                             SFG3090 REV


       Bảo hiểm Xã hội Việt Nam




�?ánh giá xã hội phục vụ Dự án Hiện đại
      hóa Bảo hiểm Xã hội Việt Nam

              Bản cuối




              Tháng 3/2017



                                           0
Chữ viết tắt

CPC            Commune’s People’s Committee
               UBND xã
CSO            Civil Society Organizations
               Tổ chức xã hội dân sự
DivLSA         Division of Labor and Social Affairs
               Phòng L�?TBXH
DoLISA         Department of Labor, Invalids and Social Affairs
               Sở L�?TBXH
DPC            District’s People’s Committee
               UBND huyện
EM             Ethnic minorities
               Dân tộc thiểu số
FGD            Focus group discussion
               Thảo luận nhóm tập trung
IT             Information technology
               Công nghệ thông tin
MOLISA         Ministry of Labor, Invalids and Social Affairs
               Bộ L�?TBXH
MIS            Management information system
               Hệ thống thông tin quản lý
NGO            Non-governmental organization
               Tổ chức phi chính phủ
OP             Operational Policy
               Chính sách hoạt động
PC             Personal computer
               Máy tính cá nhân
PPC            Provincial People’s Committee
               UBND tỉnh
SA             Social assessment
               �?ánh giá xã hội
ToT            Training of Trainers
               Tập huấn giáo viên
VSS            Vietnam Social Security
               Bảo hiểm Xã hội Việt Nam
WB             World Bank
               Ngân Hàng Thế Giới




                                                                  1
         Mục lục

L�?i cả m ơn......................................................................................................................................... 3
Tóm tắ t ............................................................................................................................................... 4
I. Mô tả dự án .................................................................................................................................. 11
II. Mô tả quá trình tham vấ n tạ i đị a phương ..................................................................... 12
    2.1. Phương pháp tham vấn ............................................................................................................. 12
    2.2. Ch�?n địa điểm và thông tin v�? ngư�?i tham gia ph�?ng vấn ....................................................... 13
    2.3. Một số đặc điểm các nhóm dân tộc thiểu số tại địa bàn đi�?u tra .............................................. 14
III. Kế t quả nghiên cứu chính ................................................................................................... 15
    3.1. Thực trạng công tác bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo trợ xã hội tại Hà Giang và Quảng
    Nam.................................................................................................................................................. 15
    3.2. Tác động có thể xảy ra của dự án Hiện đại hóa hệ thống BHXH ............................................. 22
    3.3. Vấn đ�? giới................................................................................................................................ 28
    3.4. Phân ti�?ch các bên liên quan: ..................................................................................................... 29
IV. Khuyế n nghị ............................................................................................................................ 31
Phụ lụ c .............................................................................................................................................. 35
    Phụ lục 1: Tình hình kinh tế-xã hội của ngư�?i dân sống trong địa bàn dự án ................................. 35
    Phụ lục 2: Ví dụ v�? một cuộc ph�?ng vấn ......................................................................................... 40




                                                                                                                                                          2
                                      L�?i cảm ơn


Bản báo cáo này được thực hiện bởi nhóm cán bộ BHXHVN do bà Trần Thị Hạnh làm
trưởng nhóm và được hỗ trợ bởi ông Nguyễn Tam Giang (Chuyên gia phát triển xã hội) và bà
Nguyễn Nguyệt Nga (Chuyên gia Phát triển Xã hội cao cấp). Trong quá trình tiến hành
nghiên cứu thực địa và viết báo cáo nhóm đã nhận được nhi�?u ý kiến đóng góp của các
chuyên gia thuộc BHXHVN, Bộ L�?TBXH và Ngân Hàng Thế Giới.

Bản báo cáo cũng không thể thực hiện được nếu không có sự hỗ trợ của các cơ quan bảo
hiểm xã hội và sở L�?TBXH Quảng Nam và Hà Giang và các cơ quan chi�?nh quy�?n địa
phương nơi thực hiện khảo sát. Các cơ quan địa phương đã cung cấp thông tin đồng th�?i góp
ý kiến giúp nhóm thực hiện báo cáo.

Cuối cùng, những ngư�?i tham gia trả l�?i ph�?ng vấn và tham dự các buổi thảo luận nhóm tập
trung cũng đóng vai trò không kém phần quan tr�?ng, trong đó có cả các nhóm dân tộc thiểu
số, những ngư�?i đã dành th�?i gian và chia sẻ kinh nghiệm với nhóm nghiên cứu giúp nhóm
nghiên cứu và thông hiểu sâu sắc hơn các vấn đ�? đ�? cập trong báo cáo này. Nhóm nghiên cứu
trân tr�?ng cảm ơn tất cả các cá nhân đó cùng với đóng góp của h�?.




                                                                                       3
                                          Tóm tắt



Mục đích. �?ánh giá xã hội, trong khuôn khổ chính sách hoạt động OP 4.10 của Ngân Hàng
Thế Giới, là một nghiên cứu với mục đi�?ch khảo sát tác động dự kiến của các hoạt động trong
dự án do Ngân Hàng Thế Giới tài trợ đối với các nhóm dân tộc thiểu số tại các tỉnh trong
vùng dự án. Mục đi�?ch của đánh giá xã hội là tìm hiểu xem dự án có gây ra tác động không
mong muốn nào không và đ�? xuất các biện pháp thích hợp (trước khi triển khai dự án) nhằm
phòng ngừa, giảm nhẹ, giảm thiểu các tác động tiêu cực đó, hoặc, trong trư�?ng hợp không thể
tránh kh�?i, đ�?n bù một cách thi�?ch đáng cho những ngư�?i bị ảnh hưởng. �?ánh giá xã hội cũng
nhắm tới mục đi�?ch, dựa trên đặc điểm văn hóa, kinh tế-xã hội của các nhóm dân tộc thiểu số,
đánh giá các hoạt động phát triển mà dự án có thể thực hiện (chiểu theo mục tiêu của dự án)
nhằm đảm bảo các nhóm dân tộc thiểu số trong địa bàn dự án nhận được các ích lợi v�? kinh
tế-xã hội phù hợp với văn hóa của h�?.

Các kết quả chính của báo cáo: Các kết quả nghiên cứu chi�?nh được tóm tắt như sau:

�?ược cộng đồng ủng hộ rộng rãi: Nhìn chung, sau khi được giải thích những ngư�?i tham
gia ph�?ng vấn đã thể hiện sự ủng hộ của h�? đối với dự án tùy theo cách riêng của mình, tùy
thuộc vào vị trí công việc hoặc mối quan tâm của h�? đến chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y
tế hay bảo trợ xã hội như thế nào. Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn cho rằng dự án sẽ giúp
giải quyết một số hạn chế cơ bản trong hệ thống quản lý dựa trên giấy t�? như hiện nay, ví dụ
quản lý hành chi�?nh manh mún, đòi h�?i nhi�?u loại giấy t�? khác nhau để xét duyệt chế độ,
sổ/thẻ bằng giấy chóng bị h�?ng và gây khó khăn trong sử dụng.

Các tác động tích cực dự kiến của dự án:

Trên quan điểm nhà quản lý: Các cán bộ quản lý BHXHVN và Bộ L�?TBXH đ�?u nhận định
dự án sẽ mang lại một số tác động tích cực, ví dụ như sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý nh�?
hệ thống điện tử tạo đi�?u kiện theo dõi, xác minh, và quản lý số liệu tốt hơn dẫn đến cấp thẻ
bảo hiểm nhanh chóng hơn. �?ây chi�?nh là điểm đặc biệt quan tr�?ng đối với bảo hiểm y tế. Hệ
thống thẻ tích hợp cũng sẽ giúp phòng chống lạm dụng vì thẻ bảo hiểm y tế tích hợp dự kiến
sẽ có cả ảnh và thông tin của chủ thẻ. Ngoài ra, còn có thể tiết kiệm rất lớn nhân công và
nguồn lực vì hàng năm không cần in lại thẻ nữa mà chỉ cần cập nhật thông tin là đủ.

Nếu thẻ ASXH tích hợp thẻ ASXH tích hợp thẻ ASXH tích hợp được kết nối với hệ thống
ATM thì mức độ an ninh cũng được tăng cư�?ng thêm do không cần giữ ti�?n mặt trong văn
phòng UBND xã hay tại bưu điện nữa; đối tượng hưởng lợi cũng có thể tiết kiệm th�?i gian do
không phải xếp hàng mà thay vì đó có thể rút ti�?n bất cứ lúc nào thuận tiện nhất.

Trên quan điểm ngư�?i hưởng lợi: Ngư�?i hưởng chế độ, trong đó bao gồm cả nhóm dân tộc
thiểu số, đánh giá cao thẻ ASXH tích hợp vì nó b�?n, an toàn và thuận tiện. H�? cũng cho rằng
trong đi�?u kiện th�?i tiết khắc nghiệt, giữ thẻ ASXH tích hợp tại nhà cũng đảm bảo hơn và có
thể sử dụng được lâu hơn mà không sợ bị gián đoạn, nhất là trong trư�?ng hợp cần dịch vụ y tế
khẩn cấp. Cập nhật thông tin hàng năm cũng thuận tiện hơn.




                                                                                           4
Những quan ngại, nhu cầu và kỳ v�?ng của các đối tượng hưởng lợi

Các nhà quản lý bày t�? một số quan ngại liên quan đến quản lý số liệu, quản lý hành chính và
phối hợp các cấp giữa BHXHVN và Bộ L�?TBXH khi thẻ ASXH tích hợp được đưa vào sử
dụng.

Rủi ro vĩ mô và các tác động bên ngoài: Những ngư�?i trả l�?i ph�?ng vấn lo ngại v�? hạn chế
trong phối hợp giữa các bộ, ngành. H�? cũng lo ngại v�? các yếu tố ngoài tầm kiểm soát của
BHXHVN. Công nghệ thông tin phát triển nhanh có thể làm cho các mục tiêu và biện pháp
ban đầu nhanh chóng trở nên lỗi th�?i, nên phải thay đổi theo xu thế phát triển công nghệ mới
trong quá trình thực hiện dự án. Các ý kiến cũng lo ngại v�? các thay đổi chi�?nh sách vĩ mô v�?
bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, và bảo trợ xã hội.
Rủi ro vi mô tại BHXHVN: Theo các nhà quản lý BHXHVN thì các chính sách bảo hiểm xã
hội và bảo hiểm y tế thư�?ng xuyên thay đổi, trong khi đó sự phối hợp giữa các cơ quan ngành
BHXH, L�?TBXH và y tế, ví dụ như giữa BHXH huyện và các trung tâm y tế thư�?ng không
chặt chẽ. Nếu sự phối hợp giữa các bộ phận quản lý nghiệp vụ và các ban thực hiện chính
sách không tốt thì sẽ rất khó cập nhật, sửa đổi ứng dụng IT một cách kịp th�?i. Th�?i gian chậm
trễ từ khi thay đổi chi�?nh sách đến khi cập nhật ứng dụng sẽ tác động xấu lên các tổ chức và cá
nhân đối tượng hưởng chính sách. Ngoài ra, năng lực thực hiện của các tổ chức liên quan
chưa đáp ứng yêu cầu thực hiện mục tiêu. Các bộ phận và cá nhân có kỹ năng IT kém sẽ gặp
khó khăn; cơ chế trao đổi thông tin mới có thể tạo ra các nút thắt mới trong quy trình nghiệp
vụ. Thành công của Chương trình sẽ phụ thuộc nhi�?u vào mức độ tiếp cận hệ thống cung cấp
dịch vụ hiện đại bởi các bên liên quan, kể cả các nhóm dân tộc thiểu số. Các văn phòng của
BHXHVN và các đối tượng hưởng tại vùng sâu vùng xa sẽ bị hạn chế tiếp cận dịch vụ bảo
hiểm xã hội và bảo hiểm y tế trực tuyến. Vì vậy, sẽ nảy sinh tình trạng bất bình đẳng và chính
vì vậy lại hạn chế phần nào tác động mong muốn của chương trình.

Quản lý số liệu: Các cá nhân tham gia trả l�?i đặc biệt quan ngại v�? việc liệu có tạo ra được
một cơ sở dữ liệu đáng tin cậy v�? thẻ an sinh tích hợp trước khi đi vào thực hiện hay không.
H�? cho rằng việc thu thập, cập nhật và rà soát số liệu sẽ rất mất th�?i gian và tốn kém. Công
việc đó đòi h�?i phải hợp nhất hai cơ sở dữ liệu hiện do BHXHVN và Bộ L�?TBXH quản lý.
Hiện nay vẫn chưa có cơ sở dữ liệu hợp nhất do các cơ quan liên quan có chức năng và quy
trình riêng dẫn đến khó khăn trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu tích hợp. Cần thực hiện thêm
một số đi�?u tra và phân tích số liệu bổ sung để chuẩn hóa thông tin và cập nhật thay đổi, nhất
là các thông tin thay đổi hàng năm. Tại một số địa bàn dân tộc thiểu số, ví dụ trong cộng
đồng ngư�?i H’mong, phụ nữ thư�?ng đổi tên sau khi lập gia đình, một số h�? có thể được dùng
thay thế lẫn nhau, ví dụ h�? Dương với h�? Giang, hay h�? �?ậu với h�? �?ỗ. Tại một số địa bàn
khác, ngư�?i dân tộc thiểu số có trình độ thấp, thậm chí mù chữ nên các giáo viên hoặc trưởng
bản phải làm hộ giấy khai sinh và đi�?n thông tin vào một số giấy t�? khác giúp h�? (nếu không
biết chữ). Vì vậy, cũng xảy ra nhầm lẫn v�? giấy khai sinh và các giấy t�? khác. Tình trạng đó
sẽ gây phi�?n hà cho ngư�?i dân tộc thiểu số khi muốn sử dụng dịch vụ bảo hiểm y tế và bảo
trợ xã hội. Do vậy, những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn cho rằng cần có hướng dẫn và quy định
rõ ràng trong quá trình thực hiện, kể cả quy định v�? thể chế và thu thập và quản lý số liệu.
Vai trò và trách nhiệm các bên liên quan, nguồn số liệu chính thức phải được phân công, quy
định rõ ràng (ví dụ phải quy định sử dụng thông tin trong chứng minh thư chứ không được sử
dụng sổ hộ khẩu). Một số ý kiến cũng đặt câu h�?i v�? việc hợp nhất hồ sơ, không biết có phải
sử dụng cả thẻ nhựa và chữ ký trên giấy để đăng ký hay không. Các ý kiến cũng muốn biết v�?
cấp nào được phép nhập, sửa đổi và cập nhật số liệu và cấp thẻ nhằm đảm bảo tính bảo mật,
an toàn và thuận tiện cho các bên.


                                                                                             5
Sự phối hợp: Các nhà quản lý bày t�? quan ngại v�? việc hợp nhất cơ sở dữ liệu của BHXHVN
và Bộ L�?TBXH. Hiện nay các cơ sở dữ liệu này có chức năng khác nhau và thông tin được
thu thập dựa trên các nguồn khác nhau (một bên dựa vào chúng minh thư, một bên dựa vào sổ
hộ khẩu). Theo h�?, cần chú ý đến cấp độ của mỗi hệ thống. Trong khi BHXHVN chỉ dừng ở
cấp huyện thì cơ sở dữ liệu của Bộ L�?TBXH vươn tới cấp xã. Các ý kiến hy v�?ng trách
nhiệm của các bên sẽ được phân công rõ ngay từ đầu. Các cán bộ xã lo rằng dự án sẽ là một
gánh nặng đối với h�? trong khi h�? không được hưởng thêm kinh phí, nhất là cho công tác liên
quan tới đăng ký và quản lý đối tượng, cơ chế khiếu nại, tố cáo, cập nhật thông tin đối tượng
để đảm bảo chi trả kịp th�?i và không thất thoát vốn. Cần chú ý phối hợp với các dự án đang
thực hiện, ví dụ dự án SASSP, để tăng cư�?ng hiệu quả và tiết kiệm kinh phí.

Quản lý hành chính: Các ý kiến cho rằng cần phải có thủ tục và quy trình mới và rõ ràng để
thiết lập hệ thống thẻ ASXH tích hợp. H�? băn khoăn không biết liệu có phải duy trì đồng th�?i
hệ thống quản lý bằng báo cáo giấy và hệ thống quản lý qua mạng điện tử hay không, ví dụ
để phê duyệt chế độ có cần in ra giấy các tài liệu để kiểm tra hay chỉ cần kiểm tra trên các tệp
chuyển qua mạng. Cách làm hiện nay được cho là phi�?n hà và mất th�?i gian. Nếu vẫn phải in
ra giấy thì hê thống dùng thẻ ASXH tích hợp có thể sẽ tốn kém và mất th�?i gian hơn. Còn có
ý kiến cho rằng sẽ rất lãng phí khi dùng thẻ từ vì sự biến động trong danh sách hộ nghèo và
những ngư�?i hưởng trợ cấp xã hội và BHYT. Trong trư�?ng hợp kết nối với hệ thống ATM thì
hiện nay chỉ có Ngân hàng Nông nghiệp (Agribank) là nhà cung cấp dịch vụ hiện diện tại các
vùng dân tộc thiểu số. Tại nhi�?u địa bàn, chỉ có một máy ATM đặt tại trung tâm huyện, cách
xa nơi đối tượng sinh sống. Các cán bộ lao động xã lo rằng nếu tại trung tâm xã không có
thiết bị đ�?c thẻ thì h�? không thể theo dõi chi tiết các khoản chi để trả l�?i cho đối tượng như
khi sử dụng hệ thống thẻ giấy hiện nay.

Các quan ngại của các đối tượng hưởng lợi ngư�?i dân tộc thiểu số ti�?m năng:

Các đối tượng có thể sẽ gặp khó khăn khi sử dụng thẻ ASXH tích hợp: Hầu hết những
ngư�?i tham gia ph�?ng vấn tại các thôn, bản tại Hà Giang và Quảng Nam chưa h�? nhìn thấy
thẻ thông minh bao gi�?. Nếu không được hướng dẫn cẩn thận h�? sẽ không thể sử dụng thẻ.
Các đối tượng hưởng chi�?nh sách do nhà nước trợ cấp thư�?ng thuộc hộ gia đình nghèo hoặc
ngư�?i dân tộc thiểu số tại các vùng sâu vùng xa. Phần lớn trong số h�? có trình độ h�?c vấn
thấp hoặc hạn chế v�? ngôn ngữ. �?ó có thể là rào cản trong quá trình h�?c cách sử dụng thẻ
ASXH tích hợp. Nhi�?u ngư�?i có công với cách mạng, đối tượng nghỉ hưu và hưởng bảo trợ
xã hội tại các vùng dân tộc thiểu số có thể ưa dùng thẻ giấy hơn trong th�?i kỳ đầu. Vì vậy,
quá trình thay đổi thói quen và nhận thức sẽ mất th�?i gian.

Các đối tượng dân tộc thiểu số lo ngại v�? việc sử dụng thẻ tạm th�?i trong trư�?ng hợp chữa
bệnh khẩn cấp nếu h�? bị mất thẻ hoặc thông tin trên thẻ không chính xác. H�? đ�? nghị nên chú
ý đến vấn đ�? ủy quy�?n, ví dụ ủy quy�?n cho ngư�?i chăm sóc trẻ em, ngư�?i già hoặc bị thương
tật nặng hoặc bệnh tâm thần (những ngư�?i không thể tự mình sử dụng thẻ ASXH tích hợp).
Cá nhân được ủy quy�?n không nhất thiết phải là chủ hộ, mà quy định cần phải linh hoạt hơn.
Các ý kiến cũng nêu vấn đ�? trục lợi, ví dụ ngư�?i được ủy quy�?n có thể sử dụng thẻ để thế
chấp vay ti�?n. H�? cũng tìm hiểu vấn đ�? kết nối thẻ ASXH tích hợp với hệ thống ATM và bày
t�? một số quan ngại v�? hoạt động của hệ thống ATM ví dụ vấn đ�? bảo mật, an ninh, địa điểm
đặt máy (một số ngư�?i thậm chí sống cách trung tâm huyện 30 km).

Chủ thẻ an sinh xã hội tích hợp cũng có thể gặp rắc rối khi muốn rút ti�?n từ máy ATM vì h�?
có thể quên mật khẩu. Nếu ghi mật khẩu lên giấy thì lại không đảm bảo an ninh.



                                                                                              6
Vấn đ�? tài chính: Một trong những quan ngại chính v�? việc sử dụng thẻ ASXH tích hợp là
vấn đ�? tài chính. Các ý kiến đ�?u muốn biết thêm v�? chi phí sản xuất và cấp lại thẻ. Những
ngư�?i tham gia đã dành nhi�?u th�?i gian thảo luận v�? việc có nên phạt ngư�?i mất thẻ hay
không và nếu phạt thì mức phạt bao nhiêu. Những quan ngại này liên quan đến đòi h�?i phải
cập nhật thông tin cá nhân và hộ gia đình và cung cách cất giữ thẻ không đảm bảo, nhất là tại
vùng dân tộc thiểu số.

Truy�?n thông: Các ý kiến trả l�?i quan ngại v�? truy�?n thông, ví dụ vấn đ�? thư�?ng xuyên tham
khảo và hướng dẫn cách sử dụng thẻ cho các đối tượng dân tộc thiểu số. Nên tổ chức tư vấn
và tập huấn v�? việc sử dụng thẻ ASXH tích hợp trước tiên cho các trưởng thôn, đại diện các
tổ chức đoàn thể xã hội trước khi hướng dẫn cho ngư�?i hưởng lợi. Cần chú ý đến khía cạnh
văn hóa khi triệu tập cuộc h�?p và lựa ch�?n địa điểm h�?p, soạn thảo hướng dẫn thân thiện với
ngư�?i dùng, phù hợp với văn hóa v�? cách sử dụng, cấp lại thẻ, tỉnh toán mức chi phí cập nhật
thông tin trên thẻ và làm lại thẻ.

Quản lý thẻ ASXH tích hợp: Mối quan ngại lớn nhất liên quan đến địa điểm cung cấp dịch
vụ, máy đ�?c thẻ và/hoặc các đi�?u kiện cơ sở vật chất khác. Bưu điện hoặc trung tâm xã được
coi là địa điểm thuận tiện. Những ngư�?i trả l�?i ph�?ng vấn cũng quan tâm muốn biết cơ quan
nào sẽ chịu trách nhiệm cấp lại thẻ, cấp kinh phí và thực hiện bảo dưỡng và sửa chữa máy
đ�?c thẻ nhằm tránh bị gián đoạn dịch vụ quá lâu, nhất là dịch vụ y tế. Câu h�?i khác liên quan
đến th�?i điểm cấp thẻ. Hiện nay thẻ giấy được cấp vào ngày mùng 1 hàng tháng mặc dù chủ
thẻ muốn được sử dụng sớm hơn, ngay sau khi đăng ký. Nếu không kết nối với ATM thì cần
chú ý bố trí th�?i gian linh hoạt để chi trả chế độ.

Thiết kế thẻ ASXH tích hợp: Các ý kiến cũng bày t�? quan ngại v�? thể loại, dung lượng và
nội dung thẻ ASXH tích hợp, nhất là vấn đ�? minh bạch thông tin trên thẻ. Những ngư�?i tham
gia ph�?ng vấn đặt câu h�?i v�? việc sử dụng thẻ trực tuyến và không kết nối mạng, v�? loại
thông tin cá nhân và hộ gia đình được ghi trên thẻ (ví dụ ngày sinh) và trong thẻ (ngư�?i thân,
ảnh, ngày sinh, thông tin khám bệnh, các loại chế độ được hưởng). Ngư�?i tham gia ph�?ng
vấn đặt câu h�?i liệu thẻ ASXH tích hợp có được kết nối với dịch vụ nhắn tin SMS để cung
cấp thông tin minh bạch và kịp th�?i hơn cho chủ thẻ hay không. H�? cũng lo ngại rằng thẻ có
thể bị làm giả. Ngoài ra, một số ngư�?i hưởng chế độ hưu, bảo hiểm y tế và bảo trợ xã hội
cũng so sánh xem hình thức thẻ có giống nhau hay không khi h�? được hưởng chế độ khác
nhau.

Khuyến nghị:

Cần thực hiện một số biện pháp cụ thể để đảm bảo rằng một số nhóm dân tộc thiểu số vùng
sâu vùng xa không bị thiệt thòi trong dự án VSSMP. Kế hoạch Phát triển ngư�?i bản địa và
báo cáo đánh giá xã hội là những công cụ cần thiết nhằm phục vụ mục đi�?ch này.

Các vấn đ�? trong thiết kế chương trình:

Quản lý số liệu: Cần phải có một cơ sở dữ liệu chuẩn hóa ngay từ đầu. Trong khi xây dựng cơ
sở dữ liệu chung cần tận dụng kết quả đi�?u tra mới nhất của BHXHVN và Bộ L�?TBXH
(theo nghị định 136 và đi�?u tra hộ nghèo). Cần đổi mới quy trình nghiệp vụ bảo hiểm xã hội,
bảo hiểm y tế, bảo trợ xã hội và phải làm rõ mục đi�?ch sử dụng số liệu của các cơ quan thuộc
BHXHVN và Bộ L�?TBXH trước khi tiến hành thiết kế hệ thống thông tin tích hợp. Các cán
bộ đi�?u tra thông tin cá nhân và hộ gia đình cần nắm rõ đặc điểm kinh tế-xã hội và những thói
quen có thể dẫn đến sai lệch thông tin cần thu thập.


                                                                                            7
Quản lý hành chính: Cần thực hiện phân tích xã hội-chính trị các bên liên quan, phân tích
SWOT và phân tích chi phí/lợi ích. Cần thành lập một ban đi�?u phối cấp huyện bao gồm đại
diện các ngành y tế, lao động, bảo hiểm nhằm đảm bảo thực hiện dự án thành công. Ngoài ra,
cần thư�?ng xuyên tham khảo ý kiến trực tiếp các bên liên quan và ngư�?i sử dụng dịch vụ. �?ể
tăng cư�?ng phối hợp giữa các Bộ/cơ quan liên quan trong hoạch định chính sách và thực hiện
chương trình, nên thành lập ban chỉ đạo chương trình ở cấp quốc gia, dưới sự chủ trì của một
Phó Thủ tướng, với sự tham gia của các đại diện từ các ngành BHXH, L�?TBXH và y tế.

Thiết kế thẻ ASXH tích hợp: Thông tin cá nhân và v�? hộ gia đình trên và trong thẻ có thể bao
gồm h�? tên, ngày tháng năm sinh, các thành viên trong gia đình, ảnh, thông tin khám bệnh và
các loại chế độ được hưởng. Thẻ cần có giá trị dài hạn. Ngoài ra, cần tạo tài khoản cá nhân
cho mỗi thẻ để chủ thẻ có thể truy cập thông tin trực tuyến v�? các chế độ như đã thực hiện
trong dự án Tăng cư�?ng Quản trị �?ất đai Việt Nam (VILG).

�?a dạng sắc tộc tại các địa phương: Loại hình và cách tiếp cận thông tin trong các nhóm dân
tộc thiểu số rất khác nhau tùy thuộc vào trình độ phát triển, khả năng tiếp thu, hoàn cảnh và
kinh nghiệm. Văn hóa và phong tục của mỗi nhóm dân tộc thiểu số cũng khác nhau và ngay
trong nội bộ mỗi nhóm cũng có sự khác nhau. Thiết kế các hoạt động trong dự án VSSMP
cần chú ý đến mức cao nhất các đặc điểm của các nhóm thiểu số vì đa số đối tượng trong địa
bàn dự án là dân tộc thiểu số. Các biện pháp giảm nhẹ tại mỗi tỉnh cũng khác nhau do đặc
điểm văn hóa và phong tục khác nhau. Vì vậy, dự án VSSMP phải đưa ra các biện pháp khác
nhau cho các nhóm để tránh tình trạng không phù hợp.

Các vấn đ�? v�? giới: Dự án này có liên quan đến giới. Phân ti�?ch giới cũng được thực hiện như
một phần của báo cáo đánh giá tác động xã hội. Báo cáo đánh giá tác động xã hội phản ánh
những lợi i�?ch mà thẻ an sinh xã hội ti�?ch hợp có thể mang lại cho phụ nữ khi kiểm soát các lợi
ích của hộ gia đình và cho thấy cần tăng cư�?ng sự tham gia của phụ nữ, đặc biệt là những phụ
nữ DTTS, vào các hoạt động của dự án, như phổ biến thông tin và đào tạo. �?i�?u quan tr�?ng là
phải nâng cao nhận thức cho phụ nữ v�? quy�?n hạn và lợi i�?ch của h�? trong bảo hiểm xã hội,
bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và trợ giúp xã hội, cũng như việc tiếp cận tới hệ thống
thẻ ASXH ti�?ch hợp, các quy�?n của phụ nữ đối với việc tiếp cận hệ thống khiếu nại, tố cáo và
cách thức đưa đơn khiếu nại tới nơi cần thiết. Báo cáo đánh giá tác động xã hội đ�? xuất các
hoạt động sau nhằm thu hẹp khoảng cách giới (i) thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong suốt
chu trình dự án; (ii) tổ chức các hoạt động công bố thông tin dành cho phụ nữ là những ngư�?i
sẽ quản lý và sử dụng thẻ trong gia đình, nhằm tăng khả năng tiếp cận thông tin của phụ nữ
và sự tham gia của h�? vào các hoạt động dự án liên quan; (iii) giảm khối lượng việc nhà của
phụ nữ thông qua việc áp dụng thẻ an sinh hợp nhất với thêm nhi�?u tiện i�?ch; (vi) tập huấn cho
cán bộ địa phương và cán bộ dự án để h�? lưu ý đảm bảo các hoạt động phù hợp v�? văn hoá
bản địa và nhạy cảm giới (v) thúc đẩy sự tham gia của hội phụ nữ cấp thôn xã vào các hoạt
động truy�?n thông, giải quyết khiếu nại và hỗ trợ phù hợp với phụ nữ sử dụng thẻ an sinh hợp
nhất. Trong quá trình theo dõi thực hiện Kế hoạch Phát triển DTTS, các chỉ số quan tr�?ng thể
hiện các hành động thúc đẩy bình đẳng giới sẽ được theo dõi và phản ánh trong các báo cáo
theo dõi.

Các vấn đ�? trong thực hiện chương trình:

Tập huấn: Cần tập huấn đầy đủ cho cán bộ quản lý và đối tượng hưởng lợi. Cụ thể, cần tập
huấn cho cán bộ cấp huyện và xã trước, sau đó những ngư�?i này sẽ thực hiện tập huấn cho
cán bộ thôn và ngư�?i dân. Tập huấn cho đối tượng là ngư�?i dân tộc thiểu số nên được thực
hiện ngay tại thôn, bản, có minh h�?a trực quan, thực hiện bằng tiếng dân tộc thiểu số, và tốt
nhất là do trưởng bản thực hiện. Nên tập huấn kỹ càng cho trưởng bản để sau này trưởng bản

                                                                                             8
có thể trả l�?i các thắc mắc v�? thẻ ASXH tích hợp và các chế độ được hưởng. Hướng dẫn nên
được ghi ra đĩa CD và trình bày tại các buổi h�?p, thông qua điện thoại thông minh, truy�?n
hình địa phương, và trong các nhóm nh�?, trong đó đặc biệt chú ý tới nhóm dân tộc thiểu số.
Cần chú ý bố trí th�?i gian phù hợp để thu hút nhi�?u ngư�?i tham gia. Ngoài ra, cần hỗ trợ
ngư�?i dân trong quá trình đăng ký, cấp thẻ.

Th�?i gian: Do gặp phải nhi�?u hạn chế trong địa bàn thực hiện dự án nên cả cán bộ quản lý và
đối tượng hưởng chế độ đ�?u đ�? xuất chương trình nên thực hiện theo phân đoạn, có địa bàn
thi�? điểm trước tại vùng dân tộc thiểu số để rút kinh nghiệm. Phương án đ�? xuất là thi�? điểm tại
vùng thấp trước, vùng cao sau; thành phố trước, nông thôn sau; địa bàn dân tri�? cao trước, dân
trí thấp sau.

Truy�?n thông: Cần chuẩn bị trước một chiến lược truy�?n thông gồm các hoạt động phù hợp
v�? văn hóa để tuyên truy�?n v�? dự án. Cần thực hiện nâng cao nhận thức để các nhóm dân tộc
thiểu số biết được cách sử dụng và bảo quản thẻ ví dụ thông qua quy trình FPIC, trưởng thôn,
làm mẫu, và đĩa DVD. Có thể sử dụng các sự kiện văn hóa-xã hội để thực hiện truy�?n thông.
Cần áp dụng các hình thức khác nhau cho các nhóm dân tộc thiểu số có mức độ nhận thức
khác nhau. Cần chú ý ch�?n địa điểm thích hợp để thực hiện truy�?n thông, ví dụ nhà văn hóa
xã, hoặc nhà Gươi (ngư�?i Cơ Tu).

Cần tận dụng các đặc điểm văn hóa-xã hội vào trong chiến lược truy�?n thông, kể cả các sự
kiện. Cần lưu ý rằng có rất nhi�?u sự kiện có thể tận dụng cho mục đi�?ch này. Trong các nhóm
dân tộc thiểu số, nếu có thể, cần giảm tối đa các hình thức thông tin bằng văn viết. Thay vào
đó, cần chú ý nâng cao năng lực trưởng thôn và cán bộ địa phương để h�? có thể thực hiện vai
trò phổ biến thông tin hiệu quả. Ngư�?i dân tộc thiểu số có khuynh hướng tin vào l�?i trưởng
thôn và cán bộ nên tập trung nâng cao năng lực cấp cơ sở để đảm bảo các hộ gia đình được
thư�?ng xuyên cập nhật thông tin và tăng cư�?ng tham gia. Ví dụ, đối với ngư�?i H’mong và
ngư�?i Dao tại Hà Giang thì nên cung cấp thông tin v�? dự án và hướng dẫn thông qua trưởng
bản. �?ây là những ngư�?i gần gũi với ngư�?i dân và có ảnh hưởng lớn đối với h�?. Tốt nhất là
hướng dẫn đơn giản, có hình ảnh trực quan và minh h�?a làm mẫu. Các tài liệu đó có thể ghi
lên đĩa DVD để trình bày trong các nhóm dân tộc thiểu số. �?ối với ngư�?i mù chữ có thể áp
dụng công nghệ vân tay. Ngoài ra có thể xem xét vai trò của trưởng thôn, ngư�?i cao tuổi hay
ngư�?i có uy tín trong cộng đồng để thực hiện truy�?n thông và GRM. Trong nhi�?u trư�?ng hợp
bản thân những ngư�?i này có thể cũng gặp khó khăn vì h�? có thể không hiểu các vấn đ�? mang
tính chuyên môn.

Sự tham gia của ngư�?i dân: Các cuộc tham vấn được thực hiện vào tháng 10, 11 và 12 năm
2016. Ngoài các cuộc tham vấn cộng đồng, kể cả các cuộc tham vấn các nhóm DTTS, các
cuộc h�?p với đại diện của BHXH Việt Nam và ngành L�?TBXH ở cấp quốc gia, tỉnh, huyện
và xã đã được tổ chức. Các báo cáo đánh giá xã hội đã khẳng định mối quan tâm nói chung từ
phi�?a các đối tượng có liên quan đến với hệ thống thẻ ASXH tích hợp. Báo cáo đánh giá xã
hội cũng xác định rủi ro ti�?m năng là ngư�?i dân vùng xa xôi hẻo lánh và dân nghèo có thể bị
b�? rơi kh�?i các hoạt động và lợi ích của dự án. �?ể khắc phục rủi ro này, dự án sẽ thực hiện
các hoạt động có mục tiêu để đảm báo các cộng đồng, phụ nữ nghèo hơn, các cộng đồng
DTTS và các nhóm dễ bị tổn thương khác tham gia và/hoặc được tham vấn nhằm đảm bảo
những ngư�?i sử dụng thẻ ASXH tích hợp được thông tin rõ ràng v�? quy�?n hạn và trách nhiệm
của h�?.

Cơ chế khiếu nại, tố cáo: Nhi�?u ngư�?i dân tộc thiểu số thi�?ch được liên hệ trực tiếp hơn là
thông qua dịch vụ hỗ trợ khách hàng. H�? tin tưởng ban lãnh đạo thôn hoặc ngư�?i có uy tín
khi cần giải quyết khiếu nại. Trong khi đó thì nhi�?u nhà quản lý lại cho rằng có thể giải quyết

                                                                                              9
các khiếu nại tại cuộc h�?p cử tri hàng năm hoặc các cuộc h�?p hàng năm của BHXHVN với
ngư�?i dân vì BHXHVN đã có một hệ thống giải quyết khiếu nại từ cấp huyện lên đến trung
ương rồi. Các trung tâm giải quyết khiếu nại cấp huyện cũng thực hiện tập huấn và hướng
dẫn v�? cơ chế khiếu nại, tố cáo cho cán bộ xã, trưởng thôn và những ngư�?i liên quan khác để
h�? có thể đi�?u hành các cuộc h�?p hàng năm của BHXHVN với ngư�?i dân.

Hội Phụ nữ có thể được đưa vào bộ máy thực hiện dự án, đặc biệt là bộ phận huy động sự
tham gia và vào cơ chế giải quyết khiếu nại, tố cáo. Cần nỗ lực bố tri�? địa điểm và th�?i gian
phù hợp cho phụ nữ, các hoạt động khuyến khích bổ sung cũng có thể cần để tối đa sự tham
gia của phụ nữ. �?ể hop với các nhóm DTTS, cần xác định các cá nhân gi�?i tiếng DTTS, có
thể làm phiên dịch và tóm tắt lại dự án dể hiểu, rõ ràng.

Theo dõi và đánh giá: Cần theo dõi một số chỉ số, như số thẻ ASXH tích hợp đã cấp cho
ngư�?i dân tộc thiểu số và ngư�?i nghèo, số lần đi khám bệnh của ngư�?i dân tộc thiểu số và
ngư�?i nghèo và số đối tượng là DTTS, ngư�?i nghèo tham gia tập huấn v�? cách sử dụng thẻ
ASXH tích hợp, cách đ�?c thẻ và theo dõi chi trả.




                                                                                          10
I. Mô tả dự án


Mục tiêu phát triển của dự án (PDO) là nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng cung cấp
dịch vụ khách hàng của BHXHVN, tăng cư�?ng phối hợp thực hiện an sinh xã hội giữa
BHXHVN và một số cơ quan. Dự án bao gồm 3 hợp phần như sau:

Hợp phần 1 – Hỗ trợ cải cách hành chính và thực hiện chương trình hiện đại hóa
             BHXHVN (Ngân sách dự kiến là 8 triệu USD)

Hợp phần này sẽ hỗ trợ tư vấn và nâng cao năng lực giúp BHXHVN thực hiện cải cách hành
chính nhằm đơn giản hóa quy trình nghiệp vụ, qua đó nâng cao hiệu quả dịch vụ. Mục tiêu
cuối cùng là giảm bớt gánh nặng v�? thủ tục cho các doanh nghiệp, cơ sở y tế và cá nhân tham
gia như mục tiêu mà chính phủ đã đ�? ra. �?ơn giản hóa, đổi mới quy trình nghiệp vụ, trong đó
tập trung vào tự động hóa, là thành phần cơ bản trong chương trình hiện đại hóa. Qua đó sẽ
tạo sự thuận tiện cho khách hàng, nâng cao giá trị của BHXHVN đối với những ngư�?i tham
gia, doanh nghiệp, nhà cung cấp dịch vụ; nâng cao hiệu quả giao dịch và ra quyết định. �?ể
thực thi tốt quy trình nghiệp vụ được đổi mới, cần thực hiện đổi mới công tác nhân sự và
nâng cao năng lực. Cuối cùng, hợp phần này cũng hỗ trợ BHXHVN chuẩn bị đổi mới hệ
thống để có thể trao đổi dữ liệu với các cơ quan khác, cụ thể là Bộ L�?TBXH và Tổng cục
Thuế.

Hợp phần 2 – Xây dựng hệ thống thẻ an sinh xã hội tích hợp (90 triệu USD)

BHXHVN sẽ được hỗ trợ xây dựng một hệ thống thẻ an sinh xã hội tích hợp (thẻ ASXH tích
hợp) có thể sử dụng không chỉ trong hệ thống BHXHVN mà còn cả Bộ L�?TBXH, các cơ sở
y tế và khách hàng cá nhân nhằm thực hiện dịch vụ an sinh xã hội một cách đồng bộ, tiết
kiệm, thuận tiện. Các chức năng của hệ thống thẻ ASXH tích hợp gồm có: (i) xác định đối
tượng và hỗ trợ sử dụng dịch vụ y tế; (ii) xác định và chi trả bảo hiểm y tế, lương hưu và các
chế độ bảo hiểm xã hội ngắn hạn do BHXHVN quản lý; và (iii) xác định và chi trả chế độ
bảo trợ xã hội do Bộ L�?TBXH quản lý, kể cả chế độ ngư�?i có công và chế độ ngư�?i tàn tật.1
Hợp phần này sẽ gồm 4 tiểu hợp phần như sau: (i) đánh giá yêu cầu nghiệp vụ; (ii) xác định
các tiêu chuẩn thiết kế hệ thống thẻ ASXH tích hợp, trong đó có tiếp thu các cách làm tốt trên
thế giới; (iii) thử nghiệm, sản xuất và nhân rộng thẻ ASXH tích hợp: dự án sẽ tài trợ sản xuất
thẻ và mua sắm hệ thống hạ tầng (máy đ�?c thẻ, máy quét). Quy mô hợp phần sẽ phụ thuộc
vào đơn giá và các chức năng muốn có trên thẻ; và (iv) tập huấn nhân viên, hỗ trợ kỹ thuật
nhằm đảm bảo hệ thống hoạt động trơn tru cùng với hệ thống nghiệp vụ của BHXHVN đồng
th�?i ngăn ngừa đủ mức các cuộc tấn công mạng vào hệ thống BHXHVN.

Nhằm khuyến khích nhân rộng, hợp phần này sẽ đưa ra một chỉ số Giải ngân thể hiện tiến độ
mở rộng hệ thống thẻ ASXH tích hợp (ví dụ số thẻ đã cấp, số tỉnh đạt mức tham gia tối thiểu,
hay tỉ lệ các nhà cung cấp dịch vụ sử dụng hạ tầng thẻ).

Hợp phần 3 – Quản lý dự án (ngân sách 2 triệu USD)

BHXHVN là chủ dự án và sẽ thành lập một BQL dự án chịu trách nhiệm đi�?u hành các hoạt
động hàng ngày của dự án. Hợp phần quản lý dự án bao gồm:



1
    BHXHVN cho biết mô hình thẻ tích hợp đang sử dụng tại �?ài Loan (Trung Quốc) phù hợp với Việt Nam.

                                                                                                        11
�?ối tượng hưởng lợi dự án gồm: (a) ngư�?i sử dụng hệ thống BHXHVN và Bộ L�?TBXH, kể
cả đối tượng đóng góp vào chương trình bảo hiểm xã hội và đối tượng hưởng chế độ bảo
hiểm xã hội và bảo trợ xã hội hiện nay; các doanh nghiệp thực hiện đóng góp cho ngư�?i lao
động; (b) các nhà cung cấp dịch vụ trong hệ thống của BHXHVN và Bộ L�?TBXH, trong đó
bao gồm các sở, văn phòng chi nhánh trong mạng lưới của Bộ L�?TBXH và BHXHVN, các
nhà cung cấp dịch vụ thực hiện giao dịch thư�?ng xuyên với các văn phòng chi nhánh nêu trên
(bao gồm các cơ sở y tế khi cung cấp dịch vụ y tế và xử lý các khoản thanh toán) và các nhà
thầu thuê ngoài như chi nhánh bưu điện (thực hiện chi trả giúp BHXHVN và Bộ L�?TBXH).

II. Mô tả quá trình tham vấn tại địa phương

             2.1. Phương pháp tham vấn

Nhóm nghiên cứu thực địa gồm hai cán bộ , một trưởng nhóm và một thành viên, thực hiện
công việc này. Các công cụ nghiên cứu định ti�?nh như thảo luận nhóm, ph�?ng vấn sâu, ghi
chép, chụp ảnh và quan sát từ bên ngoài đã được áp dụng trong quá trình tham vấn.

      Thảo luận nhóm: Mỗi nhóm thảo luận thư�?ng có 6-8 ngư�?i tham gia do địa phương
       giới thiệu và m�?i tham gia theo đ�? nghị của nhóm nghiên cứu. Trong quá trình thiết
       lập các nhóm ph�?ng vấn ,nhóm nghiên cứu đã chú ý đến thu thập số liệu theo giới.
       Các cộng tác viên địa phương thư�?ng làtrưởng thôn, ngư�?i nắm rõ cộng đồng nơi
       mình ở. Các nhóm nghiên cứu đã lựa ch�?n các nhóm thảo luận khác nhau để tìm hiểu
       các loại tác động khác nhau lên đối tượng, trong đó bao gồm cả nhân viên y tế, cán bộ
       bảo hiểm xã hội, những ngư�?i sử dụng hệ thống của BHXHVN và Bộ L�?TBXH, gồm
       cả các đối tượng thuộc nhóm nghèo/cận nghèo và đại diện nhóm dân tộc thiểu số (ảnh
       1 và 2).

      Ph�?ng vấn sâu: Nhóm nghiên cứu cũng thực hiện ph�?ng vấn sâu. Các cộng tác viên
       tham gia ph�?ng vấn sâu có thể được lựa ch�?n trong số những ngư�?i tham gia thảo
       luận nhóm (ví dụ những ngư�?i có ý kiến đáng quan tâm). Cũng có thể cộng tác viên
       địa phương giới thiệu ngư�?i tham gia ph�?ng vấn sâu sau khi đã được nghiên cứu viên
       giải thích cặn kẽ mục đi�?ch nghiên cứu.

         Ảnh 1: Thảo luận với nhóm phụ nữ tại bản Thác Tặng, xã Cao Bồ, huyện Vị
                                    Xuyên, Hà Giang




                                                                                         12
       Ảnh 2: Thảo luận nhóm nam giới tại bản Thác Tậu, xã Cao Bồ, huyện Vị Xuyên,
                                        Hà Giang




             2.2. Ch�?n địa điểm và thông tin v�? ngư�?i tham gia ph�?ng vấn

Thông tin v�? ngư�?i tham gia ph�?ng vấn

Khảo sát được thực hiện tại Hà Giang và Quảng Nam nơi có tỉ lệ dân tộc thiểu số cao (xem
Bảng 3, phần Phụ lục). Tại mỗi tỉnh ch�?n ra hai huyện/thị và trong mỗi huyện/thị ch�?n ra một
xã. Nhóm nghiên cứu đã thực hiện các cuộc h�?p lấy ý kiến tại cấp tỉnh, huyện, và xã và thảo
luận nhóm với cán bộ bảo hiểm xã hội và bảo trợ xã hội. Nhóm nghiên cứu đã thực hiện tổng
cộng 12 cuộc h�?p và thảo luận nhóm tại Hà Giang, 10 cuộc h�?p và thảo luận nhóm tại Quảng
Nam với 79 ngư�?i tham gia. Thành phần ngư�?i tham gia gồm:

      Cán bộ quản lý bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo trợ xã hội: �?ây là nhóm thuộc
       cơ quan bảo hiểm xã hội cấp tỉnh và huyện, sở L�?TBXH và phòng L�?TBXH và cán
       bộ xã (lãnh đạo UBND, cán bộ lao động xã hội, cán bộ y tế xã, lãnh đạo các tổ chức
       quần chúng). Những đối tượng này tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào công tác
       quản lý bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo trợ xã hội.

                                                                                         13
      �?ối tượng sử dụng dịch vụ: Nhóm này bao gồm đối tượng nghèo, cận nghèo tại địa
       bàn thực hiện dự án. Nhóm dân tộc thiểu số gồm Tày, Dao (Hà Giang), Cơ-tu (Quảng
       Nam). Thông thư�?ng ngư�?i dân tộc thiểu số là ngư�?i nghèo hoặc cận sống tại khu
       vực khó khăn và trình độ h�?c vấn thấp

                        Bảng 1: Thành phần ngư�?i tham gia ph�?ng vấn

    Bên liên quan             Tổ chức                             Ngư�?i dân
                                Bảo    Lao
                         Tổng  hiểm    động                                     Thiếu
         �?ịa bàn          số   xã hội xã hội    Tổng    Nam      Nữ     Kinh     số     Nghèo
Quảng Nam                  8                     22     12       6               4
�?ối tượng trả l�?i cấp
tỉnh
 Dong Giang                2      1       1
Song Con/ Dong
Giang                       2                    14      8        6       0       `4
 Dai Loc                    2     1       1
Dai Hung/ Dai Loc           2                     8       4      4        1       7
Hà Giang                   16                    33      17      16              33        7
�?ối tượng trả l�?i cấp
tỉnh                       4      1       3
Huyện Vị Xuyên
district                   4      2       2
Xã Cao Bồ (Vị
Xuyên)                     3          3          19       9      10               19      5
Huyện Quản Bạ              3      1       1
Xã Thanh Văn (Quản
Bạ)                        2          2          14       8       6               14      2


              2.3. Một số đặc điểm các nhóm dân tộc thiểu số tại địa bàn đi�?u tra

Ngư�?i Tày: �?ơn vị xã hội của ngư�?i Tày là bản, đứng đầu là trưởng bản nam giới và có uy
tín. Tài sản của ngư�?i Tày được chia thành tài sản chung của bản và tài sản riêng của hộ gia
đình. Sở hữu chung gồm có đất đai, rừng, sông suối, tài nguyên thiên nhiên trong bản. Ngoài
ra còn có đư�?ng, cầu, nơi th�? cúng. Tài sản riêng gồm đất sản xuất do từng hộ gia đình sở
hữu, canh tác và khai phá. Ngoài ra còn có nhà cửa, nông sản, đồ vật trong nhà, sản phẩm thủ
công và các đồ vật do hộ gia đình làm ra. Mỗi bản có qui định riêng v�? bảo vệ rừng, nguồn
nước, đất và các hoạt động sản xuất. Quan hệ xã hội giữa ngư�?i trong h�? và hàng xóm thể
hiện trong m�?i mặt của cuộc sống, kể cả trong hoạt động sản xuất và cuộc sống tâm linh, tín
ngưỡng.

Ngư�?i Nùng: Ngư�?i Nùng có quan hệ gần gũi với ngư�?i Tày và có cấu trúc quan hệ xã hội
và tổ chức bản tương tự. H�? có cùng tiếng nói và thư�?ng sống trong cùng bản với ngư�?i Tày.
Ngư�?i Nùng cũng theo chế độ phụ hệ và chỉ trao tài sản thừa kế cho con trai. Nhà của ngư�?i
Nùng tư�?ng xây bằng đất sét, mái dốc, thư�?ng xây trên n�?n đất phẳng, một số khu vực trong
nhà được xây trên sàn nhô cao lên kh�?i mặt đất. Nhà thư�?ng chia thành hai phần. Một phần là
nơi sinh hoạt, một phần làm nơi làm việc và th�? cúng tổ tiên. Ngư�?i Nùng chủ yếu theo đạo
Phật và chịu ảnh hưởng của đạo Khổng và có tục th�? cúng tổ tiên. H�? biết dệt, làm đồ thủ
công bằng tre, làm ngói lợp nhà hình cong bằng đất sét, làm đồ gỗ, gùi, đồ bằng bạc và làm

                                                                                         14
giấy. Ngư�?i Nùng là sắc dân làm vư�?n và rèn sắt gi�?i nhất Việt Nam. Cũng như ngư�?i Tày,
ngư�?i Nùng có truy�?n thống làm lúa nước lâu đ�?i và có các hệ thống tưới tiêu phát triển.
Ngư�?i Nùng trồng rau, lạc, cây ăn quả, gia vị, và tre và canh tác tại các tri�?n đồi thấp.

Ngư�?i Dao: �?a số ngư�?i Dao theo đạo Lão, một số vẫn giữ cách viết chữ Hán và truy�?n
thống văn hóa Trung Quốc. Cách thức th�? tự tổ tiên của h�? được thể hiện bởi 5 màu sắc. Mai
táng ngư�?i chết vẫn theo phong tục cổ xưa. �?ơn vị xã hội của ngư�?i Dao là bản, do trưởng
bản nam giới đứng đầu. Gia đình theo truy�?n thống phụ hệ, nam giới có ảnh hưởng lớn. Mỗi
bản có quy tắc bảo vệ rừng, tài nguyên thiên nhiên, đất đai và hoạt động sản xuất riêng. Nhà
sàn, trong đó một phần được làm trên cột, một phần được làm trên n�?n đất. Hầu hết ngư�?i
Dao canh tác nh�? theo kiểu phát nương làm rẫy trên các sư�?n đồi. Một số trồng lúa nước.
Lương thực chin hs của h�? là gạo, ngô, rau, măng tre. H�? trồng và bán ngô, đậu, rau, chăn
nuôi trâu, bò, lợn, gà để bán. Nhi�?u hộ gia đình có kĩ năng rèn, dệt, làm đồ vàng, bạc và làm
giấy gi�?i. Các sản phẩm thủ công được bán ở chợ, phụ thêm vào thu nhập của gia đình.

Ngư�?i Cơ Tu: Theo �?i�?u tra dân số 2009, tại Việt Nam có 61.588 ngư�?i Cơ Tu sinh sống tại
38/63 tỉnh/thành. Hầu hết ngư�?i Cơ Tu (74,1%) sống tại Quảng Nam (45.715 people) và
Thừa Thiên Huế (14.629 tương đương 23,8%).

Tại Quảng Nam, hầu hết ngư�?i Cơ Tu sống tại Tây Giang (chiếm 90% tổng số ngư�?i cơ Tu
tại huyện Tây Giang), �?ông Giang (73,23% tổng số ngư�?i Cơ Tu tại huyện �?ông Giang) và
Nam Giang (50% tổng số ngư�?i Cơ Tu tại huyện Nam Giang).

Tiếng Cơ Tu thuộc hệ Môn – Khme, dùng chữ cái la-tinh mới có gần đây. Hoạt động sinh kế
chính là trồng tr�?t trên đất cao nguyên và chỉ làm một mùa mỗi năm. Ngư�?i Cơ Tu chăn nuôi
trâu, lợn, dê và gà. Ngoài ra, ngư�?i cơ Tu cũng khai thác lâm sản (không phải gỗ) và đây
cũng là một nguồn thực phẩm và thu nhập chính của h�?.

Nhà Gươi là nơi sinh hoạt chung của cả làng. 80% làng tại �?ông Giang và Nam Giang và
90% làng tại Tây Giang có nhà Gươi.

Quan hệ trong cộng đồng của ngư�?i Cơ Tu rất gần gũi. Làng được quản lý tách r�?i kh�?i
phong tục. Ngư�?i đứng đầu là già làng, một ngư�?i được m�?i ngư�?i trong làng kình tr�?ng.
Hiện có 383 ngư�?i có uy ti�?n tại Quảng Nam, được dân làng tôn tr�?ng, trong đó 362 ngư�?i là
già làng, trưởng làng hoặc chủ gia đình lớn. Chỉ có một ngư�?i là thầy mo và 20 thuộc các
nhóm khác.2 Ngư�?i Cơ Tu th�? Giàng, có các điệu nhảy thể hiện sự tôn sùng của mình. Lễ
đâm trâu là ngày hội lớn nhất của ngư�?i Cơ Tu.

III. Kết quả nghiên cứu chính

                 3.1. Thực trạng công tác bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo trợ xã hội
                 tại Hà Giang và Quảng Nam

3.1.1. Xác định đối tượng sử dụng dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và trợ cấp xã hội:

Bảo hiểm Xã hội Việt Nam chịu trách nhiệm quản lý hệ thống bảo hiểm xã hội (BHXH) và y
tế (BHYT). Có hai nhóm đối tượng chính sử dụng dịch vụ BHXH, bao gồm nhóm BHXH bắt
buộc và nhóm BHXH tự nguyện. Ngư�?i sử dụng dịch vụ BHYT rất đa dạng, bao gồm nhóm

2
    http://www.quangnam.gov.vn/CMSPages/BaiViet/Default.aspx?IDBaiViet=15704

                                                                                          15
ngư�?i được chủ sử dụng lao động cùng ngư�?i lao động đóng góp phí BHYT, nhóm mua
BHYT tự nguyện hoàn toàn bằng kinh phí của h�? và nhóm thuộc đối tượng bảo trợ xã hội
được ngân sách nhà nước tài trợ hoàn toàn hoặc một phần phí BHYT. Bộ L�?TBXH và các cơ
quan L�?TBXH địa phương chịu trách nhiệm quản lý hệ thống bảo trợ xã hội.

Việc tích hợp thẻ ASXH cho những ngư�?i đồng th�?i được hưởng chế độ BHYT và trợ cấp xã
hội được tài trợ toàn phần hoặc một phần từ ngân sách nhà nước phức tạp hơn nhi�?u so với
các đối tượng không thuộc diện bảo trợ xã hội. Hầu hết những ngư�?i đồng th�?i được hưởng
chế độ BHYT và trợ cấp xã hội là ngư�?i dân tộc thiểu số, ngư�?i nghèo hoặc cận nghèo, hàng
năm có thể biến động. Sau đây mô tả thực trạng công tác xác định đối tượng, chi trả, truy�?n
thông và cơ chế khiếu nại tố cáo đối với nhóm sử dụng dịch vụ BHYT là đối tượng đồng th�?i
được hưởng chế độ bảo trợ xã hội được tài trợ toàn phần hoặc một phần từ ngân sách nhà
nước.

�?ối với các đối tượng bảo hiểm y tế đồng th�?i là đối tượng bảo trợ xã hội, việc xác định đối
tượng được thực hiện ở cấp xã, do cán bộ lao động và xã hội của xã phụ trách. Mỗi xã chỉ có
một cán bộ phụ trách lao động và xã hội. Bên cạnh các nhiệm vụ khác, cán bộ phụ trách lao
động và xã hội chịu trách nhiệm thu thập dữ liệu v�? các hộ gia đình thuộc đối tượng được
hưởng BTXH, bao gồm các hộ nghèo/dân tộc thiểu số, ngư�?i có công và khuyết tật... từ các
thôn/bản để chuẩn bị báo cáo gửi huyện. Không có cán bộ chuyên trách v�? bảo hiểm xã hội/y
tế ở cấp xã. Thông tin v�? các đối tượng hưởng trợ cấp bảo hiểm xã hội/y tế được cơ quan
BHXH cấp huyện thu thập. Riêng đối với các đối tượng đồng th�?i được hưởng chế độ BHYT
và trợ cấp xã hội, thông tin v�? các đối tượng này được BHXH huyện lấy từ UBND huyện,
thông qua các phòng L�?TBXH huyện. Do khối lượng công việc của các cán bộ phụ trách vấn
đ�? lao động và xã hội cấp xã quá nặng, đôi khi xảy ra sự chậm trễ trong việc cập nhật thông
tin và báo cáo.

Các phòng L�?TBXH/phòng Bảo trợ XH huyện lập danh sách đối tượng hưởng trợ cấp xã hội
và cung cấp cho Kho bạc Nhà nước, Bảo hiểm Xã hội và Bưu điện huyện. Các cơ quan
BHXH huyện chịu trách nhiệm cấp thẻ bảo hiểm xã hội/y tế dựa trên danh sách đối tượng
khách hàng đóng bảo hiểm y tế/xã hội do BHXH huyện lập và danh sách đối tượng đồng
th�?i được hưởng BHYT và trợ cấp xã hội được UBND huyện phê duyệt. Trong năm 2016,
BHXH tỉnh Hà Giang đã tiến hành khảo sát hộ gia đình để thu thập dữ liệu v�? tất cả các hộ
gia đình, thành viên hộ gia đình và tình trạng bảo hiểm y tế từ tất cả các thôn.

Chi trả trợ cấp xã hội, BHXH và BHYT:

Bưu điện Huyện chi trả các khoản trợ cấp xã hội cho ngư�?i hưởng lợi tại trụ sở xã từ ngày 5
đến ngày 18 hàng tháng. Ngư�?i hưởng chế độ có thể nhận các khoản trợ cấp xã hội vào tháng
sau đó nếu chưa kịp lĩnh trong th�?i gian Bưu điện Huyện chi trả theo lịch. V�? chi trả lương
hưu, chỉ 500 trong số 5.700 ngư�?i nghỉ hưu ở Hà Giang dùng thẻ ATM để nhận ti�?n chi trả.
Tất cả ngư�?i sử dụng dịch vụ bảo hiểm xã hội (40.000 ngư�?i) ở Hà Giang đã nhận bảo hiểm
xã hội bằng ti�?n mặt qua bưu điện. Tuy nhiên, tại huyện Vị Xuyên, 100% cán bộ công chức
đã sử dụng thẻ thông minh để nhận chi trả.

�?ể nhận trợ cấp xã hội, ngư�?i hưởng chế độ phải xuất trình Hộ khẩu và CMT. Dựa trên danh
sách những ngư�?i thuộc đối tưởng bảo trợ xã hội do Phòng L�?TBXH huyện cung cấp, các
nhân viên bưu điện sẽ chi trả cho ngư�?i hưởng chế độ. Các nhân viên chi trả phải ký Sổ Theo
dõi Lĩnh ti�?n Trợ cấp Xã hội của ngư�?i hưởng chế độ để h�? theo dõi việc lĩnh ti�?n (Ảnh 3).

                       Ảnh 3: Sổ Theo dõi Lĩnh ti�?n Trợ cấp Xã hội

                                                                                         16
Thành viên của các hộ gia đình nghèo, cận nghèo, dân tộc thiểu số và trẻ em dưới sáu tuổi
được nhận thẻ bảo hiểm y tế do ngân sách nhà nước tài trợ toàn phần hoặc một phần (cho các
hộ cận nghèo) từ UBND xã (Ảnh 4). Với thẻ bảo hiểm y tế, ngư�?i dùng có thể nhận các dịch
vụ chăm sóc sức kh�?e từ bệnh viện hoặc trung tâm y tế xã được tài trợ toàn phần hoặc một
phần chi phí của dịch vụ chăm sóc y tế tùy thuộc vào mức bảo hiểm y tế. Ngoài ra, thành viên
các hộ gia đình nghèo và dân tộc thiểu số sẽ được hoàn trả chi phi�? đi lại từ nơi cư trú của h�?
đến bệnh viện. Yêu cầu phải xuất trình các giấy t�? hỗ trợ ngoài thẻ bảo hiểm y tế (CMT hoặc
giấy t�? có ảnh cá nhân) để nhận các dịch vụ chăm sóc y tế được tài trợ nhằm chứng minh h�?
đúng là chủ thẻ bảo hiểm y tế. Yêu cầu này đôi khi gây khó khăn cho chủ thẻ bảo hiểm y tế
trong việc nhận dịch vụ chăm sóc y tế nếu dữ liệu cá nhân trong thẻ bảo hiểm y tế không
thống nhất với CMT của h�?. Trong một số trư�?ng hợp, chủ thẻ bảo hiểm y tế phải tự thanh
toán các chi phi�? chăm sóc y tế rồi yêu cầu hoàn ti�?n sau.

                               Ảnh 4: Thẻ Bảo hiểm Y tế




Một cán bộ quản lý BHXH hoặc lao động-xã hội đã chia sẻ rằng ở xã Thanh Vân, huyện
Quản Bạ, năm 2015 có hơn 10 thẻ bảo hiểm y tế bị trùng, một số trư�?ng hợp bị lỗi v�? thông
tin trên thẻ bảo hiểm y tế và thẻ bị mất/ rách. �?ể được cấp thẻ/sổ mới thay thế, ngư�?i sử dụng
dịch vụ bảo hiểm y tế và bảo trợ xã hội phải trả khoảng một hơn hai nghìn đồng cho thẻ/sổ bị
mất/rách. Mất ít nhất một tuần để nhận được thẻ/sổ thay thế. Thẻ/sổ thay thế chỉ được bàn
giao cho ngư�?i được cấp lại vào ngày đầu tiên của tháng.

Truy�?n thông và xử lý tranh chấp:


                                                                                            17
Việc truy�?n thông v�? các chi�?nh sách liên quan đến bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội
được thực hiện thông qua các cộng tác viên bảo trợ xã hội ở các thôn và trưởng thôn trong
cộng đồng thiểu số. Qua thảo luận nhóm tập trung tại xã Thanh Vân, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà
Giang, một phụ nữ, vốn là cộng tác viên bảo trợ xã hội của thôn đã thể hiện nhận thức tốt v�?
các chính sách liên quan đến bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội và cách dùng trợ cấp xã
hội hỗ trợ giáo dục/thai sản đúng mục tiêu. Chị đã bị mất vị trí cộng tác viên bảo trợ xã hội
thôn do sự thay đổi trong chính sách của dự án SASSP, đó là sử dụng trưởng thôn làm cộng
tác viên bảo trợ xã hội của thôn, thay vì các trưởng hội phụ nữ thôn như trước đây. Việc
truy�?n thông v�? BHYT còn yếu kém trong một số trư�?ng hợp, ví dụ như ở huyện �?ông
Giang, tỉnh Quảng Nam. Với kiến thức yếu kém v�? cách dùng BHYT để nhận các dịch vụ
chăm sóc y tế, nhi�?u ngư�?i dân tộc thiểu số đã gặp khó khăn trong việc nhận các dịch vụ
chăm sóc y tế, đặc biệt khi cần chuyển viện.

Tất cả những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn ở Hà Giang đ�?u đồng ý v�? vai trò quan tr�?ng nhất
của các cộng tác viên bảo trợ xã hội thôn và trưởng thôn trong việc thực hiện tuyên truy�?n v�?
các chi�?nh sách liên quan đến bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội. Vai trò quan tr�?ng thứ
hai dành cho ngư�?i đứng đầu các tổ chức quần chúng, như bi�? thư chi bộ đảng, trưởng hội phụ
nữ, đoàn thanh niên... Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn nữ ở xã Thanh Vân thích được tuyên
truy�?n từ cán bộ phụ trách của hội phụ nữ hơn.

Một số ngư�?i tham gia ph�?ng vấn ở Hà Giang thể hiện sự không hài lòng v�? danh sách hộ gia
đình nghèo năm 2015, 2016 ở thôn của h�?. H�? phàn nàn với trưởng thôn và không đồng ý với
sự giải thích của trưởng thôn. Tuy nhiên, h�? nói rằng h�? không dám khiếu nại xa hơn. Từ các
thảo luận nhóm tập trung ở các thôn đã tham gia ph�?ng vấn tại Hà Giang và Quảng Nam, hầu
hết những ngư�?i được h�?i chia sẻ rằng để gửi khiếu nại, trước hết, h�? sẽ gửi đến trưởng thôn,
sau đó đến ngư�?i có uy tín cao trong thôn, tiếp theo là ngư�?i đứng đầu các tổ chức quần
chúng của xã. Như đã nêu trên, một số ngư�?i tham gia ph�?ng vấn là nữ thích gửi khiếu nại
đến cán bộ phụ trách của hội phụ nữ thôn hơn.

Xác nhận và giám sát quá trình chi trả:

Việc chi trả trợ cấp bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội có thể được chính những ngư�?i sử
dụng dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội xác nhận thể hiện quả chữ ký ở sổ bảo
hiểm xã hội và bảo trợ xã hội của h�? (Ảnh 5). Hồ sơ chữ ký của ngư�?i sử dụng dịch vụ bảo
hiểm xã hội và bảo trợ xã hội nhận chi trả qua bưu điện hoặc các ngân hàng thương mại
huyện được dùng (trong trư�?ng hợp sử dụng thẻ ATM) để đối chiếu với BHXH huyện hoặc
các cơ quan L�?TBXH huyện. Kho bạc Nhà nước huyện chịu trách nhiệm chuyển ti�?n cho
bưu điện huyện để chi trả theo đ�? xuất từ cơ quan L�?TBXH và kiểm soát việc sử dụng các
khoản ngân sách đã phân bổ.

                              Ảnh 5: Hồ sơ xác minh chi trả




                                                                                          18
Quản lý dữ liệu:

�?ối với cả hai hệ thống bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội, cơ sở dữ liệu v�? ngư�?i dùng
dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội và quản lý cơ sở dữ liệu là rất quan tr�?ng. Cả
BHXHVN và Bộ L�?TBXH đã cố gắng phát triển cơ sở dữ liệu điện tử v�? ngư�?i sử dụng dịch
vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội và quản lý cơ sở dữ liệu. �?ối với hệ thống bảo hiểm
xã hội/y tế, có nhi�?u phần m�?m được dùng để quản lý BHXH như: phần m�?m quản lý doanh
thu, phần m�?m quản lý ngư�?i dùng bảo hiểm y tế, phần m�?m quản lý thông tin xác minh y tế,
phần m�?m kế toán, phần m�?m quản lý ngư�?i dùng bảo hiểm xã hội... Các cơ quan L�?TBXH
đã ứng dụng phần m�?m cho kế toán thanh toán trợ cấp xã hội. Hà Giang và Quảng Nam là hai
trong bốn tỉnh tham gia dự án SASSP do Ngân hàng Thế giới tài trợ. Do đó, có một hệ thống
thông tin quản lý để quản lý thông tin xác định đối tượng và chi trả cho ngư�?i hưởng trợ cấp
xã hội tại Hà Giang và Quảng Nam. Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn là cán bộ quản lý
L�?TBXH từ Hà Giang đã chia sẻ quan điểm rằng việc có thể bổ sụng thêm dữ liệu v�? ngư�?i
dùng bảo hiểm xã hội và y tế vào hệ thống thông tin quản lý của dự án SASSP. Tuy nhiên,
ngư�?i tham gia ph�?ng vấn từ BHXH Hà Giang cho rằng khó có thể tích hợp phần m�?m đang
dùng của BHXH và Bộ L�?TBXH để phát triển một phần m�?m quản lý hệ thống thẻ ASXH
tích hợp.

3.1.2. Các vấn đ�? trong hệ thống BHXH/BHYT và BTXH hiện hành

Thông tin v�? ngư�?i sử dụng dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội không nhất
quán, có các trư�?ng hợp trùng và b�? sót trong cung cấp bảo hiểm y tế và bảo trợ xã hội
cho các đối tượng trong diện được hưởng BHYT và TCXH.

Hầu hết những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn từ các cơ quan BHXH tỉnh và huyện chia sẻ rằng
đã xảy ra nhi�?u vấn đ�? trong việc xác định đối tượng và chi trả vì lý do văn hóa và nhận thức
v�? các chính sách bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội hiện tại của ngư�?i dân địa phương.
Thông tin v�? ngư�?i dùng dịch vụ bảo hiểm y tế và bảo trợ xã hội không thống nhất trong một
số trư�?ng hợp vì một số ngư�?i đã đổi tên hoặc ngày sinh tùy tiện khi khai dữ liệu cá nhân để
làm sổ bảo hiểm xã hội hoặc thẻ bảo hiểm y tế. Do đó, thông tin trên sổ hoặc thẻ có thể không
thống nhất với thông tin trên CMT hoặc sổ hộ khẩu của h�?. Không nhi�?u ngư�?i có nhận thức
cao v�? sự cần thiết phải có thông tin nhất quán trong thẻ bảo hiểm y tế với các giấy t�? cá nhân
khác, do đó, i�?t ngư�?i kiểm tra thông tin khi nhận thẻ BHYT. Hầu hết các trư�?ng hợp không
thống nhất được phát hiện khi h�? dùng thẻ để thanh toán các dịch vụ y tế. Trong nhi�?u trư�?ng
hợp, ngư�?i dùng bảo hiểm y tế có thông tin không thống nhất không nhận được thẻ thay thế
kịp th�?i vì thẻ thay thế chỉ được cấp vào ngày đầu tiên của tháng. Do đó, nhi�?u ngư�?i gặp khó


                                                                                            19
khăn trong việc có ti�?n để trả viện phí cho các dịch vụ y tế trong các lần khám y tế của h�?
hoặc lấy lại ti�?n mà h�? đã tự chi trả cho các dịch vụ y tế (Hộp 1).

     Hộp 1. Các vấn đ�? nảy sinh do tình trạng không nhất quán trong thông tin dữ liệu cá nhân
                               giữa thẻ BHYT và các giấy t�? khác

    Một ngư�?i tham gia ph�?ng vấn (ngư�?i Dao dân tộc thiểu số), là một thương binh đến từ thôn
    Má Hồng, xã Thanh Vân, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang chia sẻ rằng ông đã phải đợi ba
    năm để nhận thẻ BHYT thay thế vì sự không thống nhất trong thông tin dữ liệu cá nhân giữa
    thẻ BHYT và CMT. Trong ba năm đó, ông đã phải tự chi trả các chi phí y tế và đến gi�? vẫn
    chưa được hoàn trả.

Một nghiên cứu do Ngân hàng Thế giới tiến hành với BHXH đã phát hiện có ít nhất 55% các
hoạt động nghiệp vụ của BHXH hoàn toàn mang tính thủ công, chỉ khoảng 12% các quy trình
được tự động hóa hoàn toàn.3 Tỷ lệ thủ công cao trong việc xác định và quản đối tượng
hưởng bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội đã khiến quá trình kiểm tra thông tin v�? ngư�?i
hưởng bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội gặp khó khăn, gây ra các trư�?ng hợp trùng lặp
và b�? sót.

Vấn đ�? sử dụng thẻ giấy:

Hầu hết những ngư�?i được h�?i chia sẻ rằng h�? để sổ Trợ cấp xã hội cho Hộ nghèo/Dân tộc
thiểu số, sổ Bảo hiểm xã hội và thẻ bảo hiểm y tế của h�? ở nhà. Một số chia sẻ rằng h�? ghim
thẻ bảo hiểm y tế vào sổ y bạ để dễ tìm và giữ tốt hơn. Tuy nhiên, nhi�?u công chức được
ph�?ng vấn cho rằng một số ngư�?i đã để mất hoặc làm rách sổ trợ cấp xã hội hoặc thẻ bảo
hiểm y tế. �?i�?u này xảy ra nhi�?u hơn đối với những ngư�?i hay phải đi làm xa nhà. Sổ trợ cấp
xã hội hoặc thẻ bảo hiểm y tế bị mất hoặc rách được thay thế hoặc cấp mới, nhưng có thể
khiến ngư�?i dùng gặp khó khăn trong việc nhận thanh toán kịp th�?i, đặc biệt là thanh toán
cho các dịch vụ y tế trong các lần khám bệnh. Sổ trợ cấp xã hội hoặc thẻ bảo hiểm y tế bị mất
có thể được tìm thấy sau khi được cấp lại. Số thẻ/sổ cấp lại không trùng với sổ/thẻ cũ, nên
nhi�?u khi chủ thẻ/số có thể bị nhầm lẫn khi đem thẻ đi khám/chữa bệnh.

Thẻ giấy không cung cấp nhận dạng có thể kiểm chứng (và được báo cáo là có thể bị những
ngư�?i không được bảo hiểm mượn thẻ đem đi sử dụng gian lận), được đổi thẻ hàng năm, và
không có cách nào đ�?c chúng ở dạng điện tử để tạo đi�?u kiện cho việc kiểm chứng các giao
dịch.

�?ôi khi thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên ngành:

Thông tin v�? ngư�?i dùng dịch vụ bảo hiểm y tế thuộc đối tượng được hưởng bảo trợ xã hội
được cập nhật tại cấp xã. Cán bộ phụ trách các vấn đ�? lao động và xã hội của xã phụ trách
việc thu thập và báo cáo thông tin. Các cơ quan bảo hiểm xã hội huyện phải hợp tác với các
cơ quan L�?TBXH huyện trong việc nhận thông tin v�? ngư�?i dùng dịch vụ bảo hiểm y tế
thuộc đối tượng được hưởng bảo trợ xã hội từ cấp xã. Do đó, những ngư�?i tham gia ph�?ng
vấn từ các cơ quan của cả bảo hiểm xã hội/y tế và L�?TBXH ở tất cả các cấp đ�?u đ�? cập đến
nhu cầu hợp tác giữa hai ngành trong việc quản lý đối tượng sử dụng dịch vụ bảo hiểm xã
hội/y tế và bảo trợ xã hội. Tuy nhiên, đôi khi còn thiếu sự phối hợp mạnh mẽ giữa các cơ
quan của hai ngành này. Ví dụ, gần đây có hai cuộc khảo sát được thực hiện ở cấp hộ gia
đình: một v�? hộ nghèo do các cơ quan L�?TBXH thực hiện và một v�? tình trạng bảo hiểm y tế

3



                                                                                            20
của hộ gia đình do BHXH thực hiện năm 2015/2016, đã tạo gánh nặng cho cán bộ xã theo
một số cán bộ xã phàn nàn. Nếu hai cuộc đi�?u tra này được kết hợp thành một để thu thập tất
cả các thông tin hộ gia đình cho cả bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội thì sẽ có một cơ sở
dữ liệu toàn diện v�? đối tượng bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội được tích hợp. Phần lớn
các phần m�?m hiện dùng không mang tính mở, không dễ dàng để ngư�?i dùng hoặc ngư�?i
quản trị thêm/đi�?u chỉnh dữ liệu để phù hợp hơn với đi�?u kiện của địa phương.

Nhận thức được tầm quan tr�?ng của việc hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan BHXH và
L�?TBXH trong việc quản lý bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội, một giải pháp v�? quản lý
bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội tích hợp đã được đưa vào trong Kế hoạch Cải cách
Hành chính của BHXHVN 2016-2020. Tuy nhiên, một số ngư�?i được h�?i chia sẻ rằng không
có cơ chế rõ ràng cho sự hợp tác như vậy, gây khó khăn cho cả hai cơ quan trong việc hợp
tác, đặc biệt là các cán bộ phụ trách vấn đ�? lao động và xã hội của xã trong việc thực hiện các
nhiệm vụ liên quan đến bảo hiểm y tế/xã hội.

Cơ sở hạ tầng tin h�?c cho quản lý bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội còn yếu kém:

Cơ sở hạ tầng tin h�?c cho quản lý bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội ở một số xã rất hạn
chế. Ví dụ, ở xã Cao Bồ, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang, chỉ có bảy máy tính cho bảy đơn vị
của xã. Do đó, cán bộ phụ trách các vấn đ�? lao động và xã hội của xã phải dùng chung máy
tính với các cán bộ khác trong đơn vị. Máy tính dự kiến sẽ được trang bị cho các xã thuộc dự
án SASSP chưa được cấp.

Vấn đ�? chi trả qua bưu điện:

Chi trả qua bưu điện đã giúp cải thiện việc chi trả đủ và đúng mục tiêu, cũng như cải thiện
khối lượng công việc cho cán bộ BHXH/bảo trợ xã hội. Nhi�?u cán bộ BHXH và cán bộ lao
động và xã hội đã đ�? cập v�? khả năng cải thiện tính minh bạch và chống tham nhũng trong hệ
thống chi trả BHXH/bảo trợ xã hội là những tác động tích cực của việc chi trả qua bưu điện.
Tuy nhiên, một bất lợi v�? chi trả qua bưu điện mà một số ngư�?i tham gia ph�?ng vấn chia sẻ là
các cán bộ bưu điện không thể trả l�?i ngay lập tức cho ngư�?i dùng dịch vụ bảo trợ xã hội
những câu h�?i v�? chính sách bảo trợ xã hội. Một số ngư�?i tham gia ph�?ng vấn nhận thấy việc
chi trả qua bưu điện kém thuận tiện vì h�? phải đi đến trung tâm xã, trong khi số ti�?n trợ cấp
nhận được quá nh�? để h�? đi quãng đư�?ng dài như vậy và chỉ chủ hộ gia đình mới có thể nhận
chi trả. Nếu chủ hộ muốn ủy quy�?n cho các thành viên khác trong gia đình nhận chi trả, h�?
phải làm giấy ủy quy�?n. Vì vậy, một số hộ gia đình đã không nhận chi trả hàng tháng, dồn lại
vài tháng lĩnh một lần. Sự chậm trễ trong việc nhận chi trả của ngư�?i dùng hưởng bảo trợ xã
hội đã gây khó khăn cho các cơ quan Lao động và xã hội trong việc quyết toán sổ sách kế
toán của h�?.

Tiếp cận thông tin hạn chế v�? các chính sách bảo hiểm xã hội:

Nhi�?u ngư�?i tham gia ph�?ng vấn ở Quảng Nam và Hà Giang phàn nàn v�? hạn chế trong việc
tiếp cận thông tin v�? các chính sách bảo hiểm xã hội. Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn nữ ở
thôn Má Hồng, xã Thanh Vân, tỉnh Hà Giang, nói rằng h�? không biết UBND xã xác định hộ
nghèo trong thôn theo cách nào. H�? thấy việc xác định hộ nghèo không công bằng.

Nhi�?u ngư�?i tham gia ph�?ng vấn ở Quảng Nam chia sẻ h�? không biết có thể nhận hỗ trợ từ
ngân sách nhà nước bao nhiêu phần trăm cho các chi phi�? y tế để thanh toán dịch vụ y tế sử
dụng thẻ bảo hiểm y tế trong các lần khám bệnh. Do đó, h�? không biết nhân viên y tế có tuân
thủ đúng các chi�?nh sách v�? bảo hiểm y tế hay không.

                                                                                            21
              3.2. Tác động có thể xảy ra của dự án Hiện đại hóa hệ thống BHXH

Dựa trên phân tích các mục tiêu và phạm vi của dự án hiện đại hóa BHXH được đ�? xuất và từ
kết quả thảo luận với một số cán bộ quản lý bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội và ngư�?i
dùng các dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội, nhóm nghiên cứu đã phát hiện
những tác động ti�?m năng sau đây của dự án:

3.2.1. Tác động tích cực

      Giảm th�?i gian và công sức cho ngư�?i dùng dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo
       trợ xã hội:

Tất cả những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn đ�?u hoan nghênh việc tích hợp các dịch vụ bảo hiểm
xã hội/y tế và bảo trợ xã hội, do h�? nhận thức sẽ giúp tiết kiệm đáng kể th�?i gian và nỗ lực
trong tiếp cận các dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội so với khi cung cấp dịch vụ
riêng rẽ. Hiện tại, các hộ nghèo hoặc dân tộc thiểu số ở Hà Giang và Quảng Nam phải đi đến
trung tâm xã để nhận chi trả trợ cấp bảo trợ xã hội qua bưu điện vào các ngày nhất định. Việc
xếp hàng để nhận thanh toán có thể rất dài. Do đó, những ngư�?i hưởng bảo trợ xã hội là dân
tộc thiểu số (sống xa trung tâm xã) cũng có thể mất khá nhi�?u th�?i gian và nỗ lực để nhận
thanh toán. Với trợ cấp giáo dục, ở một số xã, những ngư�?i hưởng bảo trợ xã hội có thể phải
đến trư�?ng của con cái h�? để nhận trợ cấp vì nhi�?u trư�?ng có thể yêu cầu nhân viên bưu điện
dùng trư�?ng h�?c làm địa điểm chi trả trợ cấp giáo dục để nhà trư�?ng có thể thu lại được ti�?n
sách vở mà trư�?ng đã mua và chuyển cho h�?c sinh.

�?ể được hoàn trả chi phi�? đi lại đến các bệnh viện/cơ sở y tế hoặc chi phí khám chữa bệnh mà
ngư�?i dùng bảo hiểm y tế đã tự chi trả trong trư�?ng hợp bị mất thẻ bảo hiểm y tế, ngư�?i dùng
bảo hiểm y tế phải đến phòng y tế huyện hoặc trung tâm y tế của xã vào những ngày nhất
định để nhận thanh toán. Việc tích hợp các dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội sẽ
giúp ngư�?i dùng dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội tiết kiệm th�?i gian và công
sức để nhận được các dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội vì h�? sẽ được chi trả
toàn bộ từ một nhà cung cấp dịch vụ chi trả thay vì một số như hiện nay.

      Cải thiện quy trình quản lý dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và trợ giúp xã hội:

Vì dự án Hiện đại hóa BHXH sẽ hỗ trợ phát triển mô hình nghiệp vụ/chuyển giao trong tương
lai của BHXH, quy trình quản lý các dịch vụ công và dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế sẽ được
cải thiện nh�? quy trình nghiệp vụ sẽ trở nên đơn giản và minh bạch hơn để cân bằng tốt các
dịch vụ thuê ngoài và tự làm, kết hợp các dịch vụ khách hàng sử dụng con ngư�?i và tự động
hóa/trực tuyến.

Nh�? tích hợp các dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và TGXH, những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn là
đại diện đến từ các cơ quan quản lý bảo hiểm xã hội/y tế và TGXH đã chia sẻ kỳ v�?ng v�? sự
cải thiện đáng kể trong công việc của h�?, đặc biệt là ở cấp xã. Với sự phát triển của hệ thống
xác định đối tượng, chi trả và quản lý điện tử và tích hợp, khối lượng công việc của cán bộ
lao động và xã hội xã dự kiến sẽ giảm đáng kể. Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn là các cán
bộ quản lý ngành cho rằng việc sử dụng thẻ ASXH tích hợp sẽ giúp giảm chi phí tài chính và
nhân lực cho việc quản lý công tác bảo hiểm xã hội/y tế và trợ giúp XH nh�? giảm sự chồng
chéo giữa các cơ quan quản lý bảo hiểm xã hội/y tế và trợ giúp XH và giảm các lỗi mắc phải
liên quan đến thông tin v�? ngư�?i dùng dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội. Phần

                                                                                           22
m�?m an sinh xã hội tích hợp hy v�?ng sẽ giúp thúc đẩy việc quản lý thông tin nhất quán hơn
với thông tin cập nhật và theo dõi tốt hơn, sẽ dẫn đến giảm sự trùng lặp và b�? sót đối tượng.
Thẻ điện tử tích hợp sẽ cung cấp danh tính có thể kiểm chứng, tạo đi�?u kiện kiểm chứng các
giao dịch dễ dàng hơn vì thẻ sẽ được đ�?c ở dạng điện tử.

      Tăng cư�?ng phối hợp giữa các ngành và các cấp địa phương:

Hệ thống ASXH tích hợp sẽ không thể phát triển nếu không có sự phối hợp và hợp tác chặt
chẽ giữa các cơ quan BHXH và L�?TBXH Huyện. Như đã nêu trên, những ngư�?i tham gia
ph�?ng vấn từ các cơ quan BHXH và L�?TBXH ở tất cả các cấp đã khẳng định nhu cầu hợp
tác giữa hai ngành. Thông qua phối hợp làm việc trên một hệ thống ASXH tích hợp, khả năng
phối hợp giữa các cơ quan BHXH và L�?TBXH ở tất cả các cấp được kỳ v�?ng sẽ hình thành
và phát triển.

      Cải thiện tính minh bạch và tăng cư�?ng chống tham nhũng:

Dự án Hiện đại hóa BHXH sẽ hỗ trợ phát triển khung thể chế và pháp lý để chia sẻ thông tin
giữa các cơ sở dữ liệu và cơ quan và để tổng hợp và quản lý thông tin. Việc này bao gồm xây
dựng các quy định v�? quản lý và sử dụng dữ liệu, bao gồm cơ quan hoặc bên thứ ba nào chịu
trách nhiệm, trách nhiệm của các doanh nghiệp và cá nhân tham gia, vv... Việc cải thiện chia
sẻ thông tin cùng với các quy tắc, vai trò và trách nhiệm trong việc cập nhật, phê chuẩn và
chia sẻ thông tin rõ ràng hơn sẽ giúp tăng cư�?ng tính minh bạch, góp phần giảm tham nhũng
trong các ngành này.

Cải thiện tính minh bạch và tăng cư�?ng chống tham nhũng là tác động ti�?m năng của việc sử
dụng thẻ bảo hiểm xã hội tích hợp được hầu hết những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn từ các cơ
quan quản lý bảo hiểm xã hội/y tế và trợ giúp XH của huyện đ�? cập đến. Theo h�?, cải thiện
khả năng truy cập công khai thông tin v�? danh sách những ngư�?i hưởng chính sách bảo hiểm
xã hội/y tế và trợ giúp XH và thông tin v�? chi trả sẽ giúp quá trình xác định đối tượng bảo
hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội trở nên minh bạch và công bằng hơn. Việc dùng thẻ ASXH
tích hợp và thông minh có thể giúp ngăn chặn "danh sách ma các đối tượng nhận trợ giúp
XH�?, đẩy mạnh chống tham nhũng nh�? quá trình kiểm chứng điện tử để xác định đối tượng
và chi trả tích hợp. Hiện tại, ngoài 4 tỉnh tham gia dự án SASSP, do dùng thẻ giấy và sổ theo
quy trình kiểm chứng thủ công, rất khó tìm ra các trư�?ng hợp trùng, b�? sót hoặc sai tên khi
cấp thẻ bảo hiểm y tế và sổ bảo trợ xã hội. Do đó, các cán bộ lao động và xã hội có thể thêm
"tên ma" vào danh sách chính thức ngư�?i hưởng chính sách trợ giúp XH.

Tác động cải thiện tính minh bạch và chống tham nhũng còn được tăng cư�?ng hơn nữa khi
ngày càng nhi�?u ngư�?i, kể cả những ngư�?i dân tộc thiểu số, có điện thoại di động thông minh
và có khả năng truy cập Facebook. Một số thanh niên và trưởng thôn ở năm làng được viếng
thăm tại Hà Giang và Quảng Nam có điện thoại di động thông minh và địa chỉ Facebook.
Nếu danh sách những ngư�?i hưởng bảo hiểm y tế và bảo trợ xã hội tài trợ từ ngân sách nhà
nước được đưa trực tuyến, ngư�?i có điện thoại thông minh có thể truy cập vào danh sách và
thông tin v�? các chính sách bảo hiểm xã hội dễ dàng hơn (Hộp 2). Các công chức chuyên
trách sẽ cẩn tr�?ng hơn trong việc chuẩn bị hoặc phê duyệt danh sách ngư�?i hưởng bảo hiểm y
tế và bảo trợ xã hội được tài trợ từ ngân sách nhà nước vì tính minh bạch được cải thiện trong
việc quy trình xác định đối tượng và chi trả cho ngư�?i hưởng chế độ.


                                                                                           23
              Hộp 2. Dễ dàng truy cập thông tin hơn với điện thoại thông minh

Trưởng thôn Thác Tăng, xã Cao Bồ, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang có điện thoại thông
minh và tài khoản facebook. Ông cho biết nhóm có thể xem trình diễn của h�? ở lễ hội "�?ại
�?oàn Kết" (ngày 18 tháng 11 năm 2016) qua facebook. Ông đã biết v�? chính sách bảo trợ xã
hội từ các khóa đào tạo dự án SASSP cũng như từ internet. Ông nói rằng nhi�?u thanh niên
ngư�?i Dao ở thôn của ông có điện thoại thông minh. Nếu danh sách những ngư�?i hưởng bảo
hiểm y tế và bảo trợ xã hội được công bố trực tuyến, h�? sẽ biết tốt hơn v�? công việc bảo hiểm
xã hội ở xã.


3.2.2. Các quan ngại, nhu cầu và kỳ v�?ng của các đối tượng hưởng lợi ti�?m năng

Nói v�? thẻ ASXH tích hợp, các quan chức tham gia ph�?ng vấn bày t�? một số quan ngại liên
quan đến việc quản lý dữ liệu, quản trị và phối hợp giữa BHXH và Bộ L�?TBXH ở các cấp
khác nhau.

    Rủi ro vĩ mô và tác động bên ngoài:

Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn lo ngại v�? sự phối hợp hạn chế giữa các bộ, ngành liên
quan; và các yếu tố ảnh hưởng từ các ngành khác ngoài tầm kiểm soát của BHXHVN. Sự
phát triển nhanh của CNTT có thể làm cho các mục tiêu và biện pháp ban đầu trở nên lỗi
th�?i, chúng cần thay đổi phù hợp với những phát triển mới trong quá trình thực hiện. H�? cũng
lo ngại v�? những thay đổi trong các chi�?nh sách vĩ mô liên quan đến bảo hiểm xã hội và y tế
và bảo trợ xã hội cấp quốc gia.

      Rủi ro vi mô tại BHXHVN:
Theo các cán bộ BHXHVN, các chính sách v�? bảo hiểm xã hội và y tế thư�?ng xuyên thay đổi
trong khi đó sự phối hợp giữa các cơ quan BHXH, L�?TBXH và y tế lại yếu. Nếu sự phối hợp
giữa các bộ phận quản lý nghiệp vụ và các bộ phận thực hiện chính sách không hiệu quả thì
sẽ khó sửa đổi và cập nhật kịp th�?i các ứng dụng CNTT liên quan. Th�?i gian chậm trễ giữa
thực thi chính sách và ứng dụng CNTT tại BHXHVN sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến lợi ích của
các tổ chức và cá nhân hưởng chi�?nh sách. Ngoài ra, năng lực thực hiện của các tổ chức và cá
nhân liên quan chưa đạt để đáp ứng các mục tiêu. Các đơn vị và cá nhân có kỹ năng CNTT
kém sẽ gặp khó khăn trong công việc, và cơ chế truy�?n thông mới có thể gây ra các nút thắt
trong quá trình thực hiện nghiệp vụ của h�?. Sự thành công của Chương trình phụ thuộc nhi�?u
vào khả năng tiếp cận các dịch vụ công hiện đại của các bên liên quan, bao gồm những ngư�?i
hưởng lợi dân tộc thiểu số. Các chi nhánh BHXHVN và ngư�?i hưởng lợi ở vùng sâu vùng xa
với khả năng tiếp cận hạn chế các dịch vụ trực tuyến v�? bảo hiểm xã hội và y tế mà BHXH
cung cấp có thể phải đối mặt với vấn đ�? bất bình đẳng, trong một chừng mực nào đó sẽ gây
trở ngại cho việc mở rộng tác động của Chương trình.

      Khó khăn trong quản lý dữ liệu:

Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn đặc biệt lo ngại v�? việc tạo một cơ sở dữ liệu tin cậy cho
các hoạt động của ICS từ đầu. H�? tin rằng việc thu thập dữ liệu, cập nhật và sửa đổi sẽ là một
quá trình mất nhi�?u th�?i gian và tốn kém. Nó đòi h�?i sự hợp nhất hiệu quả giữa hai cơ sở dữ
liệu hiện có mà BHXHVN và Bộ L�?TBXH quản lý. Hiện tại chưa có cơ sở dữ liệu tích hợp
giữa các ngành này và mỗi cơ quan, BHXH, Bộ L�?TBXH và Bộ TC lại có các chức năng,

                                                                                           24
quy trình quản lý khác nhau, dẫn đến khó khăn trong thiết lập một cơ sở dữ liệu tích hợp cho
quản lý BHXH/BHYT và TGXH.

Như đã nêu trên, có những quan điểm khác nhau v�? khả năng sáp nhập hai cơ sở dữ liệu hiện
có mà BHXHVN và Bộ L�?TBXH quản lý. Lý do của quan điểm hỗ trợ việc sáp nhập hai cơ
sở dữ liệu hiện có mà BHXH và Bộ L�?TBXH quản lý là phần m�?m mà BHXHVN và Bộ
L�?TBXH dùng để quản lý dữ liệu đã tuân thủ các chuẩn quốc tế tạo cơ hội cho việc đi�?u
chỉnh. Tuy nhiên, vẫn có quan điểm tiêu cực v�? việc hợp nhất. Vì vậy, khó khăn trong việc
quản lý dữ liệu là làm thế nào để sáp nhập hiệu quả hai cơ sở dữ liệu hiện có mà BHXHVN
và Bộ L�?TBXH đang quản lý.

Cần tổ chức thêm một vài khảo sát và phân tích dữ liệu thấu đáo để chuẩn hóa thông tin và
cập nhật những thay đổi v�? thông tin và lợi ích của ngư�?i hưởng chế độ, đặc biệt là những
thay đổi xảy ra hàng năm. Ở một số vùng dân tộc thiểu số, chẳng hạn với ngư�?i H'mông, phụ
nữ có thể đổi h�? sau khi lập gia đình, một số h�? có thể có tên g�?i khác nhau, chẳng hạn h�?
Dương có thể g�?i là h�? Giang và h�? �?ậu với h�? �?ỗ là một. Ở một số vùng, nhi�?u ngư�?i dân
tộc thiểu số bị mù chữ hoặc khả năng đ�?c viết hạn chế, các giáo viên và trưởng bản đi đăng
ký khai sinh và đi�?n các giấy t�? đăng ký khác cho h�?, dẫn đến sai sót trong giấy khai sinh và
các giấy t�? đăng ký. �?i�?u này có thể dẫn đến sự bất tiện cho các đối tượng hưởng chế độ
ngư�?i dân tộc thiểu số khi sử dụng dịch vụ y tế và nhận các lợi ích bảo trợ xã hội. Do đó,
những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn cho rằng cần có hướng dẫn và quy định rõ ràng v�? quy trình
thực hiện, bao gồm quy định v�? thể chế, thu thập và quản lý dữ liệu, vai trò và trách nhiệm
của các bên liên quan, cách ủy quy�?n v�? thông tin cá nhân (chẳng hạn quy định sử dụng
thông tin trên CMT, không phải trên sổ hộ khẩu) cần được giải thích rõ ràng. Một số ngư�?i
băn khoăn v�? việc hợp nhất các tài liệu xác minh, nghĩa là liệu có phải dùng cả thẻ nhựa và
bản sao giấy chữ ký của ngư�?i đã nhận chi trả để lưu chiểu hay không. H�? cũng muốn được
hướng dẫn thêm v�? cấp nào được phép nhập, chỉnh sửa và cập nhật dữ liệu cũng như phát
hành thẻ nhằm đảm bảo bí mật, sự an toàn và thuận tiện cho tất cả các bên liên quan.

      Phối hợp

Các đối tượng tham gia ph�?ng vấn là cán bộ BHXH và L�?TBXH bày t�? lo ngại v�? kế hoạch
hợp nhất cơ sở dữ liệu liên quan của BHXHVN và Bộ L�?TBXH, hiện có chức năng khác
nhau và dữ liệu thu thập dựa trên các nguồn thông tin khác nhau (một bên dựa vào thông tin
CMT, một bên dựa vào sổ hộ khẩu). Theo h�?, cần quan tâm đúng mức đến cấp tiếp cận khác
nhau của hai hệ thống: BHXHVN chỉ tiếp cận đến cấp huyện trong khi Bộ L�?TBXH đến cấp
xã. H�? bày t�? hy v�?ng có sự phân chia rõ ràng v�? vai trò và trách nhiệm trong quá trình thực
hiện. �?i�?u này cần được giải thích rõ ràng ngay từ đầu. Cán bộ lao động xã hội cấp xã lo ngại
dự án có thể khiến h�? phải gánh vác khối lượng công việc nhi�?u hơn trong khi không được
bồi dưỡng thêm, đặc biệt liên quan đến việc xác định và quản lý các đối tượng hưởng chế độ,
đến quá trình khiếu nại, tổ cáo, cập nhật thay đổi v�? đối tượng hưởng chế độ và lợi i�?ch để
tránh chậm chi trả và thất thoát vốn. Cần có sự phối hợp với các dự án liên quan hiện có,
chẳng hạn như dự án SASSP, để tăng cư�?ng hiệu lực tổng hợp và tiết kiệm nguồn lực.

      Quản trị hệ thống

Quản lý hành chính: Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn bày t�? sự cần thiết có những thủ tục
và quy trình mới và rõ ràng để thiết lập hệ thống thẻ ASXH tích hợp. H�? băn khoăn không
biết liệu có phải duy trì đồng th�?i hệ thống quản lý bằng báo cáo giấy và hệ thống quản lý
qua mạng điện tử hay không, ví dụ để phê duyệt chế độ có cần in ra giấy các tài liệu để kiểm
tra hay chỉ cần kiểm tra trên các tệp chuyển qua mạng. Cách làm hiện nay được cho là phi�?n

                                                                                          25
hà và mất th�?i gian. Nếu vẫn phải in ra giấy thì hê thống dùng thẻ ASXH tích hợp có thể sẽ
tốn kém và mất th�?i gian hơn. Còn có ý kiến cho rằng sẽ rất lãng phí khi dùng thẻ từ vì sự
biến động trong danh sách hộ nghèo và nhữngngư�?i hưởng trợ cấp xã hội và BHYT. Trong
trư�?ng hợp kết nối với hệ thống ATM, Agribank là nhà cung cấp duy nhất tại nhi�?u vùng sâu
vùng xa nơi nhi�?u nhóm dân tộc thiểu số sinh sống. Ở nhi�?u vùng, chỉ có một máy nằm ở
trung tâm huyện, rất xa đối tượng hưởng lợi. Các cán bộ lao động xã lo ngại rằng nếu máy
đ�?c không đặt tại UBND xã, h�? không thể theo dõi các chi tiết thanh toán để phản hồi thắc
mắc của ngư�?i hưởng lợi như làm với thẻ giấy hiện tại.

      Lo ngại của những ngư�?i hưởng lợi dân tộc thiểu số ti�?m năng:

Ngư�?i dùng dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội có thể gặp khó khăn trong việc
dùng thẻ/sổ bảo hiểm xã hội/y tế và trợ giúp XH được tích hợp thông minh: Hầu hết những
ngư�?i tham gia ph�?ng vấn tại các thôn ở Hà Giang và Quảng Nam chưa bao gi�? nhìn thấy thẻ
thông minh trước đó. Do vậy, h�? không thể sử dụng thẻ thông minh để nhận thanh toán nếu
không được huấn luyện cẩn thận và hiệu quả. Những ngư�?i nhận bảo trợ xã hội và bảo hiểm
y tế được tài trợ từ ngân sách nhà nước, thư�?ng là nghèo hoặc dân tộc thiểu số, sống ở vùng
sâu vùng xa. Phần lớn h�? có trình độ h�?c vấn thấp hoặc bị rào cản ngôn ngữ trong giao tiếp.
�?ây có thể là trở ngại để h�? nhận chuyển giao kiến thức v�? sử dụng thẻ tích hợp thông minh.
Nhi�?u ngư�?i có công với cách mạng, ngư�?i v�? hưu và ngư�?i hưởng bảo trợ xã hội ở các vùng
dân tộc thiểu số có thể chưa thích tiếp cận trên giấy ở giai đoạn ban đầu, do đó có thể mất
nhi�?u th�?i gian để thay đổi nhận thức và thói quen của h�?.

Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn là dân tộc thiểu số lo ngại v�? việc cấp thẻ tạm th�?i dùng
trong các trư�?ng hợp y tế khẩn cấp khi mất và thông tin sai lạc v�? ngư�?i hưởng lợi. H�? đ�?
nghị quan tâm đúng mức đến vấn đ�? ủy quy�?n, chẳng hạn ngư�?i giám hộ của trẻ, ngư�?i cao
tuổi khuyết tật nặng và bệnh tâm thần nghiêm tr�?ng không thể tự dùng thẻ. Cần cho phép linh
hoạt ngư�?i được uỷ quy�?n, không nhất thiết là chủ hộ. H�? cũng nêu khả năng lạm dụng ủy
quy�?n sử dụng thẻ làm thế chấp cho các khoản vay không hợp lệ. H�? cũng thăm dò khả năng
kết nối với hệ thống ATM, sau đó nhấn mạnh sự cần thiết phải giải quyết một số vấn đ�? liên
quan đến hoạt động của hệ thống ATM, chẳng hạn sự tin cậy, bảo mật và vị trí máy (một số
ngư�?i hưởng lợi ti�?m năng có thể phải đi tới 30km để đến trung tâm huyện)..

Những ngư�?i hưởng chế độ bảo trợ xã hội và bảo hiểm y tế có thể gặp khó khăn trong việc
nhận chi trả qua ATM vì quên mật khẩu thẻ. Nếu h�? ghi mật khẩu vào giấy hay sổ, việc bảo
mật có thể bị xâm phạm. Những khó khăn trong việc dùng thẻ bảo hiểm xã hội/y tế và trợ
giúp tích hợp thông minh có thể khiến ngư�?i dùng dịch vụ bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã
hội muốn quay v�? thực tế hiện nay: nhận thanh toán qua bưu điện tại các trung tâm xã.

Vấn đ�? tài chính: Những ngư�?i hưởng chế độ bảo hiểm y tế và bảo trợ xã hội sẽ gặp khó
khăn trong việc nhận thẻ tích hợp thông minh thay thế trong trư�?ng hợp bị mất vì phí nhận
thẻ cấp lại có thể cao hơn h�? tưởng tượng. H�? muốn tìm hiểu v�? chi phí sản xuất và tái sản
xuất thẻ thông minh. H�? thảo luận nhi�?u v�? vấn đ�? liệu có nên phạt mất thẻ điện tử hay
không, nếu có, việc phạt có ý nghĩa gì và mức phạt là bao nhiêu. Những lo ngại này liên quan
đến nhu cầu ti�?m năng của h�? trong việc thư�?ng xuyên cập nhật và sửa đổi các thông tin cá
nhân và hộ gia đình cũng như thực hành không an toàn v�? lưu giữ thẻ, đặc biệt ở các vùng
dân tộc thiểu số. Hầu hết những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn chia sẻ rằng h�? sẵn sàng trả
20.000 đồng để nhận thẻ thay thế cho thẻ bị mất, một số nhóm phản hồi khác sẵn sàng trả
50.000 đồng nhưng không cao hơn.



                                                                                         26
Truy�?n thông: Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn lo ngại v�? hiệu quả truy�?n thông, bao gồm
tư vấn thư�?ng xuyên và đào tạo sử dụng với những ngư�?i hưởng lợi ti�?m năng là dân tộc
thiểu số. Những vấn đ�? mà ngư�?i tham gia ph�?ng vấn lo ngại rất cụ thể, chẳng hạn làm thế
nào để dùng thẻ nhận các dịch vụ BHXH/BHYT và bảo trợ xã hội, cách xin cấp lại thẻ thay
thế trong trư�?ng hợp mất thẻ, chi phí cập nhật và tái xuất thẻ, cách giám sát việc chi trả... Các
trình diễn hoặc đào tạo v�? sử dụng thẻ ASXH tích hợp được tổ chức cho ngư�?i dùng thẻ bảo
hiểm y tế và bảo trợ xã hội, tạo đi�?u kiện để h�? sử dụng thẻ tích hợp thông minh. Tuy nhiên,
nên tư vấn và tập huấn cho các trưởng thôn và đại diện các tổ chức đoàn thể trước khi tập
huấn cho các đối tượng hưởng chế độ. Ngoài ra, việc những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn nữ từ
xã Thanh Vân, huyện Quản Bạ, Hà Giang đã không hài lòng với danh sách các hộ nghèo năm
2015 cho thấy h�? không hiểu thấu đáo các tiêu chi�? ch�?n hộ nghèo đa chi�?u khác đáng kể so
với các tiêu chi�? nghèo đơn thuần. Truy�?n thông kém v�? nghèo đa chi�?u, gây ra các tranh chấp
và khiếu nại hiện nay theo phát hiện từ nghiên cứu thực địa, có thể làm chậm trễ việc xác
định đối tượng hưởng BHYT và bảo trợ xã hội, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện của dự án đ�?
xuất. Do đó, cần bổ sung truy�?n thông v�? nghèo đa chi�?u vào nội dung truy�?n thông.

Lựa ch�?n phương pháp trình diễn hoặc đào tạo phù hợp rất quan tr�?ng. Những ngư�?i tham
gia ph�?ng vấn chia sẻ rằng có nhi�?u sự kiện truy�?n thống trong cộng đồng các dân tộc thiểu
số, chẳng hạn lễ hội "�?âm trâu�? của ngư�?i Cơ Tu, "hát C�?i" của ngư�?i Dao... Hầu hết những
ngư�?i dân tộc thiểu số kể cả từ vùng sâu vùng xa đ�?u sẽ đến tham dự sự kiện. Do vậy, có thể
coi những sự kiện đó là cơ hội để gặp ngư�?i từ các vùng xa xôi hẻo lánh. Tuy nhiên, những
ngư�?i tham gia ph�?ng vấn lo ngại liệu những sự kiện đó có phù hợp để tổ chức các hoạt động
truy�?n thông/đào tạo v�? dùng thẻ ASXH tích hợp hay không vì bản chất kỹ thuật của thẻ.
Việc phát hành t�? rơi có thể không phải là cách hiệu quả vì rào cản ngôn ngữ giữa các nhóm
dân tộc thiểu số ở vùng sâu vùng xa.

�?ào tạo giảng viên để giảng viên chuyển giao kiến thức sử dụng thẻ ASXH tích hợp cho
ngư�?i dùng BHXH/BHYT và bảo trợ xã hội có thể phù hợp hơn. Tất cả những ngư�?i tham
gia ph�?ng vấn từ Hà Giang đồng ý vai trò quan tr�?ng nhất là của các cộng tác viên bảo trợ xã
hội thôn và trưởng thôn trong việc thực hiện tuyên truy�?n v�? các chính sách liên quan đến bảo
hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội. Vai trò quan tr�?ng thứ hai là trưởng các tổ chức quần
chúng, như bi�? thư đảng ủy, hội phụ nữ, đoàn thanh niên...

Quản trị hệ thống ASXH tích hợp: Mối quan tâm lớn nhất là v�? vị trí của các điểm chi trả,
máy đ�?c và/hoặc các cơ sở cần thiết khác, và bưu điện và các trung tâm xã được xem là
những địa điểm thuận tiện hơn. Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn đã nêu vấn đ�? cơ quan nào
sẽ chịu trách nhiệm tái sản xuất và tái phát hành thẻ cũng như trách nhiệm và ngân sách để
bảo trì và sửa chữa máy đ�?c, tránh để gián đoạn dịch vụ lâu, đặc biệt đối với bảo hiểm y tế.
H�? cũng lo ngại v�? th�?i gian phát hành thẻ vì hiện tại thẻ giấy được phát hành vào ngày 1 của
tháng trong khi ngư�?i dùng có thể cần sớm hơn sau khi đăng ký. Trong trư�?ng hợp không có
kết nối với hệ thống ATM, cần chú ý phân bổ th�?i gian đủ và linh hoạt để tiến hành chi trả.

Thiết kế thẻ ASXH tích hợp: Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn bày t�? quan ngại v�? loại, khả
năng và nội dung của thẻ ASXH tích hợp, đặc biệt v�? tính minh bạch của thông tin trong thẻ
ASXH tích hợp dùng cho bảo hiểm y tế và lợi ích của bảo trợ xã hội. H�? h�?i v�? chức năng sử
dụng trực tuyến và không kết nối của thẻ ASXH tích hợp. H�? cũng băn khoăn những loại
thông tin cá nhân và hộ gia đình nào sẽ được cung cấp trên thẻ (ví dụ: tên ngư�?i hưởng lợi và
ngày sinh) và trong thẻ (ví dụ các thành viên gia đình, ảnh, ngày sinh, kiểm tra sức kh�?e, tất
cả các lợi ích). H�? đặt câu h�?i liệu thẻ ASXH tích hợp có được kết nối với dịch vụ SMS để
cung cấp thông tin kịp th�?i và minh bạch cho ngư�?i hưởng lợi hay không. H�? cũng lo ngại v�?
nguy cơ sản xuất thẻ giả. Ngoài ra, có thể có sự so sánh giữa những ngư�?i nghỉ hưu, những

                                                                                              27
ngư�?i hưởng lợi bảo hiểm y tế và bảo trợ xã hội nếu thẻ ASXH tích hợp của h�? trông giống
các loại thẻ khác của ngư�?i hưởng lợi.

Khả năng sử dụng trợ cấp bảo trợ xã hội sai mục đích: Như đã đ�? cập ở trên, phần lớn chủ
hộ trong các thôn được viếng thăm là nam giới. Thực tế là nam giới có thể dùng ti�?n cho một
số mục đi�?ch (mua điện thoại di động, tivi...) không cần sự đồng ý của vợ. Những ngư�?i phụ
nữ H'Mông từ thôn Má Hồng, xã Thanh Vân, Hà Giang chia sẻ rằng h�? phải theo chồng kể cả
khi say. Do đó, có thể có trư�?ng hợp sử dụng trợ cấp bảo trợ xã hội sai mục đi�?ch. Việc một số
trư�?ng h�?c tại các xã/huyện được viếng thăm đ�? nghị các cơ quan bưu điện dùng trư�?ng h�?c
của h�? làm điểm chi trả trợ cấp giáo dục có thể cho thấy những ngư�?i quản lý của trư�?ng sợ
cha mẹ h�?c sinh có thể dùng trợ cấp giáo dục cho các mục đi�?ch khác, không phải để hỗ trợ
việc h�?c của con h�?. Việc thanh toán qua ATM sử dụng thẻ tích hợp thông minh có thể khiến
những ngư�?i vợ ở vùng khó khăn khó biết được chồng mình nhận thanh toán bảo trợ xã hội
khi nào (trong trư�?ng hợp thanh toán từ bưu điện thì ngày được xác định). Nhận thanh toán
tại các trung tâm lớn (ví dụ trung tâm huyện) có thể khuyến khích những ngư�?i chồng tiêu
ti�?n, thậm chí để đi uống rượu, thay vì mang v�? nhà cho vợ để chi tiêu đúng mục đi�?ch của hộ
gia đình.

              3.3. Vấn đ�? giới

Dự án này có liên quan đến giới. Phân ti�?ch giới cũng được thực hiện như một phần của báo
cáo đánh giá tác động xã hội. Báo cáo đánh giá tác động xã hội phản ánh những lợi i�?ch mà
thẻ an sinh xã hội ti�?ch hợp có thể mang lại cho phụ nữ khi kiểm soát các lợi i�?ch của hộ gia
đình và cho thấy cần tăng cư�?ng sự tham gia của phụ nữ, đặc biệt là những phụ nữ DTTS,
vào các hoạt động của dự án, như phổ biến thông tin và đào tạo. �?i�?u quan tr�?ng là phải nâng
cao nhận thức cho phụ nữ v�? quy�?n hạn và lợi i�?ch của h�? trong bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y
tế, bảo hiểm thất nghiệp và trợ giúp xã hội, cũng như việc tiếp cận tới hệ thống thẻ ASXH
ti�?ch hợp, các quy�?n của phụ nữ đối với việc tiếp cận hệ thống khiếu nại, tố cáo và cách thức
đưa đơn khiếu nại tới nơi cần thiết. Báo cáo đánh giá tác động xã hội đ�? xuất các hoạt động
sau nhằm thu hẹp khoảng cách giới (i) thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong suốt chu trình
dự án; (ii) tổ chức các hoạt động công bố thông tin dành cho phụ nữ là những ngư�?i sẽ quản
lý và sử dụng thẻ trong gia đình, nhằm tăng khả năng tiếp cận thông tin của phụ nữ và sự
tham gia của h�? vào các hoạt động dự án liên quan; (iii) giảm khối lượng việc nhà của phụ nữ
thông qua việc áp dụng thẻ an sinh hợp nhất với thêm nhi�?u tiện i�?ch; (vi) tập huấn cho cán bộ
địa phương và cán bộ dự án để h�? lưu ý đảm bảo các hoạt động phù hợp v�? văn hoá bản địa
và nhạy cảm giới (v) thúc đẩy sự tham gia của hội phụ nữ cấp thôn xã vào các hoạt động
truy�?n thông, giải quyết khiếu nại và hỗ trợ phù hợp với phụ nữ sử dụng thẻ an sinh hợp nhất.
Trong quá trình theo dõi thực hiện Kế hoạch Phát triển DTTS, các chỉ số quan tr�?ng thể hiện
các hành động thúc đẩy bình đẳng giới sẽ được theo dõi và phản ánh trong các báo cáo theo
dõi.
Trong nhi�?u trư�?ng hợp tại nhi�?u hộ gia đình, nam giới là ngư�?i đến trung tâm xã nhận thanh
toán trợ cấp bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội vì h�? thư�?ng là chủ hộ được ghi trong sổ
hộ khẩu/cư trú. Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn nữ từ Hà Giang, cả nhóm dân tộc thiểu số
ngư�?i Dao và H'Mong, chia sẻ rằng ngư�?i chồng có vị trí lấn át trong nhi�?u hộ gia đình. Có
thể đăng ký ngư�?i nhận ti�?n, không nhất thiết phải là chủ hộ chính thức. Tuy nhiên, phần lớn
những ngư�?i hưởng lợi bảo hiểm xã hội/y tế và trợ giúp là ngư�?i nghèo và dân tộc thiểu số,
sống ở những vùng xa xôi, hẻo lánh. H�? phải mất một chặng đư�?ng dài để đi từ nhà đến trung
tâm xã nhận ti�?n. Hầu hết những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn nữ không có xe máy và không
biết đi xe máy. Vì vậy, thư�?ng nam giới đến trung tâm xã nhận ti�?n thì thuận tiện hơn.


                                                                                           28
    Những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn nữ ở xã Thanh Vân chia sẻ rằng phần lớn những quyết định
    chi tiêu một số ti�?n lớn đ�?u phải được sự đồng ý của hai bên. Tuy nhiên, nam giới có thể có
    một số quyết định v�? việc sử dụng thu nhập hộ gia đình mà không cần sự đồng thuận của
    ngư�?i vợ của h�? vì đa phần ti�?n nằm trong tay h�?, chẳng hạn dùng ti�?n để mua điện thoại di
    động hoặc tivi. Trong một số trư�?ng hợp, trợ cấp giáo dục có thể được sử dụng sai mục đi�?ch,
    không được dùng để mua sách, vở hoặc văn phòng phẩm cho h�?c sinh.

    Một số bất bình đẳng giới tại các thôn nhóm nghiên cứu đã đến phản ánh thực tế là hầu hết
    phụ nữ, những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn, không có điện thoại di động, trong khi chồng h�?
    có. Tuy nhiên, nhi�?u ngư�?i trong số h�? quan tâm đến việc có thẻ tích hợp để có thể sử dụng
    để nhận trợ cấp xã hội và thanh toán các dịch vụ chăm sóc y tế. H�? nghĩ rằng h�? có thể h�?c
    cách dùng thẻ bằng cách xem giới thiệu trên tivi hoặc điện thoại thông minh của ngư�?i chồng
    hay con h�?.

                 3.4. Phân tích các bên liên quan:

    Dưới đây là phân ti�?ch v�? các bên liên quan của dự án Hiện đại hóa BHXH Việt Nam dựa vào
    những kết quả khảo sát v�? thực tiễn công tác BHXH/ BHYT và BTXH, thiết kế dự án, những
    tác động ti�?m năng của dự án và những quan ngại từ phi�?a các bên liên quan.

Các         Những lĩnh vực quan      Những lĩnh vực quan       Những tồn tại      Những hành động
 bên        tâm v�? giải pháp can     ngại v�? các hoạt động    trong cung cấp      được khuyến nghị
 liên         thiệp của dự án              của dự án          dịch vụ BHXH/
quan                                                         BHYT và BTXH
          Cải tổ quy trình kinh Những thay đổi trong         Thiếu hệ thống       �?ưa ra những qui
          doanh trong hệ thống các chi�?nh sách vĩ mô liên ti�?ch hợp cung cấp      định cụ thể v�? vai
Cơ        ASXH                     quan đến bảo hiểm xã      các dịch vụ          trò và trách nhiệm
quan                               hội và y tế ở cấp quốc    BHXH/ BHYT và        của các cơ quan ở
quản      Phát triển khung thể chế gia;                      BTXH;                các cấp khác nhau
lý        và pháp lý v�? chia sẻ                                                   có thẩm quy�?n cập
BHX       thông tin qua các CSDL Sự phối hợp còn hạn chế Nguồn nhân lực           nhật thông tin v�?
H/        và các cơ quan, và v�? giữa các bộ ngành liên       không đủ để cung     ngư�?i sử dụng/ thụ
BHT       hợp nhất và quản lý quan; những yếu tố ảnh         cấp các dịch vụ      hưởng dịch vụ
Y         thông tin.               hưởng từ các lĩnh vực     BHXH/ BHYT và        BHXH/ BHYT và
                                   khác nằm ngoài phạm vi BTXH một cách           BTXH
          Xây dựng và ti�?ch hợp hệ kiểm soát của             hiệu quả             Xây dựng một hệ
          thống Thẻ ASXH sẽ BHXHVN.                                               thống thông tin
.         không chỉ cho BHXHVN                               Các qui trình hoạt   quản lý (MIS) ti�?ch
          sử dụng mà cả Bộ CNTT phát triển thay              động khác nhau       hợp cho cả ngư�?i
          L�?TBXH, các cơ sở y tế đổi nhanh chóng có thể      giữa BHXH/           dùng        BHXH/
          và cá nhân khách hàng    khiến những mục tiêu và BHYT và BTXH.          BHYT và BTXH;
                                   biện pháp ban đầu trở     Hai ngành sở hữu
                                                                                  XD năng lực ứng
          �?ào tạo cán bộ & hỗ trợ nên lỗi th�?i, cần thay đổi hai hệ thống quản
                                                                                  dụng và bảo trì hệ
          kỹ thuật để đảm bảo hệ tương ứng theo những        lý thông tin riêng
                                                                                  thống MIS v�?
          thống thẻ ASXH vận tiến triển mới trong quá        rẽ v�? cung cấp
                                                                                  BHXH/ BHYT và
          hành thông suốt với các trình thực hiện.           dịch vụ BHXH/
                                                                                  BTXH, chi trả
          hệ thống kinh doanh bên                            BHYT và BTXH.
                                                                                  BHXH/ BHYT và
          dưới của BHXHVN & Cán bộ nhân viên không
                                                                                  các cán bộ BTXH.
          đủ để đảm bảo tránh gây được khuyến khi�?ch đầy
          ra những hiểm h�?a ảo đối đủ để xây dựng năng lực
          với các hệ thống của phù hợp.
          BHXHVN


                                                                                                 29
Cán    �?ánh giá yêu cầu công Cán bộ cấp xã có thể               Khối lượng lớn      �?ào tạo cán bộ
bộ     việc nghiệp vụ;            không hiểu mục tiêu và        công việc của cán   L�?XH xã sử dụng
cấp                               hoạt động của dự án do        bộ L�? và XH xã      phần m�?m cập nhật
xã    Xây dựng năng lực cho không được tham gia                có thể khiến h�?     thông tin v�? ngư�?i
       cán bộ cấp xã để có thể đầy đủ từ đầu;                   b�? sót đối tượng    thụ hưởng dịch vụ
       hướng dẫn ngư�?i dùng Cán bộ xã có thể không              được thụ hưởng      BHXH/ BHYT và
       dịch vụ BHXH/ BHYT có đủ nguồn lực và năng               BTXH,      những    BTXH;
       v�? cách sử dụng thẻ lực hỗ trợ ngư�?i dùng                ngư�?i sống ở
       ASXH tích hợp, cách đ�?c BHXH/           BHYT        và   vùng hẻo lánh,      �?ào tạo cán bộ L�?
       thông tin trên thẻ và BTXH trong xã mình để              hoặc có thể mắc     XH xã v�? cách
       theo dõi việc chi trả để giúp h�? hiểu cách dùng          lỗi khi cập nhật    dùng thẻ ASXH
       đảm bảo ti�?nh b�?n vững thẻ ASXH ti�?ch hợp, cách          thông tin.          ti�?ch hợp, cách đ�?c
       của các kết quả của dự đ�?c thông tin trên thẻ và                             thông tin trên thẻ
       án VSSMP trong dài hạn; cách theo dõi chi trả để                             ASXH tích hợp, và
                                  đảm bảo ti�?nh b�?n vững                            cách theo dõi chi
       Xây dựng năng lực IT để của các kết quả của dự                               trả qua thẻ để h�?
       cập nhật thông tin v�? án VSSMP trong dài                                     hướng dẫn lại cho
       ngư�?i dùng/ thụ hưởng hạn;                                                   các trưởng thôn/
       dịch vụ BHXH/ BHYT Thiếu năng lực để có thể                                  bản.
       và BTXH.                   cập nhật thông tin v�?
                                  ngư�?i dùng dịch vụ
                                  BHXH/        BHYT        và
                                  BTXH.
Ngư�? Ngư�?i dùng BHXH/                                           Tình trạng manh     Chiến lược truy�?n
                                  Thiếu các hoạt động
i      BHYT và BTXH rất truy�?n thông hiệu quả để                mún, trùng chéo     thông hiệu quả &
dùng quan tâm đến cách dùng                                    và b�? sót thông     thiết thực v�? dự án
                                  nâng cao nhận thức cho
BHX thẻ ASXH tích hợp, cách                                     tin nhận diện đối   VSSMP;
                                  công chúng;
H/     đ�?c thông tin trên thẻ và                                tượng thụ hưởng
BHY cách theo dõi chi trả qua Thẻ ASXH ti�?ch hợp khá            và chi trả BHXH/    �?ào tạo/ hướng
T và   thẻ                        mới với hầu hết ngư�?i         BHYT và BTXH.       dẫn cách dùng thẻ
BTX                               dùng BHXH/ BHYT và                                ASXH tích hợp,
H                                 BTXH, do đó hầu hết                               cách đ�?c thông tin
(đại                              m�?i ngư�?i sử dụng quan                            trên thẻ và cách
chu�?ng                            ngại v�? cách dùng, cách                           theo dõi chi trả tới
)                                 đ�?c thông tin trên thẻ và                         ngư�?i dùng
                                  cách theo dõi chi trả qua                         BHXH/ BHYT và
                                  thẻ .                                             BTXH.
Ngư�? Ngư�?i dùng BHXH/ Thẻ ASXH ti�?ch hợp khá                    Thiếu kiến thức     Có nhi�?u ngư�?i
i      BHYT và BTXH là dân mới với hầu hết ngư�?i                v�? cách dùng thẻ    DTTS sử dụng
dùng tộc thiểu số ở cả hai tỉnh dùng BHXH/ BHYT và             ASXH tích hợp,      BHXH/ BHYT và
BHX Hà Giang và Quảng Nam BTXH là DTTS, do đó                   cách đ�?c thông      BTXH không biết
H/     đ�?u ủng hộ việc sử dụng hầu hết ngư�?i sử dụng            tin trên thẻ và     chữ, dự án cần có
BHY thẻ ASXH tích hợp. H�? quan ngại v�? cách dùng,               cách theo dõi chi   chiến lược truy�?n
T và   quan tâm đến cách sử cách đ�?c thông tin trên             trả qua thẻ;        thông phù hợp
BTX dụng, cách đ�?c thông tin thẻ và cách theo dõi chi                               (đơn giản, bằng
                                                                Không biết chữ;
H      trên thẻ, và cách theo dõi trả qua thẻ;                                      tiếng DTTS, phù
(DTT chi trả qua thẻ.                                           Rào cản ngôn        hợp với văn hóa
S)                                Nhi�?u ngư�?i quan ngại         ngữ: dân tộc        riêng, và bằng hình
                                  v�? chi phi�? cấp lại thẻ khi   H’Mong và Dao       ảnh)
                                  bị mất.                       tại Hà Giang và
                                                                dân tộc C�? Tu tại
                                                                Quảng Nam.




                                                                                                    30
Ngư�?     Tương tự như những                              Thiếu kiến thức     Những ngư�?i
i        ngư�?i dùng BHXH/                                v�? cách dùng thẻ    không biết chữ có
dùng    BHYT và BTXH là dân                             ASXH tích hợp,      thể được hàng xóm
BHX      tộc thiểu số, ngư�?i nghèo                       cách đ�?c thông      biết chữ hoặc cán
H/       và cận nghèo cũng hào                           tin trên thẻ và     bộ thôn hỗ trợ;
BHY      hứng với thẻ ASXH tích                          cách theo dõi chi   Có thể minh h�?a
T và     hợp. H�? cũng quan tâm                           trả qua thẻ;        cách sử dụng qua
BTX      đến cách dùng thẻ, cách                                             chương trình trên
                                                         Không biết chữ.
H dễ    đ�?c thông tin trên thẻ và                                           điện thoại thông
bị tổn   cách theo dõi chi trả qua                                           minh, kênh truy�?n
thươ     thẻ.                                                                hình địa phương,
ng                                                                           hoặc các buổi h�?p
khác                                                                         cộng đồng
(ngư�?
i
nghèo
và
cận
nghèo
)




IV. Khuyến nghị

Cần thực hiện một số biện pháp cụ thể để đảm bảo rằng một số nhóm dân tộc thiểu số vùng
sâu vùng xa không bị thiệt thòi trong dự án VSSMP. Kế hoạch Phát triển ngư�?i bản địa và
báo cáo đánh giá xã hội sẽ là công cụ cần phải ban hành nhằm phục vụ mục đi�?ch này.

Các vấn đ�? trong thiết kế chương trình:

Quản lý số liệu: Cần phải có một cơ sở dữ liệu chuẩn hóa ngay từ đầu. Trong khi xây dựng cơ
sở dữ liệu chung cần tận dụng kết quả đi�?u tra mới nhất của BHXHVN và Bộ L�?TBXH
(nghị định 136 và đi�?u tra hộ nghèo). Cần đổi mới quy trình nghiệp vụ bảo hiểm xã hội, bảo
hiểm y tế, bảo trợ xã hội và phải làm rõ mục đi�?ch sử dụng số liệu của các cơ quan thuộc
BHXHVN và Bộ L�?TBXH trước khi tiến hành thiết kế hệ thống thông tin tích hợp. Các cán
bộ đi�?u tra thông tin cá nhân và hộ gia đình cần nắm rõ đặc điểm kinh tế-xã hội và những thói
quen có thể dẫn đến sai lệch thông tin cần thu thập.

Quản lý hành chính: Cần thực hiện phân tích xã hội-chính trị các bên liên quan, phân tích
SWOT và phân tích chi phí/lợi ích. Cần thành lập một ban đi�?u phối cấp huyện bao gồm đại
diện các ngành y tế, lao động, bảo hiểm nhằm đảm bảo thực hiện dự án thành công. Ngoài ra,
cần thư�?ng xuyên tham khảo ý kiến trực tiếp các bên liên quan và ngư�?i sử dụng dịch vụ. �?ể
tăng cư�?ng phối hợp giữa các Bộ/cơ quan liên quan trong hoạch định chính sách và thực hiện
chương trình, nên thành lập ban chỉ đạo chương trình ở cấp quốc gia, dưới sự chủ trì của một
Phó Thủ tướng, với sự tham gia của các đại diện từ các ngành BHXH, L�?TBXH và y tế.

Thiết kế thẻ ASXH tích hợp: Thông tin cá nhân và v�? hộ gia đình trên và trong thẻ có thể bao
gồm h�? tên, ngày tháng năm sinh, các thành viên trong gia đình, ảnh, thông tin khám bênh và
các loại chế độ được hưởng. Thẻ cần có giá trị dài hạn. Ngoài ra, cần tạo tài khoản cá nhân
cho mỗi thẻ để chủ thẻ có thể truy cập thông tin trực tuyến v�? các chế độ như đã thực hiện
trong dự án Tăng cư�?ng Quản trị �?ất đai Việt Nam (VILG). �?ể giúp ngư�?i sử dụng thẻ

                                                                                          31
ASXH tích hợp thuận tiện, ngoài ngư�?i đăng ký chi�?nh, thướng là chủ hộ, được lĩnh trợ cấp xã
hội, ngư�?i thứ hai trong gia đình có thể cũng được đăng ký mã số cá nhân cùng mã số gia
đình để đưa vào thông tin trên thẻ ASXH tích hợp.

�?a dạng sắc tộc tại các địa phương: Loại hình và cách tiếp cận thông tin trong các nhóm dân
tộc thiểu số rất khác nhau tùy thuộc vào trình độ phát triển, khả năng tiếp thu, hoàn cảnh và
kinh nghiệm. Văn hóa và phong tục của mỗi nhóm dân tộc thiểu số cũng khác nhau và ngay
trong nội bộ mỗi nhóm cũng có sự khác nhau. Thiết kế các hoạt động trong dự án VSSMP
cần chú ý đến mức cao nhất các đặc điểm của các nhóm thiểu số vì đa số đối tượng trong địa
bàn dự án là dân tộc thiểu số. Các biện pháp giảm nhẹ tại mỗi tỉnh cũng khác nhau do đặc
điểm văn hóa và phong tục khác nhau. Vì vậy, dự án VSSMP phải đưa ra các biện pháp khác
nhau cho các nhóm để tránh tình trạng không phù hợp.

Các vấn đ�? v�? giới: Cần tăng cư�?ng sự tham gia của nữ giới, nhất là tại các vùng dân tộc
thiểu số, vào các hoạt động dự án như phổ biến thông tin và tập huấn. Cần nâng cao nhận
thức của phụ nữ v�? quy�?n và quy�?n lợi bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp
và bảo trợ xã hội của h�?, và quy�?n truy cập hệ thống khiếu nại tố cáo, cũng như cách thức
khiếu nại khi có vấn đ�? xảy ra. Cần lưu ý rằng, công tác nâng cao nhận thức, nhất là trong
nhóm nữ dân tộc thiểu số, sẽ mất th�?i gian nên cần phải lập kế hoạch, phân chia giai đoạn đi
kèm các mục tiêu ngắn hạn, trung hạn, dài hạn, các bước đi vừa phải, rút kinh nghiệm sau
mỗi giai đoạn. Cần tham khảo ý kiến m�?i nhóm phụ nữ dân tộc thiểu số trong toàn bộ quá
trình thực hiện dự án một cách thiết thực, từ lúc thiết kế cho tới giai đoạn đánh giá để có thể
nắm bắt được và thể hiện ý kiến của h�?. Rủi ro ở đây là có thể sẽ có ít phụ nữ tham gia các
cuộc h�?p. Cần có các biện pháp giúp phụ nữ tiếp cận với thông tin và tăng cư�?ng sự tham gia
của h�? vào dự án VSSMP. Cần chú ý tổ chức các cuộc h�?p theo th�?i gian và địa điểm thích
hợp, kết hợp với các biện pháp khác nhằm khuyến khích sự tham gia của phụ nữ. Các buổi
tập huấn cán bộ địa phương và nhân viên dự án cũng cần chú ý đến phụ nữ.

Các vấn đ�? trong thực hiện chương trình:

Tập huấn: Cần tập huấn đầy đủ cho cán bộ quản lý và đối tượng hưởng lợi. Cụ thể, cần tập
huấn cho cán bộ cấp huyện và xã trước, sau đó những ngư�?i này sẽ thực hiện tập huấn cho
cán bộ thôn và ngư�?i dân. Tập huấn cho đối tượng là ngư�?i dân tộc thiểu số nên được thực
hiện ngay tại thôn, bản, có minh h�?a trực quan, thực hiện bằng tiếng dân tộc thiểu số, và tốt
nhất là do trưởng bản thực hiện. Nên tập huấn kỹ càng cho trưởng bản để sau này trưởng bản
có thể trả l�?i các thắc mắc v�? thẻ ASXH tích hợp và các chế độ được hưởng. Hướng dẫn nên
được ghi ra đĩa CD và trình bày tại các buổi h�?p, thông qua điện thoại thông minh, truy�?n
hình địa phương, và trong các nhóm nh�?, trong đó đặc biệt chú ý tới nhóm dân tộc thiểu số.
Cần chú ý bố trí th�?i gian phù hợp để thu hút nhi�?u ngư�?i tham gia. Ngoài ra, cần hỗ trợ
ngư�?i dân trong quá trình đăng ký, cấp thẻ.

�?ào tạo do các trưởng thôn cho ngư�?i dân v�? cách sử dụng thẻ, cách đ�?c thẻ có thể được tổ
chức cùng các cuộc h�?p thôn, h�?p chi đoàn, phụ nữ. Nhà Gươi của ngư�?i Cơ Tu có thể là nơi
tổ chức các khóa đào tạo. �?ào tạo, sử dụng điện thoại thông minh , có thể phù hợp với những
ngư�?i ở các vùng ít xa xôi vì hầu hết phụ nữ ở những vùng khó khăn không có điện thoại
thông minh và không biết cách sử dụng điện thoại thông minh.

Các cuộc thi truy�?n thống có thể được sử dụng làm dự kiến cho các cơ hội tụ h�?p hầu hết
ngư�?i DTTS để đào tạo v�? các sử dụng điện thoại thông minh, cách đ�?c thẻ cho các nhóm
DTTS như Dao, HMong và Cơ Tu vì cuộc thi lớn nhất là Hội ch�?i trâu của ngư�?i Cơ Tu, hát
C�?i của ngư�?i HMông and ngư�?i Dao.

                                                                                            32
Th�?i gian: Do gặp phải nhi�?u hạn chế trong địa bàn thực hiện dự án nên cả cán bộ quản lý và
đối tượng hưởng chế độ đ�?u đ�? xuất chương trình nên thực hiện có địa bàn thi�? điểm trước và
theo từng giai đoạn tại vùng dân tộc thiểu số để rút kinh nghiệm. Phương án đ�? xuất là thí
điểm tại vùng thấp trước, vùng cao sau; thành phố trước, nông thôn sau; địa bàn dân trí cao
trước, dân trí thấp sau.

Truy�?n thông: Cần chuẩn bị trước một chiến lược truy�?n thông gồm các hoạt động phù hợp
v�? văn hóa để tuyên truy�?n v�? dự án. Cần thực hiện nâng cao nhận thức để các nhóm dân tộc
thiểu số biết được cách sử dụng và bảo quản thẻ ví dụ thông qua quy trình FPIC, trưởng thôn,
làm mẫu, và đĩa DVD. Có thể sử dụng các sự kiện văn hóa-xã hội để thực hiện truy�?n thông.
Cần áp dụng các hình thức khác nhau cho các nhóm dân tộc thiểu số có mức độ nhận thức
khác nhau. Cần chú ý ch�?n địa điểm thích hợp để thực hiện truy�?n thông, ví dụ nhà văn hóa
xã, hoặc nhà Gươi (ngư�?i Cơ Tu).

Cần tận dụng các đặc điểm văn hóa-xã hội vào trong chiến lược truy�?n thông, kể cả các sự
kiện. Cần lưu ý rằng có rất nhi�?u sự kiện có thể tận dụng cho mục đi�?ch này. Trong các nhóm
dân tộc thiểu số, nếu có thể, cần giảm tối đa các hình thức thông tin bằng văn viết. Thay vào
đó, cần chú ý nâng cao năng lực trưởng thôn và cán bộ địa phương để h�? có thể thực hiện vai
trò phổ biến thông tin hiệu quả. Ngư�?i dân tộc thiểu số có khuynh hướng tin vào l�?i trưởng
thôn và cán bộ nên tập trung nâng cao năng lực cấp cơ sở để đảm bảo các hộ gia đình được
thư�?ng xuyên cập nhật thông tin và tăng cư�?ng tham gia. Ví dụ, đối với ngư�?i H’mong và
ngư�?i Dao tại Hà Giang thì nên cung cấp thông tin v�? dự án và hướng dẫn thông qua trưởng
bản. �?ây là những ngư�?i gần gũi với ngư�?i dân và có ảnh hưởng lớn đối với h�?. Tốt nhất là
hướng dẫn đơn giản, có hình ảnh trực quan và minh h�?a làm mẫu. Các tài liệu đó có thể ghi
lên đĩa DVD để trình bày trong các nhóm dân tộc thiểu số. �?ối với ngư�?i mù chữ có thể áp
dụng công nghệ vân tay. Ngoài ra có thể xem xét vai trò của trưởng thôn, ngư�?i cao tuổi hay
ngư�?i có uy tín trong cộng đồng để thực hiện truy�?n thông và GRM. Trong nhi�?u trư�?ng hợp
bản thân những ngư�?i này có thể cũng gặp khó khăn vì h�? cũng không hiểu các vấn đ�? mang
tính chuyên môn.

Sự tham gia của ngư�?i dân: Các cuộc tham vấn được thực hiện vào tháng 10, 11 và 12 năm
2016. Ngoài các cuộc tham vấn cộng đồng, kể cả các cuộc tham vấn các nhóm DTTS, các
cuộc h�?p với đại diện của BHXH Việt Nam và ngành L�?TBXH ở cấp quốc gia, tỉnh, huyện
và xã đã được tổ chức. Các báo cáo đánh giá xã hội đã khẳng định mối quan tâm nói chung từ
phi�?a các đối tượng có liên quan đến với hệ thống thẻ ASXH tích hợp. Báo cáo đánh giá xã
hội cũng xác định rủi ro ti�?m năng là ngư�?i dân vùng xa xôi hẻo lánh và dân nghèo có thể bị
b�? rơi kh�?i các hoạt động và lợi ích của dự án. �?ể khắc phục rủi ro này, dự án sẽ thực hiện
các hoạt động có mục tiêu để đảm báo các cộng đồng, phụ nữ nghèo hơn, các cộng đồng
DTTS và các nhóm dễ bị tổn thương khác tham gia và/hoặc được tham vấn nhằm đảm bảo
những ngư�?i sử dụng thẻ ASXH tích hợp được thông tin rõ ràng v�? quy�?n hạn và trách nhiệm
của h�?.

Cơ chế khiếu nại, tố cáo: Cơ chế khiếu nại, tố cáo chịu sự đi�?u chỉnh của Luật Tố cáo số
03/2011 /QH13, Luật BHXH 58/2014/QH13, Luật Việc làm 38/2013/QH13, Luật BHYT
25/2008/QH12, Luật sửa đổi v�? BHYT 2014. Gần đây, BHXH đã ban hành Quyết định số
868/2016/Q�?-BHXH ngày 08 tháng 6 năm 2016 v�? Khiếu nại và Tố cáo. Tuy nhiên, do
nhi�?u đối tượng thụ hưởng của dự án hiện đại hóa BHXH là ngư�?i nghèo và dân tộc thiểu số,
cơ chế giải quyết khiếu nại phải thích ứng với nhu cầu của các nhóm dân tộc thiểu số cụ thể
v�? các chuẩn mực ngôn ngữ và văn hóa v�? khiếu nại. Khi thực hiện, dự án Hiện đại hóa
BHXH cần tạo đi�?u kiện để các nhóm dân tộc thiểu số, bao gồm những nhóm có kết nối yếu
v�? chính trị, có thể gửi khiếu nại v�? các vấn đ�? bảo hiểm xã hội/y tế và bảo trợ xã hội.

                                                                                          33
Một số cán bộ tham gia ph�?ng vấn cho rằng có thể giải quyết thông qua các cuộc h�?p thư�?ng
niên với cử tri của BHXH với ngư�?i dân địa phương. Với dự án được đ�? xuất, một số cán bộ
cho rằng ngư�?i dùng BHXH/BHYT và bảo trợ xã hội có thể gửi khiếu nại trực tuyến thông
qua Menu trên thẻ ASXH tích hợp hoặc gửi đơn khiếu nại. Tuy nhiên, nhi�?u ngư�?i tham gia
ph�?ng vấn là dân tộc thiểu số thích liên lạc trực tiếp hơn là thông qua dịch vụ trợ giúp trực
tuyến. H�? tin vào vai trò của các ban quản lý thôn trong việc giải quyết khiếu nại. �?ể giúp
các nhóm dân tộc thiểu số dễ gặp khó khăn có thể tham gia vào cơ chế phản hồi, cần có sự
tham gia của các già làng. Cùng với thiết lập cơ chế giải quyết khiếu nại phù hợp, cần đẩy
mạnh truy�?n thông để nâng cao nhận thức của ngư�?i dân địa phương v�? quy�?n gửi khiếu nại
của h�? đến các cấp chính quy�?n cao hơn hoặc các tổ chức đoàn thể/các tổ chức xã hội. Như
đã nêu trên, những ngư�?i tham gia ph�?ng vấn từ xã Thanh Vân, huyện Quản Bạ, Hà Giang
chia sẻ rằng h�? không đồng ý với danh sách các hộ nghèo trong thôn. Tuy nhiên, h�? không
dám đến UBND xã để gửi khiếu nại, mặc dù h�? chưa hài lòng với giải thích của trưởng thôn.

Hội Phụ nữ có thể được đưa vào bộ máy thực hiện dự án, đặc biệt là bộ phận huy động sự
tham gia và vào cơ chế giải quyết khiếu nại, tố cáo. Cần nỗ lực bố tri�? địa điểm và th�?i gian
phù hợp cho phụ nữ, các hoạt động khuyến khích bổ sung cũng có thể cần để tối đa sự tham
gia của phụ nữ. �?ể hop với các nhóm DTTS, cần xác định các cá nhân gi�?i tiếng DTTS, có
thể làm phiên dịch và tóm tắt lại dự án dể hiểu, rõ ràng.

Theo dõi và đánh giá: Cần theo dõi một số chỉ số, như số thẻ ASXH tích hợp đã cấp cho
ngư�?i dân tộc thiểu số và ngư�?i nghèo, số lần đi khám bệnh của ngư�?i dân tộc thiểu số và
ngư�?i nghèo, tỷ lệ ngư�?i dân tộc thiểu số và ngư�?i nghèo tham gia các lớp tập huấn v�? cách
dùng thẻ ASXH tích hợp, cách đ�?c thẻ và theo dõi chi trả.




                                                                                          34
Phụ lục

      Phụ lục 1: Tình hình kinh tế-xã hội của ngư�?i dân sống trong địa bàn dự án

Chi�?nh phủ Việt Nam đã quan tâm nhi�?u đến vấn đ�? bình đẳng và công bằng ngay từ khi Nhà
nước được thiết lập. Tất cả ngư�?i nghèo và trẻ em dưới 6 tuổi, ngư�?i già trên 80 tuổi được
cấp thẻ BHYT miễn phi�? và nhi�?u loại bảo trợ xã hội khác. Ngư�?i cận nghèo được hưởng lợi
từ BHYT do nhà nước hỗ trợ một phần. Mới đây, hầu hết các tỉnh đ�?u trợ cấp 30% tổng phi�?
BHYT cho các hộ cận nghèo. Do đó, số ngư�?i sử dụng/ thụ hưởng bảo hiểm xã hội/ y tế và
bảo trợ xã hội ngày càng tăng, nhất là ngư�?i dùng BHYT là ngư�?i cận nghèo. Trong 3 năm
qua, tỷ lệ ngư�?i có BHYT đã tăng từ 68,7% trong năm 2014 lên 76,5% trong năm 2015 và
81,3% trong năm 2016 (xem bảng 1).

              Bảng 1: �?ộ bao phủ của bảo hiểm y tế tại Việt Nam, 2014-2016

                             2014*              2015*                       2016**
                               %         Số lượng          %       Số lượng (triệu          %
                                       (triệu ngư�?i)                   ngư�?i)
   Ngư�?i sử dụng/ thụ         68.7           70          76.5            75             81.3
   hưởng BHYT trên
      toàn quốc

* Nguồn: http://www.nhandan.com.vn/xahoi/bhxh-va-cuoc-song/item/28557902-khoang-77-dan-so-tham-gia-
bao-hiem-y-te.html, 18/1/2016
** Nguồn: http://baocongthuong.com.vn/bao-hiem-y-te-dat-ty-le-bao-phu-813.html, 20/12/2016

Mục tiêu v�? độ bao phủ bảo hiểm y tế đặt ra cho đến năm 2020 là trên 90% dân số có BHYT.
�?ể đạt mục tiêu này, trong bối cảnh nghèo đói giảm mạnh (xem Bảng 2), chi�?nh phủ đã tập
trung hơn vào nhóm ngư�?i cận nghèo để tăng độ phủ của BHYT trong nhóm này. �?i�?u này
thể hiện qua con số 90% ngư�?i cận nghèo có thẻ BHYT, ti�?nh đến năm 2016. Việc thúc đẩy
gói BHYT cho cả hộ gia đình cũng là một trong những chi�?nh sách Chi�?nh phủ mới ban hành
để tăng độ phủ BHYT.

        Bảng 2: Tỷ lệ nghèo chung, tỷ lệ nghèo đa chi�?u, theo giới và theo dân tộc,
                                          2010- 2014

                                               2010               2012               2014
  Nghèo chung
  Cả nước                                      20.7               17.2               13.5
  Thành thị                                    6                  5.4                3.6
  Nông thôn                                    26.9               22.1               18.6
  Theo vùng
  �?ồng bằng sông Hồng                          11.4               7.4                4.9
  �?ông Bắc                                     37.7               33.5               29.1
  Tây Bắc                                      60.1               56.7               54.3
  Ven biển Bắc trung bộ                        28.4               21.2               19.4
  Ven biển Nam trung bộ                        18.1               15.3               9.7
  Tây Nguyên                                   32.7               29.7               30.4
  Tây Nam Bộ                                   5.6                5.8                4.1
  �?ồng bằng sông Cửu Long                      18.7               16.2               9.8

                                                                                                35
  Nghèo đa chi�?u
  Cả nước                                   26.1             23.9              21
  Thành thị                                 11.2             10.4              7.4
  Nông thôn                                 31.5             29.1              26.6
  Theo giới
  Nam                                       27.3             23.7              21
  Nữ                                        21.2             24.1              21.1
  Theo dân tộc
  Kinh, Hoa                                 18.5             16.4              14.1
  Khác                                      59.4             57.4              52.4
  Theo vùng
  �?ồng bằng sông Hồng                       8.4              7.1               8.0
  �?ông Bắc                                  37.1             36.6              36.0
  Tây Bắc                                   58.2             62.0              50.3
  Ven biển Bắc trung bộ                     25.7             20.2              26.4
  Ven biển Nam trung bộ                     19.3             19.0              14.0
  Tây Nguyên                                33.2             29.4              30.5
  Tây Nam Bộ                                15.8             12.4              7.4
  �?ồng bằng sông Cửu Long                   40.7             36.1              27.5

Nguồn: TCTK, 2016

Hà Giang thuộc tỉnh cực bắc Việt Nam , địa hình chủ yếu là đồi núi, sông suối. �?i lại là vấn
đ�? khó khăn tại đây. Ngư�?i dân và trẻ em tại đây gặp rất nhi�?u khó khăn và sống tại các khu
vực khó khăn nhất; tiếp cận dịch vụ xã hội cũng rất khó khăn. �?i�?u đó thể hiện qua tỉ lệ
nghèo đa chi�?u khá cao năm 2016 tại Hà Giang.

Tại Hà Giang có trên 20 dân tộc thiểu số, trong đó ngư�?i H’mong chiếm tỉ lệ cao nhất
(32.0%), sau đó là ngư�?i Tày (23.3%) và Dao (15.1%). Chỉ có 13.3% dân số trong tỉnh là
ngư�?i Kinh. Do tỉ lệ dân tộc thiểu số cao nên hầu hết ngư�?i dân tại Hà Giang đ�?u có thẻ bảo
hiểm y tế.

                    Bảng 1: Dân số Hà Giang chia theo nhóm dân, 2015
                                            Số ngư�?i                 %
     Tổng số                                           806.702                  100.00
     H'Mong                                            262.378                   32,52
     Tày                                               187.422                   23,23
     Dao                                               120.592                   14,95
     Kinh                                              104.243                   12,90
     Khác                                              132.067                   16,40

Hà Giang là một trong 3 tỉnh nghèo nhất Việt Nam. Tỉ lệ nghèo đa chi�?u năm 2016 tại Hà
Giang chỉ thấp hơn hơn tỉnh �?iện Biên. Tỉ lệ nghèo các tỉnh trong khu vực lân cận như sau:
�?iện Biên 48,14%, Hà Giang 43,65%, Cao Bằng 42,53%. Hà Giang có 1 thị xã, 10 huyện
gồm 177 xã, 5 khu phố và 13 thị trấn. Sáu trong số 10 huyện nằm trong nhóm 62 huyện
nghèo nhất cả nước (Bảng 2).


                                                                                         36
                  Bảng 2: Nghèo đa chi�?u tại Hà Giang, 2014- 2015 (%)

                                     2015                              2016
                                              Dân tộc                           Dân tộc thiểu
                          Tổng số    Kinh     thiểu số   Tổng số      Kinh           số
Tổng số                 43.65          1.49      98.51
Thị xã Hà Giang          1.33         25.95      74.05      0.81        21.00          79.00
Bắc Quang               13.90         10.66      89.34     11.89         5.81          94.19
Quang Bình              33.65          3.32      96.68     29.01         1.67          98.33
Vị Xuyên                33.50           3.4       96.6     29.32         3.11          96.89
Bắc Mê                  38.73          1.95      98.05     36.55         0.21          99.79
Hoàng Su Phì            61.04          1.67      98.33     53.19         0.06          99.94
Xín Mần                 62.22          0.06      99.94     54.78            0           100
Quản Bạ                 61.17          0.27      99.73     54.55         0.29          99.71
Yên Minh                61.42           0.1       99.9     53.88          0.1           99.9
�?ồng Văn                71.14          0.22      99.78     65.07         0.01          99.99
Mèo Vạc                 66.01          0.02      99.98     59.99         0.02          99.98
Nguồn: Sở L�?TBXH Hà Giang

Vị Xuyên là một trong 4 huyện có đi�?u kiện kinh tế phát triển hơn các huyện khác trong
tỉnh.100% các xã tại Vị Xuyên có đư�?ng xe cơ giới và huyện cũng được kết nối với mạng
lưới điện quốc gia. 70% hộ gia đình tại Vị Xuyên sử dụng điện và 90% có TV. Tại Vị Xuyên
có 15 dân tộc như Tày, Nùng, Dao, Kinh, v.v.; 80% dân số Vị Xuyên là ngư�?i dân tộc thiểu
số. Trong năm 2015 có 99,5% dân số Vị Xuyên có thẻ bảo hiểm y tế.

Tại xã Cao Bồ, nơi nhóm nghiên cứu khảo sát, trên 90% dân số là ngư�?i Dao. Ngư�?i Kinh
chỉ chiếm 1% trong xã. Vì vậy, hầu hết ngư�?i dân trong xã có bảo hiểm y tế, trẻ em được xét
hưởng trợ cấp giáo dục.

Quản Bạ là một trong 6 huyện nghèo nhất Hà Giang với thống kê nghèo đa chi�?u là trên 60%.
Trong huyện có một thị trấn (Tam sơn) và 12 xã gồm Bát �?ại Sơn, Can Ty, Po, �?ông
Hà, Lùng Tam, Nghĩa Thuận, Quản Bạ, Quyết Tiến, Tạ Van, Thái An, Thanh Văn, Tùng Vai.
Trong huyện có 14 dân tộc, trong đó ngư�?i H'Mong chiếm tỉ lệ cao nhất, sau đó là Tày.
Ngư�?i Kinh chỉ chiếm 5% dân số toàn huyện. Do tỉ lệ dân tộc thiểu số cao nên tỉ lệ ngư�?i dân
có bảo hiểm y tế cũng cao, 99%.

Hà Giang là một trong những tỉnh có tỉ lệ dân số có bảo hiểm y tế cao do tỉ lệ hộ nghèo và hộ
dân tộc thiểu số cao. Khoảng 96% dân số trong tỉnh có bảo hiểm y tế (xem Bảng 3).




                                                                                            37
                   Bảng 3: Số ngư�?i có bảo hiểm y tế tại Hà Giang, 2014- 2015

                                                                                                   �?ơn vị ti�?nh: Ngư�?i
                                                2014                                                2015
                                                               Dân tộc                                         Dân tộc thiểu
                          Tổng số               Kinh           thiểu số           Tổng số          Kinh             số
 Tổng số
 Thị xã Hà Giang               31.158             24.647            6511
                                                                                    45.913         39.632               6281
 Bắc Quang                     91011               34032          56979              89852          50545              39307
 Quang Bình                    59.457             12.463          46994             59.797         22.234              37563
 Vị Xuyên                      93501               26831          66670              97698         40404               57294
 Bắc Mê                        51.980             11.596          40384             52.260         11.925              40335
 Hoàng Su Phì                  63.550             13.882          49668             65.334         14.908              50426
 Xín Mần                       61.501             12.876          48625             64.011         14.635              49376
 Quản Bạ                       48.623             11.676          36947             50.149          7.233              42916
 Yên Minh                      84.396            20.042           64354             88.505         21.873              66632
 �?ồng Văn                      71.484             16.380          55104             73.472         13.431              60041
 Mèo Vạc                       71.801             14.198          57603             76.685         21.334              55351
 Nguồn: Bảo hiểm xã hội Hà Giang
 Ghi chú: không kể số ngư�?i có bảo hiểm y tế là bộ đội hoặc đang nghỉ thai sản

Quảng Nam cũng là một tỉnh nghèo (bảng 4), và chịu nhi�?u thàm h�?a thiên tai. Hầu hết ngư�?i
Cơ Tu (74,23% tổng số ngư�?i Cơ Tu tại Việt Nam) sống tại Quảng Nam.

                           Bảng 4: Tỉ lệ nghèo tại Quảng Nam, 2015

                                    Nghèo và cận nghèo                                     Chia ra
 Số                    Tổng dân
          Huyện                     Tổng số                                Hộ nghèo                      Hộ cận nghèo
 TT                       số
                                     hộ gia            (%)        Số hộ gia                         Số hộ gia
                                      đình                                              %                               %
                                                                    đình                              đình
  A         B              1            2=4+6          3=5+7          4             5=(4:1)x100)          6         7=(6:1)x100)


      Toàn tỉnh          401.772        76.751          19,10        51.817              12,90         24.934             6,21

      �?ồng bằng          323.699        38.409          11,87        19.922                 6,15       18.487             5,71

  1    Tam Kỳ             29.272         1.342             4,58            500              1,71              842         2,88

  2    Hội An             21.301           491             2,31            121              0,57              370         1,74

  3    �?ại Lộc            40.464         6.975          17,24             3.394             8,39          3.581           8,85

  4    �?iện Bàn           54.268         3.646             6,72           1.663             3,06          1.983           3,65

  5    Duy Xuyên          34.436         4.731          13,74             2.826             8,21          1.905           5,53

  6    Thăng Bình         52.925         7.525          14,22             4.332             8,19          3.193           6,03

  7    Quế Sơn            27.617         6.904          25,00             3.352          12,14            3.552          12,86

  8    Núi Thành          41.811         5.263          12,59             2.991             7,15          2.272           5,43



                                                                                                                            38
                                 Nghèo và cận nghèo                        Chia ra
Số                    Tổng dân
         Huyện                   Tổng số                      Hộ nghèo                Hộ cận nghèo
TT                       số
                                  hộ gia       (%)      Số hộ gia                   Số hộ gia
                                   đình                                 %                         %
                                                          đình                        đình
A          B             1         2=4+6      3=5+7        4         5=(4:1)x100)      6         7=(6:1)x100)

9    Phú Ninh           21.605      1.532        7,09          743          3,44           789         3,65
    Vùng núi            78.073     38.342       49,11     31.895          40,85        6.447           8,26
3 huyện nghèo. NQ
                        17.399     10.924       62,79     10.055          57,79            869         4,99
       30a
1    Tây Giang           4.387      2.182       49,74       2.108         48,05             74         1,69

2    Phước Sơn           6.320      3.863       61,12       3.203         50,68            660        10,44

3    Nam Trà My          6.692      4.879       72,91       4.744         70,89            135         2,02

3 huyện tỉ lệ nghèo
                        22.952     13.422       58,48     12.162          52,99        1.260           5,49
cao. Q�? 615 và 293
1    Bắc Trà My         10.306      5.956       57,79       5.365         52,06            591         5,73

2    �?ông Giang          6.374      3.460       54,28       3.154         49,48            306         4,80

3    Nam Giang           6.272      4.006       63,87       3.643         58,08            363         5,79
 3 huyện trung du
                        37.722     13.996       37,10       9.678         25,66        4.318          11,45
     mi�?n núi
1    Hiệp �?ức           11.249      3.459       30,75       2.442         21,71        1.017           9,04

2    Tiên Phước         17.895      4.607       25,74       2.564         14,33        2.043          11,42

3    Nông Sơn            8.578      5.930       69,13       4.672         54,46        1.258          14,67




                                                                                                        39
            Phụ lục 2: Ví dụ v�? một cuộc ph�?ng vấn

                            TỜ DỮ LIỆU PHỎNG VẤN C�? NHÂN


Ngày 22 tháng 11 năm 2016

TLN/PV bắt đầu lúc: 14h                        kết thúc lúc: 15h

Cán bộ ph�?ng vấn: 1. Nguyễn Tam Giang
Cán bộ ghi chép: 2.
�?ịa điểm:
Tỉnh          Quận/huyện Phư�?ng/xã             Cụm dân cư, tổ dân phố,   Code
                                                        thôn/bản
Hà Giang     Vị Xuyên       Cao Bồ             Thác Tậu                   1
                                                                          2
Quảng Nam                                                                 3
                                                                          4

Nhóm thảo luận:

1. �?ối tượng thụ hưởng nam 3. Cán bộ thôn                  1
         DTTS
2. �?ối tượng thụ hưởng nữ 4. �?ối tượng
         DTTS


STT   �?ối tượng tham gia             Giới   Năm      Dân   Ngh�?   �?iện thoại
                                     tính   sinh     tộc   nghiệp
1     Bàng Văn Giang                 Nam    1982     Dao   Trưởng 0129376000
                                                           thôn
2     Bàng Văn Qui                   Nt     1972     Nt    BT chi
                                                           bộ
3     �?ặng Xuân Thái                 Nt     1964     Nt    Trưởng
                                                           thôn
4     Bàng Văn Tráng                 Nt     1987     Nt
5     �?ặng Văn Giàng                 Nt     1982     Nt    Nông dân
6     Bàng Văn Bồng                  Nt     1984     Nt    Nt
7     �?ặng Văn Kiên                  Nt     1971     Nt    Nt
8     �?ặng Văn Nhang                 Nt     1992     Nt    Nt
9     �?ặng Thị Dung                  Nữ     1988     nt    Cộng tác
                                                           viên




                                                                                40
                            BIÊN BẢN PHỎNG VẤN
           TẠI THÔN TH�?C TẬU – XÃ CAO BỒ HUYỆN VỊ XUYÊN
                        Hà Giang, 22 tháng 11 năm 2016
   1. Tổng quan v�? nhóm trả l�?i ph�?ng vấn
Nhóm được ph�?ng vấn là đối tượng nam dân tộc thiểu số tại thôn Thác Tậu, gồm cán bộ thôn
        và ngư�?i dân.
100% ngư�?i tham gia trả l�?i ph�?ng vấn có BHYT và được cấp thẻ BHYT, có 3 ngư�?i là đối
        tượng được hưởng trợ cấp hộ nghèo và có sổ hộ nghèo, 1 ngư�?i được hưởng trợ cấp
        tàn tật được phát sổ trợ cấp xã hội.
100% trong số h�? chưa từng nhìn thấy thẻ từ và chưa từng sử dụng thẻ từ.
   2. Thói quen sử dụng thẻ, sổ bằng giấy
Những ngư�?i được ph�?ng vấn đ�?u hiểu được tầm quan tr�?ng của các loại sổ, thẻ ASXH và có
         ý thức giữ gìn sổ, thẻ cẩn thận, ít xảy ra trư�?ng hợp bị mất hay để rách, nát. Tuy
         nhiên, việc cất giữ do một ngư�?i trong gia đình đảm nhiệm nên có trư�?ng hợp thành
         viên khác trong hộ gia đình không sử dụng được thẻ, sổ khi cần vì không biết nơi
         cất giữ.
Hiện nay, ngư�?i dân được qui định lĩnh các loại ti�?n trợ cấp xã hội tại bưu điện huyện trong
         ngày 05 hàng tháng. Ngư�?i trả l�?i ph�?ng vấn cho biết có thể phải ch�? 2 – 3 tiếng để
         nhận trợ cấp tại bưu điện, nhưng h�? không đánh giá là lâu hay mất th�?i gian. Nếu bị
         lỡ th�?i điểm này do không sắp xếp được th�?i gian nên phải đợi đến tháng sau.
Thủ tục v�? việc sử dụng sổ, thẻ yêu cầu phải kèm theo chứng minh thư nhân dân và hộ khẩu
         để đối chiếu thông tin của ngư�?i thụ hưởng, nhưng có 01 ngư�?i trong nhóm ph�?ng
         vấn sai lệch thông tin cá nhân và phải mất th�?i gian khá lâu để được cấp lại thẻ
         hoặc được xã xác nhận là hộ nghèo. Do đó, h�? đã phải tự trang trải chi phí KCB và
         chưa được BHYT hoàn lại ti�?n.
   3. Các vấn đ�? nảy sinh hoặc được khắc phục nh�? hệ thống thẻ từ tích hợp
100% số ngư�?i được ph�?ng vấn chưa từng nhìn thấy và không sử dụng thẻ từ các loại. Tuy
         nhiên, hầu hết bà con trả l�?i ph�?ng vấn đ�?u đồng tình và háo hức với việc chuyển từ
         các loại sổ, thẻ bằng giấy sang dùng thẻ từ ASXH tích hợp.
Theo ý kiến của bà con, những điểm thuận lợi của thẻ từ tích hợp cấp cho cá nhân gồm:
   - An toàn hơn vì có đủ thông tin cá nhân, lưu giữ đủ lịch sử thụ hưởng và sử dụng các
       loại bảo hiểm và trợ cấp
   -   Không bị nhàu nát, không thấm nước, thông tin trên thẻ không dễ bị m�?, xóa như trên
       giấy
   -   Thẻ nhựa khiến ngư�?i dân cảm thấy nó quan tr�?ng hơn nên sẽ giữ gìn cẩn thận hơn.
   -   Ngư�?i dân cũng khá háo hức với việc kết hợp chi trả trợ cấp XH qua thẻ từ ASXH
       tích hợp.
Bên cạnh đó, bà con cũng trình bày một số lo ngại đối với thẻ từ tích hợp:
   - Thẻ có được cấp lại nếu bị mất không? Có mất phí cấp lại không? Th�?i gian cấp lại
       thẻ? Trong trư�?ng hợp ch�? cấp lại thẻ thì các trư�?ng hợp thụ hưởng BH và bảo trợ xã
       hội sẽ được giải quyết như thế nào?
   -   Theo phản ánh của bà con, phí cấp thẻ ở mức 20.000 VND là không đáng kể, 50.000
       VND là có thể chấp nhận, 100.000 VND là cao.


                                                                                          41
   -   Một bộ phận ngư�?i già, ngư�?i không biết tiếng phổ thông và không biết chữ sẽ không
       sử dụng được thẻ từ tích hợp.
   -   Có thể xảy ra gian lận khi quẹt thẻ.
   4. Truy�?n thông, hướng dẫn, xử lý các vấn đ�? phát sinh khi sử dụng thẻ
Nhóm ph�?ng vấn đ�? xuất kênh xử lý thông tin sai sót, xử lý khiếu nại của đối với thẻ từ
         ASXH tích hợp nên bắt đầu từ đầu mối là trưởng thôn, bi�? thư chi bộ, rồi đến cán bộ
         L�?TBXH xã.
Ngư�?i tham gia ph�?ng vấn thống nhất thứ tự ưu tiên của các kênh truy�?n thông, hướng dẫn sử
         dụng thẻ:
   - Trưởng thôn/ bi�? thư chi bộ trực tiếp tuyên truy�?n và hướng dẫn bà con v�? ý nghĩa và
       cách sử dụng thẻ từ tích hợp
   -   Cán bộ chuyên môn đến phổ biến trực tiếp tại địa phương và có sự tham gia của
       trưởng thôn
   -   Clip kịch, tiểu phẩm mô ph�?ng tình huống
   -   T�? rơi hướng dẫn
Khi xảy ra các vấn đ�? cần thắc mắc và giải đáp, bà con thư�?ng trao đổi với (sắp xếp theo thứ
         tự lựa ch�?n):
   - Ngư�?i có uy tín tại thôn bản do ngư�?i có uy tín hiểu rõ phong tục, tập quán, được
       kính tr�?ng tại địa phương
   -   Trưởng thôn, bi�? thư chi bộ
   -   Cán bộ L�?TBXH xã: do giao dịch gần, dễ đi
   -   Bộ phận một cửa của xã: giải quyết lâu hơn làm việc trực tiếp với cán bộ L�?TBXH
       xã
   -   Cán bộ L�?TBXH huyện: hiếm khi gặp gỡ và tham vấn
   -   �?ư�?ng dây nóng đã được thiết lập: ngư�?i trả l�?i ph�?ng vấn không biết v�? đư�?ng dây
       nóng do không được trưởng thôn phổ biến, có ngư�?i biết nhưng không tin tưởng do
       không đối thoại trực tiếp. Trưởng thôn Thác Tậu đã được biết đến đư�?ng dây nóng
       nhưng không quen và không ý thức được tầm quan tr�?ng nên không ghi nhớ để phổ
       biến lại với bà con.




                                                                                         42