W Sri Lance pracownik po to, e ponad polowa sektora przetwórstwa przemyslo- trzech latach pracy otrzymuje odpraw w wysokoci wego w Niemczech jest objta umowami zbiorowymi. 2,5-miesicznych zarobków za kady przepracowany rok (w sumie 7,5-krotno miesicznej placy). Nato- Wskanik elastycznoci regulacji stosunku pracy miast formula dla pracowników o dwudziestoletnim Wskanik elastycznoci regulacji stosunku pracy jest lub dluszym stau pracy w firmie to: 38 + (y -- 19), redni wartoci trzech podwskaników: trudnoci za- gdzie y oznacza lata pracy, wic w przypadku pra- trudniania, elastycznoci godzin pracy oraz trudno- cownika o dwudziestoletnim stau pracy odprawa b- ci zwalniania. Wszystkie podwskaniki skladaj si dzie równowartoci kwoty wynagrodze za 39 mie- z wielu elementów i przyjmuj wartoci pomidzy sicy. W Argentynie pracownik, który przepracowal 0 a 100. Wysze wartoci oznaczaj bardziej nieela- trzy lata, dostaje 15 dni urlopu rocznie, natomiast styczne regulacje. osoba z dwudziestoletnim staem pracy ma prawo do Wskanik trudnoci zatrudniania obejmuje nast- 25 dni urlopu. Wybór takiej czy innej liczby lat pracy pujce zagadnienia: (i) czy umowa na czas okrelony nie ma jednak wplywu na pozycj kraju w rankingach, moe by stosowana wylcznie w odniesieniu do za- poniewa linearny wzrost wiadcze wraz ze staem da, które trwaj okrelony czas, (ii) maksymalny pracy to prawidlowo midzynarodowa. okres, na jaki moe by zawarta umowa na czas okre- Zaloenia dotyczce przedsibiorstwa: lony, (iii) stosunek ustawowej placy minimalnej (lub placy staysty, o ile wystpuje) do redniej wartoci do- Przedsibiorstwo: danej na pracownika. Badany kraj otrzymuje 1 punkt, · Jest spólk z ograniczon odpowiedzialnoci. jeli umowy na czas okrelony mog by stosowane · Prowadzi dzialalno w miecie o najwikszej licz- wylcznie do zada czasowych, a 0, jeeli umowy te bie mieszkaców w badanym kraju. · Jego kapital jest w 100% pochodzenia krajowego. mog by zawierane dla dowolnego zadania. Dalej, 1 · Dziala w sektorze przetwórstwa przemyslowego. punkt przydzielany jest, jeli maksymalny okres trwa- · Zatrudnia 201 pracowników. nia umowy na czas okrelony nie przekracza trzech · Przestrzega wszystkich przepisów, ale nie przy- lat, 0,5 punktu, gdy okres ten wynosi pomidzy trzy znaje pracownikom wicej wiadcze ni jest to a pi lat i 0 punktu, jeeli okres moe wynosi wi- wymagane przez prawo. cej ni pi lat. Wreszcie, przydziela si 1 punkt, jeli · Podlega umowom zbiorowym pracy w krajach, stosunek placy minimalnej do przecitnej wartoci do- gdzie takie umowy dotycz wicej ni polowy sek- danej na pracownika jest wyszy ni 0,75; 0,67 punktu tora przetwórstwa przemyslowego. dla przedzialu 0,5­0,75; 0,33 punktu dla przedzialu po- To ostatnie zaloenie jest szczególnie istotne midzy 0,25 a 0,50 oraz 0 w przypadku relacji poniej w krajach Europy Zachodniej, w których przepisy 0,25. Na przyklad w Nepalu, umowy na czas okrelony prawa pracy nie zawieraj niekiedy regulacji dotycz- mog by stosowane wylcznie do zada czasowych cych takich kwestii jak placa minimalna, okres wy- (1 punkt), ale nie ma ograniczenia czasu ich trwania powiedzenia oraz wysoko odprawy, poniewa te (0 punktów). Relacja ustawowej placy minimalnej do sprawy rozstrzygane s w umowach zbiorowych. Przy- wartoci dodanej na pracownika wynosi 0,54 (co daje kladowo w Danii prawo pracy nie wymaga okresu wy- 0,67 punktu). Urednienie tych trzech podwskaników METODOLOGIA 97 oraz ich przeskalowanie do 100 daje w efekcie dla Ne- i uzyska na nie zgod (1 punkt). Prawo nie wymaga palu wskanik trudnoci zatrudniania na poziomie 22. przeszkolenia pracownika lub przeniesienia na inne Wskanik elastycznoci godzin pracy obejmuje stanowisko zanim pracodawca go zwolni (0 punktów). pi zagadnie: (i) czy nie jest ograniczona praca Nie ma okrelonych zasad kolejnoci w zwalnianiu (0 nocna, (ii) czy dozwolona jest praca w weekendy, (iii) punktów), ani ponownym przyjmowaniu do pracy (0 czy tydzie pracy moe sklada si z 5 i 1/2 dnia, punktów). Po zsumowaniu punktów i przeskalowaniu (iv) czy dzie pracy moe by wydluony do dwu- do 100, ostateczny poziom tego wskanika dla Nika- nastu godzin lub wicej (uwzgldniajc nadgodziny), ragui to 50. oraz (v) czy roczny platny urlop wynosi 21 dni lub mniej. Za kad odpowied negatywn na te pytania Koszt zatrudniania kraj otrzymuje 1 punkt, a 0 za odpowied pozytywn. Wskanik kosztu zatrudniania mierzy wszystkie plat- Na przyklad Litwa ogranicza prac nocn (1 punkt) noci z tytulu ubezpiecze spolecznych (m.in. skladki i prac w weekendy (1 punkt), pozwala na 5,5-dniowy emerytalne, zasilki chorobowe, urlop macierzyski, tydzie pracy (0 punktów), ponadto dzie pracy z nad- skladki na system opieki zdrowotnej, odszkodowa- godzinami moe by wydluony do dwunastu godzin nia za wypadki w miejscu pracy, zasilki rodzinne (0 punktów), a platny urlop trwa 28 dni (1 punkt). i wszystkie inne wymagane platnoci) oraz podatki od Punkty s sumowane i odpowiednio przeskalowane wynagrodze placone przez pracodawc w zwizku do 100. W zwizku z powyszym wskanik elastycz- z zatrudnianiem pracownika. Koszt ten jest wyra- noci godzin pracy dla Litwy wynosi 60. any jako procent wynagrodzenia pracownika. Przy- Wskanik trudnoci zwalniania obejmuje osiem za- kladowo w Algierii wszystkie skladki z tytulu ubezpie- gadnie: (i) czy zbdno pracownika nie jest wy- cze spolecznych placone przez pracodawc wynosz starczajc podstaw do zwolnienia; (ii) czy praco- 27,5% wynagrodzenia pracowniczego, z których 7,5% dawca zobowizany jest powiadomi zwizek zawo- idzie na system emerytalny; 12,5% na zasilki choro- dowy lub ministerstwo pracy o zwolnieniu zbdnego bowe, urlop macierzyski i system opieki zdrowotnej; pracownika, (iii) czy pracodawca zobowizany jest po- 1% z tytulu ubezpieczenia od wypadków w miejscu wiadomi zwizek zawodowy lub ministerstwo pracy pracy; 2,5% na zasilki dla bezrobotnych oraz 4% z ty- o zwolnieniach grupowych, (iv) czy pracodawca po- tulu zasilków rodzinnych. trzebuje zgody zwizku zawodowego lub minister- stwa pracy na zwolnienie zbdnego pracownika, (v) Koszt zwalniania czy pracodawca potrzebuje zgody zwizku zawodo- Wskanik kosztów zwolnienia mierzy wydatki zwi- wego lub ministerstwa pracy na zwolnienia grupowe, zane z okresem wypowiedzenia, odprawami oraz ka- (vi) czy prawo wymaga obowizkowego przeszkole- rami placonymi w przypadku zwolnienia zbdnego nia pracownika lub przeniesienia na inne stanowisko zanim pracodawca ucieknie si do jego zwolnienia, pracownika wyraonymi jako równowarto tygodnio- (vii) czy istniej zasady okrelania kolejnoci zwol- wych zarobków. Na przyklad w Mozambiku, praco- nie, oraz (viii) czy istniej zasady okrelania kolejno- dawca jest zobowizany do dwunastotygodniowego ci ponownego zatrudniania. Kraj otrzymuje 1 punkt za okresu wypowiedzenia przed zwolnieniem zbdnego kad odpowied pozytywn na powysze pytania (2 pracownika, odprawa dla pracownika z dwudziestolet- punkty w przypadku pyta (i) oraz (iv)) i 0 punktów za nim staem pracy stanowi równowarto trzydziesto- odpowied przeczc. Zagadnienia (i) i (iv) wskazuj miesicznego wynagrodzenia, a zbdno pracownika na najbardziej restrykcyjne przepisy i dlatego uzyskaly stanowi uzasadniony powód jego zwolnienia, wic nie podwójn wag w konstrukcji wskanika. Na przyklad jest nakladana adna kara. Lcznie, zwalniajc pracow- w Nikaragui, zbdno pracownika nie jest uwaana za nika pracodawca ponosi koszt bdcy równowartoci wystarczajc podstaw do zwolnienia (2 punkty). Pra- 141-tygodniowego wynagrodzenia. codawca zobowizany jest zarówno do powiadomie- nia (1 punkt), jak i uzyskania stosownej zgody na zwol- Powysza metodologia zostala opracowana przez Bo- nienie zbdnego pracownika (2 punkty). Musi rów- tero i innych w 2004 r. i przyjta tutaj z niewielkimi nie powiadomi o zwolnieniach grupowych (1 punkt) zmianami. 98 DOING BUSINESS 2006 Rejestrowanie prawa własnooeci nieruchomooeci 929 m kw. (10.000 stóp kw.). Magazyn ma dziesi lat, ale jest w dobrym stanie i zostal wybudowany Doing Business odnotowuje cal sekwencj formalno- zgodnie z wszelkimi wymogami bezpieczestwa, ci koniecznych do przeniesienia prawa wlasnoci ze prawa budowlanego i innymi przepisami. sprzedawcy na nabywc, kiedy przedsibiorstwo ku- · Nie bdzie przedmiotem remontów ani moderni- puje grunt i budynek. Uwzgldniona jest kada formal- zacji, ani nie zostanie dobudowany dodatkowy bu- no, niezalenie od tego, czy jest ona obowizkiem dynek po zawarciu transakcji. sprzedawcy, czy nabywcy, albo musi by dopelniona · Jest niezadrzewiona, nie ma na niej ródel wody, przez osob trzeci dzialajc w ich imieniu. ródlem innych zasobów naturalnych ani jakiegokolwiek informacji o wymaganych formalnociach oraz cza- rodzaju obiektów o znaczeniu historycznym. sie i kosztach ich w powyszym obszarze byli miej- · Nie bdzie uytkowana w aden szczególny spo- scowi prawnicy specjalizujcy si w nieruchomociach sób i nie s wymagane adne specjalne zezwole- oraz rejestry nieruchomoci. W celu zapewnienia po- nia, jak np na uytkowanie w celach mieszkalnych, równywalnoci danych midzy krajami, przyjto kilka na rozpoczcie produkcji przemyslowej, sklado- zaloe dotyczcych przedsibiorstwa, nieruchomoci wanie odpadów, lub zwizane z pewnymi rodza- oraz wymaganych formalnoci. jami dzialalnoci rolnej. · Nie ma mieszkaców (legalnych lub nielegalnych), Zaloenia dotyczce przedsibiorstwa a aden podmiot nie ma w stosunku do niej ad- Przedsibiorstwo: nych roszcze prawnych. · Jest spólk z ograniczon odpowiedzialnoci. Formalnoci · Jest zlokalizowane na przedmieciu miasta o naj- wikszej liczbie mieszkaców w badanym kraju. Formalno jest zdefiniowana jako kada interakcja · Jego kapital jest w 100% pochodzenia krajowego pomidzy spólk sprzedajc lub nabywajc, ich pel- i prywatnego (nie ma kapitalu zagranicznego, ani nomocnikami (jeli pelnomocnik wymagany jest przez udzialu Skarbu Pastwa). prawo) lub sam nieruchomoci, a osobami trzecimi, · Zatrudnia 50 pracowników, którzy s obywatelami w tym urzdami pastwowymi, inspektorami, nota- badanego kraju. riuszami i prawnikami. Kontakty pomidzy zarzdem · Prowadzi zwykl dzialalno handlow. spólki, a pracownikami nie s uwzgldniane. Wszyst- kie formalnoci, których dokonanie jest wymagane Zaloenia dotyczce nieruchomoci przez prawo dla rejestracji prawa wlasnoci nierucho- Nieruchomo: moci, s uwzgldniane, nawet jeli niektóre z nich · Ma warto równ 50-krotnoci dochodu brutto mog by w szczególnych przypadkach pominite. Za- per capita. klada si, e nabywca wybiera najszybsz procedur · Jest wylczn wlasnoci innej krajowej spólki zgodn z prawem. Wprawdzie przedsibiorstwo moe z ograniczon odpowiedzialnoci. zatrudni prawników i innych specjalistów tam, gdzie · Nie jest obciona kredytem hipotecznym i przez jest to konieczne w procesie rejestracji, ale, e nie robi ostatnie dziesi lat naleala do obecnego wlaci- tego, jeli ich uczestnictwo nie jest wymagane przez ciela. prawo. · Jest prawidlowo zmierzona i zarejestrowana w ka- Czas tastrze i rejestrze nieruchomoci oraz wolna od wszelkich roszcze do tytulu wlasnoci. Czas jest mierzony w dniach kalendarzowych. Zaklada · Poloona jest w podmiejskiej strefie o charakterze si, e kada formalno trwa minimum jeden dzie. gospodarczym i nie jest konieczna zmiana prze- Stosowana jest mediana czasu trwania formalnoci na znaczenia terenu. podstawie wskaza urzdników rejestru lub prawni- · Sklada si z gruntu i budynku. Powierzchnia ków specjalizujcych si w nieruchomociach. Zaklada gruntu wynosi 557,4 m kw. (6.000 stóp kw.) Na si, e przedsibiorca nie traci czasu i dopelnia wszyst- dzialce usytuowany jest magazyn o powierzchni kich formalnoci bez zbdnej zwloki. Jeli procedura METODOLOGIA 99 moe by przyspieszona za dodatkow oplat, zaklada wlasnoci, oplaty skarbowe i wszelkie inne platnoci si, e wybierana jest najszybsza opcja. Zaklada si na rzecz rejestru nieruchomoci, notariuszy, urzdów take, i formalnoci s dopelniane równolegle, gdy publicznych lub prawników, o ile jest to wymagane jest taka moliwo. Przyjmuje si take, e zaanga- przez prawo. Nie uwzgldnia si innych podatków, owane strony od pocztku s wiadome wszystkich np. podatku od zysków kapitalowych lub VAT. Jeli obowizków oraz kolejnoci zalatwiania formalnoci. ródla podaj róne szacunki kosztów, wybierana jest Nie uwzgldnia si czasu koniecznego na zbieranie mediana. Koszty wyraane s jako procent wartoci informacji. nieruchomoci, przy zaloeniu, i warto nierucho- moci to pidziesiciokrotno dochodu brutto per Koszty capita. Uwzgldnione zostaj wylcznie koszty oficjalne. Na- le do nich oplaty, podatek od przeniesienia prawa Uzyskanie kredytu w jakim stopniu przepisy w ramach zabezpieczania kredytu oraz upadloci ulatwiaj udzielanie kredytów. Doing Business wprowadza miary umoliwiajce po- Wskanik tworzony jest na podstawie danych zebra- równania midzy krajami w zakresie uprawnie kre- dytodawców oraz dostpu do informacji kredytowej. nych w drodze analiz przepisów prawa w obszarze Pierwszy zestaw wskaników odnosi si do tego jak zabezpiecze i upadloci wspartych o odpowiedzi an- prawo zabezpiecze kredytowych oraz upadlociowe kietowanych na temat regulacji dotyczcych transak- ulatwiaj kredytowanie. Drugi zestaw wskaników cji zabezpieczonych. Wskanik obejmuje trzy aspekty mierzy pokrycie rynku, zakres, jako i dostpno zwizane z uprawnieniami w prawie upadlociowym informacji kredytowych, udostpnianych przez pu- oraz siedem poruszonych w prawie zabezpiecze kre- bliczne oraz prywatne rejestry kredytowe. Dane na dytowych. Przyznawany jest 1 punkt za kad z na- temat upowszechniania informacji kredytowych uzy- stpujcych charakterystyk przepisów prawnych ba- skano dwuetapowo. Najpierw przeprowadzono an- danego kraju: kiet w organach nadzoru systemu bankowego oraz · Zabezpieczeni kredytodawcy mog zaj aktywa oficjalnych ródlach informacji, aby potwierdzi ist- stanowice zabezpieczenie, kiedy dlunik prze- nienie publicznych rejestrów kredytowych oraz pry- chodzi restrukturyzacj (nie ma ,,automatycznego watnych biur informacji kredytowej. Nastpnie, tam zawieszenia" egzekucji, albo ,,zamroenia akty- gdzie to okazalo si moliwe, zostala przeprowadzona szczególowa ankieta na temat struktury publicznych wów" na podstawie postanowienia sdowego). lub prywatnych rejestrów kredytowych i obowizuj- · Zabezpieczeni wierzyciele, a nie inne strony (pa- cego prawa. Ankieta zbiera dane w piciu obszarach: stwo, pracownicy itp.) splacani s jako pierwsi · Pokrycia rynku. z wplywów uzyskiwanych z likwidacji upadlej · Zakresu upowszechnianych informacji. firmy. · Dostpnoci danych. · Zarzd nie kontynuuje pracy w trakcie restruktu- · Jakoci danych. ryzacji. W jej czasie nadzorca jest odpowiedzialny · Przepisów regulujcych kwestie dostpu do infor- za kierowanie przedsibiorstwem. macji i jakoci danych. · Dozwolony jest ogólny, a nie szczególowy, opis Odpowiedzi ankietowanych s weryfikowane w dro- aktywów w umowach o zabezpieczenie kredytu. dze dodatkowego kontaktu z respondentami, jak rów- · Dozwolony jest ogólny, a nie szczególowy, opis nie z innymi osobami oraz konsultacjami z oficjal- zadluenia w umowach o zabezpieczenie kredytu. nymi ródlami informacji. Telekonferencje s wykorzy- stywane w powyszym celu w ponad polowie krajów. · Kada osoba prawna lub fizyczna moe udziela zabezpiecze na majtku lub przyjmowa takie za- Wskanik zakresu uprawnie bezpieczenia. Wskanik zakresu uprawnie odzwierciedla upraw- · Zunifikowany rejestr obejmuje take zabezpiecze- nienia kredytobiorców i kredytodawców oraz mierzy, nia na majtku ruchomym. 100 DOING BUSINESS 2006 · Zabezpieczeni kredytodawcy maj pierwszestwo dane za okres dluszy ni dwa lata (1 punkt). Zbiera on w zaspokojeniu si z przedmiotu zabezpieczenia jednak informacje tylko na temat kredytów od 11.000 poza procedur upadlociow. USD w gór (kwota 3,6 razy wiksza ni dochód brutto · Strony mog ustanowi procedury egzekucyjne per capita), lecz biuro prywatne powyej 100 peso, w umowie. czyli mniej ni 1% dochodu brutto per capita (1 punkt). · Kredytodawcy mog zarówno zaj, jak i sprzeda Kredytobiorcy nie maj prawa wgldu w swoje dane (0 zabezpieczenie w drodze pozasdowej. punktów). Lczny wynik Urugwaju w ramach wska- Wskanik moe mie warto od 0 do 10. Wy- nika zakresu informacji kredytowej wynosi 5 punktów. sze wartoci wskazuj na to, e prawa krajowe z za- Pokrycie rynku przez rejestry publiczne kresu zabezpieczenia kredytu oraz upadloci zapew- niaj lepszy dostp do kredytu. Publiczny rejestr kredytowy jest definiowany jako baza danych, zarzdzana przez podmiot z sektora publicz- Wskanik zakresu informacji kredytowej nego, na ogól bank centralny lub nadzór bankowy, Powyszy wskanik sluy ocenie regulacji majcych w której w ramach istniejcego systemu finansowego wplyw na zakres, dostpno i jako informacji kre- zbierane s informacje o zdolnoci kredytowej osób fi- dytowej, udostpnianej przez publiczne lub prywatne zycznych lub przedsibiorstw. Informacje te s nastp- biura. Naley doda 1 punkt za kad z nastpujcych nie udostpniane instytucjom finansowym. Wskanik szeciu cech systemu informacji kredytowej: pokrycia oznacza liczb osób i przedsibiorstw ob- · Udostpniane s zarówno pozytywne, jak i nega- jtych publicznym rejestrem kredytowym, o których tywne informacje kredytowe (np. na temat histo- zebrane s aktualne informacje dotyczce historii ob- rii platnoci, liczby i rodzajów rachunków, liczby slugi kredytu, przeterminowanych dlugów i niespla- i czstotliwoci opónionych platnoci oraz wszel- conych kredytów. Liczba ta jest dzielona przez liczb kich przej zabezpieczenia, albo upadloci). doroslych mieszkaców kraju i wyraana jako procent. · Udostpniane s dane osób prawnych i fizycz- W ten sposób uzyskuje si wskanik pokrycia. Jeli nych. w kraju brak jest rejestru publicznego, wskanik po- · Dane pochodzce od detalistów, kontrahentów krycia wyniesie oczywicie 0. udzielajcych kredytu kupieckiego, dostawców Pokrycie rynku przez rejestry prywatne prdu, wody itd., s dostpne obok danych po- chodzcych z instytucji finansowych. Prywatne biuro informacji kredytowej jest definiowane · Udostpniane dane obejmuj wicej ni dwa lata jako przedsibiorstwo prywatne lub organizacja non- historii kredytowej. -profit prowadzca w ramach systemu finansowego · Udostpniane s dane na temat kredytów o wiel- baz danych w zakresie zdolnoci kredytowej osób koci ponad 1% dochodu brutto per capita. fizycznych lub przedsibiorstw, której zadaniem jest · Z mocy prawa, kredytobiorcy s uprawnieni do ulatwianie wymiany informacji kredytowej pomidzy wgldu w swoje dane. bankami i instytucjami finansowymi. Nie uwzgldnia Wskanik zawiera wartoci od 0 do 6, przy czym si biur, które zajmuj si badaniem sytuacji kredyto- wysze wartoci pokazuj, e w rejestrze publicznym wej oraz jej udostpnieniem, jeli nie ulatwiaj bez- albo biurze prywatnym dostpnych jest wicej infor- porednio wymiany informacji midzy instytucjami fi- macji kredytowych, co w rezultacie moe ulatwi de- nansowymi. Wskanik pokrycia odnosi si do liczby cyzje o udzieleniu kredytu. Przykladowo w Urugwaju osób lub przedsibiorstw znajdujcych si w prywat- funkcjonuj zarówno rejestr publiczny, jak i prywatny. nym rejestrze kredytowym, o których zebrane s aktu- Prywatne biuro udostpnia tylko informacje nega- alne informacje dotyczce obslugi kredytu, zadluenia tywne, a rejestr publiczny oba rodzaje (1 punkt). Dane i zaleglych splatach kredytu. Wskanik jest wyraony na temat osób prawnych i fizycznych s dostpne (1 jako procent doroslej populacji kraju ujtej w bazie da- punkt) i to zarówno w prywatnym, jak i w publicz- nych biur prywatnych. Jeli w danym kraju nie funk- nym rejestrze. Chocia rejestr publiczny udostpnia cjonuje ani jedno biuro prywatne, wskanik pokrycia dane tylko nadzorowanym instytucjom finansowym, wynosi 0. kredytodawcy mog otrzyma informacj od detali- Powysza metodologia zostala opracowana przez La- stów i przedsibiorstw uytecznoci publicznej w biu- Porta i innych w 1998 r., a nastpnie rozwinita rze prywatnym (1 punkt). Rejestr publiczny udostpnia w Djankov, McLiesh i Shleifer w 2005 r. METODOLOGIA 101 Ochrona inwestorów niedawno zamknl du liczb swoich sklepów. W rezultacie, jego tabor ciarówek jest niewyko- Doing Business dokonuje pomiaru stopnia ochrony rzystany. udzialowców mniejszociowych przed naduywaniem · James proponuje Nabywcy kupno nieuywanego aktywów przedsibiorstwa przez czlonków zarzdu obecnie taboru ciarówek Sprzedajcego w celu dla prywatnych korzyci. Wskanik rozrónia trzy po- rozszerzenia dystrybucji produktów spoywczych ziomy ochrony inwestorów: przejrzysto transakcji Nabywcy. Nabywca zgadza si. Cena jest równa (wskanik zakresu jawnoci), odpowiedzialno za 10% aktywów Nabywcy. transakcje typu self-dealing (wskanik zakresu odpo- · Proponowana transakcja jest czci normalnej wiedzialnoci czlonków zarzdu) oraz moliwo po- dzialalnoci spólki i nie wykracza poza istniejce zwania do sdu czlonków zarzdu przez udzialow- uprawnienia. ców (wskanik swobody wytaczania powództw cy- · Nabywca dokonuje transakcji. Uzyskane zostaly wilnych przez udzialowców). Dane pochodz z an- wszystkie obowizkowe pozwolenia i ujawniono kiety przeprowadzonej wród prawników korporacyj- wszystkie wymagane dane. nych i oparte s na przepisach prawa spólek, kodek- · Transakcja jest nieuczciwa wzgldem Nabywcy. sie postpowania cywilnego oraz regulacji papierów Udzialowcy pozywaj strony transakcji oraz czlon- wartociowych. W celu zapewnienia porównywalno- ków zarzdu. ci danych midzy krajami, przyjto kilka zaloe do- Wskanik zakresu jawnoci tyczcych przedsibiorstwa oraz transakcji. Wskanik zakresu jawnoci obejmuje nastpujce ele- Zaloenia dotyczce przedsibiorstwa menty: (i) jaki organ spólki moe udzieli prawomoc- Przedsibiorstwo (Nabywca): nej zgody na transakcj (0 punktów, jeli jest to prezes · Jest spólk publiczn, której akcje s przedmiotem lub dyrektor zarzdzajcy, jednoosobowo; 1 punkt, je- obrotu na najwikszej gieldzie w badanym kraju. li glosowa musi zarzd lub udzialowcy, lecz James Jeli nie ma w nim takich spólek, przyjmuje si, ma prawo glosu; 2 punkty jeli zarzd musi glosowa, e Nabywca jest du spólk prywatn z wieloma a James nie ma prawa glosu; 3 punkty jeli udzialowcy udzialowcami. musz glosowa a James nie ma prawa glosu; (ii) czy · Posiada zarzd oraz prezesa, który jest prawnie natychmiastowe ujawnienie transakcji, publiczne lub umocowany by dziala w imieniu Nabywcy we wobec udzialowców, albo jedno i drugie, jest wyma- wskazanych obszarach, nawet jeli w badanym gane (0 punktów jeli adne ujawnienie nie jest wy- kraju nie ma takiego obowizku prawnego. magane; 1 punkt jeli ujawnienie warunków transakcji · Wszyscy udzialowcy s obywatelami badanego jest wymagane; 2 punkty jeli ujawnienie tak warun- kraju. ków transakcji, jak i konfliktu interesów Jamesa jest · Inwestuje tylko w badanym kraju i nie ma adnych wymagane; (iii) czy ujawnienie w sprawozdaniu rocz- spólek zalenych ani operacji za granic. nym jest wymagane (0 punktów jeli nie wymagane · Jest producentem ywnoci. jest adne ujawnienie; 1 punkt jeli ujawnienie warun- · Ma wlasn sie dystrybucji. ków transakcji jest wymagane; 2 punkty jeli ujawnie- nie tak warunków transakcji, jak i konfliktu interesów Zaloenia dotyczce transakcji Jamesa jest wymagane); (iv) czy ujawnienie przez Ja- · James posiada pakiet kontrolny Nabywcy i jest mesa przed zarzdem jest wymagane (0 punktów jeli czlonkiem zarzdu Kupujcego. Jest wlacicielem adne ujawnienie nie jest wymagane; 1 punkt jeli kon- 60% Nabywcy i wybral dwóch czlonków zarzdu flikt interesów Jamesa musi zosta ujawniony, lecz bez do picioosobowego zarzdu Nabywcy. podania szczególów; 2 punkty jeli pelne ujawnienie · James ma take 90% udzialów w firmie Sprze- wszystkich istotnych faktów dotyczcych jego zaan- dajcego, która prowadzi sie sklepów detalicz- gaowania w transakcj jest wymagane); oraz (v) czy nych z artykulami przemyslowymi. Sprzedajcy wymagane jest by organ zewntrzny, np. zewntrzny 102 DOING BUSINESS 2006 audytor, dokonal przegldu transakcji zanim do niej pocigajcej za sob konflikt interesów; (iv) czy James dojdzie (0 punktów jeli nie; 1 punkt jeli tak). zaplaci odszkodowanie za spowodowane straty spólki Wskanik przyjmuje wartoci od 0 do 10. Wysze (0 punktów jeli nie; 1 punkt jeli tak); (v) czy James wartoci oznaczaj wiksz jawno. Polska, na przy- zwróci zyski uzyskane z transakcji (0 punktów jeli klad, wymaga zgody zarzdu na tak transakcj, a Ja- nie, 1 punkt jeli tak); (vi) czy grzywny oraz kara po- mes nie ma prawa glosu (2 punkty). Nabywca jest zo- zbawienia wolnoci mog zosta zastosowane wobec bowizany do natychmiastowego ujawnienia wszyst- Jamesa (0 punktów jeli nie, 1 punkt jeli tak); (vii) kich informacji majcych wplyw na cen akcji, lcz- czy udzialowcy mniejszociowi mog pozwa bezpo- nie z informacj o konflikcie interesów (2 punkty). rednio albo porednio o napraw szkód poniesionych W swoim sprawozdaniu rocznym Nabywca musi take przez spólk w rezultacie transakcji (0 punktów jeli ujawni warunki transakcji oraz fakt posiadania przez nie ma takiej moliwoci prawnej lub kiedy taka mo- Jamesa udzialów w obu podmiotach: Nabywcy i Sprze- liwo istnieje tylko dla udzialowców posiadajcych dajcego (2 punkty). Zanim dojdzie do transakcji, Ja- wicej ni 10% w spólce; 1 punkt jeli bezporednie mes musi ujawni swój konflikt interesów przed in- lub porednie, czyli w imieniu poszkodowanej spólki nymi czlonkami zarzdu, lecz nie jest zobowizany do pozwy s dostpne dla udzialowców posiadajcych ujawnienia szczególowych informacji na ten temat (1 10% lub mniej kapitalu spólki). punkt). Polska nie wymaga, aby organ zewntrzny do- Wskanik przyjmuje wartoci od 0 do 10. Wysze konal przegldu transakcji (0 punktów). Zsumowanie wartoci oznaczaj wiksz odpowiedzialno prawn tych liczb daje wskanikowi zakresu jawnoci w Polsce czlonków zarzdu spólki. Przykladowo, eby pozwa warto równ 7. Jamesa w Panamie powód musi udowodni, e wply- nl on na organ aprobujcy, albo nie wykazal na- Wskanik zakresu odpowiedzialnoci czlonków leytej starannoci (1 punkt). W celu pozwania in- zarzdu nych czlonków zarzdu, powód musi dowie, e dzia- Wskanik zakresu odpowiedzialnoci czlonków za- lali oni niedbale (1 punkt). Nieuczciwa transakcja nie rzdu uwzgldnia nastpujce elementy: (i) powód moe zosta anulowana (0 punktów). Jeli James zo- moe pozwa Jamesa o naprawienie szkód poniesio- stanie uznany winnym, musi zaplaci odszkodowanie nych przez spólk (0 punktów jeli James nie ponosi (1 punkt), lecz nie musi zwróci zysków (0 punktów). odpowiedzialnoci, albo ponosi j tylko w razie oszu- Jeli James nie moe zosta ukarany grzywn, ani wi- stwa lub dzialania w zlej wierze; 1 punkt jeli James zieniem (0 punktów). Bezporednie pozwy s praw- poniesie odpowiedzialno w przypadku gdy wply- nie dostpne (1 punkt). Suma tych liczb daje Panamie nl na akceptacj transakcji lub wykazal niedbalo; wynik 4 dla wskanika odpowiedzialnoci czlonków 2 punkty jeli James ponosi odpowiedzialno kiedy zarzdu. transakcja nie byla uczciwa lub naruszala prawa in- Wskanik swobody wniesienia powództwa cy- nych udzialowców); (ii) powód moe pozwa organ wilnego przez udzialowców aprobujcy transakcj (prezesa lub zarzd) o napra- wienie szkód poniesionych przez spólk (0 punktów Wskanik swobody wniesienia powództwa cywilnego jeli organ aprobujcy nie ponosi odpowiedzialnoci, przez udzialowców uwzgldnia nastpujce elementy: albo ponosi j tylko w razie oszustwa lub dzialania (i) zakres dokumentów dostpnych dla powoda od w zlej wierze; 1 punkt jeli organ aprobujcy ponosi pozwanego oraz wiadków w trakcie procesu (1 punkt odpowiedzialno w przypadku nie zachowania na- za kady z nastpujcych rodzajów dokumentów, o ile leytej starannoci; 2 punkty jeli organ aprobujcy s one dostpne: informacja, któr pozwany wska- ponosi odpowiedzialno kiedy transakcja nie byla zal jako zasadnicz dla swojej obrony; informacja, uczciwa albo naruszala prawa innych udzialowców); która bezporednio dowodzi prawdziwoci konkret- (iii) powód moe wnosi o uniewanienie transakcji (0 nych faktów wskazanych w pozwie; wszelkie informa- punktów jeli anulowanie transakcji jest niemoliwe, cje istotne dla sprawy podniesionej w pozwie; kada albo moliwe tylko w przypadku oszustwa; 1 punkt informacja która moe doprowadzi do wykrycia istot- jeli anulowanie jest moliwe w przypadku transakcji nej informacji); (ii) czy powód ma moliwo bezpo- szkodliwej (ang. oppressive) dla innych udzialowców redniego zadawania pyta pozwanemu i wiadkom albo narusza ich prawa; 2 punkty jeli anulowanie jest w trakcie procesu (0 punktów jeli nie, 1 jeli tak, moliwe w przypadku transakcji nie jest uczciwa lub z uprzednim dopuszczeniem treci pyta przez sd; 2 METODOLOGIA 103 punkty jeli tak, bez uprzedniej zgody sdu); (iii) czy i Sprzedajcym) i nie moe po prostu posluy si ka- powód moe otrzyma wszelkie dokumenty od po- tegoriami, np. wszystkie dokumenty zwizane z trans- zwanego bez ich wyszczególniania (0 punktów jeli akcj (0 punktów). Kady udzialowiec moe zada nie, 1 punkt jeli tak); (iv) czy udzialowcy posiada- zbadania przez kontrolera domniemanych przypad- jcy 10% lub mniej kapitalu spólki mog zada kon- ków dzialania przez pozwanego na szkod firmy (1 troli (0 punktów jeli nie, 1 jeli tak); (v) czy udzia- punkt). Kady udzialowiec moe skontrolowa doku- lowcy posiadajcy 10% lub mniej kapitalu spólki maj menty transakcji przed podjciem decyzji czy zloy prawo skontrolowa dokumenty transakcji przed zlo- pozew (1 punkt). Zakres obowizków dowodowych eniem pozwu (0 punktów jeli nie, 1 punkt jeli tak); w procesach cywilnych jest taki sam jak w sprawach oraz (vi) czy zakres dowodowy dla procesów cywil- karnych (0 punktów). Zsumowanie tych liczb daje Cza- nych jest wszy ni dla spraw karnych (0 punktów dowi warto 5 dla wskanika swobody wniesienia jeli nie, 1 punkt jeli tak). Wskanik przyjmuje warto- powództwa cywilnego przez udzialowców. ci od 0 do 10, przy czym wysze wartoci oznaczaj Wskanik zakresu ochrony inwestorów wiksz moliwo zakwestionowania transakcji przez udzialowców. Dla przykladu w Czadzie udzialowcy Wskanik zakresu ochrony inwestorów to rednia pozywajcy czlonków zarzdu maj dostp do doku- trzech wskaników: jawnoci, odpowiedzialnoci dy- mentów, na których pozwany ma zamiar oprze swoj rektorów oraz swobody wytaczania powództwa przez lini obrony oraz takich, które bezporednio potwier- udzialowców. Wskanik przyjmuje wartoci od 0 do dzaj fakty zawarte w pozwie powoda (2 punkty). Po- 10, a im wysza jego warto, tym szersza jest ochrona wód moe uczestniczy w przesluchaniu pozwanego inwestorów. i wiadków przed sdem tylko za uprzedni akcep- tacj pyta przez sdziego (1 punkt). Powód musi Powysza metodologia zostala opracowana przez wyszczególni, jakich konkretnie dokumentów szuka Djankov, La Porta i Shleifer w 2005 r. i przyjta tu- (np. umowa kupna z 15 lipca 2005 r. midzy Nabywc taj z niewielkimi zmianami. Płacenie podatków mat czstotliwoci skladania deklaracji, audytów oraz innych kosztów zastosowania si do przepisów po- Doing Business odnotowuje podatki placone oraz datkowych. Projekt ten zostal opracowany i jest pro- potrcane przez redniej wielkoci przedsibiorstwo wadzony we wspólpracy z PriceWaterhouseCoopers. i mierzy rozmiary administracyjnych uciliwoci w ich W celu zapewnienia porównywalnoci danych midzy uiszczaniu. Podatki obserwowane s na wszystkich krajami, przyjto kilka zaloe dotyczcych przedsi- szczeblach administracji i obejmuj podatek docho- biorstwa oraz podatków. dowy od przedsibiorstw, podatek dochodowy od osób fizycznych potrcony przez przedsibiorstwo, Zaloenia dotyczce przedsibiorstwa VAT, podatek obrotowy, podatek od nieruchomoci, Przedsibiorstwo: podatek od przeniesienia wlasnoci nieruchomoci, · Jest spólk z ograniczon odpowiedzialnoci podatek od dywidend, podatek od zysków kapitalo- podlegajc obowizkowi podatkowemu. Jeli wych, podatek od transakcji finansowych, podatek od w kraju wystpuje wicej ni jeden rodzaj spólek zbiórki odpadów oraz podatki samochodowy i dro- z o.o., wybierana jest najczciej wystpujca gowy. Aby dokona pomiaru podatków placonych przez typowe przedsibiorstwo oraz stopnia skompli- forma. Informacja na ten temat otrzymywana jest kowania prawa podatkowego w badanym kraju, przy- z kancelarii prawniczych lub urzdu statystycz- gotowany jest kazus z zestawem sprawozda finanso- nego. wych oraz zaloe odnonie transakcji przeprowadzo- · Rozpoczlo dzialalno 1 stycznia 2003 r. i wtedy nych w cigu roku. Eksperci w kadym kraju obliczaj nabylo wszystkie aktywa uwidocznione w jej bi- nalene podatki, ale zbierane s take informacje na te- lansie i zatrudnilo wszystkich pracowników. 104 DOING BUSINESS 2006 · Dziala w miecie o najwikszej liczbie mieszka- pobieranie zaliczek), oprócz zwyklych platnoci ców w badanym kraju. (lub poborów). · Ma piciu wlacicieli, którzy s obywatelami bada- Platnoci podatkowe nego kraju. · Posiada kapital zakladowy w wysokoci 102-krot- Wskanik ten obejmuje calkowit liczb podatków za- noci dochodu brutto per capita na koniec 2003 r. placonych i potrconych, metod placenia lub potr- · Prowadzi typow dzialalno produkcyjn lub cania, czstotliwo platnoci lub potrce oraz liczb handlow. W szczególnoci, produkuje ceramicz- urzdów zaangaowanych w ten proces dla opisa- ne donice i sprzedaje je w detalu. Nie prowadzi nego przypadku w trakcie drugiego roku dzialalnoci midzynarodowej wymiany handlowej (nie pro- przedsibiorstwa. Uwzgldnia si take elektroniczn wadzi dzialalnoci eksportowej ani importowej) posta rozlicze podatkowych. Tam gdzie dozwolone i nie zajmuje si produktami podlegajcymi szcze- jest rozliczanie si przy uyciu Internetu, dany poda- gólnym zasadom opodatkowania, np. alkohol lub tek uznaje si za uiszczany raz w roku, nawet jeli tyto. czstotliwo platnoci jest wiksza. · Posiada dwie dzialki gruntowe, budynek, ma- Czas szyny, wyposaenie biura, komputery oraz cia- rówk, a drug ciarówk dzierawi. Wskanik ten mierzy czas, wyraony jako liczba go- · Nie kwalifikuje si do programów zacht dla in- dzin na rok, na który sklada si przygotowanie, zlo- westorów, ani jakichkolwiek specjalnych korzyci, enie i zaplacenie (lub potrcenie) trzech glównych poza tymi zwizanymi z wiekiem lub rozmiarem rodzajów podatków: podatku dochodowego od przed- firmy. sibiorstw, VAT lub podatku od sprzeday oraz podat- · Zatrudnia 60 pracowników, w tym czterech me- ków ,,od sily roboczej", w tym od wynagrodze oraz nederów, omiu pracowników biurowych i 48 skladki na system ubezpiecze spolecznych. robotników. Wszyscy s obywatelami badanego Podatki ogólem kraju, a jeden z menederów jest równie wlaci- cielem. Wskanik ten mierzy calkowit kwot podatków pla- · Jego obrót wynosi 1050 -krotno dochodu brutto conych przez przedsibiorstwo w drugim roku dzia- per capita. lalnoci, z wyjtkiem podatków ,,od sily roboczej". Te · Ponosi strat w pierwszym roku dzialalnoci. ostatnie uwzgldniane s we wskaniku kosztu za- · Wyplaca 50% swojego zysku w ramach dywidendy trudniania (zob. rozdzial na temat zatrudniania i zwal- dla udzialowców na koniec drugiego roku. niania pracowników). Calkowita kwota podatków to · Sprzedaje jedn z dzialek gruntu z zyskiem w dru- suma rónych podatków nalenych po uwzgldnieniu gim roku. ulg i zwolnie. Podatki potrcane, lecz niezaplacone · Podlega wielu szczególowym obowizkom doty- przez przedsibiorstwo nie s tu wlczone. Podatki czcym wydatków i transakcji, aby kazus byl jesz- nalene prezentowane s jako procent zysku brutto cze bardziej typowy. (zdefiniowanego jako przychód ze sprzeday minus koszt sprzedanych towarów i koszt pracy). Zaloenia dotyczce podatków Powszechn metod oceny stawek podatkowych · Uwzgldniane s wszystkie podatki zaplacone lub jest metoda kracowej efektywnej stopy podatkowej pobrane w drugim roku dzialalnoci. Podatek jest (METR), która szacuje wielko podatku, który na- uznawany za osobny, jeli ma inn nazw lub ley zaplaci w nastpstwie zainwestowania dodatko- jest pobierany przez inny urzd. Podatki pobie- wej jednostki kapitalu lub zatrudnienia jednego pra- rane przez ten sam urzd i o tej samej nazwie, lecz cownika albo wytworzenia dodatkowej jednostki pro- o rónych stawkach w zalenoci od przedsibior- duktu. Wedlug tej metody kady naklad lub produkt stwa, uznane s za ten sam podatek. ma osobn warto METR. Miara stosowana przez Do- · Liczba platnoci lub potrcenia podatku przez ing Business róni si od METR na kilka sposobów. Po przedsibiorstwo w cigu roku to liczba rónych pierwsze, metoda Doing Business szacuje calkowity podatków pomnoona przez czstotliwo platno- podatek do zaplacenia przez typow firm, podczas ci (lub potrcania) dla kadego podatku. Czsto- gdy METR to podatek dochodowy. Po drugie, agre- tliwo platnoci obejmuje platnoci zaliczek (lub guje ona wszystkie stopy podatkowe w jedn. Po trze- METODOLOGIA 105 cie, METR bierze pod uwag czas istnienia aktywów nie placi podatków w ogóle. Na koniec, metoda METR poprzez obliczenie obecnej zdyskontowanej wartoci normalnie uwzgldnia tylko wplyw deprecjacji na po- przyszlych podatków zwizanych z zainwestowaniem datek dochodowy od przedsibiorstw na ogól ignoru- dodatkowej jednostki kapitalu dzi, podczas gdy Do- jc male podatki takie jak podatek od nieruchomoci, ing Business zbudowany jest tylko na jednym roku które s uwzgldniane w Doing Business. fiskalnym. Po czwarte, odczyty METR mog by dodat- nie, zerowe, albo ujemne, poniewa ta metoda jest sto- sowana do ustalenia czy system podatkowy zachca, Powysza metodologia zostala opracowana w ,,Tax zniechca, czy te jest neutralny wobec danego dziala- Burdens around the World", (trwajcym projekcie ba- nia, np. zakupu nowego urzdzenia. Miara podatkowa dawczym) Mihira Desai, Caralee McLiesh, Rity Ra- Doing Business jest zawsze dodatnia, chyba e firma malho i Andreia Shleifera. Handel międzynarodowy · Eksportuje ponad 10% wartoci swojej sprzeday na rynki zagraniczne. Doing Business przedstawia zbiór formalnoci zwi- Zaloenia dotyczce towarów zanych z eksportem lub importem typowego ladunku towarów. Kada urzdowa formalno zwizana z eks- Towary bdce przedmiotem transakcji transporto- portem lub importem towarów zostaje odnotowana od wane s w dwudziestostopowym kontenerze przezna- zawarcia umowy handlowej do dostawy towarów wraz czonym do przewozu ladunków suchych, w pelni za- z czasem niezbdnym do jej wykonania. Uwzgld- ladowanym. Produkt: niane s równie wszystkie dokumenty i podpisy po- · Nie jest ladunkiem niebezpiecznym, ani nie za- trzebne do odprawy celnej towaru. W przypadku im- wiera elementów wyposaenia wojskowego. portu, formalnoci obejmuj okres od przybycia statku · Nie wymaga chlodzenia, ani adnego innego spe- do portu do dostarczenia towaru do magazynu od- cjalnego rodowiska. biorcy. W przypadku eksportu jest to okres od zapa- · Nie wymaga spelnienia adnych szczególnych kowania towarów w fabryce do ich wyjcia z portu. norm fitosanitarnych oraz z zakresu ochrony ro- Informacji na temat wymaganych dokumentów i pod- dowiska, innych ni ogólnie przyjte. pisów oraz czasu potrzebnego by zalatwi kad for- Nastpujce trzy kategorie towarów s uwzgld- malno dostarczaj miejscowi przewonicy, linie oce- niane przez respondentów (wedlug klasyfikacji SITC aniczne, agenci celni i urzdnicy portowi. W celu za- -- Standard International Trade Classification): pewnienia porównywalnoci danych midzy krajami, · SITC 65: przdza tekstylna, tkaniny, wyroby kon- przyjto kilka zaloe dotyczcych przedsibiorstwa fekcjonowane. oraz towarów bdcych przedmiotem handlu. · SITC 84: odzie i akcesoria odzieowe Zaloenia dotyczce przedsibiorstwa · SITC 07: kawa, herbata, kakao, przyprawy i wy- Przedsibiorstwo: roby bdce wynikiem ich przetworzenia. · Ma 100 lub wicej pracowników. Dokumenty · Zlokalizowane jest w miecie o najwikszej liczbie mieszkaców w badanym kraju. Uwzgldniane s wszystkie dokumenty wymagane do · Jest spólk z o.o. zarejestrowan i dzialajc zgod- eksportu i importu towarów. Zaklada si, e umowa nie z prawem badanego kraju. Nie funkcjonuje i akredytywa zostaly ju uzgodnione i podpisane przez w strefie posiadajcej jakiekolwiek przywileje eks- obie strony. Dokumenty obejmuj dokumenty por- portowe lub importowe. towe, deklaracj celn i potwierdzenie odprawy cel- · Jest wlasnoci prywatn wylcznie podmiotów nej oraz oficjalne dokumenty wymieniane midzy stro- krajowych. nami. Dokumenty zloone jednoczenie lub w pakie- 106 DOING BUSINESS 2006 tach s uznawane za róne dokumenty, lecz z tym Czas samym harmonogramem czasowym. Czas mierzony jest w dniach kalendarzowych. Oblicza- Podpisy nie czasu dla danej formalnoci zaczyna si w chwili jej zainicjowania i trwa do jej ukoczenia. Jeli formal- Podpis definiowany jest jako zgoda, podpis lub pie- no moe zosta przyspieszona za dodatkow oplat, cz, która koczy jedn lub wicej formalnoci. Nie uwzgldniana jest najszybsza legalna cieka. Zaklada musi to by podpis w formie fizycznej. Moe to by po- si, e ani eksporter ani importer nie trac czasu pis elektroniczny. Obowizkowa weryfikacja ze strony i kady stara si dopelni formalnoci jak najszybciej. przeloonych jest równie uwaana za podpis. Jeli Przy liczeniu czasu formalnoci, które mog zosta dokument wymaga zgody kilku departamentów lub zalatwione równoczenie traktowane s jako jedno- kilku osób w departamencie, s uwzgldniane zgody czesne. Czas oczekiwania midzy formalnociami, np. lub podpisy ze wszystkich szczebli. Podpisy ekspor- podczas rozladunku towarów jest uwzgldniony w ob- tera i importera nie s wliczane. liczeniach. Dochodzenie należnooeci z umów · Sprawa dotyczy umowy zawartej zgodnie z pra- wem midzy stronami majcymi siedzib w mie- Wskaniki dotyczce dochodzenia nalenoci z umów cie o najwikszej liczbie mieszkaców w bada- mierz efektywno systemu sdowniczego (lub admi- nym kraju. nistracyjnego) w zakresie odzyskiwania dlugu. Dane · Bank odmawia zrealizowania platnoci z powodu s zbierane na wszelkich etapach sprawy o zalegle braku rodków na rachunku dlunika. platnoci prowadzonej przed miejscowymi sdami lub · Powód usiluje odzyska dlug skladajc pozew w ramach postpowania administracyjnego, jeli taki w sdzie lub wykorzystujc procedur administra- cyjn, jeli jest ona dostpna i preferowana przez proces jest moliwy i preferowany przez wierzycieli. wierzycieli. Przy zbieraniu danych analizowane s kodeksy po- · Dlunik próbuje opóni proces sdowy, lecz pro- stpowania cywilnego i inne przepisy sdowe. Ba- ces si toczy. dania ankietowe prowadzone s wród miejscowych · Dlunik nie zgadza si z roszczeniem powoda prawników zajmujcych si tego rodzaju sprawami (co (wydanie wyroku bez rozprawy nie jest moliwe). najmniej dwaj prawnicy z kadego kraju uczestnicz · Sdzia decyduje o kadym stadium procesowym w ankiecie, a w 1/4 krajów wypelniaj j sdziowie). sprawy. W ramach zapewnienia porównywalnoci, respon- · Powód próbuje przedloy dowody w postaci do- denci otrzymuj szczególy sprawy, wlcznie z kwot kumentów oraz wezwa jednego wiadka. Dlunik roszczenia, lokalizacj i podstawow charakterystyk próbuje wezwa jednego wiadka. adna ze stron stron, przepisami miejscowymi i rodzajem rodka - nie zglasza sprzeciwów. danego przez powoda, jak te uzasadnienie stanowisk · Orzeczenie jest na korzy powoda. powoda i pozwanego oraz spoleczne skutki orzecze sdowych. Formalnoci Zaloenia dotyczce sprawy Uwzgldniane s wszystkie formalnoci wymagane przez prawo, które wymagaj interakcji midzy stro- W celu zapewnienia midzynarodowej porównywal- nami, lub midzy nimi i sdzi (lub zarzdc komisa- noci sprawy przyjmuje si dziesi zaloe: rycznym) lub urzdnikiem sdowym. · Warto dlugu wynosi 200% krajowego dochodu Czas brutto per capita. · Powód w pelni stosowal si do umowy tj. powód Czas wymagany dla rozstrzygnicia sporu mierzony ma 100% racji w sprawie. jest w dniach kalendarzowych i liczony od chwili zlo- METODOLOGIA 107 enia przez powoda pozwu w sdzie, a do wyroku Koszt lub zaplaty. Obejmuje to zarówno dni, kiedy podej- Wskanik kosztu mierzy oficjalne koszty formalnoci mowane s dzialania, jak i dni oczekiwania na nie. Re- sdowych, w tym koszty sdowe i wynagrodzenie ad- spondenci przygotowuj osobne szacunki czasu trwa- wokackie, jeeli udzial adwokatów jest konieczny lub nia poszczególnych etapów rozstrzygania sporu: czas powszechny oraz koszty procedury odzyskania dlugu, przed rozpoczciem procesu (czas na zawiadomienie wyraone jako procent wartoci dlugu. pozwanego), wydanie orzeczenia (czas trwania pro- cesu sdowego lub procedury administracyjnej) oraz Powysza metodologia zostala opracowana przez splacenie dlugu lub zajcie zabezpieczenia (czas eg- Djankova i innych w 2003 r. i przyjta tutaj z nie- zekucji). wielkimi zmianami. Likwidacja działalnooeci gospodarczej w formie spółki z o.o. hotelu), poslugujc si nim jako zabezpieczeniem kredytu. Doing Business bada czas i koszty postpowania upa- · Do chwili obecnej przestrzegalo terminów splaty dlociowego krajowych spólek. Dane pochodz z an- oraz innych postanowie umowy kredytowej. kiety przeprowadzonej wród miejscowych kancelarii · Obciylo nieruchomo hipotek na kwot kre- prawniczych. Odpowiedzi byly udzielane przez star- dytu, równ dokladnie wartoci rynkowej hotelu. szych partnerów, przy udziale jednego lub dwóch Zaloenia dotyczce sprawy mlodszych prawników. Dla zapewnienia porównywal- noci danych midzy krajami, przyjto kilka zaloe · W styczniu 2005 roku przedsibiorstwo mialo klo- dotyczcych przedsibiorstwa i sprawy. poty z plynnoci. Strata spólki za 2004 r. spro- wadzila jej warto netto do poziomu ujemnego. Zaloenia dotyczce przedsibiorstwa Nie ma gotówki na zaplacenie bankowi ani od- Przedsibiorstwo: setek, ani raty zadluenia w caloci, które s wy- · Jest spólk z ograniczon odpowiedzialnoci. magalne 2 stycznia 2005 r. (w ten sposób przed- · Dziala w miecie o najwikszej liczbie mieszka- sibiorstwo popada w zwlok w splacie kredytu). ców. Zarzd uwaa, e przedsibiorstwo bdzie przy- · W 100% naley do udzialowców krajowych, z tego nosi straty take w 2006 i 2007 r. 51% naley do zaloyciela, który jest równie prze- · W krajach, które dopuszczaj zabezpieczenie na wodniczcym rady nadzorczej (poza zaloycielem zbiorze aktywów o zmiennym skladzie (ang. flo- nie ma innego udzialowca, którego udzialy prze- ating charge), bank je posiada na hotelu. Jeli kraczalyby 1%). prawo nie zezwala na takie zabezpieczenie, ale · Jest wlacicielem nieruchomoci poloonej w cen- powszechnie stosuje si postanowienia o podob- trum miasta, która jest jego glównym aktywem nym skutku prawnym to znajduj si one w umo- i prowadzi w niej hotel. wie kredytowej. · Zatrudnia profesjonalnego prezesa zarzdu. · Przedsibiorstwo ma zbyt wielu wierzycieli, by re- · Osigalo rednioroczne przychody w wysokoci negocjowa poza sdem. Dostpne opcje to: pro- tysickrotnoci dochodu brutto per capita w cigu cedura zmierzajca do uzdrowienia lub procedura, ostatnich trzech latach. która prowadzi do restrukturyzacji przedsibior- · Zatrudnia 201 pracowników i posiada 50 dostaw- stwa i pozwoli na jego dalsze dzialanie; procedura ców i kademu z nich jest winna naleno za zmierzajca do likwidacji; procedura zmierzajca ostatni dostaw. do sprzeday hotelu, bd to jako funkcjonuj- · Zacignlo przed piciu laty kredyt w banku kra- cego przedsibiorstwa, bd w czciach, przepro- jowym (pozostalo jeszcze dziesi lat do pelnej wadzana albo w drodze postpowania sdowego splaty kredytu) i zakupilo nieruchomo (budynek lub z udzialem urzdu pastwowego, np. urzdu 108 DOING BUSINESS 2006 odzyskiwania dlugów, albo poza postpowaniem procedur upadlociowych. Wskanik mierzy, ile cen- sdowym (przez syndyka). tów z dolara dlugu odzyskuj wierzyciele z masy upa- dlociowej tj. kredytodawcy, Skarb Pastwa, pracow- Czas nicy. Obliczenia bior pod uwag, czy przedsibior- Czas mierzony jest w latach kalendarzowych i oddaje stwo prowadzi nadal dzialalno w stanie upadloci, przecitny czas trwania procedury zgodnie z szacun- a take koszty sdowe, adwokackie i inne oraz warto kami prawników specjalizujcych si w upadlociach. zdyskontowan w zwizku z czasem trwania post- Zbierane s informacje o kolejnoci formalnoci w pro- powania likwidacyjnego. Jeli przedsibiorstwo utrzy- cesie upadloci oraz na temat moliwoci równole- muje dzialalno, nie wystpuje utrata wartoci poczt- glego przeprowadzania formalnoci. Uwzgldnia si kowego roszczenia, ustalonej na poziomie 100 centów opónienia zwizane z taktyk przedluania postpo- za dolara. Jeli przedsibiorstwo nie prowadzi dzialal- wania upadlociowego, jak mog stosowa strony po- noci, to pocztkowe 100 centów jest zredukowane stpowania, w tym wydluanie czasu na udzielenie do 70 centów. Nastpnie odliczane s koszty urzdo- odpowiedzi oraz wnoszenie odwola. wej procedury upadlociowej (1 cent za kady procent Koszt wartoci pocztkowej). Uwzgldniono równie war- to stracon w zwizku z czasem, w którym pieni- Wysoko kosztów postpowania upadlociowego dze byly zamroone w trakcie procedury oraz utrat mierzona jest na podstawie odpowiedzi udzielanych wartoci zwizan z deprecjacj wyposaenia hotelo- przez prawników, którzy zajmuj si upadlociami. Je- wego. Zgodnie z midzynarodowymi praktykami ksi- li kilku respondentów udzielalo rónych odpowiedzi, gowymi, przyjto stop jego deprecjacji na poziomie wybierano median. Koszty uwzgldniaj: koszty s- 20%. Warto wyposaenia okrelono na 1/4 wartoci dowe oraz oplaty na rzecz podmiotów prowadzaj- cych upadlo, niezalenych rzeczoznawców, prawni- calego majtku. Stopa odzysku stanowi biec war- ków, ksigowych itd. Wykluczono lapówki. Wskaniki to wplywów ze sprzeday majtku, oszacowan przy kosztów stanowi redni z odpowiedzi na pytanie uyciu stóp procentowych kredytów z koca 2004 r. o nastpujcych moliwociach odpowiedzi: 0­2%, 3­ podanych przez Midzynarodowy Fundusz Walutowy ­5%, 6­8%, 9­10%, 11­18%, 19­25%, 26­33%, 34­50%, w International Financial Statistics i uzupelnionych 51­75% i wicej ni 75% wartoci masy upadlociowej o dane z banków centralnych. przedsibiorstwa. Powysza metodologia zostala opracowana w ,,Effi- Stopa odzysku ciency in Bankruptcy" (trwajcym projekcie badaw- Stopa odzysku mierzy efektywno zaspokajania rosz- czym) Simeona Djankova, Olivera Harta, Tatiany Ne- cze w wyniku zajcia obcionej nieruchomoci lub novej i Andreia Shleifera. 109 Wskanik swobody prowadzenia dzialalnoci gospo- odzwierciedlaj prostsze regulacje i szersz ochron darczej klasyfikuje gospodarki krajowe od 1 do 155 praw wlasnoci. Prosta rednia percentyli z wszyst- miejsca (tabela A.1). Wskanik obliczany jest jako pro- kich kategorii wynosi dla Islandii 22%. Z chwil, gdy sta rednia pozycji percentylowych kraju w rankingach wszystkie kraje zostaly uporzdkowane wedlug swojej w kadej z dziesiciu kategorii omówionych w Doing redniej z percentyli, Islandia znalazla si na dwuna- Business 2006. Pozycja w rankingu wedlug katego- stym miejscu. rii jest z kolei prost redni pozycji percentylowych Dane uyte do oblicze wszystkich wskaników w rankingach dla poszczególnych wskaników skla- odzwierciedlaj stan ze stycznia 2005 r. Metodologia dajcych na ocen w danej kategorii. Tabela A.2 pre- Doing Business opiera si na przegldzie regulacji uzy- zentuje wszystkie kategorie i wskaniki. Przykladowo skanych i zweryfikowanych przy udziale ponad 3.500 ranking w obszarze ,,rozpoczcie dzialalnoci gospo- urzdników pastwowych, prawników, konsultantów, darczej" odzwierciedla redni z wyników percenty- ksigowych i innych specjalistów, którzy zajmuj si lowych kraju w zakresie wskaników liczby formal- na co dzie zarzdzaniem lub doradztwem prawnym. noci, czasu, kosztu oraz minimalnego kapitalu. Po- Niniejsza metodologia posiada kilka istotnych zalet, trzeba piciu formalnoci, piciu dni oraz równowar- bowiem wykorzystuje faktyczne informacje na temat toci 2,9% rocznego dochodu brutto per capita w po- tego, do czego odnosz si badane regulacje oraz staci oplat, aby zaloy przedsibiorstwo w Islandii, pozwala na wielokrotny kontakt z miejscowymi re- a wymóg minimalnego kapitalu odpowiada tam 17% spondentami, aby wyjani potencjalne niedokladno- dochodu brutto per capita. W zakresie tych czterech wskaników, Islandia uzyskuje wyniki w 7, 1, 8 i 48 ci w interpretacji pyta. Nie jest kosztowna, wic dane percentylu. Zatem jeli chodzi o swobod rozpocz- mog by zbierane na duej próbie krajów. Zbieranie cia dzialalnoci gospodarczej Islandia lokuje si w 16 danych odbywa si w sposób przejrzysty i latwy do po- percentylu (rednia z czterech wskaników). Islandia wtórzenia, bowiem przy ich zbieraniu uyto jednolite plasuje si w 15 percentylu w kategorii handel mi- zaloenia, dziki czemu mona dokonywa porówna dzynarodowy, 8 percentylu jeli chodzi o dochodzenie i odniesie pomidzy krajami. Zebrane dane pokazuj nalenoci z umów, 7 percentylu jeli chodzi likwida- nie tylko rozmiar barier, ale take pomagaj zidentyfi- cj dzialalnoci gospodarczej, 52 percentylu w zakresie kowa ródlo ich powstawania, wspierajc polityków ochrony inwestorów itd. Wysze pozycje w rankingu w projektowaniu przyszlych reform. 110 DOING BUSINESS 2006 TABELA A.1 Ranking krajów według swobody prowadzenia działalnooeci gospodarczej 1 Nowa Zelandia 40 Botswana 79 Rosja 118 Chorwacja 2 Singapur 41 Czechy 80 Grecja 119 Brazylia 3 Stany Zjednoczone 42 Portugalia 81 Macedonia 120 Wenezuela 4 Kanada 43 Jamajka 82 Ghana 121 Syria 5 Norwegia 44 Francja 83 Mołdawia 122 Afganistan 6 Australia 45 Kiribati 84 Rep. Kirgiska 123 Wyspy OEw. Tomasza i Książęca 7 Hongkong (Chiny) 46 Armenia 85 Urugwaj 124 Ukraina 8 Dania 47 Kuwejt 86 Kazachstan 125 Zachodni Brzeg i Strefa Gazy 9 Wielka Brytania 48 Wyspy Marshalla 87 Booenia i Hercegowina 126 Zimbabwe 10 Japonia 49 Vanuatu 88 Paragwaj 127 Mauretania 11 Irlandia 50 Palau 89 Kostaryka 128 Algieria 12 Islandia 51 Oman 90 Jemen 129 Benin 13 Finlandia 52 Węgry 91 Chiny 130 Kamerun 14 Szwecja 53 Wyspy Salomona 92 Serbia i Czarnogóra 131 Madagaskar 15 Litwa 54 Polska 93 Turcja 132 Senegal 16 Estonia 55 Nepal 94 Nigeria 133 Kambodża 17 Szwajcaria 56 Mikronezja 95 Liban 134 Haiti 18 Belgia 57 Panama 96 Malawi 135 Angola 19 Niemcy 58 Tunezja 97 Lesotho 136 Sierra Leone 20 Tajlandia 59 Nikaragua 98 Azerbejdżan 137 Erytrea 21 Malezja 60 Pakistan 99 Wietnam 138 Uzbekistan 22 Portoryko 61 Mongolia 100 Gruzja 139 Rwanda 23 Mauritius 62 Bułgaria 101 Etiopia 140 Tanzania 24 Holandia 63 Słowenia 102 Maroko 141 Egipt 25 Chile 64 Papua N. Gwinea 103 Rep. Dominikany 142 Timor Wschodni 26 Łotwa 65 Bangladesz 104 Bhutan 143 Burundi 27 Korea 66 Kolumbia 105 Gujana 144 Gwinea 28 RPA 67 Zambia 106 Białoruoe 145 Wybrzeże Kooeci Słoniowej 29 Izrael 68 Kenia 107 Ekwador 146 Mali 30 Hiszpania 69 Zj. Emiraty Arabskie 108 Iran 147 Laos 31 Malediwy 70 Włochy 109 Gwatemala 148 Rep. Konga 32 Austria 71 Peru 110 Mozambik 149 Togo 33 Namibia 72 Uganda 111 Boliwia 150 Niger 34 Fidżi 73 Meksyk 112 Honduras 151 Sudan 35 Tajwan 74 Jordania 113 Filipiny 152 Czad 36 Tonga 75 Sri Lanka 114 Irak 153 Rep. OErodkowoafrykańska 37 Słowacja 76 Salwador 115 Indonezja 154 Burkina Faso 38 Arabia Saudyjska 77 Argentyna 116 Indie 155 Dem. Rep. Konga 39 Samoa 78 Rumunia 117 Albania ródło: Baza danych Doing Business. Kady zestaw wskaników bada inny zakres oto- noci z umów -- tabela A.3). Niska korelacja wska- czenia gospodarczego. Pozycja kraju moe si znacz- zuje, e kraje rzadko uzyskuj tylko dobre, albo tylko nie róni w przekroju badanych kategorii. Na przy- zle wyniki wskaników. Innymi slowy jest wiele mo- klad, Islandia lokuje si w 7 percentylu w ramach li- liwoci przeprowadzenia wycinkowych reform. Nie- kwidacji dzialalnoci gospodarczej (najwysza pozy- mniej pozostaje szereg pyta badawczych. Jakie re- cja), a w 52 percentylu jeli chodzi o ochron in- gulacje stanowi konieczne ograniczenia, jaki pakiet westorów (najnisza pozycja). Pokazuje to priorytety reform jest najbardziej efektywny oraz jaki wplyw ma dla podejmowanych reform tzn. ochrona inwestorów sytuacja danego kraju? Wskaniki Doing Business do- to obszar, od którego mona zacz dalsze popra- starczaj w tym wzgldzie nowego zestawu danych wianie warunków prowadzenia dzialalnoci gospodar- empirycznych, które mog pozwoli na zrozumienie czej w Islandii. W przekroju wszystkich 155 gospoda- tych zagadnie. rek krajowych, przecitny wspólczynnik korelacji mi- Zakres wskanika swobody prowadzenia dzialal- dzy dziesicioma zestawami wskaników wynosi 0,39, noci gospodarczej jest ograniczony. Nie uwzgldnia a wspólczynniki korelacji midzy dowolnymi dwoma on takich wanych czynników jak poloenie kraju bli- zestawami wskaników wynosz od 0,16 (tak jest mi- sko duych rynków zbytu, jako infrastruktury uslu- dzy kategori zatrudniania i zwalniania pracowników gowej (z wylczeniem uslug zwizanych z transak- i kategori handlu midzynarodowego) do 0,64 (likwi- cjami midzynarodowymi), ochrona prawa wlasnoci dacja dzialalnoci gospodarczej i dochodzenie nale- od zagroe takich jak kradzie i pldrowanie, wa- SWOBODA PROWADZENIA DZIAŁALNOOECI GOSPODARCZEJ: ZAŁĄCZNIK 111 TABELA A.2 Wysza pozycja nie musi take oznacza lepszych Które wskaYniki tworzą ranking? regulacji. Wprawdzie przecitnie biorc wysokie od- Zestaw wskaYników czyty wskaników Doing Business koreluj z lepszymi Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej wynikami gospodarczymi i spolecznymi, ten zwi- · WskaYniki: liczba formalnooeci, czas, koszt i minimalny kapitał za- zek nie musi mie charakteru liniowego. Przykladowo kładowy niezbędne by założyć spółkę Koncesjonowanie działalnooeci gospodarczej sprawne procedury sdowe dla rozstrzygania sporów · WskaYniki: liczba formalnooeci, czas, koszt inspekcji oraz koncesjo- gospodarczych s mile widziane przez wiat biznesu, nowania (branża budowlana) lecz aby zapewni sprawiedliwy proces, niektóre wy- Zatrudnianie i zwalnianie pracowników · WskaYniki: trudnooeci zatrudniania, elastycznooeci godzin pracy, trud- magania proceduralne s niezbdne, a mog one po- nooeci zwalniania, kosztu zatrudniania i kosztu zwalniania wodowa opónienia. Podobnie zawsze istniej kom- Rejestracja prawa własnooeci nieruchomooeci · WskaYniki: liczba formalnooeci, czas oraz koszt niezbędny by zareje- promisy midzy ochron miejsc pracy, a elastycznoci strować prawo własnooeci nieruchomooeci komercyjnej rynku pracy. Uzyskanie kredytu Niemniej jednak wysoka pozycja w rankingu swo- · WskaYniki: zakresu uprawnień oraz zakresu informacji kredytowej Ochrona inwestorów body prowadzenia dzialalnoci gospodarczej z pew- · WskaYniki: zakresu jawnooeci, zakresu odpowiedzialnooeci członków noci oznacza, e pastwo stworzylo otoczenie re- zarządu oraz swobody wnoszenia powództwa cywilnego przez udziałowców gulacyjne jej sprzyjajce. Czsto za popraw wskani- Płacenie podatków ków Doing Business stoj szersze reformy, które maj · WskaYniki: liczba płaconych podatków, liczba godzin rocznie po- wplyw nie tylko na liczb formalnoci, czas i koszty oewięcanych na przygotowywanie rozliczeń podatkowych oraz po- datki ogółem jako procent zysku brutto zastosowania si do obowizujcych regulacji, czy na Handel międzynarodowy dostp do kredytu. Takie reformy zwizane s równie · WskaYniki: liczba dokumentów, liczba podpisów oraz czas nie- zbędne do przeprowadzenia transakcji eksportowych i importowych ze zwikszaniem zasigu regulacji, poniewa prostsze Dochodzenie należnooeci z umów i mniej uciliwe zasady sprzyjaj przechodzeniu firm · WskaYniki: liczba formalnooeci, czas i koszt niezbędne do dochodze- nia należnooeci z umowy z sektora nieformalnego do formalnego. Likwidacja działalnooeci gospodarczej w formie spółki z o.o. Pi grup krajów wyrónia si w rankingu swo- · WskaYniki: czas i koszt niezbędne by zlikwidować spółkę oraz stopa body prowadzenia dzialalnoci gospodarczej (zob. ta- odzysku. bela A1). Po pierwsze, pi krajów nordyckich znaj- ródło: Baza danych Doing Business. duje si w pierwszej pitnastce rankingu. Po drugie, trzy kraje poludniowoeuropejskie zajmuj najnisz runki makroekonomiczne oraz solidno systemu in- pozycj wród krajów OECD (Francja 44, Wlochy 70, stytucji pastwowych. Dlatego chocia Jamajka kla- Grecja 80). Francja plasuje si w pierwszej dziesitce, syfikowana jest obok Francji w dziedzinie swobody prowadzenia dzialalnoci gospodarczej (odpowiednio jeli chodzi o rozpoczcie dzialalnoci gospodarczej, pozycje 43 i 44), nie oznacza to jeszcze, e dla firm lecz ma slabsze wyniki w rejestracji prawa wlasnoci korzystniej jest dziala w Kingston ni w Paryu. Na nieruchomoci, uzyskania kredytu oraz elastycznoci przyklad, przestpczo oraz nierównowaga makro- rynku pracy. Wlochy maj przecitne wyniki w prze- ekonomiczna tj. dwa zagadnienia nieujte bezpored- kroju wikszoci wskaników. Grecja ma sprawne nio w raporcie Doing Business czyni Jamajk mniej sdy i procedury upadlociowe, lecz wypada slabiej atrakcyjnym miejscem dla inwestycji. w zakresie pozostalych wskaników. Trzecia grupa Wysoka pozycja w rankingu swobody prowadze- obejmujca Arabi Saudyjsk (38), Kuwejt (47) i Oman nia dzialalnoci gospodarczej nie oznacza, e dany (51) to wysoko notowane kraje, szczególnie w katego- kraj nie posiada regulacji prawnych dotyczcych dzia- riach placenia podatków i elastycznoci rynku pracy. lalnoci gospodarczej. Nikt nie powie przecie, e Czwarta grupa krajów, to trzy sporód najwikszych w Nowej Zelandii kada firma sama sobie ustala re- rynków wschodzcych tzn. Brazylia (119), Indie (116) guly gry, e pracownicy w Kanadzie s wykorzysty- i Indonezja (115), które maj wyniki poniej przecit- wani, albo e w Holandii wierzyciele przejmuj kon- nej. Cala trójka wykazuje podobny wzorzec zachowa: trol nad aktywami dluników bez zachowania od- reformy majce na celu ulatwienie dostpu do kredytu powiedniej procedury. W istocie, aby chroni prawa (np. zmiany w prawie upadlociowymi i ochronie in- wierzycieli i inwestorów, tworzy lub unowoczenia westorów) nie uzyskuj wsparcia w postaci reform ma- rejestry dlugów i nieruchomoci i znale si w czo- jcych na celu uproszczenie regulacji w zakresie roz- lówce rankingu, potrzeba raczej wicej ni mniej re- poczcia dzialalnoci gospodarczej, zatrudniania i pla- gulacji. cenia podatków. Na koniec, wyspy Pacyfiku, które na- 112 DOING BUSINESS 2006 laduj regulacje gospodarcze Australii, Nowej Zelandii stronach internetowych Doing Business pod adre- i Stanów Zjednoczonych i uzyskuj dobre wyniki. Na sem: http://www.doingbusiness.org. Na tych stronach przyklad Fidi jest na 34 miejscu, a Samoa na 39. umieszczane s zaktualizowane wskaniki oraz wszel- Bez wtpienia potrzebne s dalsze badania empi- kie zmiany lub korekty poczynione we wczeniejszych ryczne, aby okreli optymalny poziom regulacji dzia- wersjach raportu. Doing Business zawiera obecnie po- lalnoci gospodarczej, np. ile czasu powinny trwa nad 5.700 danych. Od publikacji ostatniego raportu procedury sdowe oraz jaki jest optymalny poziom we wrzeniu 2004 r. otrzymalimy dwadziecia sze opieki spolecznej. Wskaniki zebrane w ramach pro- uwag. W czterech przypadkach dane zostaly popra- jektu Doing Business umoliwiaj przeprowadzenie ta- wione, a dotyczyly one liczby formalnoci oraz czasu kich bada. Od rozpoczcia tego projektu w listopa- potrzebnego do rozpoczcia dzialalnoci gospodarczej dzie 2001 r. w ponad 200 pracach naukowych wy- w Burkina Faso, kosztu rejestracji nieruchomoci w Se- korzystano jeden lub wicej wskaników rozwini- negalu, czasu trwania postpowania upadlociowego tych w Doing Business oraz stojce za nimi opraco- w Szwajcarii oraz czasu i kosztu postpowania upadlo- wania naukowe autorów wskaników (wymienionych ciowego w Rosji. Pozostale uwagi zostaly zalatwione w rozdziale Metodologia). Tytuly tych publikacji do- bez potrzeby wprowadzania korekty do danych (wy- stpne s pod nastpujcym adresem internetowym: janiono zaloenia metodologiczne oraz dat zebrania http://www.scholar.google.com/advanced_scholar_ danych). W innych dwudziestu dwóch przypadkach search. dane zostaly poprawione przez zespól Doing Business Pytania dotyczce metodologii oraz uwagi na te- w trakcie aktualizacji wskaników dla potrzeb tego- mat dokladnoci danych mona sklada przy po- rocznego raportu. mocy funkcji ,,Ask a Question" (,,Zadaj pytanie") na TABELA A.3 Współczynniki korelacji między zestawami wskaYników Doing Business Swoboda Swoboda rozpoczęcia Swoboda Swoboda prowadzenia Swoboda działalnooeci Swoboda uzyskania rejestrowania Swoboda Zakres Swoboda handlu dochodzenia gospodarczej zatrudniania koncesji prawa własnooeci uzyskania ochrony płacenia między- należnooeci Zestaw wskaYników gospodarczej i zwalniania lub zezwolenia nieruchomooeci kredytu inwestorów podatków narodowego z umów Swoboda zatrudniania i zwalniania 0,38 Swoboda uzyskania koncesji lub zezwolenia 0,49 0,47 Swoboda rejestrowania prawa własnooeci nieruchomooeci 0,41 0,27 0,51 Swoboda uzyskania kredytu 0,48 0,18 0,41 0,41 Zakres ochrony inwestorów 0,44 0,39 0,38 0,17 0,43 Swoboda płacenia podatków 0,35 0,45 0,38 0,34 0,20 0,29 Swoboda prowadzenia handlu międzynarodowego 0,49 0,15 0,57 0,42 0,56 0,34 0,31 Swoboda dochodzenia należnooeci z umów 0,55 0,20 0,43 0,39 0,45 0,28 0,36 0,54 Swoboda likwidowania działalnooeci gospodarczej w formie spółki z o.o. 0,54 0,16 0,42 0,37 0,62 0,36 0,27 0,62 0,64 ródło: Baza danych Doing Business 113 114 DOING BUSINESS 2005 WSKA NIKI DOING BUSINESS 115 116 DOING BUSINESS 2005 WSKA NIKI DOING BUSINESS 117 118 DOING BUSINESS 2005 WSKA NIKI DOING BUSINESS 119 120 DOING BUSINESS 2005 WSKA NIKI DOING BUSINESS 121 122 DOING BUSINESS 2005 WSKA NIKI DOING BUSINESS 123 124 DOING BUSINESS 2005 WSKA NIKI DOING BUSINESS 125 126 DOING BUSINESS 2005 WSKA NIKI DOING BUSINESS 127 128 AFGANISTAN Azja Południowa DNB per capita (USD) 250 Łatwooeć prowadzenia biznesu 122 Dochód niski Ludnooeć (mln) 23.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 1 Liczba formalnooeci 11 Dokumenty eksportowe (liczba) . . Czas (w dniach) 7 Czas (w dniach) 252 Podpisy związane z eksportem (liczba) . . Koszt (% dochodu per capita) 52.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 9.5 Czas eksportu (dni) . . Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 57 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 0 Czas importu (dni) 97 Liczba formalnooeci . . WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) . . Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) . . Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci . . Czas (w dniach) 400 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 24.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 0 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 0 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 2 Czas (w latach) npr. WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 39 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 0.7 Koszt (% majątku) npr. Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 4 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 2 Czas (liczba godzin w roku) 80 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 21.4 ALBANIA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 2,080 Łatwooeć prowadzenia biznesu 117 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 3.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 41 Czas (w dniach) 47 Podpisy związane z eksportem (liczba) 13 Koszt (% dochodu per capita) 31.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.6 Czas eksportu (dni) 37 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 39.9 Dokumenty importowe (liczba) 12 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 17 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 9 Czas importu (dni) 38 Liczba formalnooeci 22 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 344 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 227.4 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 39 Czas (w dniach) 390 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 28.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 0 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 2 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 48 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 2.7 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 31 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 26.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 64 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 53 Czas (liczba godzin w roku) 240 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 71.6 ALGIERIA Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 2,280 Łatwooeć prowadzenia biznesu 128 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 31.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 14 Liczba formalnooeci 16 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 26 Czas (w dniach) 52 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 25.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 9.0 Czas eksportu (dni) 29 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 55.1 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 12 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 51 Liczba formalnooeci 25 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 244 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 70.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 49 Czas (w dniach) 407 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 28.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 1 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 51 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 27 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 37.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 17 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 63 Czas (liczba godzin w roku) 504 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 58.5 ZESTAWIENIE DANYCH 129 ANGOLA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 1,030 Łatwooeć prowadzenia biznesu 135 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 13.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 14 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) . . Czas (w dniach) 146 Czas (w dniach) 334 Podpisy związane z eksportem (liczba) . . Koszt (% dochodu per capita) 642.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 11.1 Czas eksportu (dni) . . Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 485.4 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 28 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 64 Liczba formalnooeci 15 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 326 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 2.9 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1674.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 47 Czas (w dniach) 1011 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 11.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 80 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 6 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 64 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 8 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 62 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 30 Czas (liczba godzin w roku) 656 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 32.5 ARABIA SAUDYJSKA Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 10,430 Łatwooeć prowadzenia biznesu 38 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 22.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 64 Czas (w dniach) 4 Podpisy związane z eksportem (liczba) 12 Koszt (% dochodu per capita) 68.5 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.0 Czas eksportu (dni) 36 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 1236.9 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 18 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 44 Liczba formalnooeci 18 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 131 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.2 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 82.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 10.2 Liczba formalnooeci 44 Czas (w dniach) 360 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 20.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 13 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.0 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 11 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 28.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 79 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 13 Czas (liczba godzin w roku) 70 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 1.4 ARGENTYNA Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 3,720 Łatwooeć prowadzenia biznesu 77 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 36.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 15 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 32 Czas (w dniach) 44 Podpisy związane z eksportem (liczba) 6 Koszt (% dochodu per capita) 13.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 8.3 Czas eksportu (dni) 23 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 6.6 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 9 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 30 Liczba formalnooeci 23 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 288 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 22.1 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 47.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 95.0 Liczba formalnooeci 33 Czas (w dniach) 520 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 15.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 48 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 30 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 34.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 94 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 35 Czas (liczba godzin w roku) 580 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 97.9 130 DOING BUSINESS 2005 ARMENIA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 1,120 Łatwooeć prowadzenia biznesu 46 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 3.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 25 Czas (w dniach) 6 Podpisy związane z eksportem (liczba) 12 Koszt (% dochodu per capita) 6.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.5 Czas eksportu (dni) 34 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 4.0 Dokumenty importowe (liczba) 6 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 15 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 37 Liczba formalnooeci 20 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 176 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 2.6 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 64.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 24 Czas (w dniach) 185 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 17.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 17 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) . . WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) . . Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) . . Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 49 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) . . Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 19 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 41.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 17 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 50 Czas (liczba godzin w roku) 1120 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 53.8 AUSTRALIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 26,900 Łatwooeć prowadzenia biznesu 6 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 19.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 2 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 2 Czas (w dniach) 5 Podpisy związane z eksportem (liczba) 2 Koszt (% dochodu per capita) 1.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 7.1 Czas eksportu (dni) 12 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 2 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 9 Czas importu (dni) 16 Liczba formalnooeci 16 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 121 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 12.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 100.0 Liczba formalnooeci 11 Czas (w dniach) 157 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 14.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 17 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.0 Koszt (% majątku) 8 Koszt zatrudniania (% poborów) 21 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 79.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 4 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 12 Czas (liczba godzin w roku) 107 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 37.0 AUSTRIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 32,300 Łatwooeć prowadzenia biznesu 32 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 8.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 4 Czas (w dniach) 29 Czas (w dniach) 32 Podpisy związane z eksportem (liczba) 2 Koszt (% dochodu per capita) 5.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 4.5 Czas eksportu (dni) 8 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 61.5 Dokumenty importowe (liczba) 5 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 3 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 9 Liczba formalnooeci 14 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 195 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 1.2 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 81.6 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 45.4 Liczba formalnooeci 20 Czas (w dniach) 374 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 9.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 2 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 44 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.7 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 31 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 73.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 55 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 20 Czas (liczba godzin w roku) 272 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 50.8 ZESTAWIENIE DANYCH 131 AZERBEJDAN Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 950 Łatwooeć prowadzenia biznesu 98 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 8.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 14 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 115 Czas (w dniach) 61 Podpisy związane z eksportem (liczba) 40 Koszt (% dochodu per capita) 12.5 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.4 Czas eksportu (dni) 69 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 18 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 55 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 79 Liczba formalnooeci 28 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 212 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.4 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1326.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 25 Czas (w dniach) 267 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 19.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 0 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 38 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 8 Koszt zatrudniania (% poborów) 27 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 33.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów)42 Paying taxers Płatnooeci (liczba) 35 Czas (liczba godzin w roku) 756 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 41.4 BANGLADESZ Azja Południowa DNB per capita (USD) 440 Łatwooeć prowadzenia biznesu 65 Dochód niski Ludnooeć (mln) 138.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 11 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 35 Czas (w dniach) 363 Podpisy związane z eksportem (liczba) 15 Koszt (% dochodu per capita) 81.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 11.0 Czas eksportu (dni) 35 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 16 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 38 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 57 Liczba formalnooeci 13 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 185 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.4 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 291.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 29 Czas (w dniach) 365 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 21.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 7 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 24 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.7 Koszt (% majątku) 8 Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 24.2 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 47 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 17 Czas (liczba godzin w roku) 640 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 50.4 BELGIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 31,030 Łatwooeć prowadzenia biznesu 18 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 10.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 4 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 34 Czas (w dniach) 132 Podpisy związane z eksportem (liczba) 2 Koszt (% dochodu per capita) 11.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 12.8 Czas eksportu (dni) 7 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 13.5 Dokumenty importowe (liczba) 6 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 2 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 9 Liczba formalnooeci 15 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 184 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 55.3 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 64.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 27 Czas (w dniach) 112 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 6.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 7 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 20 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 7.3 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 55 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 86.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 16 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 10 Czas (liczba godzin w roku) 160 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 44.6 132 DOING BUSINESS 2005 BENIN Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 530 Łatwooeć prowadzenia biznesu 129 Dochód niski Ludnooeć (mln) 6.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 32 Czas (w dniach) 50 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 190.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 15.1 Czas eksportu (dni) 36 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 323.1 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 14 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 49 Liczba formalnooeci 22 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 1 Czas (w dniach) 335 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 3.5 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 287.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 49 Czas (w dniach) 570 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 29.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 39 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 8 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 53 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 27 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 9.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 35 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 75 Czas (liczba godzin w roku) 270 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 53.1 BHUTAN Azja Południowa DNB per capita (USD) 760 Łatwooeć prowadzenia biznesu 104 Dochód niski Ludnooeć (mln) 0.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 10 Czas (w dniach) 62 Czas (w dniach) 72 Podpisy związane z eksportem (liczba) 12 Koszt (% dochodu per capita) 10.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 1.0 Czas eksportu (dni) 39 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 14 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 12 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 42 Liczba formalnooeci 26 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 249 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 62.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 20 Czas (w dniach) 275 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 113.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 78 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) npr. WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 46 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) npr. Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 94 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 30 Czas (liczba godzin w roku) 370 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 23.3 BIALORU Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 2,120 Łatwooeć prowadzenia biznesu 106 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 9.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 16 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 79 Czas (w dniach) 231 Podpisy związane z eksportem (liczba) 9 Koszt (% dochodu per capita) 22.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.1 Czas eksportu (dni) 33 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 42.8 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 10 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 37 Liczba formalnooeci 18 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 354 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) . . Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 22.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 28 Czas (w dniach) 225 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 26.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 1 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 6 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 27 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 39 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 21.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 21 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 113 Czas (liczba godzin w roku) 1188 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 121.8 ZESTAWIENIE DANYCH 133 BOLIWIA Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 960 Łatwooeć prowadzenia biznesu 111 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 8.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 15 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 50 Czas (w dniach) 92 Podpisy związane z eksportem (liczba) 15 Koszt (% dochodu per capita) 154.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.0 Czas eksportu (dni) 43 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 4.1 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 16 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 49 Liczba formalnooeci 13 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 187 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 10.3 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 268.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 24.6 Liczba formalnooeci 47 Czas (w dniach) 591 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 10.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 61 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 1 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 40 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 14 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 36.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 98 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 41 Czas (liczba godzin w roku) 1080 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 64.0 BONIA I HERCEGOWINA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 2,040 Łatwooeć prowadzenia biznesu 87 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 4.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 54 Czas (w dniach) 331 Podpisy związane z eksportem (liczba) 15 Koszt (% dochodu per capita) 40.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.0 Czas eksportu (dni) 32 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 57.4 Dokumenty importowe (liczba) 15 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 18 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 8 Czas importu (dni) 43 Liczba formalnooeci 17 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 476 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 8735.4 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 19.3 Liczba formalnooeci 36 Czas (w dniach) 330 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 19.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 56 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 42 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 42 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 32.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 33 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 73 Czas (liczba godzin w roku) 100 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 19.7 BOTSWANA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 4,340 Łatwooeć prowadzenia biznesu 40 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 1.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 108 Czas (w dniach) 69 Podpisy związane z eksportem (liczba) 7 Koszt (% dochodu per capita) 10.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.1 Czas eksportu (dni) 37 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 10 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 9 Czas importu (dni) 42 Liczba formalnooeci 42 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 160 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 298.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 30.8 Liczba formalnooeci 26 Czas (w dniach) 154 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 24.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 30 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 54.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 19 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 24 Czas (liczba godzin w roku) 140 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 52.9 134 DOING BUSINESS 2005 BRAZYLIA Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 3,090 Łatwooeć prowadzenia biznesu 119 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 177.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 17 Liczba formalnooeci 15 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 152 Czas (w dniach) 47 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 10.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 4.0 Czas eksportu (dni) 39 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 14 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 16 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 43 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 460 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 9.6 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 184.4 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 53.6 Liczba formalnooeci 24 Czas (w dniach) 546 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 15.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 7 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 10 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 56 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 27 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 165 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 23 Czas (liczba godzin w roku) 2600 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 147.9 BULGARIA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 2,740 Łatwooeć prowadzenia biznesu 62 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 7.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 9 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 32 Czas (w dniach) 19 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 9.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.3 Czas eksportu (dni) 26 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 104.2 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 4 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 24 Liczba formalnooeci 24 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 212 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 13.6 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 325.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 34 Czas (w dniach) 440 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 14.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 61 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 44 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 32 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 33.5 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 30 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 27 Czas (liczba godzin w roku) 616 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 38.6 BURKINA FASO Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 360 Łatwooeć prowadzenia biznesu 154 Dochód niski Ludnooeć (mln) 12.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 45 Czas (w dniach) 107 Podpisy związane z eksportem (liczba) 19 Koszt (% dochodu per capita) 149.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 16.2 Czas eksportu (dni) 71 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 483.8 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 37 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 66 Liczba formalnooeci 46 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 1 Czas (w dniach) 241 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 1.9 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 5002.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 41 Czas (w dniach) 446 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 95.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 83 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 100 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 84 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 23 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 6.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 57 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 40 Czas (liczba godzin w roku) 270 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 48.3 ZESTAWIENIE DANYCH 135 BURUNDI Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 90 Łatwooeć prowadzenia biznesu 143 Dochód niski Ludnooeć (mln) 7.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 11 Czas (w dniach) 43 Czas (w dniach) 94 Podpisy związane z eksportem (liczba) 29 Koszt (% dochodu per capita) 200.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 18.9 Czas eksportu (dni) 67 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 19 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 55 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 124 Liczba formalnooeci 18 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 302 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.2 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 10740.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 47 Czas (w dniach) 433 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 32.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) . . WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) . . Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) . . Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 69 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) . . Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 7 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 16.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 25 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 41 Czas (liczba godzin w roku) 140 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 173.5 CHILE Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 4,910 Łatwooeć prowadzenia biznesu 25 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 15.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 27 Czas (w dniach) 31 Podpisy związane z eksportem (liczba) 7 Koszt (% dochodu per capita) 10.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 1.3 Czas eksportu (dni) 23 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 8 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 24 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 191 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 45.7 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 125.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 22.1 Liczba formalnooeci 28 Czas (w dniach) 305 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 10.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 6 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 24 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 3 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 23.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 51 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 8 Czas (liczba godzin w roku) 432 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 46.7 CHINY Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 1,290 Łatwooeć prowadzenia biznesu 91 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 1,290.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 48 Czas (w dniach) 32 Podpisy związane z eksportem (liczba) 7 Koszt (% dochodu per capita) 13.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.1 Czas eksportu (dni) 20 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 946.7 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 8 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 24 Liczba formalnooeci 30 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 363 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.4 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 126.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 25 Czas (w dniach) 241 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 25.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 10 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 2 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 30 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 30 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 31.5 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 90 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 34 Czas (liczba godzin w roku) 584 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 46.9 136 DOING BUSINESS 2005 CHORWACJA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 6,590 Łatwooeć prowadzenia biznesu 118 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 4.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 49 Czas (w dniach) 956 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 13.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.0 Czas eksportu (dni) 35 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 22.7 Dokumenty importowe (liczba) 15 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 10 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 37 Liczba formalnooeci 28 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 278 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1236.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 22 Czas (w dniach) 415 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 10.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 61 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 2 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 2 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 57 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.0 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 17 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 28.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 38 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 39 Czas (liczba godzin w roku) 232 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 47.1 CZAD Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 260 Łatwooeć prowadzenia biznesu 152 Dochód niski Ludnooeć (mln) 8.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 19 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 75 Czas (w dniach) 44 Podpisy związane z eksportem (liczba) 32 Koszt (% dochodu per capita) 360.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 21.3 Czas eksportu (dni) 87 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 619.1 Dokumenty importowe (liczba) 14 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 42 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 111 Liczba formalnooeci 16 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 199 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.2 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1703.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 52 Czas (w dniach) 526 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 54.9 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 10 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 72 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 63 Koszt zatrudniania (% poborów) 21 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 21 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 65 Czas (liczba godzin w roku) 122 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 51.3 CZECHY Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 9,150 Łatwooeć prowadzenia biznesu 41 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 10.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 40 Czas (w dniach) 123 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 9.5 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.0 Czas eksportu (dni) 20 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 39.0 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 4 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 22 Liczba formalnooeci 31 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 245 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 2.8 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 16.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 37.9 Liczba formalnooeci 21 Czas (w dniach) 290 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 9.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 2 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 9 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 24 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.0 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 37 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 17.8 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 22 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 14 Czas (liczba godzin w roku) 930 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 40.1 ZESTAWIENIE DANYCH 137 DANIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 40,650 Łatwooeć prowadzenia biznesu 8 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 5.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 3 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 3 Czas (w dniach) 5 Czas (w dniach) 42 Podpisy związane z eksportem (liczba) 2 Koszt (% dochodu per capita) 0.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.6 Czas eksportu (dni) 5 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 47.0 Dokumenty importowe (liczba) 3 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 1 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 5 Liczba formalnooeci 7 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 70 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 71.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 7.7 Liczba formalnooeci 15 Czas (w dniach) 83 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 5.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 20 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.3 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 1 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 63.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 39 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 18 Czas (liczba godzin w roku) 135 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 63.4 DEM. REP. KONGA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 120 Łatwooeć prowadzenia biznesu 155 Dochód niski Ludnooeć (mln) 53.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 155 Czas (w dniach) 106 Podpisy związane z eksportem (liczba) 45 Koszt (% dochodu per capita) 503.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 10.2 Czas eksportu (dni) 50 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 215.9 Dokumenty importowe (liczba) 15 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 80 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 67 Liczba formalnooeci 16 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 306 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 6516.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 51 Czas (w dniach) 909 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 256.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 100 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 100 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 90 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 9 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 1.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 31 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 34 Czas (liczba godzin w roku) 312 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 134.7 EGIPT Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 1,310 Łatwooeć prowadzenia biznesu 141 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 67.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 34 Czas (w dniach) 193 Podpisy związane z eksportem (liczba) 11 Koszt (% dochodu per capita) 104.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.1 Czas eksportu (dni) 27 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 739.8 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 8 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 1 Czas importu (dni) 29 Liczba formalnooeci 30 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 263 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 1.2 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1067.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 55 Czas (w dniach) 410 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 18.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 80 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 53 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 26 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 16.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 162 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 39 Czas (liczba godzin w roku) 504 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 32.1 138 DOING BUSINESS 2005 EKWADOR Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 2,180 Łatwooeć prowadzenia biznesu 107 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 13.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 14 Liczba formalnooeci 10 Dokumenty eksportowe (liczba) 12 Czas (w dniach) 69 Czas (w dniach) 21 Podpisy związane z eksportem (liczba) 4 Koszt (% dochodu per capita) 38.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.7 Czas eksportu (dni) 20 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 9.2 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 7 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 42 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 149 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 13.6 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 100.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 41 Czas (w dniach) 388 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 15.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 1 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 8 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 58 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 63 Koszt zatrudniania (% poborów) 13 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 20.7 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 131 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 33 Czas (liczba godzin w roku) 600 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 33.9 ERYTREA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 180 Łatwooeć prowadzenia biznesu 137 Dochód niski Ludnooeć (mln) 4.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 11 Czas (w dniach) 91 Czas (w dniach) 91 Podpisy związane z eksportem (liczba) 20 Koszt (% dochodu per capita) 128.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 9.1 Czas eksportu (dni) 69 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 535.2 Dokumenty importowe (liczba) 17 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 33 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 69 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 187 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1254.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 27 Czas (w dniach) 385 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 19.9 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 27 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 2 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 69 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 18 Czas (liczba godzin w roku) 216 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 66.3 ESTONIA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 7,010 Łatwooeć prowadzenia biznesu 16 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 1.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 6 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 35 Czas (w dniach) 65 Podpisy związane z eksportem (liczba) 2 Koszt (% dochodu per capita) 6.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.5 Czas eksportu (dni) 12 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 41.4 Dokumenty importowe (liczba) 5 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 14 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 116 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 41.4 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 12.5 Liczba formalnooeci 25 Czas (w dniach) 150 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 10.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 51 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.0 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 33 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 39.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 33 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 11 Czas (liczba godzin w roku) 104 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 39.5 ZESTAWIENIE DANYCH 139 ETIOPIA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 110 Łatwooeć prowadzenia biznesu 101 Dochód niski Ludnooeć (mln) 68.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 7 Liczba formalnooeci 15 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 32 Czas (w dniach) 56 Podpisy związane z eksportem (liczba) 33 Koszt (% dochodu per capita) 65.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 10.4 Czas eksportu (dni) 46 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 1532.0 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 45 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 57 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 133 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1746.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 30 Czas (w dniach) 420 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 14.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 1 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 41 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 2.7 Koszt (% majątku) 14.5 Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 36.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 40 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 20 Czas (liczba godzin w roku) 52 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 43.6 FIDI Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 2,690 Łatwooeć prowadzenia biznesu 34 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 0.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 46 Czas (w dniach) 48 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 28.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 12.0 Czas eksportu (dni) 22 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 2 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 8 Czas importu (dni) 22 Liczba formalnooeci 29 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 117 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 35.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 28.3 Liczba formalnooeci 26 Czas (w dniach) 420 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 53.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 22 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 21 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 8 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 20.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 28 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 22 Czas (liczba godzin w roku) 140 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 44.4 FILIPINY Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 1,170 Łatwooeć prowadzenia biznesu 113 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 81.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 48 Czas (w dniach) 33 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 20.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.7 Czas eksportu (dni) 19 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 2.0 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 7 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 22 Liczba formalnooeci 23 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 197 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 121.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 3.7 Liczba formalnooeci 25 Czas (w dniach) 360 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 50.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 56 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 1 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 6 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 45 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.3 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 9 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 4.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 90 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 62 Czas (liczba godzin w roku) 94 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 46.4 140 DOING BUSINESS 2005 FINLANDIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 32,790 Łatwooeć prowadzenia biznesu 13 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 5.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 3 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 4 Czas (w dniach) 14 Czas (w dniach) 14 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 1.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 4.0 Czas eksportu (dni) 7 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 28.0 Dokumenty importowe (liczba) 3 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 1 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 7 Liczba formalnooeci 17 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 56 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 76.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 14.7 Liczba formalnooeci 27 Czas (w dniach) 228 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 6.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 48 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 22 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 89.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 24 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 19 Czas (liczba godzin w roku) . . Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 52.1 FRANCJA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 30,090 Łatwooeć prowadzenia biznesu 44 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 59.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 7 Liczba formalnooeci 9 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 8 Czas (w dniach) 183 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 1.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.5 Czas eksportu (dni) 22 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 3 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 23 Liczba formalnooeci 10 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 185 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 1.8 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 78.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 21 Czas (w dniach) 75 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 11.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 78 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 10 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 66 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 47 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 47.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 32 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 29 Czas (liczba godzin w roku) 72 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 42.8 GHANA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 380 Łatwooeć prowadzenia biznesu 82 Dochód niski Ludnooeć (mln) 20.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 81 Czas (w dniach) 382 Podpisy związane z eksportem (liczba) 11 Koszt (% dochodu per capita) 78.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.7 Czas eksportu (dni) 47 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 27.9 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 13 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 55 Liczba formalnooeci 16 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 127 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1549.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 23 Czas (w dniach) 200 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 14.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 7 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 34 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.0 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 13 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 23.7 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 25 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 35 Czas (liczba godzin w roku) 304 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 45.3 ZESTAWIENIE DANYCH 141 GRECJA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 16,610 Łatwooeć prowadzenia biznesu 80 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 11.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 15 Liczba formalnooeci 12 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 38 Czas (w dniach) 23 Podpisy związane z eksportem (liczba) 6 Koszt (% dochodu per capita) 24.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 13.7 Czas eksportu (dni) 29 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 121.4 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 9 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 34 Liczba formalnooeci 17 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 176 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 71.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 17.7 Liczba formalnooeci 14 Czas (w dniach) 151 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 12.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 78 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 1 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 66 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.3 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 30 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 45.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 69 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 32 Czas (liczba godzin w roku) 204 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 47.9 GRUZJA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 1,040 Łatwooeć prowadzenia biznesu 100 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 5.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 21 Czas (w dniach) 9 Podpisy związane z eksportem (liczba) 35 Koszt (% dochodu per capita) 13.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.6 Czas eksportu (dni) 54 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 46.8 Dokumenty importowe (liczba) 15 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 42 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 52 Liczba formalnooeci 29 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 282 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 144.6 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 18 Czas (w dniach) 375 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 31.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 43 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 31 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 20.8 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 4 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 49 Czas (liczba godzin w roku) 448 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 49.7 GUJANA Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 990 Łatwooeć prowadzenia biznesu 105 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 0.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 46 Czas (w dniach) 24 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 101.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.5 Czas eksportu (dni) 42 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 15 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 54 Liczba formalnooeci 17 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 202 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 96.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci . . Czas (w dniach) 525 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 24.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) . . WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) . . WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) . . WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) . . WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 42 Koszt zatrudniania (% poborów) 7 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 16.7 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) . . Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 45 Czas (liczba godzin w roku) 288 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 20.7 142 DOING BUSINESS 2005 GWATEMALA Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 2,130 Łatwooeć prowadzenia biznesu 109 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 12.3 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 15 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 39 Czas (w dniach) 69 Podpisy związane z eksportem (liczba) 6 Koszt (% dochodu per capita) 58.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 4.7 Czas eksportu (dni) 20 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 29.3 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 36 Liczba formalnooeci 22 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 294 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 667.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 9.9 Liczba formalnooeci 37 Czas (w dniach) 1459 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 14.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 61 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 1 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 3 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 40 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.7 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 13 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 21.2 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 101 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 50 Czas (liczba godzin w roku) 260 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 53.4 GWINEA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 460 Łatwooeć prowadzenia biznesu 144 Dochód niski Ludnooeć (mln) 7.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 49 Czas (w dniach) 104 Podpisy związane z eksportem (liczba) 11 Koszt (% dochodu per capita) 178.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 15.6 Czas eksportu (dni) 43 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 405.0 Dokumenty importowe (liczba) 12 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 23 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 56 Liczba formalnooeci 29 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 1 Czas (w dniach) 278 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 512.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 44 Czas (w dniach) 306 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 27.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 48 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 8 Koszt zatrudniania (% poborów) 27 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 23.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 26 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 55 Czas (liczba godzin w roku) 416 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 51.2 HAITI Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 390 Łatwooeć prowadzenia biznesu 134 Dochód niski Ludnooeć (mln) 8.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 203 Czas (w dniach) 683 Podpisy związane z eksportem (liczba) 20 Koszt (% dochodu per capita) 153.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 8.1 Czas eksportu (dni) 58 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 155.0 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 35 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 60 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 186 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.3 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1129.6 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 35 Czas (w dniach) 368 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 25.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 3 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 6 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 24 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.7 Koszt (% majątku) 30 Koszt zatrudniania (% poborów) 9 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 2.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 26 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 53 Czas (liczba godzin w roku) . . Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 31.7 ZESTAWIENIE DANYCH 143 HISZPANIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 21,210 Łatwooeć prowadzenia biznesu 30 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 41.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 4 Czas (w dniach) 47 Czas (w dniach) 25 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 16.5 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 7.2 Czas eksportu (dni) 9 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 15.7 Dokumenty importowe (liczba) 5 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 3 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 10 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 277 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 42.1 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 77.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 6.5 Liczba formalnooeci 23 Czas (w dniach) 169 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 14.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 66 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 32 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 77.8 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 56 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 7 Czas (liczba godzin w roku) 56 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 48.4 HOLANDIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 31,700 Łatwooeć prowadzenia biznesu 24 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 16.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 7 Liczba formalnooeci 2 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 11 Czas (w dniach) 2 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 13.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.2 Czas eksportu (dni) 7 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 64.6 Dokumenty importowe (liczba) 4 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 1 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 8 Czas importu (dni) 8 Liczba formalnooeci 18 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 184 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 142.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 68.9 Liczba formalnooeci 22 Czas (w dniach) 48 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 17.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 28 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 3 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 49 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 1 Koszt zatrudniania (% poborów) 16 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 86.7 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 16 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 22 Czas (liczba godzin w roku) 700 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 53.3 HONDURAS Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 1,030 Łatwooeć prowadzenia biznesu 112 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 7.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 62 Czas (w dniach) 36 Podpisy związane z eksportem (liczba) 17 Koszt (% dochodu per capita) 64.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.8 Czas eksportu (dni) 34 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 34.1 Dokumenty importowe (liczba) 15 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 21 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 46 Liczba formalnooeci 14 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 199 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 11.2 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 759.6 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 18.7 Liczba formalnooeci 36 Czas (w dniach) 545 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 33.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 22 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 1 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 34 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.3 Koszt (% majątku) 8 Koszt zatrudniania (% poborów) 10 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 21.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 46 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 48 Czas (liczba godzin w roku) 424 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 43.2 144 DOING BUSINESS 2005 HONGKONG (CHINY) Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 26,810 Łatwooeć prowadzenia biznesu 7 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 6.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 5 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 11 Czas (w dniach) 83 Podpisy związane z eksportem (liczba) 4 Koszt (% dochodu per capita) 3.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.0 Czas eksportu (dni) 13 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 3 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 10 Czas importu (dni) 16 Liczba formalnooeci 22 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 230 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 38.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 64.5 Liczba formalnooeci 16 Czas (w dniach) 211 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 12.9 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 10 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 8 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 0 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 8.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 5 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 81.2 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 13 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 1 Czas (liczba godzin w roku) 80 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 14.3 INDIE Azja Południowa DNB per capita (USD) 620 Łatwooeć prowadzenia biznesu 116 Dochód niski Ludnooeć (mln) 1,060.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 10 Czas (w dniach) 71 Czas (w dniach) 67 Podpisy związane z eksportem (liczba) 22 Koszt (% dochodu per capita) 62.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 8.9 Czas eksportu (dni) 36 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 15 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 27 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 43 Liczba formalnooeci 20 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 270 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 678.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 1.7 Liczba formalnooeci 40 Czas (w dniach) 425 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 43.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 56 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 90 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 10 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 62 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.0 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 12 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 12.8 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 79 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 59 Czas (liczba godzin w roku) 264 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 43.2 INDONEZJA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 1,140 Łatwooeć prowadzenia biznesu 115 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 215.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 151 Czas (w dniach) 42 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 101.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 11.0 Czas eksportu (dni) 25 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 97.8 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 6 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 30 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 224 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 364.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.1 Liczba formalnooeci 34 Czas (w dniach) 570 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 126.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 61 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 6 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 57 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 10 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 13.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 145 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 52 Czas (liczba godzin w roku) 560 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 38.8 ZESTAWIENIE DANYCH 145 IRAK Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 2,170 Łatwooeć prowadzenia biznesu 114 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 24.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 10 Czas (w dniach) 77 Czas (w dniach) 8 Podpisy związane z eksportem (liczba) 70 Koszt (% dochodu per capita) 37.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 7.7 Czas eksportu (dni) 105 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 31.6 Dokumenty importowe (liczba) 19 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 75 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 135 Liczba formalnooeci 14 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 210 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 311.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 65 Czas (w dniach) 320 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 10.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 78 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) . . WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 69 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) . . Koszt zatrudniania (% poborów) 12 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) . . Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 4 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 13 Czas (liczba godzin w roku) 48 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 5.6 IRAN Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 2,300 Łatwooeć prowadzenia biznesu 108 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 66.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 9 Dokumenty eksportowe (liczba) 11 Czas (w dniach) 47 Czas (w dniach) 36 Podpisy związane z eksportem (liczba) 30 Koszt (% dochodu per capita) 6.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.0 Czas eksportu (dni) 45 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 1.7 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 45 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 51 Liczba formalnooeci 21 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 668 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 13.7 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 818.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 23 Czas (w dniach) 545 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 12.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 78 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 0 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 49 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 2.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 23 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 19.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 90 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 28 Czas (liczba godzin w roku) . . Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 14.6 IRLANDIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 34,280 Łatwooeć prowadzenia biznesu 11 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 4.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 4 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 24 Czas (w dniach) 38 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 5.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 10.3 Czas eksportu (dni) 14 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 4 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 8 Czas importu (dni) 15 Liczba formalnooeci 10 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 181 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 23.6 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 100.0 Liczba formalnooeci 16 Czas (w dniach) 217 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 21.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 28 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 9 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 9 Czas (w latach) 0 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 33 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 7.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 11 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 88.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 52 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 8 Czas (liczba godzin w roku) 76 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 45.3 146 DOING BUSINESS 2005 ISLANDIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 38,620 Łatwooeć prowadzenia biznesu 12 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 0.3 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 5 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 5 Czas (w dniach) 4 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 2.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.4 Czas eksportu (dni) 15 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 17.1 Dokumenty importowe (liczba) 6 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 2 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 15 Liczba formalnooeci 20 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 124 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 16.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 100.0 Liczba formalnooeci 14 Czas (w dniach) 158 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 9.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 31 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.0 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 12 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 81.7 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 13 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 19 Czas (liczba godzin w roku) 175 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 52.2 IZRAEL Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 17,380 Łatwooeć prowadzenia biznesu 29 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 6.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 5 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 34 Czas (w dniach) 144 Podpisy związane z eksportem (liczba) 2 Koszt (% dochodu per capita) 5.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 7.5 Czas eksportu (dni) 10 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 5 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 4 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 8 Czas importu (dni) 13 Liczba formalnooeci 21 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 219 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 93.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.7 Liczba formalnooeci 27 Czas (w dniach) 585 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 22.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 8 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 9 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 33 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 8.3 Koszt (% majątku) 23 Koszt zatrudniania (% poborów) 6 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 42.8 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 90 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 33 Czas (liczba godzin w roku) 210 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 57.5 JAMAJKA Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 2,900 Łatwooeć prowadzenia biznesu 43 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 2.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 6 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 9 Czas (w dniach) 54 Podpisy związane z eksportem (liczba) 7 Koszt (% dochodu per capita) 8.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 13.5 Czas eksportu (dni) 20 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 7 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 26 Liczba formalnooeci 13 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 242 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 526.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 18 Czas (w dniach) 202 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 27.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 8 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 10 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 12 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 63.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 60 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 72 Czas (liczba godzin w roku) 414 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 49.4 ZESTAWIENIE DANYCH 147 JAPONIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 37,180 Łatwooeć prowadzenia biznesu 10 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 128.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 31 Czas (w dniach) 14 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 10.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 4.1 Czas eksportu (dni) 11 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 75.3 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 3 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 11 Liczba formalnooeci 11 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 87 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 19.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 61.2 Liczba formalnooeci 16 Czas (w dniach) 60 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 8.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 17 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 7 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 19 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.7 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 13 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 92.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 21 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 26 Czas (liczba godzin w roku) 315 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 34.6 JEMEN Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 570 Łatwooeć prowadzenia biznesu 90 Dochód niski Ludnooeć (mln) 19.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 63 Czas (w dniach) 21 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 240.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.9 Czas eksportu (dni) 33 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 2703.2 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 20 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 31 Liczba formalnooeci 13 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 131 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.1 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 274.4 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 37 Czas (w dniach) 360 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 10.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 37 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 8 Koszt zatrudniania (% poborów) 17 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 28.2 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 17 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 32 Czas (liczba godzin w roku) 248 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 128.8 JORDANIA Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 2,140 Łatwooeć prowadzenia biznesu 74 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 5.3 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 36 Czas (w dniach) 22 Podpisy związane z eksportem (liczba) 6 Koszt (% dochodu per capita) 45.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 10.0 Czas eksportu (dni) 28 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 1011.6 Dokumenty importowe (liczba) 12 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 28 Liczba formalnooeci 17 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 122 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.6 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 506.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 43 Czas (w dniach) 342 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 8.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 34 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 11 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 27.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 90 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 10 Czas (liczba godzin w roku) 101 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 39.8 148 DOING BUSINESS 2005 KAMBODA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 320 Łatwooeć prowadzenia biznesu 133 Dochód niski Ludnooeć (mln) 13.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 86 Czas (w dniach) 56 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 276.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 4.7 Czas eksportu (dni) 43 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 80.7 Dokumenty importowe (liczba) 12 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 18 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 0 Czas importu (dni) 55 Liczba formalnooeci 28 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 247 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 606.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 31 Czas (w dniach) 401 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 121.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 9 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 2 Czas (w latach) npr. WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 59 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) npr. Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 39 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 27 Czas (liczba godzin w roku) 97 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 31.1 KAMERUN Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 800 Łatwooeć prowadzenia biznesu 130 Dochód niski Ludnooeć (mln) 16.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 10 Czas (w dniach) 37 Czas (w dniach) 93 Podpisy związane z eksportem (liczba) 11 Koszt (% dochodu per capita) 172.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 19.0 Czas eksportu (dni) 39 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 216.5 Dokumenty importowe (liczba) 14 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 20 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 53 Liczba formalnooeci 15 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 444 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.8 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1094.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 58 Czas (w dniach) 585 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 36.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 28 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 3 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 80 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 56 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 15 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 23.5 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 40 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 51 Czas (liczba godzin w roku) 1300 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 47.6 KANADA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 28,390 Łatwooeć prowadzenia biznesu 4 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 31.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 2 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 3 Czas (w dniach) 10 Podpisy związane z eksportem (liczba) 2 Koszt (% dochodu per capita) 0.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 1.7 Czas eksportu (dni) 12 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 1 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 12 Liczba formalnooeci 15 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 87 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 123.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 100.0 Liczba formalnooeci 17 Czas (w dniach) 346 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 12.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 9 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 9 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 14 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 8.7 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 12 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 90.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 28 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 10 Czas (liczba godzin w roku) 119 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 32.5 ZESTAWIENIE DANYCH 149 KAZACHSTAN Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 2,260 Łatwooeć prowadzenia biznesu 86 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 14.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 7 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 14 Czas (w dniach) 24 Czas (w dniach) 52 Podpisy związane z eksportem (liczba) 15 Koszt (% dochodu per capita) 8.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 1.6 Czas eksportu (dni) 93 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 26.6 Dokumenty importowe (liczba) 18 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 17 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 87 Liczba formalnooeci 32 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 258 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 68.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 47 Czas (w dniach) 380 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 8.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 23 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.0 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 22 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 19.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 8 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 34 Czas (liczba godzin w roku) 156 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 41.6 KENIA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 460 Łatwooeć prowadzenia biznesu 68 Dochód niski Ludnooeć (mln) 31.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 54 Czas (w dniach) 73 Podpisy związane z eksportem (liczba) 15 Koszt (% dochodu per capita) 48.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 4.1 Czas eksportu (dni) 45 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 20 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 8 Czas importu (dni) 62 Liczba formalnooeci 11 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 170 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 40.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.1 Liczba formalnooeci 25 Czas (w dniach) 360 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 41.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 10 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 28 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 5 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 15.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 47 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 17 Czas (liczba godzin w roku) 372 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 68.2 KIRIBATI Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 970 Łatwooeć prowadzenia biznesu 45 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 0.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 6 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 21 Czas (w dniach) 58 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 71.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.1 Czas eksportu (dni) 31 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 38.4 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 6 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 32 Liczba formalnooeci . . WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) . . Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) . . Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 18 Czas (w dniach) 440 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 71.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 17 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.3 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 8 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 14.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 46 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 16 Czas (liczba godzin w roku) . . Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 15.6 150 DOING BUSINESS 2005 KOLUMBIA Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 2,000 Łatwooeć prowadzenia biznesu 66 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 44.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 43 Czas (w dniach) 23 Podpisy związane z eksportem (liczba) 7 Koszt (% dochodu per capita) 25.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.5 Czas eksportu (dni) 34 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 12 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 48 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 150 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 697.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 31.7 Liczba formalnooeci 37 Czas (w dniach) 363 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 18.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 72 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 9 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 57 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 1 Koszt zatrudniania (% poborów) 28 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 55.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 44 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 54 Czas (liczba godzin w roku) 432 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 75.1 KOREA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 13,980 Łatwooeć prowadzenia biznesu 27 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 47.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 22 Czas (w dniach) 11 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 15.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.3 Czas eksportu (dni) 12 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 308.8 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 12 Liczba formalnooeci 14 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 60 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 232.6 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 80.7 Liczba formalnooeci 29 Czas (w dniach) 75 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 5.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 45 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 17 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 81.7 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 90 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 26 Czas (liczba godzin w roku) 290 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 29.6 KOSTARYKA Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 4,670 Łatwooeć prowadzenia biznesu 89 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 4.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 77 Czas (w dniach) 21 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 23.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.6 Czas eksportu (dni) 36 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 8 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 42 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 120 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 34.8 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 150.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 4.5 Liczba formalnooeci 34 Czas (w dniach) 550 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 41.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 56 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 2 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 2 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 39 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.0 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 24 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 18.2 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 34 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 41 Czas (liczba godzin w roku) 402 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 54.3 ZESTAWIENIE DANYCH 151 KUWEJT Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 17,970 Łatwooeć prowadzenia biznesu 47 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 2.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 35 Czas (w dniach) 75 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 2.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.6 Czas eksportu (dni) 30 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 133.8 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 12 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 39 Liczba formalnooeci 26 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 149 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 278.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 16.1 Liczba formalnooeci 52 Czas (w dniach) 390 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 13.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 20 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.0 Koszt (% majątku) 1 Koszt zatrudniania (% poborów) 11 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 38.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 42 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 14 Czas (liczba godzin w roku) . . Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 8.2 LAOS Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 390 Łatwooeć prowadzenia biznesu 147 Dochód niski Ludnooeć (mln) 5.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 9 Dokumenty eksportowe (liczba) 12 Czas (w dniach) 198 Czas (w dniach) 135 Podpisy związane z eksportem (liczba) 17 Koszt (% dochodu per capita) 15.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 4.2 Czas eksportu (dni) 66 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 23.4 Dokumenty importowe (liczba) 16 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 28 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 78 Liczba formalnooeci 24 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 208 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 224.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 53 Czas (w dniach) 443 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 30.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 80 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 50 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.3 Koszt (% majątku) 76 Koszt zatrudniania (% poborów) 5 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 36 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 31 Czas (liczba godzin w roku) 180 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 24.7 LESOTHO Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 740 Łatwooeć prowadzenia biznesu 97 Dochód niski Ludnooeć (mln) 1.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) . . Czas (w dniach) 92 Czas (w dniach) 101 Podpisy związane z eksportem (liczba) . . Koszt (% dochodu per capita) 56.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 8.5 Czas eksportu (dni) . . Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 16.4 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 15 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 50 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 254 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 134.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 49 Czas (w dniach) 285 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 23.9 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 56 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 2 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 42 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 8 Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 35.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 47 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 19 Czas (liczba godzin w roku) 564 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 37.7 152 DOING BUSINESS 2005 LIBAN Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 4,980 Łatwooeć prowadzenia biznesu 95 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 4.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 6 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 46 Czas (w dniach) 25 Podpisy związane z eksportem (liczba) 15 Koszt (% dochodu per capita) 110.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.9 Czas eksportu (dni) 22 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 68.5 Dokumenty importowe (liczba) 12 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 35 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 34 Liczba formalnooeci 16 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 275 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 3.5 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 214.6 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 39 Czas (w dniach) 721 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 26.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 24 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 22 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 18.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 17 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 33 Czas (liczba godzin w roku) 208 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 30.4 LITWA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 5,740 Łatwooeć prowadzenia biznesu 15 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 3.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 26 Czas (w dniach) 3 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 3.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.8 Czas eksportu (dni) 6 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 57.3 Dokumenty importowe (liczba) 12 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 4 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 17 Liczba formalnooeci 14 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 151 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 2.5 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 17.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 12.1 Liczba formalnooeci 17 Czas (w dniach) 154 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 9.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 44 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 7 Koszt zatrudniania (% poborów) 28 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 53.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 34 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 13 Czas (liczba godzin w roku) 162 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 41.6 LOTWA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 5,460 Łatwooeć prowadzenia biznesu 26 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 2.3 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 7 Liczba formalnooeci 9 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 18 Czas (w dniach) 54 Podpisy związane z eksportem (liczba) 6 Koszt (% dochodu per capita) 4.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.1 Czas eksportu (dni) 18 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 31.8 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 7 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 8 Czas importu (dni) 21 Liczba formalnooeci 21 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 160 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 1.1 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 43.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 20 Czas (w dniach) 186 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 10.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 59 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 22 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 83.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 17 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 39 Czas (liczba godzin w roku) 320 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 38.7 ZESTAWIENIE DANYCH 153 MACEDONIA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 2,350 Łatwooeć prowadzenia biznesu 81 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 2.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 10 Czas (w dniach) 48 Czas (w dniach) 74 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 11.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.6 Czas eksportu (dni) 32 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 145.2 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 11 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 35 Liczba formalnooeci 18 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 214 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 1.9 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 67.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 27 Czas (w dniach) 509 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 32.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 61 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 7 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 54 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.0 Koszt (% majątku) 28 Koszt zatrudniania (% poborów) 33 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 15.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 41 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 54 Czas (liczba godzin w roku) 96 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 40.1 MADAGASKAR Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 300 Łatwooeć prowadzenia biznesu 131 Dochód niski Ludnooeć (mln) 16.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 38 Czas (w dniach) 134 Podpisy związane z eksportem (liczba) 15 Koszt (% dochodu per capita) 54.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 11.0 Czas eksportu (dni) 50 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 2158.0 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 18 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 59 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 356 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.3 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 447.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 29 Czas (w dniach) 280 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 22.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) npr. WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 59 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) npr. Koszt zatrudniania (% poborów) 18 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 41 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 29 Czas (liczba godzin w roku) 400 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 58.9 MALAWI Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 170 Łatwooeć prowadzenia biznesu 96 Dochód niski Ludnooeć (mln) 11.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 35 Czas (w dniach) 118 Podpisy związane z eksportem (liczba) 12 Koszt (% dochodu per capita) 139.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.4 Czas eksportu (dni) 41 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 6 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 20 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 61 Liczba formalnooeci 23 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 205 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 244.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 16 Czas (w dniach) 277 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 136.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 22 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 7 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 21 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 30 Koszt zatrudniania (% poborów) 1 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 12.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 90 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 33 Czas (liczba godzin w roku) 782 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 56.5 154 DOING BUSINESS 2005 MALEDIWY Azja Południowa DNB per capita (USD) 2,510 Łatwooeć prowadzenia biznesu 31 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 0.3 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 6 Liczba formalnooeci . . Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 12 Czas (w dniach) . . Podpisy związane z eksportem (liczba) 4 Koszt (% dochodu per capita) 12.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) . . Czas eksportu (dni) 24 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 6.6 Dokumenty importowe (liczba) 12 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 4 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 29 Liczba formalnooeci 9 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 131 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 40.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 28 Czas (w dniach) 434 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 8.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 0 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 8 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 7 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 7 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 18.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 20 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 1 Czas (liczba godzin w roku) 0 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 5.5 MALEZJA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 4,650 Łatwooeć prowadzenia biznesu 21 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 24.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 30 Czas (w dniach) 143 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 20.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.3 Czas eksportu (dni) 20 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 12 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 8 Czas importu (dni) 22 Liczba formalnooeci 25 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 226 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 33.7 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 82.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) . . Liczba formalnooeci 31 Czas (w dniach) 300 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 20.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 10 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 9 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 10 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 8.7 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 13 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 38.8 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 65 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 28 Czas (liczba godzin w roku) . . Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 11.6 MALI Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 360 Łatwooeć prowadzenia biznesu 146 Dochód niski Ludnooeć (mln) 11.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 10 Czas (w dniach) 42 Czas (w dniach) 44 Podpisy związane z eksportem (liczba) 33 Koszt (% dochodu per capita) 190.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 20.0 Czas eksportu (dni) 67 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 490.8 Dokumenty importowe (liczba) 16 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 60 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 61 Liczba formalnooeci 17 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 1 Czas (w dniach) 260 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 2.3 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 4903.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 28 Czas (w dniach) 340 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 34.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 78 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 66 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 24 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 6.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 81 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 60 Czas (liczba godzin w roku) 270 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 44.0 ZESTAWIENIE DANYCH 155 MAROKO Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 1,520 Łatwooeć prowadzenia biznesu 102 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 30.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 5 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 11 Czas (w dniach) 82 Podpisy związane z eksportem (liczba) 13 Koszt (% dochodu per capita) 12.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.1 Czas eksportu (dni) 31 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 700.3 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 17 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 33 Liczba formalnooeci 21 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 1 Czas (w dniach) 217 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 2.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1302.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 17 Czas (w dniach) 240 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 17.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 100 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 1 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 60 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 18 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 35.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 83 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 28 Czas (liczba godzin w roku) 690 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 54.8 MAURETANIA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 420 Łatwooeć prowadzenia biznesu 127 Dochód niski Ludnooeć (mln) 2.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 82 Czas (w dniach) 49 Podpisy związane z eksportem (liczba) 13 Koszt (% dochodu per capita) 143.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.8 Czas eksportu (dni) 42 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 877.5 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 25 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 40 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 1 Czas (w dniach) 152 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.2 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 987.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 28 Czas (w dniach) 410 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 29.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 100 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) . . WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) . . Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) . . Czas (w latach) 8 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 73 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) . . Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 17 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 8.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 31 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 61 Czas (liczba godzin w roku) 696 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 75.8 MAURITIUS Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 4,640 Łatwooeć prowadzenia biznesu 23 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 1.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 6 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 46 Czas (w dniach) 210 Podpisy związane z eksportem (liczba) 4 Koszt (% dochodu per capita) 8.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 16.5 Czas eksportu (dni) 16 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 4 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 16 Liczba formalnooeci 21 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 132 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 16.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 17 Czas (w dniach) 367 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 8.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 8 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 9 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 37 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 7.7 Koszt (% majątku) 14.5 Koszt zatrudniania (% poborów) 7 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 31.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 15 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 7 Czas (liczba godzin w roku) 158 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 38.2 156 DOING BUSINESS 2005 MEKSYK Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 6,770 Łatwooeć prowadzenia biznesu 73 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 102.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 58 Czas (w dniach) 74 Podpisy związane z eksportem (liczba) 4 Koszt (% dochodu per capita) 15.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.3 Czas eksportu (dni) 18 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 13.9 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 11 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 26 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 222 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 159.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 49.4 Liczba formalnooeci 37 Czas (w dniach) 421 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 20.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 0 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 51 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.7 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 24 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 64.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 75 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 49 Czas (liczba godzin w roku) 536 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 31.3 MIKRONEZJA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 1,990 Łatwooeć prowadzenia biznesu 56 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 0.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 7 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) . . Czas (w dniach) 36 Czas (w dniach) 8 Podpisy związane z eksportem (liczba) . . Koszt (% dochodu per capita) 27.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 1.1 Czas eksportu (dni) . . Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 50.3 Dokumenty importowe (liczba) 14 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 33 Liczba formalnooeci 6 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 53 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 41.4 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 28 Czas (w dniach) 410 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 124.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 0 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 0 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 11 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 2.7 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 6 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 3.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 0 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 8 Czas (liczba godzin w roku) 128 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 32.1 MOLDAWIA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 710 Łatwooeć prowadzenia biznesu 83 Dochód niski Ludnooeć (mln) 4.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 30 Czas (w dniach) 48 Podpisy związane z eksportem (liczba) 12 Koszt (% dochodu per capita) 17.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 1.5 Czas eksportu (dni) 33 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 22.0 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 13 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 35 Liczba formalnooeci 20 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 122 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 215.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 37 Czas (w dniach) 340 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 16.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 100 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 68 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 30 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 27.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 21 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 44 Czas (liczba godzin w roku) 250 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 44.7 ZESTAWIENIE DANYCH 157 MONGOLIA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 590 Łatwooeć prowadzenia biznesu 61 Dochód niski Ludnooeć (mln) 2.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 11 Czas (w dniach) 20 Czas (w dniach) 11 Podpisy związane z eksportem (liczba) 21 Koszt (% dochodu per capita) 6.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.3 Czas eksportu (dni) 66 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 140.2 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 27 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 74 Liczba formalnooeci 18 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 96 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 4.7 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 58.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 26 Czas (w dniach) 314 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 22.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) . . WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) . . Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) . . Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 34 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) . . Koszt (% majątku) 8 Koszt zatrudniania (% poborów) 19 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 17.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 17 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 43 Czas (liczba godzin w roku) . . Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 45.3 MOZAMBIK Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 250 Łatwooeć prowadzenia biznesu 110 Dochód niski Ludnooeć (mln) 18.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 14 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 153 Czas (w dniach) 42 Podpisy związane z eksportem (liczba) 12 Koszt (% dochodu per capita) 95.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.2 Czas eksportu (dni) 41 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 12.0 Dokumenty importowe (liczba) 16 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 12 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 41 Liczba formalnooeci 14 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 212 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.8 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 148.6 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 38 Czas (w dniach) 580 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 16.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 83 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) . . WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) . . Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) . . Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 61 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) . . Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 4 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 13.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 141 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 35 Czas (liczba godzin w roku) 230 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 50.9 NAMIBIA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 2,370 Łatwooeć prowadzenia biznesu 33 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 2.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 9 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 95 Czas (w dniach) 28 Podpisy związane z eksportem (liczba) 7 Koszt (% dochodu per capita) 18.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 9.3 Czas eksportu (dni) 32 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 14 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 7 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 25 Liczba formalnooeci 11 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 169 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 892.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 35.2 Liczba formalnooeci 31 Czas (w dniach) 270 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 28.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 27 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.7 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 45.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 24 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 23 Czas (liczba godzin w roku) 50 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 43.9 158 DOING BUSINESS 2005 NEPAL Azja Południowa DNB per capita (USD) 260 Łatwooeć prowadzenia biznesu 55 Dochód niski Ludnooeć (mln) 24.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 7 Liczba formalnooeci 2 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 21 Czas (w dniach) 2 Podpisy związane z eksportem (liczba) 12 Koszt (% dochodu per capita) 69.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.2 Czas eksportu (dni) 44 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 24 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 38 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 147 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 314.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.1 Liczba formalnooeci 28 Czas (w dniach) 350 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 25.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 22 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 90 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 9 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 44 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 23.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 90 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 23 Czas (liczba godzin w roku) 408 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 31.8 NIEMCY OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 30,120 Łatwooeć prowadzenia biznesu 19 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 82.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 4 Czas (w dniach) 24 Czas (w dniach) 41 Podpisy związane z eksportem (liczba) 1 Koszt (% dochodu per capita) 4.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 4.1 Czas eksportu (dni) 6 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 47.6 Dokumenty importowe (liczba) 4 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 1 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 8 Czas importu (dni) 6 Liczba formalnooeci 11 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 165 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.6 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 82.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 88.2 Liczba formalnooeci 26 Czas (w dniach) 175 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 10.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 55 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 8 Koszt zatrudniania (% poborów) 21 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 53.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 67 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 32 Czas (liczba godzin w roku) 105 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 50.3 NIGER Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 230 Łatwooeć prowadzenia biznesu 150 Dochód niski Ludnooeć (mln) 11.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) . . Czas (w dniach) 35 Czas (w dniach) 49 Podpisy związane z eksportem (liczba) . . Koszt (% dochodu per capita) 465.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 14.0 Czas eksportu (dni) . . Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 760.8 Dokumenty importowe (liczba) 19 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 52 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 89 Liczba formalnooeci 27 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 1 Czas (w dniach) 165 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.9 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 2920.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 33 Czas (w dniach) 330 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 42.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 100 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 100 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 90 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 16 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 2.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 76 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 44 Czas (liczba godzin w roku) 270 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 49.4 ZESTAWIENIE DANYCH 159 NIGERIA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 390 Łatwooeć prowadzenia biznesu 94 Dochód niski Ludnooeć (mln) 136.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 21 Dokumenty eksportowe (liczba) 11 Czas (w dniach) 43 Czas (w dniach) 274 Podpisy związane z eksportem (liczba) 39 Koszt (% dochodu per capita) 73.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 27.1 Czas eksportu (dni) 41 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 43.3 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 71 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 53 Liczba formalnooeci 16 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 465 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 355.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.3 Liczba formalnooeci 23 Czas (w dniach) 730 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 37.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 7 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 38 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 8 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 31.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 4 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 36 Czas (liczba godzin w roku) 1120 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 27.1 NIKARAGUA Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 790 Łatwooeć prowadzenia biznesu 59 Dochód niski Ludnooeć (mln) 5.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 42 Czas (w dniach) 65 Podpisy związane z eksportem (liczba) 4 Koszt (% dochodu per capita) 139.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.5 Czas eksportu (dni) 38 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 38 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 192 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 8.1 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1243.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 20 Czas (w dniach) 155 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 16.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 47 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.0 Koszt (% majątku) 14.5 Koszt zatrudniania (% poborów) 17 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 33.8 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 24 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 64 Czas (liczba godzin w roku) 240 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 54.3 NORWEGIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 52,030 Łatwooeć prowadzenia biznesu 5 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 4.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 4 Liczba formalnooeci 1 Dokumenty eksportowe (liczba) 4 Czas (w dniach) 13 Czas (w dniach) 1 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 2.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.5 Czas eksportu (dni) 7 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 27.0 Dokumenty importowe (liczba) 4 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 3 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 7 Liczba formalnooeci 13 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 97 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 53.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 100.0 Liczba formalnooeci 14 Czas (w dniach) 87 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 4.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 38 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.7 Koszt (% majątku) 1 Koszt zatrudniania (% poborów) 14 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 91.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 12 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 3 Czas (liczba godzin w roku) 87 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 60.1 160 DOING BUSINESS 2005 NOWA ZELANDIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 20,310 Łatwooeć prowadzenia biznesu 1 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 4.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 2 Liczba formalnooeci 2 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 12 Czas (w dniach) 2 Podpisy związane z eksportem (liczba) 2 Koszt (% dochodu per capita) 0.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.1 Czas eksportu (dni) 8 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 2 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 9 Czas importu (dni) 13 Liczba formalnooeci 7 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 65 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 29.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 95.8 Liczba formalnooeci 19 Czas (w dniach) 50 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 4.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 10 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 9 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 10 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 7 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 9.7 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 71.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 0 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 8 Czas (liczba godzin w roku) 70 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 44.2 OMAN Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 7,890 Łatwooeć prowadzenia biznesu 51 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 2.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 34 Czas (w dniach) 16 Podpisy związane z eksportem (liczba) 7 Koszt (% dochodu per capita) 4.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.0 Czas eksportu (dni) 23 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 97.3 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 9 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 27 Liczba formalnooeci 16 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 271 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1014.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 41 Czas (w dniach) 455 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 10.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 7 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 35 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 9 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 24.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 13 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 13 Czas (liczba godzin w roku) 52 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 5.2 PAKISTAN Azja Południowa DNB per capita (USD) 600 Łatwooeć prowadzenia biznesu 60 Dochód niski Ludnooeć (mln) 148.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 24 Czas (w dniach) 49 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 18.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.2 Czas eksportu (dni) 33 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 12 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 15 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 39 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 218 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.3 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1170.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.9 Liczba formalnooeci 46 Czas (w dniach) 395 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 35.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 46 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.3 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 12 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 44.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 90 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 32 Czas (liczba godzin w roku) 560 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 57.4 ZESTAWIENIE DANYCH 161 PALAU Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 6,870 Łatwooeć prowadzenia biznesu 50 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 0.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 33 Czas (w dniach) 14 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 10.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.3 Czas eksportu (dni) 20 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 7.3 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 4 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 26 Liczba formalnooeci 6 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 67 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 18.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 34 Czas (w dniach) 465 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 34.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 0 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 0 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 7 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 0 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 2.7 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 6 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 3.5 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 0 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 17 Czas (liczba godzin w roku) 128 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 40.0 PANAMA Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 4,450 Łatwooeć prowadzenia biznesu 57 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 3.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 7 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 19 Czas (w dniach) 44 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 24.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.4 Czas eksportu (dni) 30 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 12 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 3 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 32 Liczba formalnooeci 22 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 128 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 114.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 40.2 Liczba formalnooeci 45 Czas (w dniach) 355 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 37.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 78 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 63 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 30 Koszt zatrudniania (% poborów) 14 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 25.8 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 47 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 45 Czas (liczba godzin w roku) 424 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 32.9 PAPUA NOWA GWINEA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 580 Łatwooeć prowadzenia biznesu 64 Dochód niski Ludnooeć (mln) 5.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 56 Czas (w dniach) 72 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 30.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.2 Czas eksportu (dni) 30 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 6 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 32 Liczba formalnooeci 20 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 218 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 124.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 22 Czas (w dniach) 440 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 110.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 22 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 21 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.0 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 8 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 13.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 38 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 43 Czas (liczba godzin w roku) 198 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 36.7 162 DOING BUSINESS 2005 PARAGWAJ Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 1,170 Łatwooeć prowadzenia biznesu 88 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 5.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 17 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 74 Czas (w dniach) 48 Podpisy związane z eksportem (liczba) 7 Koszt (% dochodu per capita) 147.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.0 Czas eksportu (dni) 34 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 11 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 31 Liczba formalnooeci 15 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 273 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 8.7 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 544.5 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 52.2 Liczba formalnooeci 46 Czas (w dniach) 285 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 30.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 56 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 59 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 17 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 13.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 99 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 33 Czas (liczba godzin w roku) 328 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 37.9 PERU Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 2,360 Łatwooeć prowadzenia biznesu 71 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 27.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 102 Czas (w dniach) 33 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 38.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.2 Czas eksportu (dni) 24 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 13 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 31 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 201 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 30.2 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 366.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 27.8 Liczba formalnooeci 35 Czas (w dniach) 381 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 34.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 48 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.3 Koszt (% majątku) 7 Koszt zatrudniania (% poborów) 10 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 31.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 56 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 53 Czas (liczba godzin w roku) 424 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 50.7 POLSKA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 6,090 Łatwooeć prowadzenia biznesu 54 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 38.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 31 Czas (w dniach) 197 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 22.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 1.6 Czas eksportu (dni) 19 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 220.1 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 8 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 26 Liczba formalnooeci 25 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 322 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 83.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 38.1 Liczba formalnooeci 41 Czas (w dniach) 980 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 8.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 37 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.3 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 26 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 64.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 25 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 43 Czas (liczba godzin w roku) 175 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 55.6 ZESTAWIENIE DANYCH 163 PORTORYKO Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 10,950 Łatwooeć prowadzenia biznesu 22 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 3.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 7 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 7 Czas (w dniach) 15 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 1.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 1.6 Czas eksportu (dni) 15 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 3 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 19 Liczba formalnooeci 20 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 137 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 103.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 63.6 Liczba formalnooeci 43 Czas (w dniach) 270 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 21.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 56 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) . . WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) . . Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) . . Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 35 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) . . Koszt (% majątku) 8 Koszt zatrudniania (% poborów) 16 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 61.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 0 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 41 Czas (liczba godzin w roku) 140 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 17.8 PORTUGALIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 14,350 Łatwooeć prowadzenia biznesu 42 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 10.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 54 Czas (w dniach) 83 Podpisy związane z eksportem (liczba) 4 Koszt (% dochodu per capita) 13.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 7.4 Czas eksportu (dni) 18 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 39.4 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 18 Liczba formalnooeci 20 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 327 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 64.3 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 57.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 9.8 Liczba formalnooeci 24 Czas (w dniach) 320 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 17.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 58 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.0 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 24 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 74.7 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 98 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 7 Czas (liczba godzin w roku) 328 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 45.4 REP. DOMINIKANY Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 2,080 Łatwooeć prowadzenia biznesu 103 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 8.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 75 Czas (w dniach) 107 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 30.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.1 Czas eksportu (dni) 17 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 1.2 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 6 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 17 Liczba formalnooeci 12 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 150 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 19.2 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 255.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 34.6 Liczba formalnooeci 29 Czas (w dniach) 580 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 35.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 22 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 0 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 9 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 44 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 14 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 5.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 77 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 85 Czas (liczba godzin w roku) 124 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 57.2 164 DOING BUSINESS 2005 REP. KIRGISKA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 400 Łatwooeć prowadzenia biznesu 84 Dochód niski Ludnooeć (mln) 5.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) . . Czas (w dniach) 21 Czas (w dniach) 10 Podpisy związane z eksportem (liczba) . . Koszt (% dochodu per capita) 10.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.3 Czas eksportu (dni) . . Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.6 Dokumenty importowe (liczba) 18 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 27 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 8 Czas importu (dni) 127 Liczba formalnooeci 16 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 152 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 325.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.2 Liczba formalnooeci 46 Czas (w dniach) 492 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 47.9 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 38 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 27 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 19.7 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 21 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 95 Czas (liczba godzin w roku) 204 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 59.4 REP. KONGA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 770 Łatwooeć prowadzenia biznesu 148 Dochód niski Ludnooeć (mln) 3.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 67 Czas (w dniach) 103 Podpisy związane z eksportem (liczba) 42 Koszt (% dochodu per capita) 288.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 22.1 Czas eksportu (dni) 50 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 220.1 Dokumenty importowe (liczba) 12 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 51 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 62 Liczba formalnooeci 15 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 174 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 2.3 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1422.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 47 Czas (w dniach) 560 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 43.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 89 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 80 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.0 Koszt (% majątku) 24 Koszt zatrudniania (% poborów) 16 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 19.2 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 42 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 94 Czas (liczba godzin w roku) 576 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 66.9 REP. RODKOWOAFRYKASKA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 310 Łatwooeć prowadzenia biznesu 153 Dochód niski Ludnooeć (mln) 3.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 14 Czas (w dniach) 69 Podpisy związane z eksportem (liczba) 38 Koszt (% dochodu per capita) 211.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 17.3 Czas eksportu (dni) 116 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 568.1 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 75 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 122 Liczba formalnooeci 21 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 237 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 1.2 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 308.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 45 Czas (w dniach) 660 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 72.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 89 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) . . WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) . . Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) . . Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 76 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) . . Koszt (% majątku) 76 Koszt zatrudniania (% poborów) 18 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 37 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 66 Czas (liczba godzin w roku) 504 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 60.9 ZESTAWIENIE DANYCH 165 ROSJA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 3,410 Łatwooeć prowadzenia biznesu 79 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 143.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 33 Czas (w dniach) 52 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 5.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.4 Czas eksportu (dni) 29 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 4.4 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 10 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 35 Liczba formalnooeci 22 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 528 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 353.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 29 Czas (w dniach) 330 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 20.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 3 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 30 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.0 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 36 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 27.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 17 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 27 Czas (liczba godzin w roku) 256 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 40.8 RPA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 3,630 Łatwooeć prowadzenia biznesu 28 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 45.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 38 Czas (w dniach) 23 Podpisy związane z eksportem (liczba) 7 Koszt (% dochodu per capita) 8.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 11.0 Czas eksportu (dni) 31 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 9 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 34 Liczba formalnooeci 18 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 176 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 38.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 63.4 Liczba formalnooeci 26 Czas (w dniach) 277 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 11.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 56 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 8 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 52 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 8.0 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 3 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 33.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 38 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 32 Czas (liczba godzin w roku) 350 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 43.8 RUMUNIA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 2,920 Łatwooeć prowadzenia biznesu 78 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 21.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 5 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 11 Czas (w dniach) 170 Podpisy związane z eksportem (liczba) 6 Koszt (% dochodu per capita) 5.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.0 Czas eksportu (dni) 27 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 15 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 10 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 28 Liczba formalnooeci 15 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 291 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 1.4 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 187.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 1.0 Liczba formalnooeci 43 Czas (w dniach) 335 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 12.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 59 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 34 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 17.5 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 98 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 62 Czas (liczba godzin w roku) 188 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 51.1 166 DOING BUSINESS 2005 RWANDA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 220 Łatwooeć prowadzenia biznesu 139 Dochód niski Ludnooeć (mln) 8.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 14 Czas (w dniach) 21 Czas (w dniach) 371 Podpisy związane z eksportem (liczba) 27 Koszt (% dochodu per capita) 280.2 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 9.6 Czas eksportu (dni) 63 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 19 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 46 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 1 Czas importu (dni) 92 Liczba formalnooeci 17 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 252 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.1 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 510.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 27 Czas (w dniach) 310 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 43.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 56 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) . . WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) . . Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) . . Czas (w latach) npr. WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 59 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) . . Koszt (% majątku) npr. Koszt zatrudniania (% poborów) 8 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 54 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 42 Czas (liczba godzin w roku) 168 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 53.9 SALWADOR Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 2,350 Łatwooeć prowadzenia biznesu 76 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 6.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 40 Czas (w dniach) 52 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 118.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.6 Czas eksportu (dni) 43 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 124.4 Dokumenty importowe (liczba) 15 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 11 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 54 Liczba formalnooeci 22 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 144 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 17.3 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 204.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 78.7 Liczba formalnooeci 41 Czas (w dniach) 275 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 12.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 41 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 15 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 30.5 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 86 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 65 Czas (liczba godzin w roku) 224 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 32.2 SAMOA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 1,860 Łatwooeć prowadzenia biznesu 39 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 0.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 7 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 68 Czas (w dniach) 147 Podpisy związane z eksportem (liczba) 4 Koszt (% dochodu per capita) 18.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 1.9 Czas eksportu (dni) 12 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 6 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 13 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 88 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 107.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 21 Czas (w dniach) 505 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 25.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 10 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.3 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 6 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 15.2 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 42 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 35 Czas (liczba godzin w roku) 224 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 35.8 ZESTAWIENIE DANYCH 167 SENEGAL Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 670 Łatwooeć prowadzenia biznesu 132 Dochód niski Ludnooeć (mln) 10.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 57 Czas (w dniach) 114 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 108.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 18.0 Czas eksportu (dni) 6 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 260.4 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 12 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 26 Liczba formalnooeci 18 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 1 Czas (w dniach) 185 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 4.3 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 175.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 33 Czas (w dniach) 485 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 23.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 61 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 64 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.7 Koszt (% majątku) 7 Koszt zatrudniania (% poborów) 23 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 19.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 38 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 59 Czas (liczba godzin w roku) 696 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 45.0 SERBIA I CZARNOGÓRA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 2,620 Łatwooeć prowadzenia biznesu 92 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 8.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 15 Czas (w dniach) 111 Podpisy związane z eksportem (liczba) 15 Koszt (% dochodu per capita) 6.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.3 Czas eksportu (dni) 32 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 9.5 Dokumenty importowe (liczba) 15 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 17 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 44 Liczba formalnooeci 21 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 1 Czas (w dniach) 212 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.1 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 2195.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 33 Czas (w dniach) 635 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 18.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 28 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 23 Koszt zatrudniania (% poborów) 25 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 20.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 21 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 41 Czas (liczba godzin w roku) 168 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 46.3 SIERRA LEONE Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 200 Łatwooeć prowadzenia biznesu 136 Dochód niski Ludnooeć (mln) 5.3 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 26 Czas (w dniach) 58 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 835.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 15.4 Czas eksportu (dni) 36 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 22 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 39 Liczba formalnooeci 48 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 236 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 268.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 58 Czas (w dniach) 305 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 31.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 89 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 80 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 42 Koszt zatrudniania (% poborów) 10 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 9.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 188 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 20 Czas (liczba godzin w roku) 399 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 163.9 168 DOING BUSINESS 2005 SINGAPUR Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 24,220 Łatwooeć prowadzenia biznesu 2 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 4.3 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 6 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 6 Czas (w dniach) 9 Podpisy związane z eksportem (liczba) 2 Koszt (% dochodu per capita) 1.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.8 Czas eksportu (dni) 6 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 6 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 2 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 10 Czas importu (dni) 8 Liczba formalnooeci 11 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 129 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 24.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 38.6 Liczba formalnooeci 23 Czas (w dniach) 69 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 9.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 10 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 9 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 9 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 0 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 9.3 Koszt (% majątku) 1 Koszt zatrudniania (% poborów) 13 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 91.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 4 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 16 Czas (liczba godzin w roku) 30 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 19.5 SLOWACJA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 6,480 Łatwooeć prowadzenia biznesu 37 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 5.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 25 Czas (w dniach) 17 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 5.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.1 Czas eksportu (dni) 20 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 41.0 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 10 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 9 Czas importu (dni) 21 Liczba formalnooeci 13 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 272 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.5 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 18.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 18.1 Liczba formalnooeci 27 Czas (w dniach) 565 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 15.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 17 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 2 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 39 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 35 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 38.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 13 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 31 Czas (liczba godzin w roku) 344 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 39.5 SLOWENIA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 14,810 Łatwooeć prowadzenia biznesu 63 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 2.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 60 Czas (w dniach) 391 Podpisy związane z eksportem (liczba) 7 Koszt (% dochodu per capita) 10.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.0 Czas eksportu (dni) 20 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 17.0 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 9 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 24 Liczba formalnooeci 14 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 207 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 2.7 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 128.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 25 Czas (w dniach) 913 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 15.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 61 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 8 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 64 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 17 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 27.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 43 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 29 Czas (liczba godzin w roku) 272 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 47.3 ZESTAWIENIE DANYCH 169 SRI LANKA Azja Południowa DNB per capita (USD) 1,010 Łatwooeć prowadzenia biznesu 75 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 19.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 50 Czas (w dniach) 63 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 10.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.1 Czas eksportu (dni) 25 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 15 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 27 Liczba formalnooeci 18 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 167 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 144.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 2.2 Liczba formalnooeci 17 Czas (w dniach) 440 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 21.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 80 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 40 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 16 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 33.8 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 176 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 42 Czas (liczba godzin w roku) . . Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 49.4 STANY ZJEDNOCZONE OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 41,400 Łatwooeć prowadzenia biznesu 3 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 291.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 5 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 5 Czas (w dniach) 12 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 0.5 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.5 Czas eksportu (dni) 9 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 5 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 4 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 9 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 70 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 16.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 100.0 Liczba formalnooeci 17 Czas (w dniach) 250 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 7.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 9 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 9 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 3 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 8.3 Koszt (% majątku) 7 Koszt zatrudniania (% poborów) 8 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 76.2 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 0 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 9 Czas (liczba godzin w roku) 325 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 21.5 SUDAN Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 530 Łatwooeć prowadzenia biznesu 151 Dochód niski Ludnooeć (mln) 33.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci . . Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 38 Czas (w dniach) . . Podpisy związane z eksportem (liczba) 35 Koszt (% dochodu per capita) 68.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) . . Czas eksportu (dni) 82 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 15 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 50 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 111 Liczba formalnooeci . . WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) . . Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) . . Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 67 Czas (w dniach) 915 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 30.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) . . WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) . . Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) . . Czas (w latach) npr. WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 43 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) . . Koszt (% majątku) npr. Koszt zatrudniania (% poborów) 19 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 37 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) . . Czas (liczba godzin w roku) . . Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) . . 170 DOING BUSINESS 2005 SYRIA Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 1,190 Łatwooeć prowadzenia biznesu 121 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 17.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 12 Czas (w dniach) 47 Czas (w dniach) 34 Podpisy związane z eksportem (liczba) 19 Koszt (% dochodu per capita) 34.5 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 30.4 Czas eksportu (dni) 49 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 5111.9 Dokumenty importowe (liczba) 18 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 47 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 63 Liczba formalnooeci 20 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 134 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 359.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 47 Czas (w dniach) 672 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 34.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 7 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 1 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 40 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 17 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 28.5 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 79 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 22 Czas (liczba godzin w roku) 336 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 20.8 SZWAJCARIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 48,230 Łatwooeć prowadzenia biznesu 17 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 7.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 6 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 20 Czas (w dniach) 16 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 8.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.4 Czas eksportu (dni) 21 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 31.3 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 22 Liczba formalnooeci 15 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 152 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 59.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 23.3 Liczba formalnooeci 22 Czas (w dniach) 170 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 5.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 1 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 17 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 14 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 46.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 12 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 25 Czas (liczba godzin w roku) 63 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 22.0 SZWECJA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 35,770 Łatwooeć prowadzenia biznesu 14 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 9.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 3 Liczba formalnooeci 1 Dokumenty eksportowe (liczba) 4 Czas (w dniach) 16 Czas (w dniach) 2 Podpisy związane z eksportem (liczba) 1 Koszt (% dochodu per capita) 0.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.0 Czas eksportu (dni) 6 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 35.0 Dokumenty importowe (liczba) 3 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 1 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 6 Liczba formalnooeci 8 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 116 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 119.6 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 100.0 Liczba formalnooeci 23 Czas (w dniach) 208 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 5.9 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 28 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 2 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 43 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 33 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 74.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 24 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 5 Czas (liczba godzin w roku) 122 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 52.6 ZESTAWIENIE DANYCH 171 TAJLANDIA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 2,540 Łatwooeć prowadzenia biznesu 20 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 62.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 2 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 33 Czas (w dniach) 2 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 6.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.3 Czas eksportu (dni) 23 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 14 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 10 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 25 Liczba formalnooeci 9 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 147 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 17.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 18.4 Liczba formalnooeci 26 Czas (w dniach) 390 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 13.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 10 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 18 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.0 Koszt (% majątku) 36 Koszt zatrudniania (% poborów) 5 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 43.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 47 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 44 Czas (liczba godzin w roku) 52 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 29.2 TAJWAN Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 14,630 Łatwooeć prowadzenia biznesu 35 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 22.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 48 Czas (w dniach) 5 Podpisy związane z eksportem (liczba) 9 Koszt (% dochodu per capita) 6.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.2 Czas eksportu (dni) 14 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 216.3 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 11 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 14 Liczba formalnooeci 32 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 235 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 250.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 57.1 Liczba formalnooeci 28 Czas (w dniach) 210 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 7.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 78 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 56 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 10 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 89.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 90 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 15 Czas (liczba godzin w roku) 296 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 23.6 TANZANIA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 330 Łatwooeć prowadzenia biznesu 140 Dochód niski Ludnooeć (mln) 35.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 12 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 35 Czas (w dniach) 61 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 161.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 12.2 Czas eksportu (dni) 30 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 6.0 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 16 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 51 Liczba formalnooeci 26 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 313 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 4110.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 21 Czas (w dniach) 242 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 35.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 3 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 0 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 69 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 2.0 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 16 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 22.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 38 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 48 Czas (liczba godzin w roku) 248 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 51.3 172 DOING BUSINESS 2005 TIMOR WSCHODNI Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 550 Łatwooeć prowadzenia biznesu 142 Dochód niski Ludnooeć (mln) 0.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 92 Czas (w dniach) 71 Podpisy związane z eksportem (liczba) 9 Koszt (% dochodu per capita) 125.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 10.0 Czas eksportu (dni) 32 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 909.1 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 12 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 37 Liczba formalnooeci 24 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 192 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 51.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 69 Czas (w dniach) 990 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 183.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 67 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 50 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) npr. WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 46 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.7 Koszt (% majątku) npr. Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 21 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 15 Czas (liczba godzin w roku) 640 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 34.9 TOGO Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 380 Łatwooeć prowadzenia biznesu 149 Dochód niski Ludnooeć (mln) 4.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 53 Czas (w dniach) 212 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 218.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 7.5 Czas eksportu (dni) 34 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 459.9 Dokumenty importowe (liczba) 11 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 14 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 43 Liczba formalnooeci 14 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 1 Czas (w dniach) 273 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 3.5 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1223.4 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 37 Czas (w dniach) 535 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 24.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 78 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 3 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 80 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 79 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.0 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 25 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 15.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 66 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 51 Czas (liczba godzin w roku) 270 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 50.9 TONGA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 1,830 Łatwooeć prowadzenia biznesu 36 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 0.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 4 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 32 Czas (w dniach) 108 Podpisy związane z eksportem (liczba) 4 Koszt (% dochodu per capita) 11.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 10.3 Czas eksportu (dni) 11 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 11 Liczba formalnooeci 15 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 81 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 198.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 30 Czas (w dniach) 510 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 47.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 13 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.7 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 0 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 25.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 0 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 11 Czas (liczba godzin w roku) 156 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 32.0 ZESTAWIENIE DANYCH 173 TUNEZJA Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 2,630 Łatwooeć prowadzenia biznesu 58 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 9.9 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 14 Czas (w dniach) 57 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 10.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 6.1 Czas eksportu (dni) 25 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 29.8 Dokumenty importowe (liczba) 8 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 12 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 33 Liczba formalnooeci 21 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 154 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 8.2 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 340.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 14 Czas (w dniach) 27 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 12.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 61 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 0 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 100 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 54 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.3 Koszt (% majątku) 7 Koszt zatrudniania (% poborów) 19 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 51.5 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 29 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 31 Czas (liczba godzin w roku) 112 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 52.7 TURCJA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 3,750 Łatwooeć prowadzenia biznesu 93 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 70.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 9 Czas (w dniach) 9 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 27.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.2 Czas eksportu (dni) 20 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 20.9 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 20 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 1 Czas importu (dni) 25 Liczba formalnooeci 32 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 232 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 4.9 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 368.7 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 27.6 Liczba formalnooeci 22 Czas (w dniach) 330 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 12.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 3 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 40 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 6 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 55 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.0 Koszt (% majątku) 7 Koszt zatrudniania (% poborów) 22 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 7.2 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 112 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 18 Czas (liczba godzin w roku) 254 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 51.1 UGANDA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 270 Łatwooeć prowadzenia biznesu 72 Dochód niski Ludnooeć (mln) 25.3 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 17 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 13 Czas (w dniach) 36 Czas (w dniach) 48 Podpisy związane z eksportem (liczba) 18 Koszt (% dochodu per capita) 117.8 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 5.1 Czas eksportu (dni) 58 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 17 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 27 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 73 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 155 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 861.8 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 15 Czas (w dniach) 209 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 22.3 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 13 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.3 Koszt (% majątku) 30 Koszt zatrudniania (% poborów) 10 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 39.8 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 12 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 31 Czas (liczba godzin w roku) 237 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 42.9 174 DOING BUSINESS 2005 UKRAINA Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 1,260 Łatwooeć prowadzenia biznesu 124 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 48.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 15 Liczba formalnooeci 10 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 34 Czas (w dniach) 93 Podpisy związane z eksportem (liczba) 9 Koszt (% dochodu per capita) 10.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 3.8 Czas eksportu (dni) 34 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 183.0 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 10 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 8 Czas importu (dni) 46 Liczba formalnooeci 18 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 265 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 229.4 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 28 Czas (w dniach) 269 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 11.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 1 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 3 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 80 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 61 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 2.7 Koszt (% majątku) 42 Koszt zatrudniania (% poborów) 36 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 8.4 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 17 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 84 Czas (liczba godzin w roku) 2185 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 51.0 URUGWAJ Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 3,950 Łatwooeć prowadzenia biznesu 85 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 3.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 45 Czas (w dniach) 66 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 43.9 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 7.1 Czas eksportu (dni) 22 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 151.7 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 12 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 25 Liczba formalnooeci 17 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 146 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 5.5 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 95.0 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 80.0 Liczba formalnooeci 39 Czas (w dniach) 620 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 25.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 31 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 5.0 Koszt (% majątku) 7 Koszt zatrudniania (% poborów) 20 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 30.6 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 26 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 54 Czas (liczba godzin w roku) 300 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 80.2 UZBEKISTAN Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 460 Łatwooeć prowadzenia biznesu 138 Dochód niski Ludnooeć (mln) 25.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 12 Dokumenty eksportowe (liczba) . . Czas (w dniach) 35 Czas (w dniach) 97 Podpisy związane z eksportem (liczba) . . Koszt (% dochodu per capita) 15.5 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 10.5 Czas eksportu (dni) . . Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 20.2 Dokumenty importowe (liczba) 18 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 32 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 139 Liczba formalnooeci . . WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) . . Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) . . Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 35 Czas (w dniach) 368 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 18.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 34 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 4 Koszt zatrudniania (% poborów) 36 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 12.5 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 31 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 118 Czas (liczba godzin w roku) 152 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 75.6 ZESTAWIENIE DANYCH 175 VANUATU Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 1,340 Łatwooeć prowadzenia biznesu 49 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 0.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 8 Liczba formalnooeci 2 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 39 Czas (w dniach) 188 Podpisy związane z eksportem (liczba) 6 Koszt (% dochodu per capita) 65.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 7.0 Czas eksportu (dni) 7 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 14 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 9 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 9 Liczba formalnooeci 7 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 82 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 427.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 24 Czas (w dniach) 430 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 64.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 39 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 30 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.3 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 6 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 15.8 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 55 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 32 Czas (liczba godzin w roku) 120 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 28.1 W. W. TOMASZA I KSICA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 370 Łatwooeć prowadzenia biznesu 123 Dochód niski Ludnooeć (mln) 0.2 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 192 Czas (w dniach) 51 Podpisy związane z eksportem (liczba) 8 Koszt (% dochodu per capita) 97.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 12.6 Czas eksportu (dni) 31 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 12 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) . . Czas importu (dni) 40 Liczba formalnooeci 13 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 259 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1737.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 67 Czas (w dniach) 240 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 69.5 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 61 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 60 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 6 Czas (w latach) 0 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 60 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 30 Koszt zatrudniania (% poborów) 6 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 0.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 108 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 29 Czas (liczba godzin w roku) 1008 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 27.4 WENEZUELA Ameryka Łacińska i Karaiby DNB per capita (USD) 4,020 Łatwooeć prowadzenia biznesu 120 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 25.7 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 13 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 116 Czas (w dniach) 33 Podpisy związane z eksportem (liczba) 6 Koszt (% dochodu per capita) 15.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.1 Czas eksportu (dni) 34 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 13 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 9 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 42 Liczba formalnooeci 13 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 4 Czas (w dniach) 276 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 16.8 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 547.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 41 Czas (w dniach) 445 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 28.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 3 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 2 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 38 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 2.3 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 15 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 6.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 46 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 68 Czas (liczba godzin w roku) 864 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 48.9 176 DOING BUSINESS 2005 WGRY Europa Wschodnia i Azja Centralna DNB per capita (USD) 8,270 Łatwooeć prowadzenia biznesu 52 Dochód oeredniowysoki Ludnooeć (mln) 10.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 6 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 38 Czas (w dniach) 78 Podpisy związane z eksportem (liczba) 4 Koszt (% dochodu per capita) 22.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 11.0 Czas eksportu (dni) 23 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 79.6 Dokumenty importowe (liczba) 10 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 24 Liczba formalnooeci 25 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 5 Czas (w dniach) 213 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 279.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 4.0 Liczba formalnooeci 21 Czas (w dniach) 365 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 8.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 1 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 37 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 34 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 35.7 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 34 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 24 Czas (liczba godzin w roku) 304 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 56.8 WIELKA BRYTANIA OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 33,940 Łatwooeć prowadzenia biznesu 9 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 59.3 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 6 Liczba formalnooeci 2 Dokumenty eksportowe (liczba) 5 Czas (w dniach) 18 Czas (w dniach) 21 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 0.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 4.1 Czas eksportu (dni) 16 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 4 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 10 Czas importu (dni) 16 Liczba formalnooeci 19 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 115 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 70.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 76.2 Liczba formalnooeci 14 Czas (w dniach) 288 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 17.2 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 10 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 7 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 7 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 14 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 8.0 Koszt (% majątku) 6 Koszt zatrudniania (% poborów) 9 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 85.3 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 34 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 22 Czas (liczba godzin w roku) . . Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 52.9 WIETNAM Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 550 Łatwooeć prowadzenia biznesu 99 Dochód niski Ludnooeć (mln) 81.3 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 5 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 50 Czas (w dniach) 67 Podpisy związane z eksportem (liczba) 12 Koszt (% dochodu per capita) 50.6 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 1.2 Czas eksportu (dni) 35 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 15 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 36 Liczba formalnooeci 14 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 3 Czas (w dniach) 143 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 1.1 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 64.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 37 Czas (w dniach) 343 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 30.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 70 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 2 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 51 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 2.3 Koszt (% majątku) 15 Koszt zatrudniania (% poborów) 17 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 19.2 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 98 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 44 Czas (liczba godzin w roku) 1050 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 31.5 ZESTAWIENIE DANYCH 177 WLOCHY OECD: wysoki dochód DNB per capita (USD) 26,120 Łatwooeć prowadzenia biznesu 70 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 57.6 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 9 Liczba formalnooeci 8 Dokumenty eksportowe (liczba) 8 Czas (w dniach) 13 Czas (w dniach) 27 Podpisy związane z eksportem (liczba) 5 Koszt (% dochodu per capita) 15.7 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 0.9 Czas eksportu (dni) 28 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 10.8 Dokumenty importowe (liczba) 16 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 10 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 3 Czas importu (dni) 38 Liczba formalnooeci 17 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 6 Czas (w dniach) 284 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 6.1 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 147.3 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 59.9 Liczba formalnooeci 18 Czas (w dniach) 1390 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 17.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 61 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 7 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 2 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 30 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 5 Czas (w latach) 1 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 57 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 33 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 40.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 47 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 20 Czas (liczba godzin w roku) 360 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 59.8 WYBRZEE KOCI SLONIOWEJ Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 770 Łatwooeć prowadzenia biznesu 145 Dochód niski Ludnooeć (mln) 16.8 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 7 Czas (w dniach) 45 Czas (w dniach) 369 Podpisy związane z eksportem (liczba) 11 Koszt (% dochodu per capita) 134.0 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 14.3 Czas eksportu (dni) 21 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 225.2 Dokumenty importowe (liczba) 16 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 21 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 2 Czas importu (dni) 48 Liczba formalnooeci 22 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 1 Czas (w dniach) 569 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 3.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 194.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 25 Czas (w dniach) 525 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 47.6 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 44 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 6 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 5 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 3 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 45 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 18 Koszt zatrudniania (% poborów) 15 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 14.9 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 68 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 71 Czas (liczba godzin w roku) 270 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 46.9 WYSPY MARSHALLA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 2,370 Łatwooeć prowadzenia biznesu 48 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 0.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 7 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) . . Czas (w dniach) 22 Czas (w dniach) 12 Podpisy związane z eksportem (liczba) . . Koszt (% dochodu per capita) 27.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 1.7 Czas eksportu (dni) . . Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 6 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 6 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 14 Liczba formalnooeci 6 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 76 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 36.9 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 34 Czas (w dniach) 440 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 95.9 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 2 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 0 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 0 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 0 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 11 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 3.3 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 11 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 4.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 0 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 20 Czas (liczba godzin w roku) 160 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 42.6 178 DOING BUSINESS 2005 WYSPY SALOMONA Azja Wschodnia i Pacyfik DNB per capita (USD) 550 Łatwooeć prowadzenia biznesu 53 Dochód niski Ludnooeć (mln) 0.5 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 5 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) . . Czas (w dniach) 35 Czas (w dniach) 86 Podpisy związane z eksportem (liczba) . . Koszt (% dochodu per capita) 48.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 10.2 Czas eksportu (dni) . . Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 0.0 Dokumenty importowe (liczba) 7 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 5 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 24 Liczba formalnooeci . . WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) . . Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) . . Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 30 Czas (w dniach) 455 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 140.8 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 5 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 6 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 4 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 17 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 6.3 Koszt (% majątku) 38 Koszt zatrudniania (% poborów) 8 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 7.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 52 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 33 Czas (liczba godzin w roku) 80 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 13.5 ZACH. BRZEG I STREFA GAZY Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 1,110 Łatwooeć prowadzenia biznesu 125 Dochód oerednioniski Ludnooeć (mln) 3.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 11 Liczba formalnooeci 7 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 106 Czas (w dniach) 58 Podpisy związane z eksportem (liczba) 10 Koszt (% dochodu per capita) 275.4 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 4.7 Czas eksportu (dni) 27 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 1409.8 Dokumenty importowe (liczba) 9 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 18 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 5 Czas importu (dni) 42 Liczba formalnooeci 18 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 144 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 779.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 26 Czas (w dniach) 465 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 21.4 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 33 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) . . WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 60 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) . . Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) . . Czas (w latach) . . WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 38 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) . . Koszt (% majątku) . . Koszt zatrudniania (% poborów) 13 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) . . Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 90 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 49 Czas (liczba godzin w roku) . . Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 42 ZAMBIA Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 450 Łatwooeć prowadzenia biznesu 67 Dochód niski Ludnooeć (mln) 10.4 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 6 Liczba formalnooeci 6 Dokumenty eksportowe (liczba) 16 Czas (w dniach) 35 Czas (w dniach) 70 Podpisy związane z eksportem (liczba) 25 Koszt (% dochodu per capita) 18.1 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 9.6 Czas eksportu (dni) 60 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 2.1 Dokumenty importowe (liczba) 19 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 28 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 6 Czas importu (dni) 62 Liczba formalnooeci 16 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 165 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0.0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1671.2 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 16 Czas (w dniach) 274 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 28.7 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 10 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 20 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 4 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 10 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 8 Czas (w latach) 3 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 10 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 7.3 Koszt (% majątku) 9 Koszt zatrudniania (% poborów) 9 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 20.0 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 176 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 36 Czas (liczba godzin w roku) 132 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 38.6 ZESTAWIENIE DANYCH 179 ZIMBABWE Afryka Subsaharyjska DNB per capita (USD) 480 Łatwooeć prowadzenia biznesu 126 Dochód niski Ludnooeć (mln) 13.1 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 10 Liczba formalnooeci 4 Dokumenty eksportowe (liczba) 9 Czas (w dniach) 96 Czas (w dniach) 30 Podpisy związane z eksportem (liczba) 18 Koszt (% dochodu per capita) 1442.5 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 22.6 Czas eksportu (dni) 52 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 53.0 Dokumenty importowe (liczba) 15 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 19 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 7 Czas importu (dni) 66 Liczba formalnooeci 21 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 0 Czas (w dniach) 481 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 0 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 1509.6 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 33 Czas (w dniach) 350 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 19.1 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 11 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 8 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 40 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 1 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 4 Czas (w latach) 2 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 24 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.3 Koszt (% majątku) 22 Koszt zatrudniania (% poborów) 6 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 2.1 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 29 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 59 Czas (liczba godzin w roku) 216 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 48.6 ZJEDN. EMIRATY ARABSKIE Bliski Wschód i Afryka Północna DNB per capita (USD) 18,060 Łatwooeć prowadzenia biznesu 69 Dochód wysoki Ludnooeć (mln) 4.0 Rozpoczęcie działalnooeci gospodarczej Nabywanie nieruchomooeci Handel transgraniczny Liczba formalnooeci 12 Liczba formalnooeci 3 Dokumenty eksportowe (liczba) 6 Czas (w dniach) 54 Czas (w dniach) 9 Podpisy związane z eksportem (liczba) 3 Koszt (% dochodu per capita) 44.3 Koszt (% wartooeci nieruchomooeci) 2.0 Czas eksportu (dni) 18 Minimalny kapitał (% dochodu per capita) 416.9 Dokumenty importowe (liczba) 6 Uzyskiwanie kredytu Podpisy związane z importem (liczba) 3 Uzyskiwanie licencji WskaYnik zakresu uprawnień (0­10) 4 Czas importu (dni) 18 Liczba formalnooeci 21 WskaYnik informacji kredytowej (0­6) 2 Czas (w dniach) 125 Zasięg rejestrów publicznych (% dorosłych) 1.5 Dochodzenie należnooeci Koszt (% dochodu per capita) 2.1 Zasięg rejestrów prywatnych (% dorosłych) 0.0 Liczba formalnooeci 53 Czas (w dniach) 614 Zatrudnianie i zwalnianie pracowników Ochrona inwestorów Koszt (% należnooeci) 16.0 WskaYnik elastycznooeci zatrudniania (0­100) 0 WskaYnik zakresu jawnooeci (0­10) 4 WskaYnik elastycznooeci czasu pracy (0­100) 80 WskaYnik zakresu odpowiedzialnooeci dyrektorów (0­10) 8 Liwidacja przedsiębiorstwa WskaYnik elastycznooeci zwalniania (0­100) 20 WskaYnik łatwooeci roszczenia udziałowców (0­10) 2 Czas (w latach) 5 WskaYnik elastycznooeci prawa pracy (0­100) 33 WskaYnik siły ochrony inwestora (0­10) 4.7 Koszt (% majątku) 30 Koszt zatrudniania (% poborów) 13 Stopa odzyskania należnooeci (w centach z dolara) 5.5 Koszt zwalniania (tygodnie poborów) 96 Płacenie podatków Płatnooeci (liczba) 15 Czas (liczba godzin w roku) 12 Całkowity podatek do zapłaty (% zysku brutto) 8.9 npr. -- niepraktykowane 181 Raport Doing Business 2006 zostal przygotowany przez Poszczególne rozdzialy byly oceniane przez panel, skla- zespól pod kierownictwem Simeona Djankova i Caralee dajcy si z ekspertów: Hamid Alavi, Magdi Amin, Naga- McLiesh pod nadzorem Michaela Kleina. W sklad zespolu valli Annamalai, Pauline Aranda, Jean Francois Arvis, Irina wchodzili: Ziad Azar, Ghanem-Redouane Benamadi, Vivian Astrakhan, Paul Barbour, Lubomira Beardsley, Alexander Callaghan, Marie Delion, Penelope Fidas, Melissa Johns, Jo- Berg, Christina Biebesheimer, Paul Brenton, John Bruce, anna Kata-Blackman, Marcelo Lu, Darshini Manraj, Facundo Tony Burns, Mierta Capaul, Stijn Claessens, Jacqueline Co- Martin, Nikolay Naumovich, Rita Ramalho, Sylvia Solf, Do- olidge, Asli Demirguc-Kunt, Amanda Ellis, Aurora Ferrari, naji Valencia oraz Lihong Wang. Dodatkowa pomoc w mie- Carsten Fink, Luke Haggarty, Su Lin Han, Leora Klapper, sicach poprzedzajcych publikacj udzielona zostala przez Arvo Kuddo, Oscar Madeddu, William Mako, Varsha Ma- Olufunmilola Akintan, Tim Ganser, Michael Gilbert, Franck rathe, Gerard McLinden, Richard Messick, Margaret Miller, Kpomalegni i Amine Taha. Claudio Montenegro, Tatiana Nenova, Richard Newfarmer, Mihir Desai, Oliver Hart, Rafael La Porta oraz Andrei Carmen Pages, Jose Manuel Palli, Vincent Palmade, John Schleifer byli akademickimi konsultantami projektu. Projekt Panzer, Sue Rutledge, Jolyne Sanjak, Phil Schuler, Sevi Si- dotyczcy platnoci podatków byl prowadzony w partner- mavi, Warrick Smith, Peer Stein, Richard Stern, Stefano Stop- stwie z PricewaterhouseCoopers kierowanym przez Roberta pani, Uma Subramanian, Richard Symonds, Vijay Tata, Agata Morrisa z udzialem Kelly Murray i Penny Vaughn. Pro- Waclawik, John Wilson oraz Luc De Wulf. jekty ochrony inwestora i windykacji kontraktów prowa- Pelna wersja robocza raportu zostala oceniona przez dzone byly przez Carla Anduri i Sama Nolena w partnerstwie Hormoz Aghdaey, Simon Bell, Harry Broadman, Philip Ke- ze stowarzyszeniem Lex Mundi. Przy zbieraniu danych dla efer, Steven Knack, Cornelis Kruk, Khalid Mirza, Anand Ra- projektu handlu transgranicznego pomocy udzielal zespól jaram, Stefano Scarpetta, Sandor Sipos, Andrew Stone, Nigel AP Moller-Maersk kierowany przez Soren Hansen; Bollor´e Twose oraz Marilou Uy. Jestemy wdziczni za komentarze Group kierowany przez Jean Marcel Gariador oraz Denis i recenzje otrzymane od zespolów krajowych Banku wiato- Cordel; Freightnet kierowany przez Phila Morrisona; Panal- wego. pina Inc., kierowany przez Mike Krieg; oraz wiatowej Orga- Dostp internetowy do bazy danych Doing Business jest nizacji Celnej pod kierownictwem Francka Lecoindre. Jean- moliwy przez Rapid Response Unit Grupy Banku wiato- -Fran¸cois Gerard i Bianca King-don z Ius Laboris brali udzial wego. Zespól kierowany przez Suzanne Smith skladal si w zbieraniu danych dotyczcych przyjmowania i zwalniania z Vadima Gorbacha, Graeme Littler, Vandane Mathur, Victora pracowników. Tony Burns opracowal zarys rozdzialu o re- Robinsona oraz Leil Search-Zalmai. jestracji nieruchomoci. Uma Subramanian zaprojektowala Przygotowanie raportu bylo moliwe dziki udzialowi kwestionariusz dotyczcy handlu transgranicznego. Szereg ponad 3500 prawników, ksigowych, sdziów, biznesma- innych organizacji i ekspertów wspólpracowalo przy projek- nów i urzdników ze 155 krajów. Cytaty w tekcie pochodz towaniu kwestionariusza, o czym wiadcz Data notes. Edy- od lokalnych partnerów, chyba e zaznaczono inaczej. Na- cji rkopisu dokonali Alison Strong i Paul Holtz. Timothy zwiska osób, które yczyly sobie, by byly podane do wiado- Harford i Suzanne Smith udzielali dodatkowych wskazówek moci publicznej znajduj si w tekcie raportu, a informacje edytorskich. Gerry Quinn przygotowal projekt graficzny ra- co do kontaktu z nimi mona znale na stronach interneto- portu i rysunków. wych Doing Business http://www.doingbusiness.org. 182 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 183 184 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 185 186 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 187 188 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 189 190 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 191 192 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 193 194 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 195 196 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 197 198 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 199 200 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 201 202 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 203 204 DOING BUSINESS 2005 LISTA WSPÓŁPRACOWNIKÓW 205 206 DOING BUSINESS 2005