96497
Сар тутмын Монгол улсын эдийн засгийн тойм
2015 оны 5-р сар
Аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэлийн өсөлт удааширч, импортын хэмжээ
багассаар байгаа нь Монгол улсын эдийн засгийн өсөлт удааширсаар байгааг
илэрхийлж байна.
Энэ оны эхний гурван сарын байдлаар урьдчилан таамагласанаас илүү огцом
импортын уналтын улмаас урсгал данс ашигтай гарсан хэдий ч гадаадын шууд
хөрөнгө оруулалтын уналт төлбөрийн тэнцэлд дарамт учруулсаар байна.
3- р сард банкны хөрөнгийн чанарын доройтол улам хурцдаж, чанаргүй зээлийн
нийт зээлд эзлэх хувь өнгөрсөн сартай харьцуулахад 9.4 хувиар өссөн байна.
Мөнгөний бодлого 3 - р сард чанга хэвээр байсан бөгөөд Үнийг Тогтворжуулах
хөтөлбөрийг аажмаар зогсоох арга хэмжээ үргэлжилсээр байна. Орон сууцны
хөнгөлөлттэй зээлийн нийт хэмжээ өссөөр байна.
Орлогын хомсдол 2015 оны төсвийн найдвартай байдлыг алдагдуулж байна.
Монгол улсын төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан төсвийн
алдагдлын хязгаарыг биелүүлэхэд нэмэлт төсөвлөлт шаардагдах төлөвтэй байна.
Монгол улсын гадаад өр 2014 оны эцэст 20.9 тэрбум доллар буюу ДНБ - ий 175
хувьд хүрсэн байна. Засгийн газрын болон засгийн газар баталгаа гаргасан
гадаад өр ДНБ - ий 54 хувьд хүрсэн байна.
Эдийн засгийн гол үйл явдлууд
Аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэлийн сүүлийн хоёр улирлын турш агшсан
2015 оны эхний гурван сарын тоо баримт үйлдвэрлэл аажмаар сэргэж байгаагийн
Монгол улсын эдийн засгийн хөгжил дохио байх магадлалтай юм. Боловсруулаагүй
удааширсаар байгааг илэрхийлж байна. Уул нефтийн үйлдвэрлэлийн өсөлт мөн буурсан ч
уурхай, ашигт малтмал олборлолт болон харьцангуй өндөр 20.3 хувьтай байна. Энэ оны
цахилгааны үйлдвэрлэлийн өсөлт буурсан тул эхний гурван сарын алтны үйлдвэрлэл
нийт аж үйлдвэрийн салбарын өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 10
үйлдвэрлэлийн өсөлт өмнөх улирлын 16 хувиар буурч агшсан байна.
хувиас буурч 2015 оны эхний улирлын
байдлаар 13 хувь болсон байна. Үйлдвэрлэлийн салбарын нийт үйлдвэрлэл
болон борлуулалтын сүүлийн хэдэн сарын
Уул уурхай, ашигт малтмал олборлох тоо баримт хэрэглээ буурч байгааг
салбарын үйлдвэрлэлийн өсөлт удаашран илэрхийлж байна. Энэ оны эхний 3 сарын
өмнөх улирлын 21 хувиас буурч 2015 оны байдлаар үйлдвэрлэлийн салбарын нийт
эхний улирлын байдлаар 14 хувь (өнгөрсөн үйлдвэрлэлийн өсөлт нэмэгдэж өмнөх гурван
оны мөн үетэй харьцуулахад) болсон байна. сарын байдлаар 3 хувь байсан бол 9 хувь
Зэсийн баяжмалын үйлдвэрлэлийн өсөлт болсон байна. Хэдий тийм боловч
өмнөх улирлын 26 хувиас буурч энэ оны эхний үйлдвэрлэлийн бараа бүтээгдээхүүний
улиралд 13 хувь болсон нь хүчин чадлын зарагдаагүй үйлдвэрлэлийн хэмжээ өмнөх
бүрэн ашиглалт эхлээд хоёр дахь жилдээ орж улирлын 7 хувиас өсч энэ оны эхний гурван
буй ОТ уурхайн өндөр өсөлтийн нөлөөлөл сарын байдлаар нийт үйлдвэрлэлийн 11.3
аажмаар буурч байгааг илэрхийлж байгаа юм. хувийг эзэлж байгаа нь хэрэглээ буурч,
Нүүрсний үйлдвэрлэл өнгөрсөн жилийн мөн үйлдвэрлэлийн өсөлт бараа бүтээгдэхүүний
үетэй харьцуулахад 16 хувиар өссөн бөгөөд илүүдэл нөөцийг нэмэгдүүлж байгааг
Сар тутмын Монгол улсын эдийн засгийн тоймыг Чорчинг Гох (Тэргүүлэх эдийн засагч) болон Майтью А. Вергис (Менежер)
нарын удирдлаган дор Таехюн Ли (Ахлах Эдийн Засагч), Алтанцэцэг Шийлэгмаа (Эдийн засагч), Даваадалай Батсуурь
(Эдийн засагч) бүрэлдэхүүнтэй Монголын макро эдийн засаг, төсвийн бодлогын олон улсын дадал баг бэлтгэн гаргав.
илэрхийлж байна. Цахилгаан болон эрчим инфляцийн түвшин (Улаанбаатар хот) буурч
хүчний үйлдвэрлэл 6 хувиар өссөн нь өмнөх 2014 оны 12-р сард 6.9 хувь байсан бол энэ
улирлын 8 хувиас бага зэрэг буусан байна. оны 3-р сарын байдлаар 3.7 хувь болсон
2015 оны үндэсний хэмжээний ерөнхий байна. Суурь инфляцийн түвшин (Улаанбаатар
инфляцийн түвшин буурч 2014 оны эцсээр 11 хот) хоёр оронтой тоо байсаар байгаа хэдий ч
хувь байсан бол 2015 оны 3-р сарын мөн хугацаанд 12.6 хувиас 11.9 хувь болж
байдлаар 9.3 хувь болж нэг оронтой тоо буурсан байна.
болсон байна. Ерөнхий хүнсний үнийн
Зураг 1. Үйлдвэрлэлийн салбарын үйлдвэрлэл 3-р сард Зураг 2. Уул уурхай, ашигт малтмал олборлох салбарын
өссөн хэдий ч борлуулалт тааруу хэвээр байна үйлдвэрлэл 2 болон 3-р саруудад удаашрав
Аж үйлдвэр болон үйлдвэрлэлийн салбарын үйлдвэрлэлийн Гол бүтээгдээхүүний үйлдвэрлэлийн өсөлт (3 сарын нийт дүн, %)
өсөлт (3 сарын нийт дүн, %) Coal
Manufacturing production growth (y/y, %): LHS Crude oil
Electricity production growth (y/y, %): LHS 100 Copper concentrates
40% 175%
Sold/gross manufacturing production (%): RHS
30% 150% 70
20% 125% 40
10% 100%
10
0% 75%
-10% 50% -20
-20% 25% -50
Sep-12
Sep-13
Sep-14
Jan-12
Mar-12
Nov-12
Jan-13
Mar-13
Nov-13
Jan-14
Mar-14
Nov-14
Jan-15
Mar-15
May-12
May-13
May-14
Jul-12
Jul-13
Jul-14
Jan-12
Mar-12
Sep-12
Jan-13
Mar-13
Sep-13
Jan-14
Mar-14
Sep-14
Jan-15
Mar-15
May-12
Nov-12
May-13
Nov-13
May-14
Nov-14
Jul-12
Jul-13
Jul-14
Эх сурвалж: Монгол улсын Үндэсний Статистикийн Хороо,
Дэлхийн Банкны мэргэжилтнүүдийн тооцоолол
Экспортын өсөлт буурсаны улмаас 2 болон 3- байна. Экспортлох хэмжээ болон үнийн
р саруудад урсгал дансны үлдэгдэл буурав. уналтын улмаас нүүрсний экспорт 23 хувиар
1-р сард урсгал данс 117 сая долларын буурсан байна. Импорт огцом буурсаар
ашигтай байсан бол 2 болон 3-р саруудад 97 байна. Эхний гурван сард нийт импортын
сая долларын алдагдалтай гарсан байна. хэмжээ 28.5 хувиар буурсан нь нефтийн
Экспортын өсөлт огцом уналтанд орж 1-р бүтээгдэхүүний импорт 30.8 хувиар
сарын 54 хувиас 3-р сард хасах 11 хувь болсон буурсантай холбоотой. Мөн хугацаанд
байна. Нийт экспортлох хэмжээ өссөн хэдий ч нефтийн бус бүтээгдэхүүний импорт 29 хувиар
үнийн уналтын улмаас 3-р сард зэсийн буурсан нь дотоодын хэрэглээний эрэлт
баяжмал болон боловсруулаагүй нефтийн болон хөрөнгө оруулалт сул байгааг
экспорт тус тус 8 болон 40 хувиар буурсан илэрхийлж байна.
Зураг 3. болон 3-р саруудад экспорт буурахын зэрэгцээ Зураг 4. Ашигт малтмалын экспорт буурч, хөрөнгө
урсгал дансны үлдэгдэл буурав оруулалт ба хэрэглээний барааны импорт буурсаар байна
Экспорт, импорт болон урсгал дансны үлдэгдлийн өсөлт Экспорт/импортын барааны өсөлт (3 сарын нийт дүн, %)
Exports (y/y, %): LHS Copper concentrate exports
Imports (y/y, %): LHS Coal exports
CA balance (million $, 3 month rolling sum): RHS Oil exports
60 300 250%
Investment-related imports
40 200 200%
Consumption-related imports
20 100 150%
0 0 100%
-20 -100 50%
-40 -200 0%
-60 -300 -50%
-80 -400 -100%
Mar-11
Sep-11
Mar-12
Sep-12
Mar-13
Sep-13
Mar-14
Sep-14
Mar-15
Jun-11
Jun-12
Jun-13
Jun-14
Dec-11
Dec-12
Dec-13
Dec-14
Jan-12
Mar-12
Sep-12
Jan-13
Mar-13
Sep-13
Jan-14
Mar-14
Sep-14
Jan-15
Mar-15
May-12
Nov-12
May-13
Nov-13
May-14
Nov-14
Jul-12
Jul-13
Jul-14
Эх сурвалж: Монгол Банк, Дэлхийн Банкны
мэргэжилтнүүдийн тооцоолол
Эхний гурван сард гадаадын шууд хөрөнгө үзүүллээ. Үүний үр дүнд, төлбөрийн тэнцлийн
оруулалтын уналт үргэлжилсээр байгаа нь алдагдал эхний улирлын байдлаар 271 сая
төлбөрийн тэнцэлд дарамт учруулсаар доллар хүрсэн байна.
байна. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын
урсгал эхний улирлын байдлаар хасах 72 сая 2 болон 3-р саруудад нийт гадаадын
доллар байсан нь өмнөх жилийн мөн үеийн валютын нөөц тогтвортой үлдэж, 4-р сард
нэмэх 294 сая доллартай харьцуулахад маш дотоодын валютын ханшийн уналт
ихээр буурсан байна. 3-р сард гадаадын шууд удаашрав. Энэ оны 1-р сард нийт нөөц 2014
хөрөнгө оруулалт бага зэрэг сэргэж нийт оны эцсийн түвшнөөс (1,649 сая доллар)
урсгал нэмэх 5.7 сая доллар болсон байна. огцом буурч 324 сая доллароор (19.6 хувиар)
Бусад санхүүгийн болон багцын хөрөнгө буурсан бөгөөд 3-р сард Хятадын Ардын
оруулалтын урсгал мөн буурч эхний улиралд Банкны хоёр талт валютын солилцооны
хасах 29 сая доллар хүрсэн байна. Ихэвчлэн хэрэгсэл нийт нөөцөд учруулах дарамтыг
ялгаатай мэдээллийн эх сурвалжуудын бууруулж 1,323 сая долларын түвшинд
зөрүүнээс гардаг нийт алдаа болон дутагдлын (ойролцоогоор 2½ сарын хэмжээний
дансанд 320 сая долларын хөрөнгийн урсгал импортын бараа бүтээгдэхүүн болон
бүртгэгдсэн байна. Төлбөрийн тэнцлийн үйлчилгээ) хадгалж чадсан байна. Энэ оны
мэдээллийг дахин хянан шалгаж энэхүү эхний гурван сард Америк доллартай харьцах
томоохон зөрүүг тодруулахаар төлөвлөж төгрөгийн ханш 5.1 хувиар унасан хэдий ч
байна. Валютын болон депозитын дансаар томоохон уул уурхайн хөрөнгө оруулалтын
дамжин орж ирсэн 136 сая долларын төслүүдийн урьдчилсан таамаглал дээр
хөрөнгийн урсгал төлбөрийн тэнцлийг үндэслэн 4-р сарын дунд үеэс аажмаар
дарамтыг бага зэрэг бууруулахад хувь нэмэр тогтворжиж эхэлсэн байна.
Зураг 5.1-3 саруудад гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын Зураг 6. 2-3 саруудад нийт гадаад валютын нөөц 1.3
уналт үргэжлэн нийт урсгал хасах 72 сая доллар тэрбумаас дээш байсан бөгөөд дотоодын валютын
болсоноор төлбөрийн тэнцэлд дарамт учруулсаар байна. ханшийн уналт 4-р сард удаашрав.
Нийт хөрөнгийн урсгал (сая доллар, 3 сарын дундаж) Nominal exchange rate and gross FX reserves
Portfolio investment & loans Currency and Deposits Gross FX reserves (billions of $): LHS
Errors and omissions FDI
4.5 2,100
1,000 Exchange Rate (MNT/USD): RHS
Overall BoP balance 4.0
800 1,900
600 3.5
3.0 1,700
400
200 2.5 1,500
0 2.0
-200 1,300
1.5
-400
1.0 1,100
Jan-12
Jan-13
Jan-14
Jan-15
Jul-12
Jul-13
Jul-14
Apr-12
Oct-12
Apr-13
Oct-13
Apr-14
Oct-14
Oct/11
Oct/12
Oct/13
Oct/14
Jan/12
Jan/13
Jan/14
Jan/15
Apr/11
Jul/11
Apr/12
Jul/12
Apr/13
Jul/13
Apr/14
Jul/14
Apr/15
Эх сурвалж: Монгол Банк, Дэлхийн Банкны
мэргэжилтнүүдийн тооцоолол
Эхний гурван сард банкны хөрөнгийн 2013 оны эцсийн 2.5 хувиас илүү байна.
чанарын доройтол үргэлжилсээр байна. Хугацаа хэтэрсэн зээлийн харьцаа мөн өсч 4.6
Сүүлийн 12 сарын хугацаанд чанаргүй болон хувь хүрсэн нь өмнөх жилийн мөн үеийн 2.5
хугацаа хэтэрсэн төлөгдөөгүй нийт зээлийн хувиас өндөр байна.
хэмжээ тус тус 63 хувь болон 108 хувиар өссөн
байна. 3-р сард хөрөнгийн чанарын доройтол 3-р сард зээл болон хөрвөх чадварын нөхцөл
улам эрчимжив. 2-р сартай харьцуулахад 3-р байдал чангарав. Банкны зээлийн багцын
сард чанаргүй болон хугацаа хэтэрсэн зээл тус өсөлт (орон сууцны барьцаат зээлийг
тус 9.4 хувь болон 41 хувиар өслөө. Чанаргүй хамруулсан) уудаширсаар өмнөх оны 3-р сард
зээл болон банкны зээлийн харьцаа өсч 3.9 58 хувь, 2014 оны эцэст 20 хувь байсан бол энэ
хувь хүрсэн нь 2014 оны эцсийн 3.1 хувь болон оны 3-р сард 15 хувь болсон байна. Зээлийн
багцын өсөлт удааширч байгаа нь төгрөгийн өсөлт болон 2014 оны сүүлээр Монгол банк
хөрвөх чанарын нөхцөл байдал чангарч, арилжааны банкуудаар дамжуулан хөрвөх
дотоодын валютын депозит болон гадаадын чадварыг дэмжих аж ахуйн нэгжүүдэд
валютын зээлийн өсөлт буурч, Үнийг чиглэсэн арга хэмжээтэй холбоотой юм. Нийт
Тогтворжуулах Хөтөлбөр аамжаар зогсоох дотоодын зээлийн багцын өсөлт харьцангуй
арга хэмжээ үргэлжилж, валютын ханшийн өндөр байгаа хэдий ч 3-р сард нийт мөнгөний
уналтаас сэрэмжлэн болгоомжтой хандаж нөөцийн өсөлт удаашран хасах 0.5 хувь
байгааг илэрхийлж байгаа юм. Нийт болсон нь болон гадаадын валютын нөөцийн
дотоодын зээлийн багцын өсөлт мөн буурсан үлдэгдэлд үзүүлэх төлбөрийн тэнцлийн
хэдий ч 3-р сарын байдлаар харьцангуй өндөр дарамттай холбоотой нийт гадаадын
27 хувьтай байгаа нь засгийн газрын зээлийн хөрөнгийн уналтыг илэрхийлж байна.
Зураг 7. Өмнөх сартай харьцуулахад чанаргүй зээл 9 Зураг 8. 3-р сард банкны зээлийн багц болон нийт
хувиар, хугацаа хэтэрсэн зээл 41 хувиар тус тус өссөн дотоодын зээлийн багц удаашран тус тус 15 болон 27
байна. хувиар буурсан байна.
Чанаргүй болон хугацаа хэтэрсэн зээлийн хэмжээ болон M2 мөнгөний өсөлт (%p, y/y) болон банкны зээлийн багцын
харьцаа (тэрбум төгрөг, %) өсөлт (%, y/y)
Size of NPLs (billions MNT) Private sector Non-bank financial institutions
Size of past-due loans (billions MNT) Government & public sector Net Foreign Assets
1,400 NPL ratio (incl. failed banks, %): RHS 20 100%
Past-due loan ratio (incl. failed banks, %): RHS 75%
1,200
1,000 15 50%
800 25%
10
600 0%
400 5 -25%
200 -50%
Mar-11
Mar-12
Mar-13
Mar-14
Mar-15
Sep-11
Dec-11
Sep-12
Dec-12
Sep-13
Dec-13
Sep-14
Dec-14
Jun-11
Jun-12
Jun-13
Jun-14
0 0
Oct-09
Oct-14
Feb-08
Mar-10
Jan-11
Sep-12
Feb-13
Mar-15
May-09
Nov-11
May-14
Jun-11
Apr-12
Jul-08
Dec-08
Aug-10
Jul-13
Dec-13
Эх сурвалж: Монгол Банк, Дэлхийн Банкны
мэргэжилтнүүдийн тооцоолол
3-р сард Монгол Банк Үнийг тогтворжуулах Монгол Банк худалдан авсан байна. Орон
Хөтөлбөрийг аажмаар зогсоох арга хэмжээг сууцны зээлийн хөтөлбөрийг аажмаар зогсоох
үргэлжлүүлсэн бөгөөд 4-р сард банкны үйл болон засгийн газарт шилжүүлэх төлөвлөгөө
ажиллагааны зохистой харьцааны шалгуур одоогоор яригдаагүй байна. Монгол банк
үзүүлэлтүүдийг чангалав. Төрөл бүрийн арилжааны банкуудад олгосон зээлийн багц -
уламжлалт бус зээлийн хөтөлбөрүүдийг 2014 оны эцсээр 2.6 их наяд төгрөг байсан бол
аажмаар зогсоох ажлын хүрээнд Монгол Банк 3-р сарын байдлаар 1.8 их наяд төгрөг болсон
Үнийг Тогтворжуулах Хөтөлбөрт олгосон нь Үнийг Тогтворжуулах Хөтөлбөрийн зээл
зээлийг 2014 оны сүүлээс эхлэн аажмаар олгох болон орон сууцны зээлийг худалдан
татаж эхэлсэн байна. Монгол Банкны олгосон авч багцлах арга хэмжээг хязгаарлаж байгааг
Үнийг Тогтворжуулах Хөтөлбөрийн илэрхийлж байна. Харин Монгол Банк банкны
төлөгдөөгүй зээлийн хэмжээ 2015 оны эхний бус салбаруудад олгосон зээлийн багц
гурван сард 10 хувиар буурсан байна. Үнийг (Монголын Ипотекийн Корпораци үүнд
Тогтворжуулах Хөтөлбөрийг 6-р сараас өмнө хамрагдсан) 2014 оны эцсээр 1.7 их наяд
засгийн газарт шилжүүлэх үүрэг бүхий ажлын төгрөг байсан бол 3-р сарын байдлаар 2 их
хэсэг байгуулагдсан. Харин орон сууцны наяд төгрөг болсон нь Монголын Ипотекийн
ипотекийн зээлийн багц эхний улиралд 8.3 Корпорацийн орон сууцны зээлээр
хувиар өсч, 3-р сарын байдлаар 2.2 их наяд баталгаажсан үнэт цаас худалдан авсантай
төгрөг хүрсэн байна. 3-р сарын байдлаар 1.2 холбоотой. 4-р сарын 1-нд арилжааны банкны
их наяд төгрөгийн ипотекийн зээлийг хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг 50
Монголын Ипотекийн Корпораци худалдан тэрбум байхаар Монгол Банкнаас шинэчлэн
авч багцалсан бөгөөд түүний 90 хувийг тогтоосон байна. Энэхүү зорилтыг биелүүлэх
хугацааг банкны төлбөрийн чадвар, үйл жилтэй харьцуулахад 6.9 хувиар өссөн ч 2015
ажиллагааны онцлог болон эдийн засаг, банк оны төсвийн зарлагын төлөвлөгөөний 70
санхүүгийн тогтолцоонд гүйцэтгэх үүрэг зэрэг хувьд л хүрсэн байна. Ялангуяа төсвийн
хүчин зүйлийг харгалзан чухал банкуудын хөрөнгө оруулалтын зарлага дөнгөж 29
хувьд 2016 он, бусад банкуудын хувьд 2018 он хувийн гүйцэтгэлтэй байгаа бөгөөд орлогын
байхаар шийдсэн байна. хомсдлын гол ачааг үүрч байна. Банкны
тогтолцооны хөрвөх чадвар чангарахын
3-р сарын байдлаар төсвийн орлогын зэрэгцээ өнгөрсөн 9-р сараас хойш нэг жилийн
гүйцэтгэл сул байгаа нь төсөвт учруулах засгийн газрын бондны өгөөж 16 хувь орчим
дарамтыг нэмэгдүүлсээр байна. 1-3 сарын хэлбэлзэж байгаа энэ үед төсвийн давчуу
хооронд төсвийн орлого өмнөх жилийн мөн байдлыг засгийн газрын өрийн өртөг улам
үетэй харьцуулахад 7.9 хувиар өссөн байна. хүндрүүлж байна. Сангийн Яам төсвийн
Тэгсэн хэдий ч эхний гурван сарын төсөвлөсөн зарлагыг хязгаарлах арга хэмжээ авч байгаа
орлогын гүйцэтгэл 7.2 хувийн алдагдалтай хэдий ч Монгол улсын төсвийн тогтвортой
байна. Энэхүү төсвийн орлогын хомсдол нь байдлын тухай хуульд заасан шалгуурыг
гадаад худалдааны татвар (гаалийн татвар, биелүүлж төсвийн бүтцийн алдагдлын
НӨАТ болон импортын барааны онцгой хязгаарыг давуулахгүйн тулд (ДНБ-ий 5 хувь)
татвар) болон аж ахуйн нэгжийн татварууд ойрын хэдэн сарын хугацаанд 2015 оны төсөвт
төсвийн төлөвлөгөөний гүйцэтгэлээс тус 25.6 тодотгол хийх шаардлагатай байна. Үүнд
хувь ба 12.8 хувь дутуу байгаатай холбоотой төсвийн санхүүжилттэй төслүүдийн зохистой
юм. Төсвийн орлогын гүйцэтгэл сул байгаа тул хянан шалгалтыг сайжруулан төсвийн зарлага
Сангийн Яам төсвийн гүйцэтгэлд онцгой болон төлбөрийг хойшлуулалгүй, цаг тухайд
хяналт тавин төлбөр болон зарлагыг нь гүйцэтгэж байх дээр анхаарах нь зүйтэй.
хязгаарлаж байна. Эхний гурван сарын
байдлаар төсвийн зарлагын гүйцэтгэл өмнөх
Зураг 9.Монгол Банкны арилжааны банкуудад олгосон Зураг 10.Төсвийн орлогын хомсдол болон банкны хөрвөх
зээлийн багц буурсаар байгаа хэдий ч бусад банк чадварын нөхцөл чангарч байгаа нь төсөвт учруулах
санхүүгийн бус салбарт олгосон зээлийн багц 2014 оны дарамтыг нэмэгдүүлсээр байна.
сүүлээс хойш өссөөр байна.
Монгол Банкны тайлан тэнцлийн дотоод зээлийн гол Төсвийн орлого, зарлагын өсөлт (нийт дүн, %) ба нэг жилийн
бүрэлдэхүүн хэсгүүд (их наяд төгрөг) засгийн газрын бондны өгөөж(%)
Budet revenues (ytd rolling sum, y/y, %): LHS
5.0
BoM claims on banks Expenditures (ytd rolling sum, y/y, %) excl. DBM: LHS
BoM claims on non-bank FIs 60% One-year government bond yields (%): RHS 18
4.0 BoM claims on companies
BoM claims on government 16
3.0
14
2.0 10%
12
1.0
10
0.0 -40% 8
Sep-11
Sep-12
Sep-13
Sep-14
Mar-11
Mar-12
Mar-13
Mar-14
Mar-15
Jun-11
Jun-12
Jun-13
Jun-14
Dec-11
Dec-12
Dec-13
Dec-14
Эх сурвалж: Монгол Банк, Дэлхийн Банкны
мэргэжилтнүүдийн тооцоолол
Сарын онцлох мэдээ
2014 оны Монгол улсын гадаад өрийн тойм
Монгол Банкнаас гаргадаг жилийн эцсийн Хувийн хэвшлийн гадаад өр мөн сүүлийн
гадаад өрийн статистик тоо баримт Монгол хоёр жилд огцом өссөн байна. Компани
улсын гадаад өр 2013 онд 19 тэрбум доллар хоорондын зээлээс бусад хувийн хэвшлийн
байсан бол 2014 оны эцсээр 20.9 тэрбум гадаад өр 2012 онд ДНБ-ий 19.1 хувь, 2013
доллар болж 10.1 хувиар өссөнийг харуулж онд 25.7 хувь байсан бол 2014 оны байдлаар
байна. 2013 онд гадаад өр ДНБ-ий 152 хувьтай ДНБ-ий 31.7 хувьтай тэнцэх хэмжээнд хүрсэн
тэнцэж байсан бол 2014 онд 175 хувьд хүрсэн байна. Сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд
байна. Гадаад өр 2011 онд ДНБ-ий 92.5 банкуудын гадаад өр 52 хувиар өсч, банк
хувьтай тэнцэж байх үеэс хойш сүүлийн 4 санхүүгийн бус бусад хувийн хэвшлийн өр 71
жилд огцом өссөн нь засгийн газрын гадаад хувиар өссөн нь томоохон банк болон
өр болон гадаадын шууд хөрөнгө оруулалттай компаниуд зээл, бонд их хэмжээгээр гаргаж
холбоотой компани хоорондын өр зээлийн байгааг илэрхийлж байна. Компани
өсөлтөөс хамааралтай юм. 2014 оны хоорондын өр зээл 2011-2013 онуудад
байдлаар гадаадын хөрөнгө оруулалттай гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын урсгалтай
компаниудын компани хоорондын өр зээл хамтран гадаадын өрийн өсөлтийн 56 хувийг
нийт гадаад өрийн 51 хувийг эзэлж байгаа бол эзэлж байсан. Компани хоорондын өр зээл
түүний дараа засгийн газрын ерөнхий өр зээл 2013 онд 1.9 тэрбум доллароор өссөн бол
болон баталгаа (24 хувь), хувийн хэвшлийн өр 2014 онд гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт эрс
зээл (18 хувь) болон төв банкны гадаад өр буурч ердөө 273 сая доллароор өссөн байна.
төлбөр (7.5 хувь) орсон байна. 2013-2014 онуудад богино хугацааны гадаад
2014 онд засгийн газрын болон засгийн өр төрийн болон хувийн хэвшлийн
газрын баталгаа гаргасан гадаад өрийн салбаруудад их хэмжээгээр өссөн байна.
(ЗГЗГБГГӨ) өсөлт үргэлжилсэн байна. 2012 Богино хугацааны гадаад өр 2012 онд 902 сая
онд Чингис бонд (1.5 тэрбум доллар) болон доллар (ДНБ-ий 7.3 хувь) байсан бол 2014 он
Монголын Хөгжлийн Банкны Евро бонд (580 гэхэд 163 хувиар өсч (ДНБ-ий 19.8 хувь) 2.4
сая доллар) гаргасаны дараагаар ЗГЗГБГГӨ тэрбум доллар болсон байна. Монгол Банкны
хоёр дахин гаруй өссөн бөгөөд 2013-2014 богино хугацааны гадаад өр төлбөр сүүлийн
онуудад засгийн газрын баталгаа болон хоёр жилийн хугацаанд огцом өсч 2012 онд
Монгол Банкны гадаад өр төлбөр 336 сая доллар байсан бол 2014 онд 1,497 сая
нэмэгдсэний үр дүнд өссөөр байв. ЗГЗГБГГӨ доллар болсон нь Монгол болон Хятад улсын
болон ДНБ-ий харьцаа 2011 онд 21 хувь, 2013 төв банкны хооронд байгуулсан хоёр талт
онд 43 хувь байсан бол 2014 оны байдлаар 54 валютын солилцооны шугамыг их ашиглаж
хувь хүрсэн байна. Засгийн газрын баталгаа байгаатай холбоотой юм. Хувийн хэвшлийн
2013 оны 0.7 тэрбум доллар байсан бол 2014 богино хугацааны гадаад өр 44 хувиар өсч
онд хоёр дахин өсч 1.3 тэрбум доллар хүрсэн өмнөх онд 605 сая доллар байсан бол 2014
нь Монголын хөгжлийн банкны гаднаас авсан онд 877 сая доллар болсон байна. 2014 оны
санхүүжилт болох самурай бонд (30 тэрбум байдлаар богино хугацааны өр зээл хувийн
иен), Швейцарийн Credit Suisse банк (300 сая хэвшлийн нийт гадаад өрийн 23 хувийг эзэлж
доллар) болон Хятадын Хөгжлийн Банкнаас байсан байна. Богино хугацааны өрийн өсөлт
(112 сая доллар) авсан зээлийн баталгаа болон гадаад валютын нөөцийн доройтлын
гаргасантай холбоотой юм. Монгол банкны улмаас богино хугацааны өр болон нөөцийн
гадаад өр төлбөр 2013-2014 онуудад огцом харьцаа улам дордож 2013 онд 71 хувь байсан
өсч 2012 онд 413 сая доллар байсан бол 2014 бол 2014 144 хувь болсон байна.
оны байдлаар 1,567 сая доллар хүрсэн байна.
Зураг 11.ЗГЗГБГГӨ болон хувийн хэвшлийн гадаад Зураг 12. 2013-2014 онуудад богино хугацааны гадаад өр
өрийн өсөлтийн үр дүнд нийт гадаад өр 2014 оны огцом өссөн байна.
байдлаар ДНБ-ий 175 хувьд хүрсэн байна.
Гадаад өрийн зээлдэгчид (ДНБ-ий хувиар, %) Богино хугацааны гадаад өрийн зээлдэгчид (сая доллар)
PPG 2.5 Private sector ST debt 160%
100%
billion $
Private BoM's ST foreign liabilities 140%
Intercompany lending 2.0 ST debt to GDP (%): RHS
80% 120%
ST debt/gross FX reserves (%): RHS
1.5 100%
60%
80%
1.0 60%
40%
40%
0.5
20% 20%
0.0 0%
0%
2010 2011 2012 2013 2014
2010 2011 2012 2013 2014
Эх сурвалж: Гадаад өрийн тойм 2014 (Монгол Банк), 2015 оны төсөв (Сангийн Яам), Дэлхийн Банкны мэргэжилтнүүдийн тооцоолол