47610 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu efil Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Jamil Salmi Çeviren: Kadri Yamaç © 2009 Uluslararasi mar ve Kalkinma Bankasi/ Dünya Bankasi 1818 H Street NW Washington DC 20433 Telefon: 202-473-1000 Internet: www.worldbank.org E-posta: feedback@worldbank.org 1 2 3 4 12 11 10 09 The Challenge of Establishing World-Class Universities by Jamil Salmi. Originally published by The International Bank for Reconstruction and Development / World Bank in 2009 in English language. The Challenge of Establishing World-Class Universities Copright © 2009 by The International Bank for Reconstruction and Development / World Bank Bu kitap Uluslararasi mar ve Kalkinma Bankasi / Dünya Bankasi personeli tarafindan hazirlanmitir. Bu kitapta yer alan bulgular, yorumlar ve sonuçlar Dünya Bankasi cra Direktörlerinin ya da temsil ettikleri hükümetlerin görülerini yansitmamaktadir. Dünya Bankasi bu çalimada yer alan verilerin doruluunu garanti etmez. Bu çalimada herhangi bir harita üzerinde gösterilen sinirlar, renkler, mezhepler ve dier bilgiler Dünya Bankasi adina herhangi bir ülkenin yasal statüsü ile ilgili bir düünce veya bu sinirlarin onay veya kabulü anlamina gelmez. Haklar ve izinler Bu yayindaki materyalin telif haklari saklidir. Kopyalamak ve/veya bir kismini veya tamamini izin almadan aktarmak yürürlüteki yasalara aykiridir. mar ve Kalkinma Bankasi/ Dünya Bankasi, çalimalarinin yayilmasini tevik eder ve çalimanin çoaltilmasina hemen izin verir. Bu çalimanin herhangi bir bölümünün fotokopisi veya yeniden basim izni için eksiksiz bilgi içeren talebi lütfen u adrese gönderin: Copyright Clearance Center Inc., 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, USA; telefon: 978-750-8400; faks: 978-750-4470; Internet: www.copyright.com. Dier haklar da dahil olmak üzere, haklar ve lisanslarla ilgili tüm sorular için: Office of the Publisher, The World Bank, 1818 H Street NW, Washington, DC 20433, USA; faks: 202-522-2422; e-posta: pubrights@worldbank.org. Kapak fotorafi: Soochow Üniversite Kütüphanesi, Dushu Yükseköretim Kenti, Soochow, Çin. Fotoraflayan: Jamil Salmi. Kapak tasarim: Naylor Design Dünya ÇapinDa üniversiteler Kurmanin Zorluu Genel Yayin Nu.: 34 ISBN: 978-605-4160-35-8 1. Basim, Ocak 2010 EFLATUN Basim Daitim Yayincilik Danimanlik Yatirim ve Tic. Ltd. ti.©2010 Efil©2010 Bu kitabin tüm haklari saklidir. Herhangi bir ekil ya da yöntemle çoaltilamaz. Sertifika Nu.: 12131 Baski ve Cilt: Desen Ofset A.. Tel: (0 312) 496 43 43 efil EFLATUN Basim Daitim Yayincilik Danimanlik Yatirim ve Tic. Ltd. ti. Gazi Mustafa Kemal Bulvari 118/4 Maltepe/Ankara, Türkiye. Tel : (0 312) 232 00 36-232 00 86 GSM : (+90) 541 232 00 96 w w w. e f i l y a y i n e v i . c o m ÇNDEKLER Önsöz ix Teekkürler xiii Kisaltmalar xv Yönetici Özeti 1 Giri 1 Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? 3 Dönüüme Giden Yollar 7 Dünya Bankasi için Öneriler 11 Sonuç 12 Bölüm 1 Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? 15 Çok Sayida Yetenekli Kii 19 Bol Kaynak 22 Uygun Yönetiim 27 Baari Faktörlerinin Siralanii 30 v vi çindekiler Bölüm 2 Dönüüme Giden Yollar 33 Hükümetin Rolü 34 Dier Aktörlerin Rolü 48 Kurumsal Düzeyde Stratejik Boyutlar 48 Bölüm 3 Dünya Bankasi çin Öneriler 63 Sonuç 67 EK A Balica Uluslararasi Siralama Yöntemlerinin Karilatirilmasi 71 EK B Shanghai Jiao Tong Üniversitesi (SJTU) 2008 ARWU Ülke Siralamasi 73 EK C The Times Higher Education Supplement (THES) 2008 Ülke Siralamasi 75 EK D Dünya Çapinda Üniversitelerin Temel Özellilkleri 77 EK E Danimarka Yükseköretim Reformu: 2003 Tarihli Üniversite Yasasi 79 EK F Son Aratirma Mükemmeliyeti Giriimleri 81 EK G Herhangi Bir Karilatirmanin En yisi, 2007-08 89 Kaynakça 95 Dizin 105 çindekiler vii Kutular Kutu 1.1 Siralamalari En Yararli Biçimde Anlamak ve Kullanmak 18 Kutu 1.2 Her ki Dünyanin En yileri Oxford Üniversitesinde 21 Kutu 1.3 Wisconsin Üniversitesinde Yetenek Savainin Etkisi 24 Kutu 1.4 Siralamalari zlemek: Fransiz Deneyimi 29 Kutu 2.1 Kaliforniya'da Yükseköretim Politika Çerçevesinin Düzenlenmesi 35 Kutu 2.2 Çin'de Yükseköretim Reformu 38 Kutu 2.3 Hükümetler Yükseköretime Önem Veriyorlar mi? Futboldan dersler 40 Kutu 2.4 Hindistan Teknoloji Enstitüleri: Bir Baari Öyküsü 43 Kutu 2.5 Alman Mükemmeliyet Giriimi 46 Kutu 2.6 Clemson Üniversitesinde Yeni Bir Vizyon Gelitirmek 53 Kutu 2.7 Çin Üniversitelerinin Dönüümündeki Engeller 55 Kutu 2.8 Diasporalar Anavatanlarinin Kalkinmasina Nasil Katkida Bulunur 58 Kutu 2.9 "En yi" sizinle rekabete girdiinde: Çin'in Yükselii 59 ekiller ekil 1. Dünya Çapinda Üniversitelerin Corafi Dailimi 6 ekil 2. Dünya Çapinda Üniversitenin Özellikleri: Temel Faktörlerin Siralanii 8 ekil 1.1. Dünya Çapinda Üniversitelerin Corafi Dailimi 19 ekil 1.2. Dünya Çapinda Üniversitenin Özellikleri: Temel Faktörlerin Siralanii 31 ekil 2.1. Durgunluk ve Deiim Karolari 50 Tablolar Tablo 1. THES ve SJTU Dünya Siralamalarinda En Baarili 20 Üniversite, 2008. 5 Tablo 2. Dünya Çapinda Üniversite Kuruluuna Stratejik Yaklaimin Maliyeti ve Yararlari 9 Tablo 1.1. THES ve SJTU Dünya Siralamalarinda En Baarili 20 Üniversite, 2008 17 Tablo 1.2. Seçilmi Üniversitelerde Lisansüstü Örencilerin Airlii 21 Tablo 1.3. ABD ve BK Bai Düzeylerinin Karilatirilmasi 23 Tablo 1.4. Aratirmaci Ortalama Maalarinin Uluslararasi Karilatirmasi 26 Tablo 1.5. Yillik Ödemeler: En Fazla Kazanan ABD Üniversite Rektörleri, 2005­06 27 Tablo 1.6. Profesörlerin En Fazla Kazandii Üniversiteler Siralamasi 32 Tablo 2.1. Dünya Çapinda Yükseköretim Kurumlarinda Mükemmeliyet Faktörlerinin Tanimi 36 Tablo 2.2. Dünya Çapinda Üniversiteler Kurma Stratejik Yaklaiminin Maliyeti ve Yararlari 45 Tablo 2.3. Disiplinlere Göre Siralamalar, U.S. News & World Report, 2008 52 Tablo 3.1. Ülke Gruplarina Göre Dünya Bankasi Destei 65 Önsöz Yükseköretimin küresel ortami ­sadece geleneksel örenci deiimi veya akademik ziyaretlerle deil, kurumlar arasindaki sinir ötesi yatirim ve piya- sa tipi rekabet gibi konulari da içine alarak­ genilerken yükseköretimdeki paydalarin, önceliklerini ve beklentilerini tekrar deerlendirmeleri gerekiyor. Yükseköretim kurumlari, tarihsel olarak, ülkeleri için kültürel dönüm nokta- lariydilar. Kendi örencilerini eittiler, kendi akademik kadrolarini yetitirdiler ve bölgelerinin kültürel ve yerel geçmiine sahip çiktilar. Uluslararasi baskilar kurumlari büyük ölçüde yükseköretim araçlarinin ­fonlar, fikirler, örenciler, çalianlar­ küresel akiinin sonucu olarak amaçlarini yeniden gözden geçirmeye zorladi. Daha ötesi bu baskilar, yükseköretimin en önemli finansman kaynai olan hükümetleri yükseköretim kurumlarina olan taahhütlerini ve beklentile- rini yeniden deerlendirmeye mecbur etti. Bu tartimalarin önemli bir sonucu çeitli lig tablolarinin ve siralamalarin çoalmasi ve bunun sonucu olarak da kü- resel yükseköretim düzeninin en tepelerinde yer alabilmek için rekabet etmek isteinin artii olmutur. Dünya Bankasi, kalkinma ve yoksulluun azaltilmasi için, 1963 yilindan bu yana yükseköretimi destekliyor. Dünya Bankasi o yillarda ulusal yükseköre- tim sistemlerinde daha fazla eriim, eitlik, ilevsellik ve kalite salayacak re- formlari cesaretlendirmek için politika gelitirmekle ve yenilikçilikle urati. ix x Önsöz Yükseköretime destek için çalitii üç onyil içinde yükseköretimle ilgili geç- miini ve potansiyel gelecekle ilgili çabalarini dile getirmek için Yükseköretim: Deneyimden Dersler (Higher Education: Lessons of Experience, 1994)'i yayimladi. Yükseköretimin orta gelirli ülkelerde kalkinma için daha etkili olduunun ve Deneyimden Dersler'in amaçlandii kadar dönütürücü olmadiinin anlailma- siyla bu yayin yüksek kalitede yükseköretime yatirim yapilmasinin aciliyetini göz önüne serdi. 2000 yilinda UNESCO/Dünya Bankasi ortak giriimiyle Higher Education in Developing Countries: Perils and Promise (Kalkinmakta Olan Ülke- lerde Yükseköretim: Riskler ve Umutlar)'in yayimlanii kapsamli kalkinma stra- tejilerinin hemen tümünde yükseköretimin önemini daha da artirdi. Riskler ve Umutlar Dünya Bankasi'nin kapsamli kapasite oluturulmasi ve yoksulluun azaltilmasinda yükseköretimin rolüyle ilgili tanimini daha da geniletti, daha ötesi, yükseköretimin Banka tarafindan gelitirilen eitim stratejisinin önemli bir parçasi olduunu vurguladi. 2002'de yayimlanan Bilgi Toplumlarini Kurmak: Yükseköretimde Yeni Güç- lükler (Constructing Knowledge Societies: New Challenges for Tertiary Education) küresel balantili ulusal sistemlerin, sosyal, politik veya ekonomik gelimesi için yükseköretimin temel önemini vurgulamiti. Kurumlar yükseköretimin ka- pasite oluturucu potansiyelinden yararlanabilmek için, yerel ile ilikili ancak küresel ile de balantili olmalidir. Dünya Bankasi günümüzde ulusal gelir dü- zeylerine bakmaksizin, yoksulluun azaltilmasi ve sürdürülebilir kalkinma için yükseköretimi desteklemektedir. Bu yeni rapor, dünya çapinda üniversitelere odaklanirken, yükseköretimin kalkinmaya etkisini incelemek için, aratirma ve akademisyenlii en rekabetçi ekliyle ve mükemmeliyetçi bakila incelemektedir. Tüm dünyada yüksekö- retim politikasi tartimalarinin yönlendirilmesinde, lig tablolari ve siralamala- rin artan önemlerinin aratirilmasi bakimindan bu raporun zamanlamasi tam olmutur. Dünyanin en baarili üniversiteleri listesinde kendilerine yer arayan hükümetler ve üniversite paydalari yükseköretimin dünyadaki amaçlarina ve pozisyonuna ait algilamalarini genilettiler. Ülkeler artik, kendi yerel veya ulusal halklarina hizmet etmek için yükseköretimin gelimesinden memnunlar. Di- er yandan küresel karilatirma göstergeleri üniversitelerin yerel gelimesinde önem kazanmitir. Dünya çapinda üniversiteler günümüzde, kendi durumlarini dier ülkelere göre deerlendiren ülkeler için, artik sadece kültür ve eitim ku- rumlari olmanin ötesinde, gurur ve mukayese noktasi oldular. Dünya çapinda olma standartlari pek çok ülkedeki kimi kurumlar için akilci hedef olabilir ama pek çok bakasi için uygun, ucuz veya verimli deildir. Kü- resel yükseköretim ortaminda, yükseköretimin yerel yararlarini maksimize edecek ekilde hangi tedbirlerin alinacai dünya yükseköretim sistemlerinin Önsöz xi karilatii büyük güçlük. Bu kitap bu amaca hizmet edecek önemli bir araçtir. Justin Lin Kidemli Bakan Yardimcisi ve Ba Ekonomist Dünya Bankasi Teekkürler Yazar, sadece yürüttüü mükemmel aratirma asistanliiyla deil, ilk taslain hazirlanmasi sonrasinda revizyona olan katkisiyla da Roberta Malee Bassett'e özel ükranlarini ifade etmek ister. Yazar ilk taslaklari içtenlikle gözden geçiren ve çok deerli önerilerde bulunan, Dünya Bankasindan olan veya olmayan tüm arkadalara, bilhassa Nina Arnhold, Vladimir Briller, Marguerite Clarke, John Fielden, Luciano Galán, Richard Hopper, Isak Froumin, Nadia Kulikova, Yev- geny Kuznetsov, Kurt Larsen, Sam Mikhail, William Saint, Alenoush Saroyan, ve Rolf Tarrach'a da teekkürlerini sunar. Son fakat ayni derecede önemli ola- rak; Lorelei Lacdao yazinin düzenlemesinde ve biçimlendirmesinde mükemmel bir i yapti ve Veronica Grigera yayin sürecini ustaca yürüttü. Bu kitap Ruth Kagia (Eitim Direktörü) ve Robin Horn'un (Eitim Sektörü Yöneticisi) yararli yol göstermeleriyle yazildi. Hatalar ve yanli yorumlamalarin tüm sorumluluu elbet yazarindir. Yazar Hakkinda Jamil Salmi Dünya Bankasi nsani Gelime Ainda Yükseköretim Koordinatörü- dür. Dünya Bankasi'nin Constructing Knowledge Societies: New Challenges for Terti- ary Education (Bilgi Toplumlarini Kurmak: Yükseköretimde Yeni Güçlükler) balikli yükseköretim reformuyla ilgili son politika raporunun bayazaridir. xiii Kisaltmalar AHELO Yüksekörenim Çiktilarinin Deerlendirilmesi ARWU Dünya Üniversiteleri Akademik Siralamasi CAS Çin Bilimler Akademisi CNRS Centre National de la Recherche Scientifique EIT Avrupa novasyon ve Teknoloji Enstitüsü ERC Mühendislik Aratirma Merkezleri (Kore Cumhuriyeti) FP7 7. Çerçeve Programi (Avrupa Komisyonu) GDP Gayri Safi Yurtiçi Hasila ICT Bilgi ve letiim Teknolojileri IFC Uluslararasi Finans Kurumu (Dünya Bankasi) IIT Hindistan Teknoloji Enstitüsü ITESM Instituto Tecnológico y de Estudios Superiores de Monterrey KOSEF Kore Bilim ve Mühendislik Vakfi LSE Londra Ekonomi ve Siyasal Bilimler Fakültesi xv xvi Kisaltmalar MIT Massachusetts Teknoloji Enstitüsü MRC Tip ve Mühendislik Aratirma Merkezleri (Kore Cumhuriyeti) NCRC Ulusal Çekirdek Aratirma Merkezleri (Kore Cumhuriyeti) NUS Singapur Ulusal Üniversitesi OECD Ekonomik birlii ve Kalkinma Örgütü PPP satin alma gücü paritesi PSE Paris Ekonomi Fakültesi SJTU Shanghai Jiao Tong Üniversitesi SAT Akademik Deerlendirme Testi SCI Fen Atif Dizini SRC Bilim Aratirma Merkezleri (Kore Cumhuriyeti) SSCI Sosyal Bilimler Atif Dizini SUNY New York Devlet Üniversitesi THES Times Higher Education Supplement UBA Buenos Aires Üniversitesi UCLA Kaliforniya Üniversitesi, Los Angeles UNAM Universidad Nacional Autónoma de México UNESCO Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kültür Örgütü USP São Paulo Üniversitesi UMIST Manchester Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Enstitüsü VUM Manchester Victoria Üniversitesi WCU dünya çapinda üniversite YÖNETC ÖZET Giri Eylül 2005'te Times Higher Education Supplement (THES) tarafindan yayimla- nan dünya üniversiteler siralamasi, Malezya'da, bu ülkenin en iyi iki üniversitesi önceki yila göre neredeyse 100 sira gerileme gösterince büyük tartima yaratti. Bu büyük gerileme, daha çok, siralama yöntemindeki bir deiikliin sonucu olduu halde ­bu gerçek pek bilinmiyordu ve çok az teselli ediciydi­ haber öyle- sine zedeleyici oldu ki, konunun incelenmesi için bir kraliyet soruturma komis- yonu kurulmasi amaciyla yaygin talepler dile getirildi. Birkaç hafta sonra Mala- ya Üniversitesi Rektör Yardimcisi istifa etti. Bu sert tepki, u andaki Dokuzuncu Kalkinma Planinda, ülkenin bilgiye dayali ekonomiye dönüümünü üniversite sektörünün ciddi katkisini önemseyerek yönlendirmeyi hedefleyen bir ülkenin karakterine aykiri deildi. Bu tepki, görünüte airi da olsa tüm dünyadaki üni- versite sistemlerinde beklenmedik bir olay deildir. Üniversite siralamalari ile ilgili düünceler ekonomik büyüme ve küresel re- kabet yeteneinin, giderek artan ekilde, bilgi tarafindan yönlendirildii ve üni- versitelerin bu balamda kilit rol oynadiina dair yaygin kanaati yansitmaktadir. Gerçekten de bilim ve teknolojide ­enformasyon ve iletiim teknolojilerinden (ICTs) biyoteknolojiye ve yeni malzemelere kadar­ geni bir alandaki hizli iler- lemeler, ülkelere, ekonomik kalkinmalarini hizlandirmak ve güçlendirmek için 1 2 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu büyük potansiyel yaratiyor. Bilginin uygulamaya girmesi, mal ve hizmetlerin daha verimli üretilmesini ve bunlarin daha fazla sayida insana, daha etkin ve daha ucuz fiyatlarla ulatirilmasini salamaktadir. 1998/99 Dünya Kalkinma Raporu: Kalkinma için Bilgi (Dünya Bankasi 1999a) bilgiye dayali ekonomiye dönüüm için ülkelere rehberlik amaciyla dört temel stratejik boyutun tamamlayici rolünü vurgulayan analitik bir çerçeve önerdi: uy- gun bir ekonomik ve kurumsal düzen, güçlü bir beeri sermaye tabani, dinamik bir enformasyon altyapisi ve etkin bir ulusal yenilikçi sistem. Yükseköretim bu çerçevedeki dört maddenin hepsinin merkezindedir, ama güçlü bir beeri sermaye tabani yaratilmasindaki destei ve etkin bir ulusal ye- nilikçi sisteme katkisi özellikle önemlidir. Yükseköretim, kalifiye, üretken ve esnek igücü salayarak ve yeni fikir ve teknolojileri yaratarak, uygulayarak ve yayarak ülkelerin küresel rekabet edebilir ekonomiler kurmasina yardim eder. Örnein, patent üretimi ile ilgili yeni bir küresel çalima gösterdi ki, biyotekno- lojideki bilimsel ilerlemeleri, firmalardan daha çok, üniversiteler ve aratirma enstitüleri yürütmektedir (Cookson, 2007). Yükseköretim kurumlari kendi ye- rel ve bölgesel ekonomilerinde de hayati rol oynayabilirler (Yusuf ve Nabeshima, 2007). Dünya Bankasinin, yükseköretimin sürdürülebilir kalkinmaya katkisi üze- rine son politika raporu olan Bilgi Toplumlarini Kurmak (Constructing Know- ledge Societies)'a göre (Dünya Bankasi, 2002), baarili yükseköretim kurumlari, igücü pazarinda talep edilen çeitli kalifiye içileri ve çalianlari yetitiren sa- dece aratirma üniversitelerini deil, politeknikleri, liberal sanatlar kolejlerini, kisa süreli teknik okullari, halk kolejlerini ve açik üniversiteler gibi çok çeitli kurumsal modelleri de kapsar. Her tür kurumun oynayacai önemli bir rol var- dir ve sistemin çeitli bileenleri arasinda dengeli bir gelimeyi salamak birçok hükümetin ana uraidir. Yakin tarihli bir yükseköretim inceleme raporuna göre (OECD, 2009), nispeten gelimi ekonomilerde bile (ili gibi) üniversite dii teknik eitim sektörünün sayginlik ve kaliteden yoksun olmasi, ülkenin ka- lifiye içi taleplerini karilama yeteneini baltalamaktadir. Yükseköretim sisteminde, aratirma üniversiteleri, ekonominin ihtiyaç duyduu meslek elemanlarinin, üst düzey uzmanlarin, bilim insanlarinin ve aratirmacilarin yetitirilmesinde ve ulusal yenilikçi sistemlerini destekleyecek yeni bilginin üretilmesinde önemli rol oynarlar (Dünya Bankasi, 2002). Bu ba- lamda, en baarili üniversitelerinin, en ileri entelektüel ve bilimsel gelimeler üzerinde gerçekten uratiklarindan emin olmak, birçok hükümetin giderek artan önceliidir. Üniversitelerin, tüm dünyada yaygin olarak, dünya çapinda olmaya itilme- siyle ilgili soracak pek çok önemli soru var. "Dünya çapinda", neden bir ülkenin, yükseköretim sisteminin en azindan bir kisminda, kurmayi arzuladii bir stan- darttir? Görece getiriler için küresel bir karilatirmaya ilgi duymadan, olabile- Yönetici Özeti 3 cek en uygun yerel sistemleri gelitirmek birçok ülke için daha yararli olabilir mi? "Dünya çapinda" tanimi "seçkin Bati" ile eanlamli midir ve dolayisiyla Ba- tili olmayan ülkelerin yükseköretimlerinin kültürel gelenekleriyle doasi ge- rei, biasa girer mi? Sadece aratirma üniversiteleri mi dünya çapindadir veya dier tür yükseköretim kurumlari da (eitim üniversiteleri, politeknikler, halk kolejleri, açik üniversiteler gibi) uluslararasi bir baki açisiyla kendi türünün en iyileri arasinda olmayi arzu edebilirler mi? Bu rapor, yukarida belirtilen önemli sorularin incelenmesi üzerinde derin- lemesine durmayacak. Dünya çapinda üniversitelerin ulusal yükseköretim sis- temlerinin bir parçasi olduunu ve bu sistem içinde gideceini kabul ederken, bu raporun esas amaci, kurumlarin liglerde nasil en baarili olduklarini arati- rarak, dünya çapinda konumuna ulamak peinde olan ülkelere ve üniversite yöneticilerine rehberlik yapmaktir. u halde bu raporun esas amaci, en iyinin en iyisiyle rekabet edecek olan, küresel rekabetçi ("dünya-çapinda", "seçkin" veya "amiral gemisi" üniversiteler de denir) üniversitelerin kurulmasindaki güçlükle- ri aratirmaktir. Dünya çapinda sayginliina daha hizli ulamayi salamak için izlenecek bir kalip veya ablon var mi? Rapor dünya çapinda bir üniversitenin ilevsel bir tanimini oluturarak bu sorulari yanitlamaya baliyor. Daha sonra, böyle üniversitelerin kurulmasi için olasi stratejileri ve izlenecek yollari özetlemekte ve analiz etmekte ve bu yakla- imlarin çeitli zorluklarini, maliyetlerini ve risklerini tanimlanmaktadir. Rapor, Dünya Bankasinin yükseköretimde dünya çapinda kurumlar için yürüttüü bu çabalarin sonuçlarini inceleyerek, ülkelerin kendi özgül gereksinimlerini kari- layacak en etkin ve uygun yükseköretim sistemini nasil gelitireceklerine dair seçenekleri ve farkli baki açilarini önerip, sona ermektedir. Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? "Dünya çapinda üniversite" terimi son on yilda, yükseköretimin sadece ören- me ve aratirma kalitesinin iyilemesi için deil, ayni zamanda ve daha önemlisi, gelimi bilgiyi elde ederek, uyum salayarak ve yaratarak küresel yükseköretim pazarinda rekabet yeteneini artirmak için, yaygin kullanilan bir deyim oldu. Ulusal sinirlari çou kez önemsemeden, bütçelerine uygun, mümkün olan en iyi okullara girmek isteyen örenciler ve üniversitelere yaptiklari yatirimlardan maksimum geri dönü isteyen hükümetler nedeniyle küresellik dünyanin her tarafindaki kurumlar için giderek artan bir ilgi alani olmaya baladi (Williams ve Van Dyke, 2007). Ancak, dünya çapindaki üniversitenin çelikisi, Altbach'in kisa ve doru gözlemledii gibi; "herkesin bir tane istedii, kimsenin ne olduu- nu bilmedii ve kimsenin nasil sahip olacaini da bilmedii" bir ey olmasidir (Altbach, 2004). 4 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Dünya Çapinda Üniversiteler seçkin grubunun bir üyesi olmak, kendi kendi- nize söyleyerek baarilacak bir i olmayip aksine, bu elit paye di dünya tarafin- dan, uluslararasi taninma temel alinarak verilir. Yakin zamana kadar bu süreç, çounlukla itibari göz önüne alan, öznel bir deerlendirmeydi. Örnein, Birleik Devletler'deki (ABD) Harvard, Yale veya Columbia gibi Ivy Lig üniversiteleri; Birleik Krallik'taki (B.K.) Oxford ve Cambridge ve Tokyo Üniversitesi gelenek- sel olarak ayricalikli seçkin üniversiteler grubunda sayildilar; ancak mezunlarin eitimi, aratirma çiktilari ve teknoloji transferinde, yüksek sayginliklarini do- rudan ve titiz ölçümlerle kanitlayacak, olaanüstü sonuçlar yoktu. Hatta me- zunlarinin aldiklari yüksek ücretler eitimlerinin gerçek deeri düzeyinde bir gösterge olarak bile yorumlanabiliyordu. Mamafih son yillarda lig tablolarinin artmasiyla dünya çapinda üniversitele- rin tanimlanmasi ve siniflandirilmasi için daha sistematik yöntemler ortaya çikti (IHEP, 2007). En iyi bilinen siralamalarin çou, belli bir ülkedeki üniversiteleri kategorize ederken, uluslararasi siralama yapma giriimleri de oldu. Kurumlarin ulusal sinirlar ötesinde, genel kalite yönünden karilatirilmasina olanak sa- layan en geni kapsamli iki uluslararasi siniflandirma THES ve Shanghai Jiao Tong Üniversitesi (SJTU) tarafindan hazirlananlardir. Kurumlarin uluslararasi sayginliklarini karilatirmak için, bu lig tablolari üniversitelerin kendilerinden veya genel kaynaklardan (veya birlikte) elde edi- len nesnel veya öznel verilerle oluturulur. THES siralamasi dünyanin en iyi 200 üniversitesini seçer. lk kez 2004 yilinda açiklanan bu siralama, en çok, öznel girdilerle (akran deerlendirmesi ve iverenlerin ie alma incelemeleri gibi) ni- cel veriler (uluslararasi örenci ve öretim üyesi sayilarini kapsayan) ve öretim üyelerinin etkisini (aratirma atiflariyla gösterildii gibi) birletirdii uluslarara- si itibara odaklanir. 2003'ten bu yana ileyen SJTU, dünyadaki en iyi 500 üniver- siteyi seçmek için sadece, öretim üyeleri, mezun ve çalianlarin akademik ve aratirma performansi gibi nesnel göstergelere odaklanan bir yöntem kullanir. Deerlendirilen ölçütler yayinlar, atiflar ve seçkin uluslararasi ödüllerdir (Nobel Ödülleri ve Fields Madalyalari gibi). Tablo 1 THES ve SJTU 2008 dünya sirala- malarinin sonuçlarini göstermektedir. Herhangi bir siralama çalimasinin ciddi yöntembilimsel kisitlarina karin (Salmi ve Saroyan, 2007), dünya çapindaki üniversiteler kismen üstün çiktilari ile taninirlar. Bu üniversiteler igücü pazarinda yüksek talep gören çok nitelikli mezunlar verirler, üst düzey bilimsel dergilerde yayimlanan öncü aratirmalar yürütürler ve bilim ve teknoloji amaçli kurumlarin patent ve lisanslari ile de teknik inovasyonlara katkida bulunurlar. Dünya çapinda olarak taninan üniversitelerin çou, genellikle çok az sayi- daki Batili ülkelerdendir. Aslinda, Tokyo Üniversitesi Birleik Devletler ve Bir- leik Krallik'tan olmayip da SJTU siralamasinda en baarili 20 arasinda yer alan tek üniversitedir. Eer, dünya çapinda, toplam olarak sadece 30 ile 50 arasinda Yönetici Özeti 5 üniversite olduu düünülürse SJTU siralamasina göre bunlarin hepsi, sekiz adet Kuzey Amerika ve Bati Avrupali küçük bir grup ülkedendir ve Japonya yine tek istisnadir. THES'in en baarili 50 üniversitesinin ait olduu ülkeler arasinda (11 ülke) aliilmi Kuzey Amerika ve Bati Avrupa ülkeleri yaninda Hong Kong, Çin, Yeni Zelanda ve Singapur gibi biraz daha fazla sayida ülke bulunur (ekil 1). Tablo 1. THES ve SJTU Dünya Siralamalarinda En Baarili 20 Üniversite, 2008 Sira THES Sira SJTU 1 Harvard Üniversitesi 1 Harvard Üniversitesi 2 Yale Üniversitesi 2 Stanford Üniversitesi 3 Cambridge Üniversitesi 3 Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley 4 Oxford Üniversitesi 4 Cambridge Üniversitesi 5 Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü 5 Massachusetts Teknoloji Enstitüsü 6 Imperial College London 6 Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü 7 University College London 7 Columbia Üniversitesi 8 ikago Üniversitesi 8 Princeton Üniversitesi 9 Massachusetts Teknoloji Enstitüsü 9 ikago Üniversitesi 10 Columbia Üniversitesi 10 Oxford Üniversitesi 11 Pennsylvania Üniversitesi 11 Yale Üniversitesi 12 Princeton Üniversitesi 12 Cornell Üniversitesi 13 Duke Üniversitesi 13 Kaliforniya Üniversitesi, Los Angeles 14 Johns Hopkins Üniversitesi 14 Kaliforniya Üniversitesi, San Diego 15 Cornell Üniversitesi 15 Pennsylvania Üniversitesi 16 Avustralya Ulusal Üniversitesi 16 Washington Üniversitesi, Seattle 17 Stanford Üniversitesi 17 Wisconsin Üniversitesi, Madison 18 Michigan Üniversitesi 18 Kaliforniya Üniversitesi, San Francisco 19 Tokyo Üniversitesi 19 Tokyo Üniversitesi 20 McGill Üniversitesi 20 Johns Hopkins Üniversitesi Kaynaklar: THES 2008; SJTU 2008. 6 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu ekil 1. Dünya Çapinda Üniversitelerin Corafi Dailimi (2008 yili en baarili 50) THES SJTU Siralamasi Siralamasi Avustralya (6) Bati Avrupa (5) Kanada (2) Dier Asya Ülkeleri (5) Japonya (2) Birleik Birleik Devletler Krallik (20) (5) Bati Avrupa (5) Birleik Kanada (3) Devletler Japonya (3) Birleik (36) Krallik (8) Kaynak: THES 2008; SJTU 2008. Dünya çapinda üniversitelerin olaan üniversitelerde olmayan neye sahip olduklarini tanimlamayi deneyen bazi akademisyenler yüksek nitelikli öretim üyeleri, aratirmada mükemmeliyet, kaliteli eitim, bol miktarda kamusal ve ka- musal olmayan mali kaynak, uluslararasi ve çok yetenekli örenciler, akademik özgürlük, iyi tanimlanmi özerk yönetiim yapisi ve eitim, aratirma, yönetim ve (çou kez) örenci yaantisi için iyi donanimli tesisler gibi bir dizi temel özel- likler tespit ettiler (Altbach, 2004; Khoon ve ark., 2005; Niland, 2000, 2007). Bu konuda Birleik Krallik (B.K.) ve Çin üniversitelerinin yeni bir ortak aratirmasi (Alden ve Lin, 2004), üniversitelerin uluslararasi itibarindan üniversitenin top- luma katkisi gibi daha soyut kavramlara kadar, nesnel olarak ölçmesi zor olan daha uzun bir ana özellikler listesi ortaya koymutur. Bu rapor dünya çapinda üniversitelerin daha kullanili bir tanimini olutur- mak amaciyla bu kurumlarin üstün baarilarinin (yüksek talep gören mezunlar, öncü aratirma ve teknoloji transferi) esasen en baarili üniversitelerde geçerli olan üç grup tamamlayici faktöre balanabileceini ortaya koymaktadir: (a) çok sayida yetenekli kii (öretim üyeleri ve örenciler), (b) zengin bir eitim or- tamini ve ileri aratirmalarin yürütülmesini salayan bol kaynak ve (c) stratejik vizyon, yenilikçilik ve esneklii tevik eden, kurumlarin karar alma ve bürokrasi tarafindan engellenmeden kaynaklarini yönetmelerine olanak veren olumlu yö- netiim özellikleri (ekil 2). Yönetici Özeti 7 Dönüüme Giden Yollar Dünya çapinda yeni üniversitelerin nasil yaratilacaini incelerken iki ek baki açisini hesaba katmaya ihtiyaç var. Birinci boyut disal olup, hükümetin ülke, devlet ve eyalet düzeyindeki rolü ve kurumlarin sayginliini gelitirmek için harekete geçirilebilecek kaynaklarla ilgilidir. kinci boyut dahilidir. Bunu, her kurum kendi kendine yapmalidir ve kendilerini dünya çapinda kurumlara dö- nütürmek için gereken deiimler ve atmalari gereken adimlarla ilgilidir. Hükümetlerin Rolü Geçmite, dünya çapinda üniversitelerin geliimine katki bakimindan hükü- metin rolü önemli bir etmen deildi. Amerika Birleik Devletleri'nde Ivy Lig üniversitelerinin geçmileri, kazandiklari sayginliin, genellikle planlanmi hü- kümet müdahaleleri ile deil, kademeli ilerlemeyle olduunu gösteriyor. Benzer ekilde Oxford ve Cambridge üniversiteleri de yüzyillar içinde, deiik miktar- larda kamu finansmani ile ama asil, yönetiim, misyon ve hedefin tanimlan- masi gibi konulardaki oldukça özerk olarak, kendi iradeleriyle gelitiler. Ancak günümüzde, sadece ileri aratirma tesislerinin ve kapasitelerinin kurulmasinin yüksek maliyetleri nedeniyle bile, elverili bir politik çevre ile dorudan dev- let inisiyatifi ve destei olmadan dünya çapinda üniversiteyi hizla yaratabilmek mümkün deildir. Uluslararasi deneyim dünya çapinda üniversiteler kurmak için üç ana strate- jinin izlenebileceini gösteriyor: · Hükümetler mevcut üniversiteler arasindan mükemmelleme potansiyeli gösteren az bir kisminin kalitesini yükseltmeyi düünebilir (baariliyi seç- mek). · Hükümetler dünya çapinda üniversitelerin karilii olacak ekilde, sinerji yaratmak için, mevcut kurumlar arasindan bir kisminin birleerek yeni bir üniversiteye dönümesini tevik edebilir (hibrid formül). · Hükümetler dünya çapinda bir üniversiteyi batan yaratabilirler (beyaz say- fa yaklaimi). 8 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu ekil 2. Dünya Çapinda Üniversitenin Özellikleri: Temel Faktörlerin Siralanii Çok sayida yetenekli kii Örenciler Öretim elemanlari Aratirmacilar Uluslararasilama Mezunlar Aratirma çiktisi WCU Destekleyici düzenleyici Kamusal bütçe çerçeve Bol Uygun kaynaklari kaynak Özerklik yönetiim Bai gelirleri Teknoloji Akademik özgürlük Örenci harçlari transferi Aratirma destekleri Liderlik ekibi Stratejik vizyon Mükemmeliyet kültürü Kaynak: Jamil Salmi tarafindan hazirlanmitir. Yönetici Özeti 9 Tablo 2. Dünya Çapinda Üniversite Kuruluuna Stratejik Yaklaimin Maliyeti ve Yararlari Koullar Yaklaim Mevcut kurumlari Mevcut kurumlari Yeni kurumlar iyiletirilmek birletirilmek yaratmak Yetenekli kii Baarili örencileri Liderlii deitirme ve En iyiyi seçme çekme becerisi çekmek için yeni personel çekme firsati (personel personeli firsati vardir. Eski ve örenci); deitirmek ve personel direnebilir baarili örencileri marka deitirmek "taninmayan zordur bir kuruma çekmekte güçlük; aratirma ve eitim geleneklerini kurma gerei Maliyetler Az pahali Nötr Daha pahali Yönetiim Ayni düzenleyici Mevcut kurumlarinkinden Düzenleyici ve tevik çerçevede çalima farkli yasal statü ile edici uygun çerçeve modunu deitirmek çalima olasilii oluturma firsati zor Kurum kültürü çerden dönütürmek Farkli kurumsal Mükemmeliyet kültürü güç kültürlerden yeni bir yaratma firsati kimlik yaratmak zor olabilir Deiim yönetimi Tüm paydalar ile Tüm paydalari umulan Yeni kurumun sosyal büyük danima ve norm ve kurumsal pazarlamasi ve iletiim kampanyasi kültür konusunda iletiim için çevreye eitmek için uyabilen yaklaim "Normatif" (düzgüsel) yaklaim Kaynak: Jamil Salmi tarafindan hazirlanmitir. Tablo 2 her bir yaklaimin artilarini ve eksilerini özetliyor. unu belirtmek gerekir ki bu genel yaklaimlar birbirine tamamen zit deildir ve ülkeler bu mo- dellere dayali birleik stratejiler izleyebilirler. Kurumsal Düzeyde Stratejiler Dünya çapinda bir üniversitenin kuruluu için yukaridakilerin tümüyle bir- likte, güçlü bir liderlik, kurumun misyonu ve amaçlari için cesur bir vizyon ve vizyonunu somut hedeflere ve programlara dönütürecek açikça beyan edilmi stratejik plan gereklidir. Daha iyi sonuçlar elde etmeyi arzu eden üniversiteler 10 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu güçlü yönlerini ve gelime alanlarini nesnel deerlendirmekle urairlar, yeni esnek hedefler koyarlar ve daha iyi performans salayacak bir yenilenme plani tasarlarlar ve uygularlar. Buna karilik, birçok kurum kendi baki açilarindan memnundur, daha iyi bir gelecek için iddiali bir vizyonlari yoktur ve eskisi gibi çalimaya devam ederler, sonuçta ulusal veya uluslararasi rakipleri ile karilati- rildiinda, büyüyen bir performans farki ortaya çikar. Özet Kontrol Listesi Dünya çapinda üniversite kurulmasi arayiina kilavuzluk yapmak için aaidaki temel sorularin ­hükümetler ve kurumlar tarafindan­ yanitlanmasi gereklidir. · Ülke dünya çapinda bir üniversiteye neden gereksinim duyuyor? Mev- cut kurumlarin katkisiyla karilatirilinca ekonomik mantii ve salamasi umulan arti deer nedir? · Bu üniversiteye ait öngörü nedir? Hangi boluu dolduracaktir? · Kaç tane dünya çapinda üniversite arzu edilmektedir ve kamu yatirimiyla ne kadarinin maliyeti karilanabilir? · Ülke balaminda: mevcut kurumlarin kalitesinin yükseltilmesi, kurumlarin birletirilmesi veya yeni kurumlar yaratilmasi stratejilerinden hangisi daha iyi çaliir? · Birinci veya ikinci yaklaim tercih edildiinde mevcut kurumlar arasindan seçim yöntemi ne olacaktir? · Yeni kurum(lar) ile mevcut yükseköretim kurumlari arasindaki iliki ve balanti nasil olacaktir? · Dönüüm nasil finanse edilecek? Ne kadar pay devlet bütçesine düecek? Ne kadar pay özel sektör tarafindan karilanacak? Hangi tevikler verilecek (örnein arazi hibeleri ve vergi muafiyetleri)? · Bu dönüümü kolaylatirmak ve uygun yönetim çalimalarini desteklemek için hangi yönetiim düzenlemelerini yerine getirmek gerekir? Hangi dü- zeyde özerklik ve hesap verebilirlik biçimi uygun olacaktir? · Bu süreçte hükümetin rolü ne olacak? · Kurum en iyi liderlik ekibini nasil kurabilir? · Vizyon ve misyon beyanlari nedir ve üniversitenin peinde kotuu özgül hedefler nelerdir? · Eitim ve aratirmanin hangi alan(lar)inda mükemmeliyet peinde kou- lacaktir? · Hedeflenen örenci nüfusu nedir? · Üniversitenin ulamaya gereksinim duyduu uluslararasilama hedefleri nelerdir (öretim üyeleri, örenciler, programlar vb. ile ilgili)? · Önerilen kalite siçramasinin tahmini maliyeti nedir ve nasil finanse edile- cek? Yönetici Özeti 11 · Baari nasil ölçülecek? Hangi izleme sistemleri, çikti göstergeleri ve hesap verebilirlik mekanizmalari kullanilacak? Dünya Bankasi için Öneriler Yükseköretim sektöründe, Dünya Bankasinin gelimekte olan ve geçi aa- masindaki ülke hükümetleriyle çalimalari esasen tüm sistemin sorunlarina ve reformlara odaklanmitir. Dünya Bankasinin yardimi, büyük yükseköretim reformlarinin tasarlanmasini ve uygulanmasini kolaylatirmak ve elik etmek için bütünleik olarak politika tavsiyesi, çözümleme çalimalari, kapasite kurma etkinlikleri ile borç ve krediler yoluyla finansman desteidir. Bununla beraber, son yillarda, artan sayida ülke kendi üniversitelerinin dün- ya çapinda üniversite olmasindaki engellerin tanimlanmasina yardimci olmasi ve onlari bu hedefe doru dönütürecek yol haritasi için Dünya Bankasina ba- vurdu. Dünya Bankasi sistemin tümündeki yenilikçiliklere ve reformlara kendi verdii geleneksel önem nedeniyle bu talepleri yerine getirmek için, kurumlara ayri ayri destek salamanin nasil siraya konulacainin düünülmesinin gerekli olduunu anladi. Bugüne kadarki deneyimler bu amaca, farkli ülke koullarinda farkli düzenlemelerle birletirilecek üç tür birbirini tamamlayici giriimle ulai- labileceini telkin etmektedir. · Ülkelere; (a) olasi seçenekleri ve bütçe karilanabilirliini tespit etmek, (b) mevcut ve öngörülen mali kisitlamalara göre yapilan çözümlemeler temel alinarak, gereksinim duyduklari ve sürdürülebilir ekilde finanse edebile- cekleri seçkin üniversite sayisina karar vermek, (c) her durumda kurumun özgül görevini ve dolduracai yeri tanimlamak ve (d) kaynak dailimi çar- pikliklarini önlemek üzere yükseköretim sisteminin geri kalaniyla irtibat kurmaya çalimak için; yardimci olacak teknik destek ve rehberlik. · Yeni seçkin kurumlara çalitaylar ve inceleme gezileri araciliiyla konuyla ilgi uluslararasi deneyim kazanmalari için kolaylik salayarak ve aracilik yaparak yardimci olmak. Bunun için, kapasite kurma destei salayabilecek yabanci ortak kurumlarin, yeni kurumla balangiç yillarinda veya dünya çapinda olmak isteyen mevcut üniversiteyle dönüüm döneminde, balan- tilandirilmasi gerekebilir. Dünya Bankasi vizyonda mutabakat salamak ve yeni kurum(lar)a destek toplamak için farkli paydalari ve ortaklari bir ara- ya getirerek politika görümelerini salayabilir. · Projenin tasariminin ön-yatirim çalimalarina ve planlanan kurumun fiili kurulmasi için gereken yatirim maliyetleri fonuna finansal destek vermek. Özel yükseköretimin gelimesini tevik etmek için olumlu bir düzenleyici ve özendirici çerçeve kurmu ülkelerde, eer bahsedilen üniversiteler kamu-özel 12 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu ortaklii olarak kurulmu veya dönütürülmüse Uluslararasi Finans Kurumu (IFC) kredileri ve garantileri de Dünya Bankasi Grubunun mali desteini ta- mamlayabilir veya onun yerine kullanilabilir. Tabi ki, bu seçeneklerin her ülkenin koullarina göre uyarlanmasi önemlidir. Üst-orta gelir düzeyindeki ülkelerin bu ekilde mali destei pek aramazlar, ama onlar Dünya Bankasinin danimanliini açikça talep ederler ve bu da Dünya Bankasinin hem bir bilgi acentesi hem de uluslararasi deneyim gözlemcisi ola- rak üstünlüünü gösterir. Bu danimanlik hizmet karilii ücret yoluyla sala- nabilir. Sonuç En baarili üniversiteler, aratirma yoluyla bilginin gelimesine önemli katkilar salayan, eitimi en elverili koullarda, en yenilikçi müfredatla ve pedagojik yöntemlerle yürüten, aratirmayi lisans eitiminin ayrilmaz bir parçasi yapan ve eitimleri süresindeki ve (daha önemlisi) mezun olduktan sonra youn rekabet ortamlarindaki baarilariyla öne çikan mezunlar verenlerdir. Dünya çapinda üniversite "hazirlamanin" evrensel bir reçetesi veya sihirli formülü yoktur. Ulusal koullar ve kurumsal modeller büyük deiiklik gösterir. Dolayisiyla her ülke, çeitli olasi yollar arasindan, kendi gücüne ve kaynaklari- na göre bir stratejiyi seçmelidir. Uluslararasi deneyimler, bu tür üniversitelerin temel özellikleri ­çok sayida yetenekli kii, kaynaklarin zenginlii ve esnek yö- netiim düzenlemeleri­ ve bu yolda mevcutlari iyiletirerek veya birletirerek beraberce yeni kurumlar oluturmadaki baarili yaklaimlariyla ilgili bazi ders- ler verir. Daha ötesi, üniversite sisteminin dönüümü tek baina gerçekleemez. Dün- ya çapinda üniversite yaratmak ­ve uygulamak­ için uzun vadeli bir vizyon (a) ülkenin topyekün ekonomik ve sosyal gelime stratejisi, (b) daha alt düzey eitim sistemlerinde sürmekte olan deiimler ve planlanan reformlar ve (c) eitim, aratirma ve teknolojiye yönelmi kurumlarla bütünlemi bir sistem kurmak için dier tip yükseköretim kurumlarini gelitirme planlari ile sikica ilikilendirilmelidir. Dünya çapinda üniversiteler genellikle en baarili aratirma üniversiteleriy- le eit görülürse de ne aratirmaya odaklanmi ne de kelimenin tam anlamiyla böyle çalian dünya çapinda yükseköretim kurumlari da olduunu belirtmek önemli olacaktir. Ülkeler dünya çapinda üniversiteler kurma görevine giriirken, aratirma üniversiteleri yaninda, yükseköretim sisteminin doyurmasi beklenen geni eitim ve öretim ihtiyaçlarini da karilayacak mükemmel baka kurum- lari yaratmayi da düünmelidir. Yükseköretim düzeyinde örenim çiktilarinin ölçülmesi üzerinde büyüyen tartima, mükemmeliyetin sadece olaanüstü ö- rencilerle olaanüstü sonuçlar elde etmek olmadii, fakat belki kurumun, gi- Yönetici Özeti 13 derek farklilaan örenci nüfusunun özgül örenme ihtiyaçlarina ne kadar arti deer kazandirdii yönüyle de ölçülmesi gerektiinin anlailmasinin kanitidir. Sonuç olarak, dünya çapinda üniversiteler kurulmasinin arkasindaki baski ve devinim, dünya çapinda üniversitelerin deerini ve önemini abartmaktan ka- çinmak ve ulusal yüksek öretim sistemlerinde kaynak tahsisi çarpitmalarina yol açmamak için doru balamda incelenmelidir. Küresel bir bilgi ekonomisin- de bile, sanayilemi ya da gelimekte olan her ülke, ekonomik pastadaki payini artirmak arayiinda iken, dünya çapindaki üniversitelere ait aldatici reklâm, pek çok sistemin, bu derece ileri eitim ve aratirma firsatlarindan yarar görebile- cekleri ihtiyaç ve kapasiteden, en azindan yakin vadede, çok fazladir. Dier hizmet sektörlerinde olduu gibi, henüz çok daha temel yükseköre- tim gereksinimleri karilanmadan, her ülkenin kapsamli dünya çapinda üniver- sitelere gereksinimi yoktur. Dünya çapindaki aratirma kurumlari çok büyük mali taahhütlere, olaanüstü beeri sermayeye, en üst kertede eitim ve ara- tirmaya firsat salayacak yönetiim politikalarina gereksinim duyarlar. Pek çok ülke, olabilecek en iyi ulusal üniversiteleri kurarken, belki balangiçta, Birleik Devletler'de 19. yüzyilda arazi hibesiyle gelitirilen kurumlari veya Almanya ve Kanada'nin politeknik üniversiteleri modelinden yarar görebilir. Bu tür kurum- lar yerli örencilerin farkli eitim ve örenim ihtiyaçlarinin ve ekonominin üze- rine eilmelidir. Bu kurumlar çabalarini yerel halk ve ekonomiye yönlendirerek, dünya çapinda üniversite arzusuna göre, kalkinmaya, daha yararli ve sürdürüle- bilir biçimde öncülük yaparlar. Ne olursa olsun kurumlar kaçinilmaz olarak, her yerde giderek artan ekilde karilatirmalara ve siralamalara maruz kalacaklar ve aratirma üniversiteleri siralamalarinin en iyisi kabul edilenler dünyanin da en çok iyisi sayilmayi sürdürecekler. BÖLÜM 1 Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? "Dünya çapinda üniversite" terimi son on yilda, yükseköretimin sadece ören- me ve aratirma kalitesinin iyilemesi için deil, ayni zamanda ve daha önemli- si, gelimi bilgiyi elde ederek, uyum salayarak ve yaratarak küresel yüksekö- retim pazarinda rekabet yeteneini artirmak için, yaygin kullanilan bir deyim oldu. Ulusal sinirlari çou kez önemsemeden, bütçelerine uygun, mümkün olan en iyi okullara girmek isteyen örenciler ve üniversitelere yaptiklari yatirimlar- dan maksimum geri dönü almak isteyen hükümetler nedeniyle küresellik dün- yanin her tarafindaki kurumlar için giderek artan bir ilgi alani olmaya baladi (Williams ve Van Dyke, 2007). Ancak dünya çapindaki üniversitenin çelikisi, Altbach'in kisa ve doru gözlemledii gibi; "herkesin bir tane istedii, kimsenin ne olduunu bilmedii ve kimsenin nasil sahip olacaini da bilmedii" bir ey olmasidir (Altbach, 2004). Dünya çapinda üniversiteler seçkin grubunun bir üyesi olmak, kendi kendi- nize söyleyerek baarilacak bir i olmayip, aksine bu elit paye di dünya tarafin- dan, uluslararasi taninma temel alinarak verilir. Yakin zamana kadar bu süreç, çounlukla itibari göz önüne alan, öznel bir deerlendirmeydi. Örnein, Birleik 15 16 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Devletler'deki (ABD) Harvard, Yale veya Columbia gibi Ivy Lig üniversiteleri; Birleik Krallik'taki (B.K.) Oxford ve Cambridge ve Tokyo Üniversitesi gelenek- sel olarak ayricalikli seçkin üniversiteler grubunda sayildilar; ancak mezunlarin eitimi, aratirma çiktilari ve teknoloji transferinde, yüksek sayginliklarini do- rudan ve titiz ölçümlerle kanitlayacak, olaanüstü sonuçlar yoktu. Hatta me- zunlarinin aldiklari yüksek ücretler eitimlerinin gerçek deeri düzeyinde bir gösterge gibi bile yorumlanabiliyordu. Mamafih son yillarda lig tablolarinin artmasiyla dünya çapinda üniversitele- rin tanimlanmasi ve siniflandirilmasi için daha sistematik yöntemler ortaya çikti (IHEP, 2007). En iyi bilinen siralamalarin çou, belli bir ülkedeki üniversiteleri kategorize ederken, uluslararasi siralama yapma giriimleri de baladi. Kurum- larin ulusal sinirlar ötesinde, genel kalite yönünden karilatirilmasina olanak salayan en geni kapsamli siralamalar (a) QS Quacquarelli Symonds Ltd. tara- findan hazirlanan Times Higher Education Supplement (THES) ve (b) Shanghai Jiao Tong Üniversitesi (SJTU) tarafindan hazirlananlardir. Cybermetrics labo- ratuvari (spanya'nin balica Devlet Kurumu olan Ulusal Aratirma Konseyinin bir birimi) tarafindan üretilen ve Webometrics tarafindan derlenen üçüncü bir uluslararasi siralama, dünyanin 4000 yükseköretim kurumunun internetteki görünürlüklerini kurumlarin sayginliklarinin bir göstergesi olarak, karilatirir ve çeitli alanlarda 1'den 5'e kadar derecelendirir. Bu lig tablolari kurumlarin uluslararasi prestijlerini karilatirmak için, üni- versitelerin kendilerinden veya genel kaynaklardan (veya birlikte) elde edilen nesnel veya öznel verilerle oluturulur. THES siralamasi dünyanin en iyi 200 üniversitesini seçer. lk kez 2004 yilinda açiklanan bu siralama, en çok, öznel girdilerle (akran deerlendirmesi ve iverenlerin ie alma incelemeleri gibi), ni- cel veriler (uluslararasi örenci ve öretim üyesi sayilarini kapsayan) ve öretim üyelerinin etkisini (aratirma atiflariyla gösterildii gibi) birletirdii uluslara- rasi itibara odaklanir 2003'ten bu yana faaliyet gösteren SJTU öretim üyeleri, mezun ve çalian- larin akademik ve aratirma performansi gibi daha nesnel görünen göstergelere odaklanan bir yöntem kullanir. Deerlendirilen ölçütler yayinlar, atiflar ve seç- kin uluslararasi ödüllerdir (Nobel Ödülleri ve Fields Madalyalari gibi). Shang- hai siralamasinin sunuluu da biraz farklidir. En baarili ilk 100, sirayla dizilir. Geriye kalan 400 kurum yaklaik 50 ve 100'lük (101­52, 153­202, 203­300 vb.) kümeler halinde ve küme içinde alfabetik siraya dizilerek listelenir (Üç dünya siralamasinin her birisinin kullandii ölçütlerin ayrintilari Ek A'da verilmitir). 2008 SJTU ve THES dünya siralamasi sonuçlari tablo 1'de verilmitir. Herhangi bir siralama çalimasinin, kutu 1.1'de özetlenen ciddi yöntembi- limsel kisitlarina karin, dünya çapindaki üniversiteler kismen baarili çiktilari ile taninirlar. Bu üniversiteler igücü pazarinda yüksek talep gören çok nitelikli mezunlar verirler, üst düzey bilimsel dergilerde yayimlanan öncü aratirmalar Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? 17 yürütürler ve bilim ve teknoloji amaçli kurumlarin patent ve lisanslari ile de tek- nik inovasyonlara katkida bulunurlar. Dünya çapinda olarak taninan üniversi- telerin çou, genellikle çok az sayidaki Batili ülkelerdendir. Aslinda, Tokyo Üni- versitesi Birleik Devletler ve Birleik Krallik'tan olmayip da SJTU siralamasinda en baarili 20 arasinda yer alan tek üniversitedir. Eer, dünya çapinda, toplam olarak sadece 30 ile 50 arasinda üniversite olduu düünülürse SJTU siralama- sina göre bunlarin hepsi, sekiz adet Kuzey Amerika ve Bati Avrupali küçük bir grup ülkedendir ve Japonya yine tek istisnadir (Ek B). THES'in en baarili 50 üniversitesinin ait olduu ülkeler arasinda (11 ülke) aliilmi Kuzey Amerika ve Bati Avrupa ülkeleri yaninda Hong Kong (Çin), Yeni Zelanda ve Singapur gibi biraz daha fazla sayida ülke bulunur (Ek C). ekil 1.1 üniversiteleri dünyanin en baarililari siralamasinda ilk 50 arasina giren ülkelerin geni corafi dailimini göstermektedir. Tablo 1.1. THES ve SJTU Dünya Siralamalarinda En Baarili 20 Üniversite, 2008 Sira THES Sira SJTU 1 Harvard Üniversitesi 1 Harvard Üniversitesi 2 Yale Üniversitesi 2 Stanford Üniversitesi 3 Cambridge Üniversitesi 3 Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley 4 Oxford Üniversitesi 4 Cambridge Üniversitesi 5 Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü 5 Massachusetts Teknoloji Enstitüsü 6 Imperial College London 6 Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü 7 University College London 7 Columbia Üniversitesi 8 ikago Üniversitesi 8 Princeton Üniversitesi 9 Massachusetts Teknoloji Enstitüsü 9 ikago Üniversitesi 10 Columbia Üniversitesi 10 Oxford Üniversitesi 11 Pennsylvania Üniversitesi 11 Yale Üniversitesi 12 Princeton Üniversitesi 12 Cornell Üniversitesi 13 Duke Üniversitesi 13 Kaliforniya Üniversitesi, Los Angeles 14 Johns Hopkins Üniversitesi 14 Kaliforniya Üniversitesi, San Diego 15 Cornell Üniversitesi 15 Pennsylvania Üniversitesi 16 Avustralya Ulusal Üniversitesi 16 Washington Üniversitesi, Seattle 17 Stanford Üniversitesi 17 Wisconsin Üniversitesi, Madison 18 Michigan Üniversitesi 18 Kaliforniya Üniversitesi, San Francisco 19 Tokyo Üniversitesi 19 Tokyo Üniversitesi 20 McGill Üniversitesi 20 Johns Hopkins Üniversitesi Kaynaklar: THES 2008; SJTU 2008. 18 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Kutu 1.1 Siralamalari En Yararli Biçimde Anlamak ve Kullanmak Az bulunu, sayginlik ve "en iyiye" ulamak araba, el çantasi ve blue jeans gibi ürünlerin satin aliniini nasil belirliyorsa yükseköretimin tüketicileri de en iyi üniversiteleri taniyabilme ve eriebilme yeteneklerini artiracak göstergeler peindeler. Bu "lüks" eitim yariinda ülkeler bilgiye dayali ekonomi geliiminde bai çekecek "dünya çapinda üniversiteler" gelitirmek için mücadele ediyorlar. Siralamalarin gücü nedeniyle kurumlar belki gerçek güçleri, mali olanaklari ve kurumsal kapasiteleri pahasina siniflama metodolojileri iiinda inovasyon ve yatirim kumari oynuyorlar. Tartimali nitelikleri ve yöntembilgisel eksikleri ne olursa olsun üniversite siralamalari yayginlamitir ve ortadan kalkmalari beklenmemelidir. Geni bir kitleye "dünya çapinda"nin ne olduunu tarif ettikleri için yükseköretim kurumlarinin performans ölçümüyle uraan hiç kimse tarafindan göz ardi edilemezler. Lig tablolarinin son çözümlemesinden gelitirilen aaidaki genel tavsiyeler politika belirleyiciler, yöneticiler ve yükseköretimden yararlananlar için bir kurumun önerdii eitim firsatinin gerçek deerini nasil beliryeceklerini açia çikarmada yardimci olabilir: · Siralamanin gerçekte neyi ölçtüünden emin olun. · Tek ve airlikli bir siralama yerine bir dizi gösterge ve çoklu ölçümler kullanin. · Tüketiciler benzer programlari ve kurumlari karilatirdiklarinin farkinda olmalidir. · Kurumlar siralamalari stratejik planlama ve kalite gelitirme amaciyla kullanabilirler. · Hükümetler siralamalari kalite kültürünü tevik etmek için kullanabilirler. · Sirlama verilerinden yararlananlar bu siralamalari örencileri, aileleri ve iverenleri bilgilendirmek veya kamu veritabanlarini beslemek için kullanabilirler. Kaynak: Salmi ve Saroyan, 2007. Dünya çapinda üniversitelerin olaan üniversitelerde olmayan neye sahip olduklarini tanimlamayi deneyen bazi akademisyenler yüksek nitelikli öre- tim üyeleri, aratirmada mükemmeliyet, kaliteli eitim, bol miktarda kamusal ve kamusal olmayan finans kaynaklari, uluslararasi ve çok yetenekli örenciler, akademik özgürlük, iyi tanimlanmi özerk yönetiim yapisi ve eitim, aratir- ma, yönetim ve (çou kez) örenci yaantisi için iyi donanimli tesisler gibi bir dizi temel özellikler tespit ettiler (Altbach, 2004; Khoon ve ark., 2005; Niland, 2000, 2007). Bu konuda Birleik Krallik ve Çin üniversitelerinin yeni bir ortak aratirmasi (Alden ve Lin, 2004), üniversitelerin uluslararasi itibarindan üniver- Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? 19 sitenin topluma katkisi gibi daha soyut kavramlara kadar, nesnel olarak ölçmesi zor olan daha uzun bir ana özellikler listesi ortaya koydu (Ek D). Bu rapor dünya çapinda üniversitelerin daha kullanili bir tanimini olutur- mak amaciyla bu kurumlarin üstün baarilarinin (yüksek talep gören mezunlar, öncü aratirma ve teknoloji transferi) esasen en baarili üniversitelerde geçerli olan üç grup tamamlayici etkene balanabileceini ortaya koymaktadir: (a) çok sayida yetenekli kii (öretim üyeleri ve örenciler), (b) zengin bir eitim orta- mini ve ileri aratirmalarin yürütülmesini salayan bol kaynak ve (c) stratejik vizyon, yenilikçilik ve esneklii tevik eden, kurumlarin karar alma ve bürokrasi tarafindan engellenmeden kaynaklarini yönetmelerine olanak veren olumlu yö- netiim özellikleri. ekil 1.1. Dünya Çapinda Üniversitelerin Corafi Dailimi (2008 yili en baarili 50) THES SJTU Siralamasi Siralamasi Avustralya (6) Bati Avrupa (5) Kanada (2) Dier Asya Ülkeleri (5) Japonya (2) Birleik Birleik Devletler Krallik (20) (5) Bati Avrupa (5) Birleik Kanada (3) Devletler Japonya (3) Birleik (36) Krallik (8) Kaynak: THES 2008; SJTU 2008. Çok Sayida Yetenekli Kii Mükemmeliyetin ilk ve belki de bata gelen belirleyicisi önemli miktarda baa- rili örenci ve olaanüstü öretim üyelerinin bulunmasidir. Dünya çapindaki üniversiteler en iyi örencileri çekebilir ve en nitelikli profesörleri ve aratirma- cilari seçebilir. Bilimde doru üniversitede ­en donanimli laboratuarlarda, en parlak ara- tirmacilarla en gelimi aratirmalarin yapildii yerde- olmak ileri derecede 20 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu önemlidir. George Stigler bunu, olaanüstü bilim insanlarinin heyecan verici aratirmalar yapmalari için mali yönden desteklendii, dier öretim üyele- rini ve ardindan en iyi örencileri cezbettii ve bu alana katilan herhangi bir genç bir kiiye, kari konulamaz bir cazibe yaratacak önemli bir yapi oluana kadar süren bir kartopu oluumuna benzetir. Mihaly Csikszentmihalyi (1997) Bu durum Birleik Devletler'deki Ivy Lig üniversiteleri veya Birleik Krallik'taki Oxford ve Cambridge Üniversitelerinin, her zaman ayirici özellii olmutur ve Singapur Ulusal Üniversitesi (NUS) veya Çin'in Tsinghua Üniversi- tesi gibi daha yeni dünya çapindaki üniversitelerin de özelliidir. Pekin Tsinghua Üniversitesi geçen ay, bu yilin ödüllerinin sayisini artiracaini açikladi. Yüksek puanli örenciler, örnein her eyaletin ampiyonlari ve uluslararasi akademik yarimalari kazananlar 40.000 yuana (5,700 $) kadar bursa almaya hak kazanacaklar ki bu geçen yil verilenin iki katindan fazladir. University World News (UWN) (2008a) Bu balamdaki önemli faktörler bu üniversitelerin akademik olarak en ni- telikli örencileri seçme yetenei ve ayricaliklaridir. Örnein Çin'in en baarili yüksekörenim kurumu olan Pekin Üniversitesi her yil, her eyaletin 50 en iyi örencisini almaktadir. Harvard Üniversitesi, Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü ve Yale Üniversitesi kendilerine gelen lisans örencilerinin ortalama Scholastic Assessment Test (SAT) puanlarina göre Birle- ik Devletler'deki en seçici üniversitelerdir. Bu gözlem doal olarak göstermektedir ki ülke içinde örenci ve öretim üyesi hareketliliin çok az olduu ülkelerin yükseköretim kurumlarinda aka- demik içerden besleme riski vardir. Gerçekten de lisansüstü programlar için sa- dece kendi mezunlarina dayanan veya öretim elemani kadrolarinda esas olarak kendi mezunlarini istihdam eden üniversitelerin uluslararasi gelimede öncü konumda olmalari mümkün deildir. Avrupa üniversitelerinde yapilan 2007 ta- rihli bir ankete göre içerden öretim üyesi istihdami ile aratirma performansi arasinda ters bir korelasyon vardir: En yüksek oranda içerden istihdam yapan- larda aratirma baarisi en düüktür (Aghion ve ark., 2008). Hizla çoalan örenci kayitlari ve oldukça gevek kabul uygulamala- riyla kurumlarda seçiciliin korunmasi zordur. Meksika ve Arjantin gibi bazi Latin Amerika ülkelerinin lider üniversitelerinin muazzam büyüklüü ­Universidad Nacional Autónoma de México (Meksika Özerk Üniversitesi, Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? 21 Tablo 1.2. Seçilmi Üniversitelerde Lisansüstü Örencilerin Airlii Lisans Lisansüstü Lisansüstü örencilerin Üniversite örencileri örencileri payi (yüzde) Harvarda 7,002 10,094 59 Stanfordb 6,442 11,325 64 MITc 4,066 6,140 60 Oxfordd 11,106 6,601 37 Cambridgee 12,284 6,649 35 Londra Ekonomi ve Siyasal 4,254 4,386 51 Bilimler Fakültesi (LSE)f Peking 14,662 16,666 53 Tokyoh 15,466 12,676 45 a. 2005­06 http://vpf-web.harvard.edu/budget/factbook/current_facts/2006OnlineFactBook.pdf. b. 2006­07 http://www.stanford.edu/home/statistics/#enrollment. c. 2005­06 http://web.mit.edu/ir/cds/2006/b.html. d. 2005­06 http://www.ox.ac.uk/aboutoxford/annualreview/app2ii.shtml. e. 2004­05 http://www.admin.cam.ac.uk/reporter/2004-05/special/19/studentnumbers2005.pdf. f. Kahn ve Malingre 2007. g. 2006­07 Pekin Üniversitesi Kayit Bürosu. h. 2004 http://www.u-tokyo.ac.jp/stu04/e08_02_e.html. Kutu 1.2 Her ki Dünyanin En yileri Oxford Üniversitesinde Oxford Üniversitesi Yale Üniversitesi yöneticisi Professor Andrew Hamilton'i gelecek dönem için rektör yardimcisi olarak aday gösterdi. Üniversite öretim üyeleri atamayi onayladiinda Hamilton, be yillik atamasi gelecek yil bitecek ve emekli olacak olan u andaki rektör yardimcisi Dr. John Hood'un yerine geçecek. Kendisi oradan mezun olmayip da Oxfordun baina atanacak nadir akademisyenlerden birisi olup Yeni Zelanda'dan gelen Hood'dan sonra diaridan ie alinan ikinci kii olacak. Hamilton'un atamasi Oxford'un dünyanin en baarili akademisyelerini çekmek için geçen ay yaptii 1.25 milyar pound (1.25 milyar £ veya 2.5 milyar ABD $) gibi çok büyük bir bütçe artii duyurusu sonrasinda yapildi ve üniversite Hamilton'un da böyle birisi olduunu düünüyor. Oxford rektörü Lord Patten atama komitesine bakanlik yapti ve Hamilton'un kanitlanmi akademik liderlik ve olaanüstü bilimsel baariya sahip olduunu belirterek "bu nedenle o 21. yüzyilin ikinci on yilinda bize yol gösterecek siradii bir seçimdir." dedi. Kaynak: UWN, 2008b. 22 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu UNAM)'nin 190,418, Buenos Aires Üniversitesi (UBA)'nin de 279,306 örencisi var­ bu üniversitelerin dünya kalitesinde olduklari kuku götürmeyen bazi ola- anüstü aratirma merkezleri ve bölümleri olduu halde en baarililar ligine gi- remeyi gerekçelerinin kesinlikle en önemli faktörüdür. Dier uçta, Pekin Üni- versitesi tüm kayit sayisini 2000 yili balarina kadar 20.000'in altinda tutmutur ve bugün bile örenci sayisi 30.000'den fazla deildir. Dünya çapinda üniversiteler, çok sayida özenle seçilmi lisansüstü örenci- lere sahiptirler (tablo 1.2'de gösterilmektedir) ve bu durum onlarin aratirma güçlerini ve lisansüstü örencilerin aratirma etkinliklerine yakindan katildik- larini gösterir. Bu seçkin kurumlarin biçimlendirilmesinde karar verilmesinde uluslararasi boyut giderek daha önemli hale geliyor (kutu 1.2). Hem THES hem Newsweek 2006 yili dünya üniversiteleri siralamalari, siralama tercihlerinde güçlü ulusla- rarasi öeleri olan kurumlara airlik verdiler. Pek çok durumda dünya çapinda üniversitelerin örenci ve öretim üyeleri sadece üniversitenin bulunduu ül- keden deildir. Böylece nereden gelirlerse gelsinler en yetenekli kiileri çekebi- lirler ve kendilerini yeni fikirlere ve yaklaimlara açabilirler. Örnein Harvard Üniversitesinde örenci nüfusunun yüzde 19'u, Stanford Üniversitesinde yüzde 21'i ve Columbia Üniversitesinde yüzde 23'ü uluslararasidir. Cambridge Üni- versitesinde örencilerin yüzde 18'i Birleik Krallik (B.K.) veya Avrupa Birlii (EU) ülkeleri diindandir. Küresel taramalarda en ön siralarda yer alan Birle- ik Devletler üniversitelerinde büyük oranda yabanci akademik eleman vardir. Örnein Harvard Üniversitesinde, tibbi akademik personel dahil, uluslarara- si öretim üyesi yaklaik yüzde 30'dur. Benzer ekilde Oxford ve Cambridge Üniversitelerinde yabanci akademisyenlerin orani sirasiyla yüzde 36 ve yüzde 33'tür. Bunun aksine Fransa'da tüm aratirmacilarin sadece yüzde 7'si yabanci akademisyendir. Hiç kuku yok ki dünyanin en iyi üniversiteleri en yeteneklileri bulmak için büyük sayilarda yabanci örenci ve öretim elemanini kaydetmekte ve çalitirmaktadir. Gibbons ve ark'nin (1994) bilgi üretiminin probleme dayali bir modele kay- masini inceleyen çiir açan çalimalarinda dokümante ettikleri gibi, bilginin üretiminin ve paylaiminin yeni biçimi, uluslararasi alarin artan önemi ile ka- rakterizedir. Bu balamda dünya çapinda üniversitelerin ulusal ve uluslararasi geni bir akademik kadroyu mobilize etmekteki baarilari kurumlarin bilgi ai kapasitelerini de maksimize edebilir. Bol Kaynak Kaynaklarin bolluu, karmaik ve aratirma-youn bir üniversitenin iletilmesi için gereken devasa harcamalar balaminda, dünya çapinda üniversitelerin ço- unu karakterize eden ikinci unsurdur. Bu üniversitelerin finansman için dört Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? 23 ana kaynai vardir: iletme harcamalari ve aratirmalarini karilayan devlet büt- çesi, kamu kurumlari ve özel irketlerle yapilan sözlemeli aratirmalar, vakiflar- la bailardan elde edilen gelirler ve katki paylari. Bati Avrupa'da eitim ve aratirmanin karilanmasinda kamu finansmani be- lirgin olarak temel kaynak iken, BK üniversitelerinin bazi vakif gelirleri vardir ve son yillarda ek katki paylari devreye sokulmutur. Asya'da, 2006 yilinda özel bir irket haline gelen Singapur Ulusal Üniversitesi büyük bai gelirleri sala- mada en baarili kurum olmutur. Etkin bir ekilde kaynak yaratarak 774 mil- yon dolarlik oldukça büyük bir portföy oluturmayi baarmi ve Cambridge ve Oxford'dan sonra tüm ngiliz üniversitelerinden daha zengin olmutur. Birleik Devletler'in ve (daha az olmak üzere) Japonya'nin da böyle baarili özel aratir- ma üniversiteleri vardir. Tablo 1.3. ABD ve BK Bai Düzeylerinin Karilatirilmasi Bai varliklari Bai varliklari (2006, milyon (2005, milyon ABD kurumlari ABD $) B.K. kurumlari ABD $) Harvard Üniversitesi 28,916 Cambridge Üniversitesi 6,100 Yale Üniversitesi 18,031 Oxford Üniversitesi 3,800 Stanford Üniversitesi 14,085 Edinburgh Üniversitesi 3,400 Texas Üniversitesi 13,235 Glasgow Üniversitesi 230 Princeton Üniversitesi 13,045 Londra Kraliyet Koleji 200 Kaynak: NACUBO, 2006. Not: 1 $ =.53£ ABD üniversitelerinin güçlü mali tabani iki etkenin sonucudur. Birincisi bütçe güvenlii, huzur ve orta ve uzun vadeli kurumsal önceliklere odaklana- bilme becerisi salayan büyük vakiflardir (tablo 1.3) Karilatirma yapildiinda, ortalama olarak, en zengin ABD özel üniversiteleri örenci baina her yil 40,000 ABD $, Kanada üniversiteleri ise sadece 1.000 ABD $ bai geliri salar (Usher ve Savino, 2006). Pek çok Avrupa üniversitesinin aksine, bu ABD üniversiteleri devlet bütçe kaynaklarinin kisa vadeli insafina veya deien politik önceliklerin kaprisine kalmamilardir. Daha ötesi, prestijleri arttikça, bai çekebilme beceri- lerinin de arttii, siralamalar ile üniversite gelirlerinin boyutu arasindaki pozitif korelasyonu ortaya çikaran bir aratirma ile kanitlanmitir (Monks ve Ehren- berg, 1999). kincisi, ABD üniversiteleri kamu aratirma fonlari için yarian öretim üye- lerinin baarilarindan yarar salarlar. Uluslararasi lig tablolarindan en üst siralar- daki Kanada üniversiteleri aratirma gelirlerinde de en baarili üniversitelerdir. 24 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu ABD ve Bati Avrupa üniversitelerinin SJTU siralamalarinin karilatirmali analizi, performansin ana belirleyicilerinden birisinin harcamalar düzeyi ol- duunu dorulamaktadir. Yükseköretim toplam harcamalari (devlet ve özel) Birleik Devletler'de Gayri Safi Yurtiçi Hasila (GDP)'nin yüzde 3.3'ü iken, Eu25 ülkelerinde sadece 1.3'tür. Örenci baina harcama karilatirildiinda Birleik Devletler'de yaklaik 54.000 ABD $, Avrupa Birliinde 13.500 ABD $'dir (Ag- hion ve ark., 2008). Bunun gibi, Avrupa üniversiteleri arasinda, her bir ülkenin siralamalariyla korele olarak, büyük harcama farklari vardir. Birleik Krallik ve sviçre'nin görece iyi finanse edilen üniversiteleri vardir ve siralamalar anla- minda en yüksek ülke puanina eriirler, buna karilik Fransa ve Almanya dahil, Güney Avrupa ülkeleri üniversitelerinin finansmani zayiftir ve sirlama puanlari düüktür (Aghion ve ark., 2007). Kutu 1.3 Wisconsin Üniversitesinde Yetenek Savainin Etkisi 2001 yilinda, dier üniversiteler onu ayartma çabalarina baladiklarinda Jon C. Pevehouse Madison Wisconsin Üniversitesinde daha henüz görevli bir profesör olarak birinci yilini bile tamamlamamiti. Bay Pevehouse geçen yil teklifleri ciddi olarak düünmenin zamaninin geldiine karar verdi. ki katindan daha fazla maa artiiyla ayrilarak ikago Üniversitesine geçti.... Sorun paradadir. Wisconsin'in sabit devlet yükseköretim bütçesi üniversiteyi öretim üyesi maalarinin ortalamanin epey altinda tutmak zorunda birakti. Profesörler baka yerlerin nabzini yokladiklarinda ayrilmalarinin okkali ekilde yüzde 100, bazen daha fazla, maa artii anlamina geldiini kolayca örenebilirler.... Bazilari, öretim üyelerinin ayrilmasinin Madison'un önde gelen kamu kurumu öhretini zedelediinden kaygi duyuyorlar. 2006'dan 2007'ye kadar üniversite U.S. News & World Report'un yaptii ulusal doktora kurumlari siralamasinda 34. siradan 38. siraya dütü.... Son dört yilda Madison'daki yaklaik 400 profesör dier fakültelerden i teklifi aldi. Bu sayi daha önceki dört yilin i tekliflerinin iki katidir. Üniversite bazi yillarda diardan gelen tekliflerin yüzde 80'ine direnebildiyse de geçen yil bu oran yüzde 63'e indi.... Öretim üyesi kaybi pahalidir. Genel olarak tüm disiplinler göz önüne alindiinda, Madison her yeni profesörün balangiç masrafi olarak ortalama 1.2 milyon $ harcadiini hesapliyor. Bir profesörün bu masrafi karilayacak aratirma fonu salayabilmesi genellikle sekiz yil sürüyor. Kadrosunu aldiktan sonra Madison'da 25 yil kalan bir profesör ortalama 13 milyon $ aratirma fonu getirir. Ancak üniversite daha balangiç yatirimini bile amorti etmeden pek çok profesörünü kaybetmektedir. Kaynak: Wilson, 2008. Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? 25 Kaynaklarin zengin olmasi, Birleik Devletler'deki üniversitelerde çokça gö- rüldüü gibi, o kurumun en baarili profesörleri ve aratirmalari daha da fazla çekmesini salayan kisir döngü yaratir. Maalarin yillik incelemeleri gösteriyor ki Birleik Devletler'deki özel üniversiteler, devlet üniversitelerine göre profesör- lerine ortalama yüzde 30 daha fazla ödeme yapiyorlar. Özel ile devlet üniversite- leri arasindaki maa farki son 25 yilda artmitir. 1980'de doktora­PhD­derecesi veren devlet üniversitelerindeki tam zamanli profesörlerin ortalama maai özel üniversitelerdekilerin yüzde 91'i miktarindaydi. Bugün devlet üniversitelerinde 106,500 ABD $ olan ortalama yillik maa özel üniversitedekilerdeki maain yüz- de 78'idir (Chronicle of Higher Education [CHE] 2007). Bu durumda, eer Bir- leik Devletler'in bir kamu kurumu ulusal olarak siralamalarda ilk 20'de (ABD News &World Report 2009) deilse, özel üniversiteler çok iyi öretim üyesini yüksek maalarla ücretlendiriyorsa en iyi akademisyenler orada i aramaya yö- nelirler. Wisconsin Üniversitesi ile ilgili yeni bir makale (kutu 1.3) yillar süren kit finansmanin, dier kurumlarin "hücumuna urayan" ciddi sayida üstün ö- retim üyesi kaybina yol açtiini ve ulusal siralamalarda düü yaptiini gözler önüne serdi (CHE, 2008). Tablo 1.4 Avrupa Birlii ve AB ile balantili bazi ülkelerdeki aratirmacilarin maa ortalamalarini gösteriyor. Tahmin edilecei üzere, yükseköretim dünya siralamalarinda en fazla kurumu olan ülkelerdeki maalar en yüksektir, küre- sel yükseköretimi olmayan veya çok az olan ülkelerde ise maalar en azdir. En kaliteli aratirmalarin en iyi maa ödenen aratirmacilar arasindan çikmasi yan- li biçimde, bir raslanti gibi algilanmamalidir. Akademide, maalarin görece en yüksek olduu yerde daha kaliteli i yapildii düünüldüünde "ne kadar öder- sen o kadar alirsin" atasözü, doru gibidir. Birleik Devletler'de devlet ve özel kurumlar arasindaki ücret farki, üniversi- te rektörlerine yapilacak ödemelere gelince daha da büyür (tablo 1.5 her iki tip kurumun en çok ücret alan üçer rektörünü karilatirmaktadir). O halde kaynak açii, ülkelerin, Kuzey Amerika ve Asya'daki en iyi üniver- sitelerin sahip olduu sayisal altyapiyi kuracak mali kapasitesini etkiler. Örne- in, Fransa üniversiteleriyle ilgili yeni bir rapor, daha gelimi yükseköretim sistemleriyle ayni düzeye gelme ihtiyacini vurgularken, Fransa üniversitelerinin Webometrics siralamasinda neden az göründüklerini açiklamaktadir. Eitim Bakaninin sözleriyle Öyle görünüyor ki Fransa, yükseköretimin küresellemesi balaminda di- er Bati ülkeleriyle kiyaslandiinda, çevrimiçi kurslar salamakta ve uzaktan eitim sunmakta belirgin ekilde gecikmektedir. Yükseköretimin sayisalla- masindaki bu gecikme tam da temel enformasyon ve iletiim teknolojilerinin, ülkelerin rekabet edebilirliinin giderek artan bir ana unsuru olduu sirada, Fransa'nin kalkinmasini önümüzdeki yillarda tehlikeye sokuyor. Marshall (2008) 26 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Tablo 1.4. Aratirmaci Ortalama Maalarinin Uluslararasi Karilatirmasi (EU25, Balantili Ülkeler, Avustralya, Çin, Hindistan, Japonya ve Birleik Devletler'de Aratirma- cilarin Yillik Toplam Maa Ortalamalari [2006, N=6110, para birimi avro ve PPP olarak]) Ortalama ücret Düzeltme katsayisi Ortalama ücret avro olarak PPP olarak Avusturya 62.406 103.1 60.530 Belçika 58.462 104.4 55.998 Kibris 45.039 89.1 50.549 Çek Cumhuriyeti 19.620 53.1 36.950 Danimarka 61.355 140.5 43.669 Estonya 11.748 55.8 21.053 Finlandiya 44.635 121.8 36.646 Fransa 50.879 107.0 47.550 Almanya 56.132 105.2 53.358 Yunanistan 25.685 83.3 30.835 Macaristan 15.812 57.1 27.692 rlanda 60.727 122.3 49.654 talya 36.201 106.1 34.120 Latviya 10.488 48.6 21.580 Litvanya 13.851 46.7 29.660 Lüksemburg 63.865 113.5 56.268 Malta 28.078 69.6 40.342 Hollanda 59.103 104.2 56.721 Polonya 11.659 54.0 21.591 Portekiz 29.001 87.0 33.334 Slovakya 9.178 50.2 18.282 Slovenya 27.756 73.1 37.970 spanya 34.908 89.8 38.873 sveç 56.053 118.9 47.143 Birleik Krallik 56.048 106.2 52.776 EU25 ortalamasi 37.948 40.126 Bulgaristan 3.556 36.4 9.770 Hirvatistan 16.671 61.6 27.063 zlanda 50.803 150.3 33.801 srail (*) 42.552 71.4 59.580 Norveç 58.997 141.1 41.813 Romanya 6.286 46.6 13.489 sviçre 82.725 138.1 59.902 Türkiye 16.249 61.9 26.250 Balantili ülkeler ortalamasi 34.730 33.959 Avustralya(*) 64.150 102.9 62.342 Çin(*) 3.150 22.9 13.755 Hindistan(*) 9.177 20.3 45.207 Japonya 68.872 111.1 61.991 Birleik Devletler 60.156 95.8 62.793 Kaynak: EC 2007, 19. Bu ülkelerdeki düzeltme katsayisi Dünya Bankasi tarafindan yayimlanan satin alma gücü paritesi (PPP)'dir. PPP uluslararasi dolara kari ulusal para olarak ifade edilmitir. Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? 27 Uygun Yönetiim Üçüncü boyut tümüyle düzenleyici yapiyla ilgilidir; rekabetçi ortam ve üniver- sitenin sahip olduu akademik ve idari özerklik. The Economist (2005) Birleik Devletler'deki yükseköretimden "dünyanin en iyisi" olarak bahsetmi ve bu baariyi sadece zenginlie deil, devletten görece baimsiz olmasina, her açiyi kapsayan rekabetçi ruha ve yapilan akademik iin ve üretimin topluma uygun ve yararli olmasina atfetmitir. Rapordaki tespitlere göre üniversitelerin etkinlik gösterdii ortam rekabetçilii, serbest bilimsel sorgulamayi, eletirel düünme- yi, yenilikçilii ve yaraticilii tevik eder. Daha ötesi, tam özerklie sahip olan kurumlar daha fazla esnektirler de çünkü onlari sikitiran yasal hesap verebilme mekanizmalari dikkate alindiinda bile, hantal bürokrasi ve diardan dayatilan standartlarla balanmi deildirler. Sonuç itibariyla kaynaklarini beceriyle kul- lanabilir ve hizla deien küresel pazarin gereksinimlerine çabuk yanit verebi- lirler. Tablo 1.5. Yillik Ödemeler: En Fazla Kazanan ABD Üniversite Rektörleri, 2005­06 Toplam ödeme Toplam ödeme Özel üniversiteler (ABD $) Devlet üniversiteleri (ABD $) Northeastern Üniversitesi 2,887,800 Delaware Üniversitesi 874,700 Philadelphia Üniversitesi 2,557,200 Virginia Üniversitesi 753,700 Johns Hopkins Üniversitesi 1,938,000 Washington Üniversitesi 752,700 Kaynak: CHE, 2007. Avrupa ve Birleik Devletler üniversitelerini karilatiran daha önce bahset- tiimiz, çalima yönetiimin de finansmanla beraber, siralamalarin balica etki- leyicilerinden bir dieri olduunu tespit etmitir. "Avrupa üniversiteleri güçsüz yönetiim, yetersiz özerklik ve genellikle hatali teviklerden ikâyetçidir" (Ag- hion ve ark., 2007, 1). Avrupa üniversiteleri hakkindaki incelemeyi dile getiren daha sonraki bir makale aratirma performansinin, özellikle bütçe yönetimi, öretim üyesi ve personelin ie alimi ve maalarin belirlenmesi serbestlii ba- laminda incelenen üniversitelerin özerklik düzeyleriyle pozitif balantili oldu- unu tespit etti (Aghion ve ark., 2008). Üniversite kurullarinin kompozisyonuna gelince, rapor, "kurulun kayda deer di temsiliyetinin olmasinin, uzun vadeli kurumsal çikarlari dikkate alan dinamik reformlarin çok fazla gecikmeden alin- masini temin etmek için zorunlu bir koul olduu" sonucunu çikartiyor. Yukarida siralanan özerklik öeleri, dünya çapinda üniversiteler kurmak ve sürdürmek için yeterli olmasa da gereklidir. Güven verici ve kalici liderler, kuru- mun gittii yönle ilgili güçlü bir stratejik öngörü, baari ve mükemmeliyet felse- 28 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu fesi ve kararli tavir, örgütsel örenme ve deiim kültürü gibi dier çok önemli yönetiim özelliklerine de kesinlikle ihtiyaç vardir. Almanya'nin ve Fransa'nin durumlarini bu balamda tartimak ilginç ola- caktir. Bu ülkelerin ekonomileri dünyanin en güçlüleri arasinda olduu halde, üniversitelerini seçkin kurumlar olarak nitelemek zordur. 2003'te, ilk SJTU si- ralamasi açiklandiinda, en iyi Fransiz üniversitesi (Paris VI Üniversitesi) 66. ve en iyi Alman üniversitesi (Münih Üniversitesi) 49. siradaydi. 2008 yilinda en iyi Fransiz ve Alman üniversiteleri sirasiyla 42. ve 55. idiler. Yukarida önerilen üç grup ölçüte göre yapilacak kiyaslama bu iki ülkenin üniversitelerinin uluslararasi siralamalarda neden sivrilmedii açikça koymak- tadir. lk olarak, yüksekörenime giren örencilere çok az eleme yapilmaktadir. Yasa gerei Fransiz üniversitelerinin seçici olmalarina izin verilmez. Konumlari farkli olan ve çok seçici olan mühendislik ve mesleki grandes écoles istisna ol- mak üzere programlarin çounda, ortaöretimi tamamlami olmak kabul için tek ön kouldur. Bir baka önemli etken üniversiteler arasinda kesinlikle rekabetin olmama- sidir. Tüm üniversitelere bütçe ve personel ayarlamalari yönünde eit davranilir; bu durumun üstün aratirmacilarin çok younlaacai mükemmeliyet merkez- leri kurulmasi için gereken kaynaklarin harekete geçirilmesini, olanaksiz olmasa da oldukça güçletirir. Hem Almanya'da hem Fransa'da yükseköretimde örenci baina harcamalar Ekonomik birlii ve Kalkinma Örgütü (OECD) ortalamasi- nin biraz altindadir ve ABD üniversitelerinin yarisi düzeyindedir. 2003 sonun- da ilk SJTU açiklandiinda, günlük gazete Le Monde 24 Ocak 2004'te "Fransiz Üniversitelerinin Büyük Sefaleti" balikli bir makale yayimladi. Bu makaleyi gö- rüen üniversite rektörleri ve sendika liderleri bütçeyle ilgili kaynaklarin yeter- sizliinin ve kullanimiyla ilgili katiliin Fransiz üniversite sisteminin ölümünün balica açiklamasi olduunu öne sürdüler. Son olarak, her iki ülkede de üniversiteler devlet memuru çalitirmanin ku- rallarindan ve kati idari denetimden rahatsiz olan devlet kurumlaridir. Bu du- rum, yüksek maalar ödeyerek daha üretken akademisyenleri ödüllendirmenin veya dünya çapinda aratirmacilari çekmek ya da çiir açici aratirma olanak- larina yatirim yapmanin mümkün olmadii anlamina gelir. Örnein, iletme profesörlerinin maalari ABD'li meslektalarindan yüzde 20 daha azdir (Egide 2007). Avrupa Birliinin MIT modeli ardindan 2005 yilindaki Avrupa novas- yon ve Teknoloji Enstitüsü (EIT) kurma giriimini yorumlayan Nature bilim dergisi 2008 Mart ayindaki bayazisinda öyle yazmiti; Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? 29 ...EIT kavraminin varlii ­ve AB politikalarinin inili çikili sulari arasinda yaamasi- üniversitelerin ve kamu kaynakli aratirma enstitülerinin kendi balarina MIT'lere dönümesini olanaksiz hale getiren boucu Avrupa ulusal bürokrasileri için kötü bir durumdur. "Seçkin" sözcüü genellikle kötü görülmü ve sanayi ile ibirlii akademik saflia ihanet olarak kabul edilmitir. Fransa, Almanya ve talya'nin aralarinda bulunduu pek çok ülkede, üstün aratirmacilara hala uluslararasi rekabetçi öneriler sunmak genelde olanaksizdir... EIT, yine de eletirenleri airtabilir. EIT'nin çözmesi planlanan sorunlari ele almak için üniversiteleri ulusal çabalarla tevik etmek her halükarda, en iyi yoldur. Nature (2008) Fransa örneinde, yapisal iki ek özellik durumu daha çok karmaiklatirmak- tadir. Birincisi, Orivel (2004)'e göre Fransiz üniversitelerinin rekabetçi olamayi- inin ana nedenlerinden biri yükseköretim sisteminin ikili yapisidir (kutu 1.4). En iyi mühendislik ve meslek okullari (grandes écoles) en iyi örencileri yüksek rekabete dayanan ulusal sinavlarla alirken, üniversiteler çok sayidaki ortaöre- tim mezununu otomatik olarak alirlar. Grandes écoles, airlikli olarak seçkin, meslek yönelimli okullar olduklari için çok az aratirma yaparlar; bu nedenle aratirma üniversitelerindeki doktora örencililerinin çou akademik yönden en kaliteli örenciler arasindan gelmez. Bu durum, Birleik Devletler, Birleik Krallik veya Japonya'daki daha rekabetçi üniversite sistemlerinin uygulamala- rindan epeyce farklidir. kincisi Centre National de la Recherche Scientifique (Ulusal Bilimsel Aratirmalar Merkezi, CNRS)'e bali aratirma enstitüleri ile üniversitelerin aratirma bölümleri arasindaki kati ayrima insan ve finansman kaynaklarinin dailmasina yol açmaktadir. Dünya çapinda üniversiteleri güçlü yapan ey, aratirmanin her düzeyde entegre edilmi olmasidir. Kutu 1.4 Siralamalari zlemek: Fransiz Deneyimi Her yil, Shanghai Jiao Tong Üniversitesinin üniversiteler dünya siralamasi açiklandiinda, Fransa kizginlik ve akinlikla kariik bir tepki vermektedir. Kizginlar, çünkü Fransiz eitimcileri sistemin "Anglo-Sakson" üniversitelerine ayricalik tanidiindan ve Fransa'nin elit grandes écoles ve kitle üniversiteleri eklindeki farkliliina hogörü göstermediinden yakiniyorlar. akinlar, çünkü tek bir Fransiz üniversitesi bile en iyi ilk 40 arasina giremiyor. En iyi durumdaki kurum ­ Paris VI ­ ancak 45. sirayi alabiliyor. Kaynak: Economist, 2006. 30 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Baari Faktörlerinin Siralanii Sonuç olarak, farki yaratan eyin bu üç grup özelliin biraraya gelii ­yetenekli kiiler younluu, bol kaynak ve uygun yönetiim­ olduunun vurgulanmasi önemlidir. Bu üç grup faktör arasindaki karilikli dinamik etkileim üst siralar- daki üniversitelerin ayirdedici karakteridir (ekil 1.2'de gösterilmektedir). Avrupa üniversiteleriyle ilgili yeni bir aratirmamin sonuçlari finansman ve yönetiimin performansi birlikte etkilediklerini doruladi. Açikça gösterildi ki üst siralardaki üniversitelerde yönetimin özerklii yüksektir ve bu da harcama- larda etkinlii artirir ve aratirma üretkenliini yükseltir. Ancak varacaimiz esas sonuç, basit olarak, daha fazla para ve daha fazla özerkliin aratirma performansi için iyi olduu deildir. öyle ki, daha fazla para bütçe özerklii ile birlikte olunca daha fazla etki salar. Daha kesin olalim: Bütçe özerkliine sahip olmanin ekstra paranin üniversite aratirma performansina yaptii etkiyi ikiye katladiini buluruz. Aghion ve ark. (2008) Yeterli kaynak veya en üst yetenekleri cezbedebilme becerisi yoksa iyi bir yö- netiim yapisi olmasi da ie yaramaz. Benzer ekilde, Brezilya'nin en iyi üniversi- tesi olan São Paulo Üniversitesi (USP) örneinde de görülecei üzere bir kuruma sadece parasal yatirim veya örenci aliminda çok seçici olmak da dünya çapinda üniversite kurmak için yeterli deildir. Brezilya dünyanin 5. en kalabalik ülkesi ve 10. en büyük ekonomi, dünyadaki alti en büyük otomobil üreticisinden birisi, Embraer ve Aracruz Celulose gibi dünya çapinda irketleri var, fakat dünyanin en baarili 100 üniversitesi arasinda uluslararasi Brezilya üniversitesi yok. Nasil oluyor da ülkenin en önde gelen üniversitesi olan USP, dünya çapindaki üniversitelerin bazi özelliklerine sahip olduu halde, uluslararasi siralamalarda baarili grup arasina giremiyor? 1934 yilinda kurulduunda, USP'nin kurucu- lari ve ilk yöneticileri tüm Avrupa'dan en mehur profesörleri ie almaya özen göstermilerdi (Schwartzman, 2005). USP günümüzde Brezilya'nin en seçici ku- rumu, en fazla sayida en üst düzey lisans programlarina sahip ve her yil ABD üniversitelerinden daha fazla PhD mezun ediyor. Ayrica, ülkenin en zengin üniversitesi olduu halde USP'nin kaynaklarini kullanabilme becerisi, kati devlet düzenlemelerinin sikintisini yaamaktadir. Buna eklenebilecek bir baka gerçek udur ki, Brezilya'daki dier üniversiteler gibi, USP'de de demokrasinin anlami çeitli temsilci kurumlara dönümü olup (meclisler) bu da karar almayi ve gelecee yönelik reformlarin hayata geçirilme- sini zorlatirmaktadir (Durham 2008). USP'nin uluslararasi aratirma camia- siyla çok az balantisi vardir ve lisans örencilerinin sadece yüzde 3'ü Brezilya diindandir. Üniversite fazlasiyla içe dönüktür: Pek çok örenci São Paulo'dan Dünya Çapinda Üniversite Olmak Ne Anlama Gelir? 31 gelir ve profesörlerin çou USP mezunudur (bu son bahsettiimiz endogami özellii daha önce bahsedildii gibi Avrupa üniversitelerinin tipik özelliidir.). Yabanci örencilerin Portekizce diinda bir dilde doktora tezi yazmalari yasak- tir. Schwartzman'a göre (2005) statükoya meydan okuyacak ve üniversiteyi dö- nütürecek mükemmeliyet vizyonu, eksik olan temel unsurdur. Ulusal ve devlet düzeyinde olduu kadar üniversite yönetimlerinde de çok iddiali bir vizyon ek- siklii görülebilmektedir. ekil 1.2. Dünya Çapinda Üniversitenin Özellikleri: Temel Faktörlerin Siralanii Çok sayida yetenekli kii Örenciler Öretim elemanlari Aratirmacilar Uluslararasilama Mezunlar Aratirma çiktisi WCU Destekleyici düzenleyici Kamusal bütçe çerçeve Bol Uygun kaynaklari kaynak Özerklik yönetiim Bai gelirleri Teknoloji Akademik özgürlük Örenci harçlari transferi Aratirma destekleri Liderlik ekibi Stratejik vizyon Mükemmeliyet kültürü Kaynak: Jamil Salmi tarafindan hazirlanmitir. Birleik Devletler'in finans kaynaklari verileri, tek baina paranin, eitimde ve aratirmada mükemmeliyetin garantisi olmadiini doruluyor. Dünya sirala- malarinda en baarili ABD üniversitelerinin kaynaklari boldur fakat ayni yüksek harcamayi yapan bazi üniversiteler önemli derecede daha düük sonuçlar elde etmektedir (32. sayfada, tablo 1.6). Shanghai Jiao Tong siralamasi en baarili 20 32 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu üniversitede en yüksek maa alan tam zamanli profesörleri gösteriyor.)1 Ayni balamda belirtmek ilginç olacaktir ki ABD'nin örenim ücreti baki- mindan en pahali dört yillik kurumundan bei ­George Washington Üniver- sitesi, Kenyon Kolej, Bucknell Üniversitesi, Vassar Kolej ve Sarah Lawrence Kolej­ sadece birincisi aratirma üniversitesidir ve SJTU dünya üniversiteleri siramasinda en baarili ilk 100 üniversite arasinda yer almamaktadir. Tablo 1.6. Profesörlerin En Fazla Kazandii Üniversiteler Siralamasi Üniversite Tam gün profesörün yillik Shanghai Jiao ortalama maai Tong Üniversitesi 2007-08 (ABD $) siralamasi, 2008 Rockefeller Üniversitesi 191,200 32 Harvard Üniversitesi 184,800 1 Stanford Üniversitesi 173,700 2 Princeton Üniversitesi 172,200 8 ikago Üniversitesi 170,800 9 Yale Üniversitesi 165,100 11 Pennsylvania Üniversitesi 163,300 15 Columbia Üniversitesi 162,500 7 New York Üniversitesi 162,400 31 Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü 162,200 6 Northwestern Üniversitesi 153,600 30 Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) 151,600 5 Washington Üniversitesi, St. Louis 150,800 29 Boston Kolej 149,300 lk 100 içinde deil Cornell Üniversitesi 148,200 12 Dartmouth Kolej 147,800 lk 100 içinde deil Emory Üniversitesi 147,200 lk 100 içinde deil Maryland Üniversitesi, Baltimore 142,700 lk 100 içinde deil Güney Kaliforniya Üniversitesi 140,100 50 New Jersey Teknoloji Enstitüsü 139,500 lk 100 içinde deil Kaynak: CHE, 2007. 1 Bu çözümlemeyi kurumsal balamdaki faktörlerin öneminin farkina vararak incele- mek önemlidir. Maalarin Sanat ve Fen Fakültelerinden daha yüksek olduu tip, ilet- me ve hukuk fakültelerinde maa ortalamalari yaniltici olabilir. Özellikle Rockefeller Üniversitesi tümüyle bir tip üniversitesidir ve farkli disiplinler olmamasi maa ortala- malarini ve SJTU göstergelerini olumlu yönde etkiler. B Ö LÜ M 2 Dönüüme Giden Yollar Infosys ve Wipro olaanüstü örneklerdir. Onlar kadar olaanüstü olacaimi söyleyemem ama bugün Hindistan herhangi bir baka ülkeden daha fazla giriimci yetitirmektedir... Jet Airways yönetim kurulu bakani olarak Hindistan'in dünya çapinda bir havayolu yaratacak yetenekte olduunu mutlaka görmek isterim. Güvenilirlik ve hizmet standartlarinda Singapur veya Cathay Pacific'den daha aai derecede olmamaliyiz. En iyi beyinleri ve en iyi yetenekleri ie alacaiz. Hedefimizi kimsenin arkasinda kalmamaktir. Naresh Goyal, Jet Airways Kurucusu ve Bakani Newsweek röportaj, 16 Temmuz 2007 Dünya çapinda yeni üniversitelerin nasil yaratilacaini incelerken tamam- layici iki baki açisini daha hesaba katmak gerekiyor. Birinci boyut disal olup, hükümetin ülke, devlet ve eyalet düzeyindeki rolü ve kurumlarin sayginliini gelitirmek için harekete geçirilebilecek kaynaklarla ilgilidir. kinci boyut dahi- lidir. Bunu, her kurum kendi kendine yapmalidir ve kendilerini dünya çapinda kurumlara dönütürmek için gereken deiimlerle ve atmalari gereken adimlar- la ilgilidir. 33 34 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Hükümetlerin Rolü Dünya çapinda üniversitelerin geliimine katki bakimindan hükümetin rolü daha önce önemli bir faktör deildi. Amerika Birleik Devletleri'nde Ivy Lig üni- versitelerinin geçmileri, kazandiklari itibarin, genellikle planlanmi hükümet müdahaleleri ile deil, kademeli ilerlemeyle olduunu gösteriyor. Benzer ekil- de Oxford ve Cambridge üniversiteleri de yüzyillar içinde, deiik miktarlarda kamu finansmani ile ama asil, yönetiim, görev ve hedefin tanimlanmasi gibi konularda oldukça özerk olarak, kendi iradeleriyle gelitiler. Ancak günümüz- de, sadece ileri aratirma tesislerinin ve kapasitelerinin kurulmasinin yüksek maliyetleri nedeniyle bile, elverili bir politik çevre ile dorudan devlet inisiya- tifi ve destei olmadan dünya çapinda üniversiteyi hizla yaratabilmek mümkün deildir. Altbach (2004)'in aktardii, sonradan Harvard Üniversitesi rektörü olan John D. Rockefeller ile Charles W. Eliot arasinda 19. yüzyil sonlarinda geçen ko- numaya göre Rockefeller Eliot'a dünya çapinda bir üniversite kurmanin maliye- tini sorar. Eliot öyle yanitlar: "50 milyon $ ve 200 yil." Gerçi ikago Üniversitesi 20. yüzyilin balarinda bu hedefe ulamiti, ancak maliyeti daha o tarihte 100 milyon ABD $'ini çoktan amiti. Günümüzde dünya çapinda bir üniversite kurmanin maliyeti Profesör Altbach'a göre 500 milyon ABD $'in üzerinde olup aslinda gerçek maliyet büyük olasilikla daha fazla olacaktir. Cornell Üniversitesinin 2002 yilinda Katar'da kur- duu Tip Fakültesinin tek baina maliyeti 750 milyon ABD $'i buldu. (Mangan, 2008). Pakistan hükümeti önümüzdeki birkaç yilda kurmayi tasarladii yeni Mühendislik, Fen ve Teknoloji Üniversitelerinin her birisi için 700 milyon ABD $ harcamayi planliyor. Bu bakimdan, ulusal yetkililerin, ülkelerinin kaç tane dünya çapinda üniver- siteyi mali yönden karilayabilecekleri ­eer karilayabileceklerse- ve bu amaçla yapilacak yatirimin yükseköretim sektörünün öncelikli alanlarina yapilacak yatirimlar pahasina olmayacaindan nasil emin olacaklari gibi temel bazi so- rulara kafa yormalari gerekiyor. u var ki, dünya çapinda üniversiteler kurma amacinin benimsenmesi bir ülkedeki tüm üniversitelerin uluslararasi konumda olabilecekleri veya olmayi isteyecekleri anlamina gelmez. Aksine, daha ulai- labilir ve uygun hedef eitimin, aratirmanin ve teknoloji merkezli kurumla- rin, katma deer yaratici alanlara ve göreceli üstün olduklari seçilmi alanlara odaklanan az sayida mükemmeliyet merkezini besleyecek ve destekleyecek ve sonunda dünya çapinda üniversitelere dönüecek bütünlemi bir sistemini ge- litirmek olacaktir. 1960'larin balarinda oluturulan Kaliforniya yükseköretim master plani oldukça farklilatirilmi bir sisteme dönütürülmü stratejik plana iyi bir örnek- tir (kutu 2.1). Kaliforniya yükseköretim sistemi idari ve akademik köprülerle ve effaf taninirlik kurallariyla balantilandirilmi ve bir dizi yükseköretim ku- Dönüüme Giden Yollar 35 rumunu bütünletirir ve destekler. Bugün Kaliforniya 145 devlet üniversitesi, 109 özel üniversite ve geri kalanlari halk kolejleri ve meslek okullarindan oluan 474 yükseköretim kurumuyla gurur duymaktadir. Bunlar arasinda iki özel üni- versite (Stanford Üniversitesi ve Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü) ve dört devlet üniversitesi (Berkeley, Los Angeles, San Diego ve San Francisco'daki Kaliforniya Üniversitesiteleri) SJTU siralamasinda ilk 20 üniversite arasinda yer alirlar. Tablo 2.1, bu konuyu daha iyi açiklamak için, çeitli türdeki kurumlari, her tür kuruma "dünya çapinda" denilebilmesi için gereken mükemmeliyet boyutu- nu vermek için bütünlemesi gereken temel özellikleri, özetleyerek karilatir- maktadir. Kutu 2.1 Kaliforniya'da Yükseköretim Politika Çerçevesinin Düzenlenmesi Kaliforniya 1959­60 yilinda ilk Master Planini gelitirip uygulayarak Birleik Devletler'de bir eyalet sistemi için yükseköretim politika çerçevesi kuruluuna öncülük etti. O tarihte dikkate alinan öncelikli sorunlar kamu ve özel sektörün gelecekteki rolleri ve bilhassa devlet sektörünün dublikasyon ve savurganlia yol açmadan nasil yönetilecei ve koordine edilecei idi. Balangiçtaki Master Plandan doan temel ilkeler eyaletin sistemini bugün hala ekillendirmektedir: · Yükseköretim sisteminin dört bileeninin farkli misyonlarinin taninmasi (Kaliforniya Üniversiteleri, Kaliforniya Devlet Üniversiteleri, halk kolejleri ve özel üniversite ve junior kolejler) · Tüm sistem için yasal bir egüdüm kurulu oluturulmasi · Devlet üniversiteleri ve kolejler için deiken kabul sistemleri · Özel kurumlara devam edenlere devlet burs programlarindan yararlanma hakki Yaklaik her 10 yilda bir gözden geçirilen Kaliforniya yükseköretim master plani, Kaliforniya yükseköretimini merkezi olarak kontrol edici kati bir ayrintili plan deildir. Aksine, bazi genel parametreler koyar, yükseköretimin dört sektörü arasindaki bazi sinirlara öncelikle odaklanir ve adalet, kalite ve etkinlik dengesini salayacak bir sistem için çaba gösterir. Kaynak: Dünya Bankasi, 1994. 36 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu En zengin OECD ülkelerinde bile çok az kurum, dünya çapinda üniversitele- rin sahip olduu, bilimde mükemmeliyet için ön koul olan, üstün aratirmacilar, örenciler, tesisler ve kaynak birikimine sahip olur. Örnein, bugün 5.000'den fazla yükseköretim kurumunun faaliyet gösterdii Birleik Devletlerde 30'dan az, Birleik Krallik'ta 10'dan az, Japonya'da 5'ten az üniversite dünyanin en iyileri arasindadir, Birleik Devletlerdeki son çalimalar, en iyi üniversitelerin aratir- madaki merkezi rollerini artirmak ve lüks olanaklar sunarak en iyi örencileri ve hocalari çekmek için büyük yatirimlar yapmalarini salayacak ekilde varlik- larini, artirma eiliminde olduklarini ortaya koymaktadir. Yükseköretim giderek artan biçimde, zenginleen ve tüm yeteneklileri satin alan seçkin okullarla, iki dünyanin öyküsü oluyor. Bu durum yatakhane biçiminde bir milyarder konai olan ve ismini eBay CEO'su Meg Whitman'dan alan Princeton'in yeni örenci yurdu, Whitman Koleje uygun düüyor. Whitman'in (Class of '77) 30 milyon $ bai sözünden sonra yöneticiler bütçelerini yirtip attilar, mimar Demetri Porphyrios'a sanal açik çek verdiler. Her örenci odasinda üç camli, maun rengi, kanatli, vitrayli pencereler var. Yemek salonu kalkan duvarli 35-ayak tavan ve en gelimi yemek tezgahi ile gururlu. Austos ayinda açildiinda Gotik stilinde 10 binali kompleks Princeton'a 136 milyon dolara veya orada kalacak her 500 lisans örencisi baina 272.000 dolara malolmutu. Whitman Kolejinin savurganlii Amerika'nin en üstün üniversitelerinin masalimsi refahinin örneidir. BusinessWeek (2007) Tablo 2.1. Dünya Çapinda Yükseköretim Kurumlarinda Mükemmeliyet Faktörlerinin Tanimi Olumlu Kurum türü Çok sayida Yetenekli Kii Bol Kaynak yönetiim Aratirma üniversitesi Örenciler ve öretim üyeleri +++ +++ Yükseklisans örencilerine önem verilir Eitim üniversitesi / Örenciler ve öretim üyeleri ++ +++ koleji Lisans örencilerine younlailir Halk koleji Farkli örenci kitlesi (akademik baari) + +++ Profesyonel deneyim ve pedagojik yetenekelere sahip olaanüstü hocalar Açik üniversite Farkli örenci kitlesi (akademik baari + +++ ve ya) Uzaktan eitimde çok iyi hocalar Kaynak: Jamil Salmi tarafindan hazirlanmitir. Dönüüme Giden Yollar 37 Bundan sonra sorulacak olanlar öngörülen dünya çapinda olma amacina ulamak için en etkili yaklaimin ne olacaiyla ilgilidir. Uluslararasi deneyim dünya çapinda üniversiteler kurmak için üç ana stratejinin izlenebileceini gös- teriyor: · Hükümetler mevcut üniversiteler arasindan mükemmelleme potansiyeli gösteren az bir kisminin kalitesini yükseltmeyi düünebilir (baariliyi seç- mek). · Hükümetler dünya çapinda üniversitelerin karilii olacak ekilde, sinerji yaratmak için, mevcut kurumlar arasindan bir kisminin birleerek yeni bir üniversiteye dönümesini tevik edebilir (hibrit formül). · Hükümetler dünya çapinda bir üniversiteyi batan yaratabilirler (beyaz say- fa yaklaimi). Bu yaklaimlarin her birisinin imdi incelenecek olan avantajlari ve dezavan- tajlari vardir. Mevcut Kurumlari yiletirilmek Bu ilk yaklaimin temel yararlarindan birisi en batan yeni kurumlar olutur- maya göre maliyetlerin önemli ölçüde az olmasidir. Bu yaklaim, Çin'in 1980 balarindan beri uyguladii ve dikkatle hedeflenmi reformlar ve yatirimlarla dizisiyle giden bir stratejidir (kutu 2.2). Nitekim Çin'in en iyi iki üniversitesi olan Pekin Üniversitesi ve Tsinghua Üniversitesine ulusal yetkililer tarafindan, dier tüm üniversitelerden önce, önde gelen dier üniversiteleri akinlik içinde birakarak her eyaletten en iyi örencileri seçmeleri ayricalii verilmitir. Ancak bu yaklaimin, tarihsel olarak dünya çapinda üniversitelerin ortaya çikiina engel olan yönetim yapisi ve düzenlemelerinin büyük ölçüde ve ciddi biçimde düzeltilmedii ülkelerde baarili olmasi pek beklenemez. Malezya ve Singapur'un deneyimlerinin karilatirilmasi bu noktayi aydinlatmaya yarayabi- lir. Singapur, ngiltere'den baimsizliin kazanildii ilk birkaç yil Malezya Kralli- inin bir eyaleti olduu için, Malaya Üniversitesi ve Singapur Ulusal Üniversitesi (NUS)'nin çeliik öyküleri, ortak kültürel ve sömürge geçmileri bakimindan, oldukça öretici olabilir. Baimsizlik döneminde, Malaya Üniversitesi birisi Kuala Lumpur'da dieri Singapur'da olmak üzere iki yerlekeli üniversite olarak faaliyet gösterdi. Kuala Lumpur'daki en batan itibaren Malaya Üniversitesinin amiral gemisi üniversi- tesine dönütü, dieri Singapur Üniversitesi olup bu da 1980 yilinda Nanyang Üniversitesi ile birleerek NUS'u oluturdu. Malaya üniversitesi ikinci sinif bir aratirma üniversitesi olarak mücadele ederken (192. siradadir), NUS bugün 38 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu tüm küresel ölçeklerde gerçek bir dünya çapinda üniversite olarak faaliyettedir (THES 2006'da 19. sirada). Bu iki kurumun farkli geliim yollari incelendiinde pek çok etkenin Malaya Üniversitesinin NUS kadar etkin ekilde kapasitesini gelitirmesini ve yenilenmesini engelledii görülür: pozitif ayrimcilik ve kisit- layici kabul politikalari, mali destek düzeyinin düüklüü ve yabanci öretim üyeleri ile ilgili kati göçmen mevzuati. Kutu 2.2 Çin'de Yükseköretim Reformu Çin hükümeti uluslararasi önemde bir yükseköretim sistemi gelitirmeyi istemi olup son reform çabalari bu hedefi yansitmaktadir. Hükümet 1993'te, dier iler arasinda, uzmanlami alanlarda yüksek kalitede eitim verecek 100 ana üniversite kurmayi isteyen Çin Eitim Reformu ve Geliimi Yönergesini uygulamaya soktu. 1998'de Bakan Jiang Zemin bilim ve teknolojide ilerlemeye net olarak odaklanan dünya çapinda üniversiteler kurma hedefini açikladi. O zamandan bu yana devletin yükseköretim finansmani, 2003'te 10.4 milyar ABD $ veya GDP'nin neredeyse yüzde1'ine ulaarak iki katindan fazla artti. Birçok baarili üniversite kurumsal kalitelerini ilerletmek için 985 Projesi kapsaminda yardim aldi, bu da kaynaklarin, uluslararasi düzeyde baari potansiyeli olan az sayida bazi kurumlara younlamasi yönündeki bilinçli stratejiyi yansitmaktadir. Çin üniversiteleri uluslararasi üne sahip, yurtdiinda eitim almi Çinli ve Çin kökenli Amerikan bilim insanlarini ie almak ve özellikle bilim ve teknolojide en gelimi aratirma laboratuarlarini kurmak için, bugün milyonlarca dolar harciyorlar. Strateji yildiz öretim üyelerinin etrafini en parlak örencilerle sarmak, onlara akademik rahatlik salamak, rekabetçi maalar ve maa dii tevikler vermektir. Düük igücü ücretleri sayesinde, yapisal gelitirmeler sanayilemi ülkelere göre onda biri maliyetle yapilabilmektedir. Bunlarin tümü yeni mali özerklik rejimi, önemli ölçüde maliyet paylaimi ve üniversite yönetiminin tüm düzeylerinde yönetim uzmanlii gelitirmek için gösterilen youn gayretler balaminda gerçeklemektedir. Kaynaklar: French 2005; Mohrman 2003. Malezya hükümeti tarafindan Malayali çounluk nüfusunun (Bumiputralar) çocuklari lehine uygulanan pozitif ayrimcilik politikasi nüfusun bu kesimi için önemli firsatlar yaratmitir. Malaya örencilerinin orani ­Malaya nüfusu toplam Malezya nüfusunun yüzde 52'sini oluturur- 1970'lerin balarindan 1980'lerin sonuna kadar toplam örenci nüfusunun yaklaik yüzde 30'undan üçte ikisine çikti. Ayni dönemde Çinli örenci orani yüzde 56'dan yüzde 29'a indi (Tierney ve Sirat, 2008). Dönüüme Giden Yollar 39 Bu eitlikçi politikalarin olumsuz yani üniversitelerin örenci kabulünde ül- kenin en iyi ve en parlak olanlarini almak üzere çok seçici olmalarini engelleme- sidir. Akademik olarak nitelikli çok sayida Çinli ve Hintli örenci Malezya'nin en iyi üniversitelerine girememekte, yurtdiinda yükseköretim peinde komakta, dolayisiyla da Malezya yeteneklileri kaybetmektedir1. Malezya Yükseköretim Bakanlii kendi halkina koyduu kisitlamalara ek olarak devlet üniversitelerinin kaydedebilecei yabanci lisans örencilerine de yüzde 5 tavan koymaktadir. Aksine, NUS'taki yabanci örenci orani lisans düzeyinde yüzde 20, lisansüs- tü düzeyde yüzde 43'tür. Çalimalarinin maliyeti de NUS tarafindan sübvanse edilmektedir. Bu yabanci örencileri çekmekteki ana fikir, B.K ve Avustralya üniversitelerinde siklikla olduu gibi, gelir salamak deil, örenci havuzunu zenginletirmek için yüksek nitelikli kiileri kazanmaktir. NUS, maliyet paylaimi, yatirim gelirleri, bai toplama ve kamu kaynak- larini birlikte kullanarak Malaya Üniversitesinin iki kati mali kaynai mobilize edebilmektedir (yillik 205 milyon ABD $ yillik bütçeye karilik 118 milyon ABD $). NUS'un bai toplamadaki baarisi büyük ölçüde 1990'lar sonlarindan hü- kümet tarafindan Düünen Okullar, Örenen Ülke Giriiminin parçasi olarak oluturulan ve balangiçta üçe bir imdi bire bir uyumluluk salayan burs prog- rami sayesinde gerçeklemitir. Sonuç olarak 2006 yilinda NUS ve Malaya üni- versitelerinin örenci baina yillik harcamalari sirasiyla 6,300 ABD $ ve 4,053 ABD $ olmutur. Sonuç olarak, Malezya'da bir tarafta devlet düzenlemeleri ve siki mali çer- çeve, bilhassa yabanci hocalar olmak üzere alanindaki en iyi profesörleri ve aratirmacilari çekmek için rekabetçi ücretler verilmesini imkânsiz olmasa da zorlatirmaktadir. Öte yanda NUS benzer yasal kisitlamalara bali deildir. 2001'lerin balarindaki PS21 kamu reformu projesi tüm kamu kurumlarinda, bu iki üniversite de dahil olmak üzere, mükemmeliyet ve inovasyon kültürünü tevik etmeyi hedeflemiti. Bu durumda NUS rekabeti artirmak ve en iyileri ve en baarililari elinde tutmak için dünyanin her tarafindan en iyi aratirmacilari ve profesörleri ie alabilir, onlara küresel piyasaya göre ücret verebilir, perfor- mans tevikleri salayabilir. Zaten Malezya'nin en iyi aratirmacilarinin çou NUS tarafindan çalitirilmaktadir. Dolayisiyla hükümetler üniversitelerinin, eitimin deerlendirildii kalite ve uygunluk göstergeleriyle uluslararasi düzeyde rekabet edebilmelerini salamak ve desteklemek için yardimci bir di politik ortam oluturmaya ve finansman ve mevzuat koullarini kurmaya, sayginlik, ödüller, yabanci örenciler ve hoca- lar ve aratirma burslari dahil olmak üzere gereksinim duyarlar (bakiniz kutu 1 Pozitif ayrimci politikalarin otuzuncu yilinda, 2008 yazinda, bir Malay politikaci, Se- langor Eyaleti Babakani, ilk kez, nüfusun Çinli ve Hintli kesimine kisitlayici eriim mevzuatini uygulamayi sürdürmenin ne kadar akilci olduu sorusunu cesaretle apa- çik sordu. Yerel üniversitenin rektör yardimcisi tarafindan desteklenen, ülkenin ba- bakaninin kari çiktii görüleri örenci gösterilerini ateledi (Jardine, 2008). 40 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu 2.3). Bunu kolaylatirmanin bir yolu, üniversitelere idari özerklik vermektir. Bir dieri, performansa dayali finansman salamak ve bir üçüncüsü irketlerin ve hayirsever kimselerin üniversitelere vergiden muaf olarak bailar yapmasini salayacak ekilde uygun vergilendirme sistemlerini devreye sokmaktir. Birleik Devletler ve Hindistan'da bu uygulamanin iyi örnekleri vardir. Kutu 2.3 Hükümetler Yükseköretime Önem Veriyorlar mi? Futboldan dersler Aaidaki durumu düünelim: Barcelona'nin profesyonel futbol takimi (FC Barcelona) üniversitelerimizi sikintiya sokan tüm mevzuatla kisitlaniyor olsa nasil oynardi? Tüm oyuncular maalari hükümetin bir bakanlii tarafindan belirlenen devlet memurlari olsaydi ve resmi maçlardaki ve hazirlik dönemindeki performanslari ne olursa olsun her gün oynamalarina izin verilseydi ne olurdu? Kulübün geliri maç sonuçlariyla ilikili olmasaydi, dünyanin en iyi oyuncularini çekmek için yüksek ücretler ödeyemeseydi, performansi düük oyunculardan kurtulamasaydi ne olurdu? Takimin stratejisi ve taktikleri antrenör yerine hükümet tarafindan kararlatiriliyor olsaydi ne olurdu? Böyle bir yaklaim Barcelona takimini siradanlik çizgisine indirme tehlikesi taimaz miydi? Eer böyle bir yaklaimin bir spor takimi için akilsizca olduunda hemfikir isek neden üniversitelerimizin bu koullarda çalimasina neden izin veriyoruz? Bu göstermektedir ki, esasinda, futbola çocuklarimizin eitiminden daha çok önem veriyoruz. Kaynak: Xavier Sala-i-Martín, "A Great Sense of Humor," Vanguardia (November 17, 2006). (Profesör Sala-i-Martín ABD'de Columbia Üniversitesi ve spanya'da Universidad Pompeu Fabra'da ders vermektedir.) Jamil Salmi ve Richard Hopper tarafindan uyarlanmitir. Mevcut Kurumlari Birletirmek Dünya çapinda üniversite kurmanin ikinci olasi yaklaimi mevcut kurumlar arasinda birlemeleri tevik etmektir. Fransa ve Danimarka son yillarda sebat ederek bu yola girdiler. Fransa'da üniversiteler ve grandes écoles bölgesel bir- lemelerin fizibilitesini inceliyorlar. Danimarka'da hükümet, dier hususlarin yaninda, benzer kurumlarin birlemesini ödüllendirmek için bir novasyon Fonu kurdu. Çin'de de mevcut kurumlari güçlendirmek için çok sayida birleme gerçekleti. Örnein Pekin Tip Üniversitesi 2000 yilinda Pekin Üniversitesi ile birleti; benzer biçimde, anghay'da Fudan Üniversitesi bir tip üniversitesi ile Dönüüme Giden Yollar 41 birleti ve birleen be üniversite ile birlikte Zhejiang Üniversitesi kuruldu. 2004 yilinda Birleik Krallik'ta Manchester Victoria Üniversitesi (VUM) ve Manches- ter Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Enstitüsü (UMIST) birleerek, "2015'de ilk 25" hedefi için Birleik Kralliin en büyük üniversitesini oluturdular (http:// www.manchester.ac.uk/research/about/strategy/). Son yillarda yine Birleik Krallik'ta Cardiff Üniversitesi ve Güney Galler Tip Fakültesi birleerek Galler'de dünya çapinda bir üniversite kurmayi planlayarak birletiler. Bu birleenlerin çou zaten güçlü kurumlardi ve uluslararasi siralamalarin kayitli örenci sayisi- nin büyüklüünden baimsiz olarak yayinlarin ve hocalarin kazandii ödüllerin sayilarini karilatirmasina yanit olarak genellikle açik veya örtük biçimde daha büyük ve daha kapsamli aratirma üniversiteleri kurma hedefleri vardi (Harman ve Harman, 2008). Rusya Federasyonu hükümeti de geni kapsamli elit üniversiteler kurma stratejisinin içinde temel politika olarak birletirmeye itibar etmektedir. 2007'de güney Rusya'da Rostov-on-Don'da ve Sibirya'da Krasnoyarsk kentinde mevcut kurumlari birletirerek iki tane örnek federal üniversite kuruldu. ki yeni kuru- mun üstün nitelikli aratirmacilar çalitirma ve en gelimi laboratuarlar kura- bilme çabalarina destek olmak için ek fon da verilecek (Holdsworth, 2008). Birleenlerin önemli avantaji, ortak insan ve finans kaynaklari ile oluacak yeni sinerjiden yararlanabilecek daha güçlü kurumlar oluturabilmeleridir. An- cak birleenlerin, sorunlari çözmek yerine artirmak gibi riskleri de olabilir. Ör- nein, Fransa'da olduu gibi, birlemeler aratirmacilarin sayisini artiracak ve SJTU siralamasinda daha üst siraya getirecektir, ama Fransiz üniversitelerinin, kati kabul politikalarina, zayif finansman yapisina, kati yönetiim politikalarina ve köhne yönetim uygulamalari gibi temel kisitlamalarina çözüm getirmeyecek- tir. Oysa Danimarka'da birlemelerin tevik edilmesi, ülkedeki tüm üniversiteleri daha esnek ve dinamik kurumlara dönütürmeyi hedefleyen toplu bir yönetim reformunun balaminda yer aldii için, büyük baari ansina sahiptir (bakiniz ek E). Birlemelerle ilgili baka bir tehlike yeni birleen kurum, kurumsal kültür- lerin çatimasindan sikinti çekebilir. Örnein VUM ile UMIST arasindaki daha önce bahsedilen birlemenin umulduu veya ilk bata sanildii kadar baarili olmadii açia çikmitir. Kabul edilen bugünkü bütçe açii 30 milyon pound ve yerlekedeki tahmini 400 i kaybi ile Manchester Üniversitesi birlemenin karmaikliiyla dolu hizli bir deneyim yaadi (Qureshi, 2007). Karilailan ana sorunlar arasinda personelin ve müfredatin dublikasyonu, yerine getirilmesi zor vaatler nedeniyle (örnein, birleme sirasinda zorunlu iten çikarma yapilmaya- cainin taahhüt edilmesi ve imdi kadrolari mümkün olan en hizli ekilde azal- tilmanin gerekli olduunun düülmesi) birlemeye destek yaratmanin politik zorluklari ve i sözlemelerinin ve kurumsal borçlarin kisa vadede karilanmasi var. Ayrica, yeni oluturulan kurum dünya çapinda üniversite olma taahhütüyle 42 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu süperstar akademik personel ie almak için büyük yatirim yapmi ve onlara sü- perstar olanaklar salamiti. Bu durum, kurumun ayri ayri kurum elemanlarini tek bir üniversitede birletirerek ­ve onlarin bireysel kültürleri, normlari ve i sözlemeleri- oluturduu personel masraflarini artirdi. Manchester'in dünya çapinda olmayi yürütürken, bir yandan da bu mali, kültürel ve kiilerarasi en- gelleri nasil çözecei merakla bekleniyor. Böylece, bir birlemeye girimenin ana zorluu kurumu oluturan tüm bi- rimler arasinda (öretim üyeleri, okullar, bölümler) ortak bir akademik kültür ve dönüüm vizyonu yaratmak ve yeni oluan kuruma iç bütünlük kazandir- maktir. Birleen üniversite yöneticileri, kurumu oluturan birimlerin ileri sür- dükleri üst derecede baimsizliktan çou zaman sikinti çekerler. Mevcutlarin birlemesinden oluan yeni üniversite eski markalarin mirasini tair ki bu bazen çok iyi örenci ve personeli cezbetmekte gerçekten engel olabilir. Birletirilmi yeni kurumun yönetimi çelien unsurlarin farkli istekleri için politik anlayia ihtiyaç duyar. Yeni Kurumlar Yaratmak Kurumsal alikanliklarin, hantal yönetim yapilarinin ve bürokratik yönetim uygulamalarinin geleneksel üniversitelerin yenilikçi olmasini engelledii bazi ülkelerde, yeni kurumlar yaratmak, eer çalianlar geleneksel üniversitelerin kültüründen etkilenmeyen kiilerle oluturulur ve mali kaynaklar kisitli olmaz- sa en iyi yaklaim olabilir. Yeni kurumlar özel sektörden ortaya çikabilir veya hükümetler yeni kamu kurumlarinin daha iyi mevzuatla çalimasina izin vere- bilirler. Kazakistan ekonomisini petrole daha az baimli kilmak ve bütünüyle daha rekabetçi olmak için bu yoldan gitme niyetinde olan bir ülke. Kazakistan hükümeti Astana'da yeni bir uluslararasi üniversite kurmaya karar verdi. Plana göre bu üniversite ileri gelen uluslararasi üniversitelerle ibirlii yaparak ileri derecede yenilikçi multidisipliner bir müfredat uygulayacak. Benzer ekilde, Su- udi Arabistan hükümeti 2007 sonlarinda, 3 milyar ABD dolara, Kralliin dier üniversitelerinin sahip olduundan daha fazla yönetsel özerklik ve akademik özgürlüe sahip olabilmesi için Yükseköretim Bakanliinin mevzuati diinda kalacak olan lisansüstü aratirma üniversitesi, Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesini kurma planini açikladi. Geçen on yillar içinde giderek dünya çapinda konumuna yükselen Hindis- tan Teknoloji Enstitüsünün kuruluu bu balamda önceki baari öykülerinden birisidir (kutu 2.4) Gelecek vadeden üçüncü bir örnek, Londra Ekonomi ve Siyasal Bilimler Fa- kültesini (LSE) örnek alarak 2007 ubatinda Paris Ekonomi Fakültesinin (PSE) kuruluudur. Bu giriim birlemeleri bir araya getirerek Fransa artlarinda yep- yeni türde bir kurum yaratacaktir (Kahn ve Malingre, 2007). Dört grandes Écoles, Dönüüme Giden Yollar 43 Paris Üniversitesi I (Sorbonne) ve CNRS tarafindan ortak desteklenen PSE ka- tilimci kurumlarin en iyi ekonomi bölümlerini yeniden bir araya getirerek özel bir kurulu olarak çaliacak. Balangiç finansmani sadece yerel hükümetten deil özel irketlerden ve bir ABD vakfindan da karilanacak. PSE geleneksel Fransiz üniversitelerinden farkli olarak örenci alirken çok seçici olacak. Etkin profesörlerin çou dünyanin en saygin üniversitelerinden gelecek. Kutu 2.4 Hindistan Teknoloji Enstitüleri: Bir Baari Öyküsü Hindistan baimsizlia kavutuktan hemen sonra bilim ve teknolojiyi ekonomik kalkinma gündeminde üst siraya yerletirdi. lk Hindistan Teknoloji Enstitüsü (IIT) 1951'de Kharagpur (Bati Bengal)'da Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) desteiyle MIT modeline göre kuruldu. kinci IIT Bombay (imdiki Mumbai)'da UNESCO araciliiyla Sovyetler Birlii'nin yardimiyla 1958'de kuruldu. 1959'da IIT Madras (imdiki Chennai) Almanya'nin yardimiyla, IIT Kanpur ABD üniversitelerin bir konsorsiyumu yardimiyla kuruldu. ngiliz Sanayisi ve Birleik Krallik hükümeti 1961 yilinda IIT Delhi'nin kuruluuna destek oldular. 1994'te IIT Guwahati tamamen yerli çabalarla kuruldu. 2001'de Roorkee Üniversitesi bu tür yedinci kurum olarak IIT ailesine katildi. Sanayilemi ülkelerin deneyimleri ve iyi uygulamalarindan yararlanan Hindistan gösterdi ki "kurumlar Hindistan'in isteklerini ve oluturulmakta olan geleceini temsil etmektedir." (Babakan Nehru, 1956). Hindistan parlamentosu bunlari "Ulusal Öneme Sahip Kurumlar" olarak adlandirdi. Kamudan finanse edilen kurumlar maksimum akademik ve yönetsel özgürlüe sahipler, mühendislik, teknoloji, uygulamali bilimler ve iletmede lisans, master ve doktora düzeylerinde yüksek kalitede ve ilevsel programlari ve kendi diplomalarini sunuyorlar. Örenci kabulleri kesinlikle liyakate göre çok rekabetçi giri sinavlari ile yapiliyor. IIT günümüzde mühendislik ve uygulamali bilimlerde kariyere ilgi duyan en iyi örencileri çekiyor. IIT her yil 250.000 bavuru arasindan seçilen 4.000 yeni örenci ile en baarili Ivy Lig okullarindan daha fazla seçici. Pek çok IIT mezunu dünyanin çeitli yerlerinde eitim, aratirma, iletme ve inovasyonda en üst sorumlu pozisyonlari dolduruyor. 2005'te THES IIT'leri toplu olarak MIT ve Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'in ardindan dünyanin üçüncü en iyi mühendislik okulu seçti. IIT'lerin esas gücü en iyi örencileri çekmedeki ve onlari "yaratici mühendislere" ve "mühendis giriimcilere" çevirmedeki kesintisiz becerisi olmutur. IIT'ler mezunlarinin yaklaik yüzde 40'i yurtdiina gittii için balangiçta "beyin göçüne" katki yapiyor diye eletirildiler. Bugün Hindistan ekonomisinin açilimi ve hizli büyümesi ile bu "zafiyet" uluslararasi ibirlii ve yatirimlarda büyük bir güce dönmekte. Örnein Bangalore'nin baarisinin çou "tersine beyin göçü" fenomenine atfediliyor. Kaynak: Shashi Shrivastava ve Jamil Salmi. 44 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Yeni kurumlarin yaratilmasi mevcutlari daha rekabetçi bir ortamla daha uyumlu hale gelmelerini tevik ederek de ek yarar da salayabilir. Dünyanin pek çok tarafindaki örnekler, yükseköretim sektörü airlikli olarak kamuda olan ülkelerde üst kalitede özel üniversitelerin ortaya çikiinin da devlet üniversitele- rinin daha strateji odakli olmalarini tevik ettiini göstermektedir. Uruguay'da tarihi Cumhuriyet Üniversitesi ­yükseköretim üzerinde 150 yil boyunca tekel kurmutur- stratejik planlama sürecine girdi ve lisansüstü programlari ancak 1990'larin ortasinda yeni kurulan özel üniversitelerin rekabetiyle kari kariya gelince ilk kez yayinlamaya karar verdi. Benzer ekilde Rusya'da 1990'larda Eko- nomi Yüksekokulu ve Moskova Sosyal ve ktisadi Bilimler Fakültesi'nin kurul- malari Moskova Devlet Üniversitesi Ekonomi Bölümünü müfredatini yenileme- ye ve uluslararasi deiimlere daha etkin katilmaya zorladi. IIT'lerin örneklerinde karilailan öretim üyesi eksiklii gösteriyor ki, dün- ya çapinda yeni bir kurumun oluturulmasinda gerekli olan koullarin sürdü- rülmesi kesintisiz dikkatli olmayi gerektiriyor. Hindistan'in ekonomik baarisi kurumlarla endüstri arasinda öncekine göre daha fazla gelir farki yaratti. So- nuç olarak baarili mezunlarin daha azi akademik kariyer istiyor (Neelakantan, 2007). IIT'lerin en az 900 kaliteli öretim üyesi açiklari olduu tahmin ediliyor. Sadece Delhi IIT'de öretim üyesi kadrosunun yüzde 29'u bo. Maalari artir- mak ve rekabetçi teklifler sunacak özerklik olmazsa IIT'ler rekabetçi yönlerini kaybetme tehlikesi içindeler. Daha yeni olan letme Enstitüleri de dünya çapin- da olma çabalarinda ayni engelle kari kariyalar (Bradshaw, 2007). IIT'ler ve letme Enstitüleri Federal nsan Kaynaklarini Gelitirme Bakanlii'nin kendilerinden öretim üyeleri arasinda çeitli azinlik gruplari (Kastlar, Airetler, ve Dier Geri Kalmi Siniflar) için yüzde 49,5'lik kota ("ay- rilmi yerler") uygulamalarini isteyen son kararindan da kaygililar. Kurumlar hükümetten, kendi pozisyonlarinin "ulusal öneme sahip kurumlar" olmasi ne- deniyle kota uygulamasi konusunda Tata Temel Aratirmalar Enstitüsü, Bhabha Nükleer Aratirma Merkezi ve Harish-Chandra Aratirma Enstitüsüne salanan muafiyetlerin aynisinin kendilerine de verilmesini talep ettiler (Gupta, 2008). Sonuç olarak, gelimekte olan ülkelerde bu üçüncü stratejinin uygulanma- sinin önemli risklerinden birisi, kisitli kamu parasinin az sayida üniversiteye younlamasi durumunda ulusal yükseköretim sistemindeki dier kurumla- rinin yarita yer almasinin olanaksiz hale gelebilmesidir. Benzer ekilde, yeni kurum(lar)daki iyi uygulamalar kamu yükseköretim kurumlarini siklikla sar- malayan kati yönetim ortamindan paylarina düeni alabilirler. Bu durum akla uygun düzenlenmi bir sistemden, genelde umulanin ötesinde, ileri derecede ikili bir sisteme yol açabilir. Dönüüme Giden Yollar 45 Bu Yaklaimlari Deerlendirmek Tablo 2.2 her yaklaimla ilikili olumlu ve olumsuz yönleri özetlemeyi dene- mektedir (iyiletirmek, birletirmek veya yeni kurumlar kurmak). Bu genel yak- laimlarin karit ve uyumsuz olmadii ve ülkelerin bu modellere dayali birleik stratejiler yürütebilecei göz önüne alinmalidir. yiletirme veya birletirme yaparak dünya çapinda üniversiteler kurma kara- ri alan ülkeler mevcut üniversitelerden hangisini birletireceklerine dair uygun bir yöntemi de belirlemelidir. Hükümetler, bu süreci merkezi olarak hangi de- recede yürütmek istediklerini belirlemeye gereksinim duyarlar; iyi kurumlarda mükemmeliyet merkezleri oluturulabilir veya desteklenebilir veya en dinamik üniversiteler kendilerini dönütürmeye tevik edilerek yükseköretim sistemini geni bir stratejik yönlendirmeyle ve mali teviklerle uzaktan yönetmek daha çok tercih edilebilir. Tablo 2.2. Dünya Çapinda Üniversiteler Kurma Stratejik Yaklaiminin Maliyeti ve Yararlari Yaklaim Koullar Mevcut kurumlari Mevcut kurumlari Yeni kurumlar yiletirmek birletirmek yaratmak Yetenekli kiileri Personeli yenilemek Yönetim deiiklii En iyiyi seçme çekme yetenei ve en iyi örencileri ve yeni personel firsati (personel çekmek için marka çekmek için firsattir; ve örenciler); deiimi yapmak mevcut çalianlar en iyi örencileri zordur. direnç gösterebilir. "bilinmeyen" bir kuruma kaydetmede zorluklar; Aratirma ve eitim geleneklerinin oluturulmasi gereksinimi Maliyetler Az pahali Orta Daha pahali Yönetiim Ayni düzenleyici Mevcut Düzenleyici ve tevik çerçeve içinde kurumlarinkinden edici iyi bir sistem çalima modunu farkli yasal yaratma firsati deitirmek zordur koullarda yürümesi daha olasidir. Kurumsal kültür Kendi içinde dönüüm Farkli kurumsal Mükemmeliyet kültürü zordur kültürlerden yeni bir yaratma firsati kimlik yaratmak zor olabilir Deiim yönetimi Tüm paydalarla ciddi Tüm paydalari letiim ve yeni danima ve iletiim umudedilen normlar kurumun sosyal kampanyasi ve kültür hakkinda pazarlanabilmesi eitmek için için "çevreye "normatif yaklaim" uyarlanabilir" yaklaim. Kaynak: Jamil Salmi tarafindan hazirlanmitir. 46 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Kutu 2.5 Alman Mükemmeliyet Giriimi Alman Eitim ve Aratirma Bakanlii Ocak 2004'te seçkin üniversite olma potansiyeline sahip yaklaik 10 üniversitenin belirlenmesi için ulusal bir yarima balatti. Üç alanda ek finansman salanacakti: dünya çapinda olmayi hedefleyen tüm kurumlara, uluslararasi taninan mükemmeliyet merkezlerine ve programlarinin kalitesini artirma karari olan yüksekokullara. Balangiçta, devletlerin yükseköretim finansmani alanindaki geleneksel otoritelerinin kiskançliindan doan direnç sonrasinda bir uzlamaya varildi ve Alman Aratirma Vakfi ve Bilim Konseyi temsilcilerinden oluan bir ortak komisyon kuruldu. Ocak 2006'da komisyon 27 aday arasindan 10 üniversiteyi, mükemmeliyet merkezleri için iletilen 157 arasindan 41 öneriyi, 136 fakülte önerileri arasindan 39 fakülteyi seçti.Seçilen üniversitelerin çounluu (onda yedisi) iki eyaletteydi (Baden- Württemberg ve Bavaria) ve mükemmeliyeti kazanan merkezlerden sadece yüzde 10'u beeri bilimler ve sosyal bilimlerdendi. Seçilen fakültelerin çou güçlü olarak multidisipliner odakliydi. Kazananlari desteklemek için dört yillik süre boyunca toplam 2.3 milyar ABD $ ek finansman salanacak. Kaynak: Kehm, 2006. Uluslararasi deneyime göre orta ve büyük ülkelerde, yükseköretim kurum- lari arasinda rekabetçi tutumu destekleyen son yaklaim, uzun vadede daha et- kin olabilir. Çin'in 211 ve 985 projeleri, Güney Kore'de Brain 21 programi Alman Mükemmeliyet Giriimi ve ili'de yeni kurulan Milenyum Enstitüleri ülkelerin mükemmeliyet merkezlerini nasil kurduklarinin ve bütünletirdiklerinin ör- nekleridir (kutu 2.5). Ek F tüm dünyada oluturulan en son mükemmeliyet gi- riimlerini anlatiyor. Kamu ve özel kaynaklari harekete geçirmenin ve birletirme kapasitesinin kisitli olduu daha küçük ülkelerde, kamu kaynaklarinin daitiminin ve kul- laniminin optimize edilmesi için yatirimlara finansman salamada daha seçici olmak daha uygun bir yaklaimdir. Örnein Yeni Zelanda'da ülkenin önde gelen yükseköretim kurumu olan Auckland Üniversitesi üniversiteyi öncü bir ara- tirma üniversitesine dönütürmeye yardimci olmasi için hükümetten özel çaba talebinde bulunuyor. Dönüüme Giden Yollar 47 Hükümetin tüm kurumlarin ayni olmadiini ve olmayacaini kabul etmesi (reformlar süresince) önemli ve sonuçta Yeni Zelanda'nin bir veya daha fazla üniversitesini uluslararasi kalite ve prestije götüren ilk adimi saliyor... Yeni Zelanda'nin ele almasi gereken zorluk udur ki, en iyi üniversitelerimizin kendilerine örnek almalari gereken dünyanin en baarili yükseköretim kurumlari, Yeni Zelanda'da bizim kavramak için çabaladiimiz düzeylerde kamu yatirimlari ile iliyorlar. Tek bir örnek göstermek gerekirse ABD devlet üniversitelerinde federal fonlar ve devlet fonlari örenci baina tahminen 12.000 ABD $ ­edeer satin alma birimi olarak Yeni Zelanda'nin yaklaik 2 kati. Ve burada ABD üniversitelerinin sahip olduu azimsanmayacak bailarin ek etkisi hesaba katilmamitir. Eitim ve aratirma için gereken yeterli yatirim ve uluslararasi öhrete sahip olan bir üniversitenin balica çalianlari ve olaanüstü örencileri baka bir yerde benzeri yapilamayacak aratirma ürünlerini, entelektüel heyecan atmosferini ve endüstri ile ilikileri üretirler. Neyin mümkün olduuna dair tek bir örnek göstermek gerekirse Aratirma Bilim ve Teknoloji Bakanliinin Kasim 2006 yilindaki bir çalimasina göre, günümüzde US Food and Drug Administration tarafindan onaylanmi klinik aratirmalarda kullanilan Yeni Zelanda'da gelitirilmi 16 ilacin 13 tanesi ­ 12'si Auckland Üniversitesinde olmak üzere bizim üniversitelerimizde gelitirildi! Bu hedefe ulamak ve dünya çapinda üniversitelerin paylatii özelliklere erimek için öngörü, kararlilik ve deiim istei olmalidir. Bunlar, Yeni Zelanda'nin öncü üniversitelerinin en üst kalitede bir eitim ortami salamasina, Yeni Zelanda'nin bilgi üretimi, entelektüel keif ve inovasyonun gelimesinde rehberlik yapmasina ve küresel sahnede dünya çapinda üniversiteler arasinda yerimizi almamiza yardimci olacaktir. Ne var ki öngörü, kararlilik ve deiim istei yeterli olmayacaktir. Mevcut reformlarin-bakalaimin açiklanan amacina olan taahhütler yaninda kamu ve özel yatirimlarin artmasi da gerekecektir. Gerek Avustralya gerek ABD, muhtemeldir ki bu kurumlarda aratirmada mükemmeliyetini (ve yatirimi) ekonomik ve sosyal gelimeye katkida bulunmak için bir araya getirdi. Bizim de Yeni Zelanda'da mükemmeliyeti anlamamiz ve finanse etmemiz için benzer gönüllülüe dikkatli ve stratejik bir ekilde ihtiyacimiz var. Ancak o zaman bugünkü yükseköretim reformlari baarili olacaktir. Auckland Üniversitesi (2007) 48 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Dier Aktörlerin Rolü Dünya çapinda üniversitelerin kurulmasini kolaylatirmada ulusal hükümetle- rin tek oyuncu olmadiinin gözden kaçirmamak gerekiyor. Büyük ülkelerde ve federal sistemlerde, bölge veya il yetkilileri Kaliforniya yetkililerinin 1960'larda yükseköretim sisteminde bütünlemi bir sistemin planlanmasi ve kurulma- sinda veya daha yakin tarihlerde aratirma üniversiteleri ve bölgesel ekonomi arasindaki balari güçlendirmek için oluturduklari novasyon Fonlari ile oy- nadiklari etkin rolde görüldüü gibi genellikle önemli görev yaparlar. Benzer ekilde son 10 yilda, Shanghai belediyesi bata Fudan Üniversitesi olmak üzere, önde gelen üniversitelerine hizlandirilmi kalkinma politikalarinin bir parçasi olarak etkin destek verdi. Meksika'da Nuevo Leon eyaletinde i dünyasi Instituto Tecnológico y de Estudios Superiores de Monterrey (Monterrey Teknoloji ve Yükseköretim Enstitüsü, ITESM)'nin baarisina önemli ölçüde katkida bulun- mutur. Dünya çapinda üniversitelerin gelimesinin desteklenmesinde özel sektörün tamamlayici rolü de göz ardi edilmemelidir. Özel sanayi kurululari, Singapur ve Hongkong (Çin)'da olduu gibi önemli mali katkilar yaparak baarili kurumla- rin bailarinin artiina yardimci olabilirler. Bazi durumlarda hayirsever kim- seler Massachusetts'te Olin mühendislik Koleji veya Kanada British Columbia Quest Üniversitesi örnekleri görülecei gibi mükemmeliyet istekleriyle yeni bir kurumu oluturmak için inisiyatif aldilar. Bir Hintli milyarder, Anil Agarwal, Hindistan'da Orissa'da multidisipliner bir aratirma enstitüsü kurulmasi için 1 milyar ABD $ verdi. Almanya'da Klaus Jacobs yeni kurulan kurulan özel Ulusla- rarasi Bremen Üniversitesine 200 milyon avro bailadi. Potansiyel mali destek yaninda, özel sektör yöneticilerinin yeni kurumlarin kurullarina etkin olarak katilimi gelimelerini yönlendirmek için önemlidir. Özel sektörün katkisi ilevsel programlarin seçimi, uygun müfredatin planlan- masi ve yeni kurumun uygulamali aratirma gündeminin yerel ekonominin gereksinimleri ile tam uyumlatirilmasi için gereken girdilerin salanmasi için yakin balantida olmak olabilir. Kurumsal Düzeyde Stratejik Boyutlar Bu düzeydeki ilk ve belki en önemli durum yönetimin kalitesi ve dünya çapinda olmak isteyen üniversitenin gelitirdii stratejik öngörüdür. kinci öe öngö- rülen hedefe ulamak için tasarlanan planlarin ve etkinliklerin uygun biçimde düzenlenmesidir. Sonuncusu da üniversitenin uluslararasilama stratejisine ve- rilmesi gereken özel dikkattir. Dönüüme Giden Yollar 49 Liderlik ve Stratejik Öngörü Dünya çapinda bir üniversitenin kuruluu, hepsinden öte, güçlü yöneticilik, ku- rumun görev ve hedeflerine ait cesur bir öngörü ve öngörüyü somut programlar ve hedeflere çevirmesi için anlailir biçimde dillendirilmi stratejik plana gerek- sinim duyar. ekil 2.1 yenilenme yoluna girmi olanla duraan bir üniversiteyi ve ardindan da performanslarini veya kendilerini deitirmeye isteksiz olan veya bunu yapamayan kurumlarin özelliklerini karilatiriyor. Daha iyi sonuçlar iste- yen üniversiteler güçlerini ve gelime alanlarini nesnel olarak deerlendirmeye angaje olurlar, yeni açilim hedefleri koyarlar ve daha iyi performans yaratmak için yenilenme planlarini tasarlar ve uygulamaya sokarlar. Aksine, daha önce São Paulo Üniversitesini tartiirken gösterildii gibi, pek çok kurum görünüte kendi kendine yeterlidir, daha iyi bir gelecek için iddiali bir vizyonlari yoktur, eskisi gibi çalimaya devam ederler, sonuçta ulusal veya uluslararasi rakipleri ile karilatirildiinda, büyüyen bir performans farki ortaya çikar. Üniversite yönetimleri ile ilgili son aratirmalar gösteriyor ki en baarili ara- tirma üniversitelerinde ve en üst performansli enstitülerde iyi yönetim yetenek- leri ve baarili bir aratirma kariyerini birletiren liderler vardir (Goodall, 2006). Üniversitenin geleceine ait uygun bir öngörüyü gelitirebilmek ve vizyonu et- kin ekilde uygulamak için üniversite rektör yardimcisi veya rektör kurumun ana gündemini tam anlayabilmeli ve gerekli opreasyonel yeteneklerle öngörüyü uygulayabilmelidir. Birleik Krallik'taki Leeds Üniversitesine ait bir olgu çalimasi 2003 yilinda yeni bir yöneticinin geliinin, dikkatli planlanmi ve uygulanmi stratejik dei- ikliklerle yürütülen bilinçli çabalarin olumsuz gidiati nasil tersine çevirdiini göstermitir. Örenci sayisinin hizli artii (Birleik Krallik'taki ikinci en büyük üniversite) üniversitenin eitim ve aratirma görevleri arasinda gerilim yarat- mi bu da aratirma gelirlerinin ve sonuçlarinin azalmasina neden olmutur. Yeni rektör yardimcisinin karilatii esas zorluklar, tüm üniversite camiasinda olayin önemli olduu algisini yaratmak ve herkesi ortak hedefler arasinda uyum salamanin ve uzun ve geleneksel özerklie sahip hocalarin ve bölümlerin kat- kisinin önemine ikna etmek olmutur. 50 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu ekil 2.1. Durgunluk ve Deiim Karolari Kayitsizlik Büyüyen Vizyonsuzluk Durgunluk performans açii Karosu Olaan çalima stek Hedef Yenilenme Deiim düzenlemesi stratejisi Karosu Gelimi performans Kaynak: Perry ve Sherlock (2008)'dan uyarlanmitir. Dönüüme Giden Yollar 51 Leeds Üniversitesinde öhretimiz ve profilimiz ii zorlatirdi. Büyük bir kurum olarak vizyonumuzun öneminin ve eriilebilirliinin yani sira mevcut durumumuzun hassasiyetini göstermeliydik. Kredibilitesi ve ilevsellii açikça ortaya konmadikça çalianlar stratejiye angaje olmayacaklardi. Bunu baarmak amaciyla mevcut konumu ve vizyonu açikça ifade etmek için performans sayginlii ve siralamalarla ilgili çeitli iç ve di önlemler uyguladik. ... "2015 yilinda dünya çapinda aratirma, bilim ve eitimi bütünletirmekteki ayirt edici becerimiz, bizim dünyanin en baarili 50 üniversite arasinda yer almamizi güvenceye almi olacak.." vizyonunu gelitirmek için hatiri sayilir zaman ve çaba harcandi. Donoghue ve Kennerley (yakinda çikacak) Bu vizyonun can alici bir parçasi kurumun karilatirmali üstünlüünü olu- turmak ve maksimize etmek için talip olacai uygun piyasanin seçilmesidir. Bu bakimdan, bir üniversitenin ­dünya çapinda üniversite bile olsa- büyük olasilik- la her alanda baarili olamayacainin altinin çizilmesi önemlidir. Yükseköre- timde dünyanin bir numarali kurumu olarak bilinen Harvard Üniversitesi tüm disiplinlerde en üst sirada deildir (tablo 2.3'teki örneklere bakiniz). Güçlü ol- duu alanlar ekonomi, tip, eitim, siyasal bilimler, hukuk, iletme, ngilizce ve tarihtir. Bu nedenle vizyon düzenlemesinin bir bölümü kurumun istedii ve ön planda faaliyet gösterme potansiyeli olan alanlarin tanimindan olumaktadir. Hindistan Teknoloji Enstitüleri gibi bazi dünya çapinda kurumlar az sayida bazi mühendislik disiplinlerinde uzmanlamilardir. Londra Ekonomi ve Siyasal Bi- limler Fakültesi ekonomi, sosyoloji, siyasal bilimler ve antropolojideki üstünü- üyle taninir. Hiç bir sveç üniversitesi uluslararasi en iyi 50 arasinda görünmese de Ecole hôtelière de Lausanne (Lozan Otelcilik Okulu) New England Fakülteler ve Kolejler Birlii tarafindan akredite edilen tek Avrupa okuludur, Nevada Üni- versitesi Otel Yöneticilii Koleji ve Cornell Üniversitesi Otel Yöneticilii Okulu ile eit düzeyde dünyanin en iyileri arasinda kabul edilir. Dünya çapinda olmayi arzu eden kurumlarinin günümüzün en üstün üni- versitelerinin yaptiklarinin aynisini yapmalari gerekmez, çok deiik ekillerde yenilikçilik yapabilirler. ABD'de yeni kurulan Massachusetts, Olin Mühendsilik Koleji ve Malezya'daki Limkokwing Yaratici Teknoloji Üniversitesinin mühen- dislik ve teknoloji alanlarinda yaptii gibi kurumun müfredatini ve pedagojisini radikal farkli bir yaklaimla düzenlemek, izlenecek olasi yollardan biridir. Franklin W. Olin Mühendislik Koleji 1999 yilinda Olin Vakfinin 400 mil- yon ABD $ tutarinda bir baiiyla ve yenilikçi mühendislik müfredati uy- gulamasi direktifiyle kuruldu. Olin Koleji 2005 tarihli 2020'nin mühendi- sini yetitirmek raporunda tanimlanan takim çalimasinda yetkin, iletiim, giriimci düünce, yaraticilik ve disiplinlerarasi düünce gibi yeni yetenek- lerle eitilmi mezunlari vermek peindedir (NAE, 2005). Olin örenmenin 52 Tablo 2.3. Disiplinlere Göre Siralamalar, U.S. News & World Report, 2008 Sira letme Kriminoloji Eitim Mühendislik Hukuk Tip 1 Harvard Üniversitesi Maryland Üniversitesi, Stanford Üniversitesi MIT Yale Üniversitesi Harvard Üniversitesi College Park 2 Massachusetts Rutgers, New Jersey Teachers College, Georgia Teknoloji Columbia Üniversitesi Pennsylvania Teknoloji Enstitüsü Devlet Üniversitesi Columbia Enstitüsü Üniversitesi (MIT) Üniversitesi 3 Northwestern Kaliforniya Oregon Üniversitesi Illinois Üniversitesi, New York Üniversitesi Kaliforniya Üniversitesi Üniversitesi, Irvine Urbana-Champaign Üniversitesi, San Francisco 4 Stanford Üniversitesi New York Devlet Vanderbilt Üniversitesi Stanford Üniversitesi Harvard Üniversitesi Johns Hopkins Üniversitesi (SUNY), Üniversitesi Albany 5 Pennsylvania Cincinnati Üniversitesi Kaliforniya Kaliforniya Stanford Üniversitesi Washington Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Üniversitesi Üniversitesi, Los Üniversitesi, Üniversitesi, St. Angeles (UCLA) Berkeley Louis Kaynak: U.S. News & Report 2008. Dönüüme Giden Yollar 53 çou tasarla-yap takim çalimasi ile gerçekleir. Tüm örenciler iletme ve giri- imciliin esaslari üzerine ve özel bir projeyle de sanat, beeri bilimler ve sosyal bilimlerde bir programi tamamlamak zorundadir. Disiplinlerarasi çalima felse- fesini tevik etmek için kolejde akademik bölümler bulunmaz. Olin'de profesör- ler arasinda sürekli yenilikçilik kültürünü ve risk almayi özendirmek için kidem sistemi yoktur. Tüm örenciler kaldiklari Olin ortaminda okul ücreti ve yaam masraflarini karilamak için liyakata göre burs alirlar (Miller, 2007a). Kesin sonuç çikartmak için çok erken olmakla birlikte ­ilk mezunlarini 2006 yilinda verdi- Olin Mühendislik Koleji yetenekli örencileri ve çok baarili öre- tim üyelerini çekmeyi, yenilikçi ve ufuk açici müfredat oluturmayi ve entellek- tüel güçlenme kültürünü gelitirmeyi baardi (Schwartz, 2007). Benzer ekilde, Malezya Limkokwing Yaratici Teknoloji Üniversitesi kendisi- ni sanayi ve hizmetlerde geni bir yelpazedeki etkinliklerle uyumlu olacak yara- ticilik ve tasarim becerileri kazanmaya airlik vererek inovatif bir özel üniversite olarak kurdu. Botswana, Lesotho ve Londra'daki hizla gelien yeni yerlekeleriy- le modelinin baarisini kanitliyor. Bir baka yenilikçi yaklaim, Birleik Devletler'de Güney Carolina Clemson Üniversitesi örneinde gösterildii gibi kurumun dönüümünü, deien bölge- sel ve yerel kalkinma firsatlariyla balantilandirmaktadir (bakiniz kutu 2.6). Bazen bir kriz yaamak o kuruma, Leuven Katolik Üniversitesinde (Belçika) 1960'larin sonlarinda air bir mali kriz ardindan olduu gibi, kültürünü deiti- rip kendisini yenileyerek güç verir (Hatakenaka, 2007). Leuven Katolik Üniver- sitesi bugün Avrupa'nin en iyi üniversiteleri arasinda yer almaktadir. Kutu 2.6 Clemson Üniversitesinde Yeni Bir Vizyon Gelitirmek Güney Karolina'da, arazi baiiyla kurulmu, geleneksel olarak ziraat ve makine mühendisliine odaklanmi bir üniversite olan Clemson Üniversitesi, son yillarda kökten dönüüm sürecini üstlendi. Clemson Üniversitesi, Güney Karolina'nin Birleik Devletler'deki önde gelen otomobil bölgelerinden birisine dönütürülmesini iyice inceleyerek kendisini otomotif ve motor sporlari aratirmalari ve eitimi üniversitesi olarak yeniden yaratmak üzere Alman otomobil üreticisi BMW ile stratejik ortaklik kurdu. Yeni vizyon açiklamalari özgül olarak, dört yil önceki 74. ve 2005'teki 34. siradan yukariya doru ülkenin en baarili ilk 20 üniversitesinden (U.S. News & World Report tarafindan belirlenen) birisi olma hedefinden söz etmektedir. Kaynak: Clemson Üniversitesi Aratirma ve Ekonomik Kalkinma Bakan yardimcisi Chris Przirembel'in MIT'deki yerel inovasyon sistemleri konferansindaki sunuundan, Cambridge, MA 13 Aralik 2005. 54 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Peru'daki Pontifical Katolik Üniversitesi (Lima'da) 1990'larin sonlarinda, üniversitede stratejik planlama çalimasinin balamasina vesile olan örenci kayitlarindaki büyük azalmanin ardindan benzer bir olumlu dönüümden geç- ti. Üniversitenin bakentte, yillar içinde albenisini kaybeden bir bölgedeki ko- numundan dolayi örenci sayisinin azaldii düüncesiyle yönetim orta sinifin oturmakta olduu alana yakin yeni bir yere tainmayi düündü. Ancak üniver- site, stratejik planlama sürecinde paydalarla yürütülen uzun görü aliveriinde temel sorunun kalite ve ilevselliin bozulmakta oluu olduunu fark etti. Ders- lerin yenilenmesi ve kalitenin sürekli izlenmesine ve iyiletirilmesine airlik ve- rilmesini içeren ve daha fazla örenci talebi ve mali kaynak artiiyla sonuçlanan büyük yenilenme tedbirleri alindi.2 Sonuç olarak unun altini çizmek önemli olacaktir ki üniversitelerin kendile- rini dönütürme çabalari, kesinlikle gerçekten yenilikçi olarak ileriye dönük bir vizyona dayali stratejik bir mahiyette olmalidir. Bu yazinin balarinda anlatilan siralamalarin giderek artan etkisi ile kurumlar vizyon deiikliiyle balantisi olmayan, dorudan, siralama yapanlarin kullandii özgül göstergelerle iliki- li kisitli etkinliklere odaklanmanin çekimine kapilmamalidir. Örnein, eitim baki açisindan daha önemli olan temel yönlere zarar verecek ekilde, pek çok ulusal siralamalarda önem kazanan bavuru puanlari ve mezunlarin bailari gibi faktörlere çok fazla önem verme riski vardir. Önemli iki dünya siralamasi- nin önem verdii aratirma üretkenlii, aratirma eiliminin kuvvetlenmesine yol açar ve bu da çarpik ödül sisteminin öretme ve örenme kalitesi üzerinde aratirma üretkenliinin lehine etki yapmasina neden olur. Büyüklük kaygisiy- la yapilan çikar birlemeleri bu tür yanli yönlendirilmi davraniin bir baka örneidir. Dünya çapinda olmanin öznel nitelii, kurumun, sayginliinin deerlendirilmesinde dikkate alinan ve görünür olan konulari ele almak için uraacai anlamina gelir. Bu bakimdan aratirma yapmak, yayinlar, atiflar ve öretim üyelerinin önemli ödülleri ileri derecede görünür ve ölçülebilirken eitim sürecinin kalitesi deildir. Bu yüzden incelemelerde aratirma ölçütlerine odaklanildiini ve kurumun bunlarin sayginliini desteklediini ve eitim kalitesi ve eitim etkinliklerini ölçmeye veya deerlendirmeye yeltenmediini görmek airtici deildir. Gerçekte, bir kurum eer yüksek rekabete dayali örenci kabulü yapiyorsa eitim kalitesinin ölçümü yapilmasa bile yüksek olduu eklinde örtük bir kabul vardir. Ancak, giriteki örenci rekabeti eitimin üstünlüüne deil esas olarak aratirma görünürlüüne dayali olabilir. Levin, Jeong ve Ou (2006) 2 Yazarla 1988 ve 2001 arasinda yapilan bir ziyaret ve görümeye göre. Dönüüme Giden Yollar 55 Siraya Koyma Zaman da dünya çapinda olmak isteinin stratejik planinda göz önüne alinmasi gereken önemli bir boyuttur. Mükemmeliyet kültürünü gelitirmek bugünden yarina olmaz. Bazi Çin üniversitelerinin kari kariya geldii büyüme sancila- rindan sakinmak için giriimlerin düzgün siralanmasi ve çeitli nicel hedefler arasinda dikkatli bir denge salanmasi gereklidir (kutu 2.7). Kutu 2.7 Çin Üniversitelerinin Dönüümündeki Engeller Çin'in dünya çapinda konumu elde etme planlarinin bazi engellerle karilatiina dair iaretler var. Birincisi Çin üniversitelerinin kaliteyi sürdürmeme pahasina çok çabuk büyüdüüdür. kincisi çabuk sonuç talep eden akademik kültürün inovtif ve uzun vadeli aratirma çabalarini aksatmasi. "Yayin yap ya da yok ol" kültürü Birleik Devletler'de güçlüdür, ama bu baski yaraticilik ve özgünlüe verilen deerle genellikle dengelenir. Güçlü bir bilim ve teknoloji temeli olan lisans örencisi olmamasi üçüncü zayifliktir. Doktora programlarina girecek iyi eitimli örenciler olmadikça birinci sinif hoca ve laboratuarlar yetersiz kullanilmi olacaktir. Dördüncüsü, akademik özgürlük olmamasi Çin'de ciddi bir sorundur. Öretim üyelerinin ve örencilerin hükümet politikalarini sorgulamalari veya üzerinde baski olan konularda tartimalara girmelerinin tevik edilmeleri çok kisitli olup, bu durum yaratici düünce için caydiricidir.. Sonuç olarak, Çin'in dünya çapinda üniversite vizyonu hemen tamamen uluslararasi dergilerde yayin artii, modern laboratuvarlar, yildiz profesörler ve ek fon gibi faktörlere odaklanmitir (Mohrman, 2003). Vizyon henüz yaratici olmak yerine büyük ölçüde taklit. Brown üniversitesi rektörü Ruth Simmons (2003), dier faktörlerin önemi üzerinde duruyor: "Birleik Devletler'deki üniversite kalitesinin temel ilkesi akran deerlendirmesi olup bu sistemde standartlar o alanin liderleri tarafindan belirlenir ve bu liderler kendileri de bu süreç içinde mücadele eder ve deerlendirilirler." Simmons devam eder "üniversiteler bilim insanlarinin hemen uygulanabilir veya yararli olmayan özgün çalimalari gelitirme kapasitelerini tevik ederler. Büyük üniversiteler sadece kendi zamanlari deil gelecek zamanlar için de yararlidir. Büyük bir üniversitenin bunu yapmasini salayan da devletin olabildii kadar az müdahalesidir. Devletin görevi kaynak salamak, ama üniversite yöneticilerine bilimin nasil geliecei konusunda karar alma serbestlii vermektir." Üniversiteleri tüm konularda iyi olmaya uramak yerine dünya çapinda bölümler, enstitüler ve okullar kurmaya odaklansa daha iyi olabilir. Kaynak: Altbach, 2003. Vizyon gelitirmenin ve stratejik planlamanin bir kerelik bir eylem olmadi- ini vurgulamak önemlidir. Airi rekabetçi ortamda, i hayatinda ve akademide en baarili kurumlar, müteri gereksinimlerine daha iyi ve daha etkili yollarla cevap vermek için araliksiz çabalayanlardir. En iyi üniversitelerde entelektüel 56 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu sermaye sürekli yenilendii için performans duraanlamaz. En baarili kurum- lar geçmiteki baarilarla tatmin olmazlar, her zaman dünyanin en iyileri ara- sinda olmayi arzu ederler. Esnek hedeflerin tanimlanmasi ve peinde gidilmesi için, bünyelerinde herkesi cesaretlendirecek destekleyici bir ortam yaratmada baarilidirlar. Bu, rektörün sürekli iyilemeyi aaidaki sözlerle tarif ettii Olin Mühendislik Koleji'nin özelliklerinden birisidir. novasyon ve sürekli ilerleme bazi kültürel tutumlar ve yükümlülükler gerektirir. lk olarak, ilerlemenin her zaman mümkün olduu ve kendi toplumumuz diindakilerden her zaman öreneceklerimiz olabileceini kabul etmek için üstü kapali bir tevazu gereklidir. Akademinin diindakileri dinlemek Amerikan yükseköretimiyle her zaman badamadi. Ayrica eer sürece sürekli deerlendirme rehberlik ederse sürekli ilerleme mümkün olabilir. Kendimizi gözden geçirme ve ölçme ile kari kariya birakmaya istekli olmali ve hatalarimizdan ders almaya zaman tanimaliyiz. Sonuç olarak ve belki en önemlisi udur ki, sürekli iyileme deiime açik olmayi gerektirir. Miller (2007b) Oxford Üniversitesinin baarisiz mali reform giriiminin gösterdii gibi, en mehur üniversiteler bile deien koullara evrilmek ve uyum salamak zorun- luluundan muaf deildir. Merkezi yetkililer akademisyenler için giderek daha rekabetçi olan piyasada uluslararasi üne sahip profesörleri ve aratirmacilari ie almak için ek kaynak ihtiyaciyla yüz yüzeler. Gelgelelim, üniversitenin varlikla- rinin büyük kisminin kontrolünü kendi fakültelerine veren yüzyillarin yönetim düzenlemeleri ve otorite yapilari ile engellenmekteler. Fakülteler geleneksel ba- ilardan ve harçlari yerli örencilerin ödediklerine göre üç kat daha fazla olan yabanci lisans örencilerinin yüksek gelirlerinden gelen kaynaklarini paylama isteinde deiller. 2006 yilinda, hesaplari islah etmesi için Yeni Zelanda'dan Oxford'a getirilen rektör yardimcisi John Hood tarafindan sunulan reform önerileri bir bakima dengeyi düzeltme amaciyla merkezi yönetime kaynaklar üzerinde daha fazla yetki verirken, diardan da üniversitenin daha fazla mali denetime izin veriyor- du. Sonuç olarak, reform Oxford'un akademisyenleri tarafindan kabul edilmedi ve bu, Hood'un 2009'da 5 yillik döneminin ardindan istifa kararina yol açti. Bir grup mezun, akademik i yükü artii ve doktora örencilerinin iyi denetlenme- mesine yol açmi olabilen bu düzenlemelerin potansiyel olumsuz sonuçlari hak- kindaki endielerini ifade ettiler (Shultziner, 2008). Dönüüme Giden Yollar 57 Uluslararasilama Boyutu Dünya çapinda bir üniversiteye dönümeyi hizlandirmanin bir yolu da uluslara- rasilama stratejilerini etkin kullanmaktir. Baarili yabanci örencilerin gelmesi örencilerin akademik düzeyini yükseltmede ve çok kültürlülük boyutuyla al- diklari örenimin kalitesini artirmada yardimci olabilir. Bu bakimdan, özellikle ngilizce olmak üzere yabanci dilde programlar sunmak güçlü bir cazibe faktörü olabilir. SJTU siralamasinin en baarili 100 üniversitesi arasinda 11 tanesi ngi- lizce konumayan ama ngilizce lisans programlari sunan ülkelerdendir (Dani- marka, Finlandiya, srail, Hollanda, Norveç, sveç ve sviçre). Daha önce bahsedildii gibi, yabanci profesör ve aratirmacilari çekebilme becerisi de mükemmeliyetin bir belirleyicisi veya özelliidir. Üniversiteler dier ülkelerden üstün akademisyenleri alabilmek için esnek ücret ve çalima koullari gibi tevikler sunabilmelidir. Bu yetenekli kiiler mevcut bölümleri iyiletirilebi- lirler veya yeni rekabetçi üstünlük alanlarinda doktora programlari ve aratirma merkezleri kurabilirler. Örnein Birleik Krallik'ta 2005/06 yilinda göreve ali- nan tüm akademik personelin yüzde 27'si yabanci uyrukluydu (Universities UK, 2007). Yabanci öretim üyelerini tam zamanli almanin zor olduu durumlarda üniversite önemli yabanci hocalari geçici olarak getirerek de ie balayabilir.. Yabanci bilim insanlarinin katkisini kolaylatirmak için dünya çapinda üni- versitelerin bir kismi sanayilemi ülkelerdeki en iyi üniversitelerle verimli ortak- liklar kurdular. Hint Teknoloji Enstitüleri kurulularinin ilk yillarinda böyleydi (bakiniz kutu 2.4). Son zamanlarda dünya çapinda üniversite olarak öne çikan Singapur Ulusal Üniversitesi en iyi bilinen partner kurumlara örnek verilecek olursa Avustralya Ulusal Üniversitesi, Duke Üniversitesi, Hollanda Eindhoven Teknoloji Üniversitesi, Harvard Üniversitesi, Johns Hopkins Üniversitesi, MIT ve Çin Tsinghua Üniversitesi ile stratejik ibirlii yapmitir. Ancak Singapur'da yabanci ortain sunduu öretim üyesi kalitesi ve sunduu çiktilardan duyulan memnuniyetsizlik nedeniyle Johns Hopkins Üniversitesi ile yaanan son uyu- mazliin gösterdii gibi bu ortakliklar her zaman sorunsuz yürümemektedir (Normile, 2006). Diasporadaki ileri gelen bilim insanlarini çekmek bazi Hindistan ve Çin üniversitelerinin baariyla uyguladii baka bir uluslararasilama stratejisidir (Brown, 2007). Örnein Pekin Üniversitesi Çin kökenli yüzlerce akademisyeni ie aldi. Üniversite, insan kaynaklari stratejisinin bir parçasi olarak yurtdiinda- ki Çin bilim insanlarini yakindan izlemekte ve onlarin dönüleri için iyi koullar yaratmaktadir. Meksika, skoçya ve Güney Afrika da ülke diinda yaayan yete- nekli yurttalarinin katkisini harekete geçirmek için ilginç stratejiler uyguyorlar (bakiniz kutu 2.8). Bir kurumun küresel öhretini artirmasinin uluslarasilama boyutuyla ili- kili olan ey ulusal aratirmacilarin ngilizce yayin yapmadaki dil becerilerinin 58 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu düzeyidir. Kurumlarin ve akademisyenlerin öhretlerini artirmalari için bir yol bilimsel yayinlarda yer almalaridir. Atif dizinleri birincil olarak ngilizce yayim- lanan dergilerdeki verileri topladii için, akademisyenlerin aratirma sonuçlari- ni ngilizce yayabilme olanaklari kurumsal öhreti artirmada önemli etmendir. ngilizce faaliyet gösteren kurumlarin böyle bir baariyi yakalama ansi tabi ki yüksektir. Bazi durumlarda, üniversiteler öngörülen dönüüm sürecinde kuruma lider- lik yapmak üzere yabanci profesyonelleri ie almayi yararli bulmulardir. Avust- ralya, Kore Cumhuriyeti ve Birleik Krallik son yillarda bunun uygulandii ülke örnekleridir. Bu yaklaim elbette ki her zaman iyi karilanmaz. Yabanci bir Kutu 2.8 Diasporalar Anavatanlarinin Kalkinmasina Nasil Katkida Bulunur Diaspora ayni anavatandan gelen ve yurtdiinda yaayan insanlar grubudur. Baarili bir diaspora topluluu aaidaki üç unsur ile nitelendirilir: (a) diaspora üyeleri yeteneklidir ve güçlü iç motivasyon gösterirler; (b) anavatanlarindaki projelere katilirlar anavatandaki projelerin olumasina birletirici, hizlandirici ve taiyici olarak hizmet ederler; (c) zaman içindeki etkinlii, süreklilii ve gelimesi ölçülebilir çiktilari olan somut eylemlere dayalidir. Diaspora ve göçmen gruplar çou kez kendiliinden ortaya çikarlar. Bununla birlikte hükümet müdahaleleri bu tür giriimlerin gelimesinde ve yapilanmasinda yardimci olabilir. Anavatanlarin yetenekli göçmenlerden yararlanabilmesi için gereken ilk koul onlari bilgiye dayali ekonomi gelitirmek için firsat olarak görmektir. Diasporalara baski yapma stratejileri bir yanda ülke koullari dier yanda diasporanin niteliklerine göre deiir. Yine de yetenekli göçmenleri etkili biçimde kullanmak için önemli öe salam kurumlarin bulunmasidir. Etkili bir diaspora arama grubunun olaanüstü bir örnei, dünyanin her tarafindaki güçlü skoçlarin topluluu olan GlobalScot olup uzmanliklarini kullanarak skoçya'da projeler gelitirmek için anten, köprü ve siçrama tahtasi gibi etki yaparlar. 2002'de faaliyete geçen bu topluluk, 2005 yilinda 850 etkili iadaminin katilimiyla skoçya'nin ekonomik kalkinma stratejisine katkisiyla ileri derecede çekici ve etkili olduunu kanitlamitir. ChileGlobal, Meksika'nin Yurtdii Yetenekler Topluluu ve Global Güney Afrikalilar projeleri GlobalScot modelinden ilham aldilar ve kendi özelliklerine göre kendilerini baariyla uyarlama yolundalar. Arama topluluklari gibi diasporalar mezunlar topluluklariyla kiyaslanabilir ve onlardan örenecekleri olabilir. Diaspora topluluklarinin süreçlerine katilmak yükseköretim kurumlari için büyük firsattir. Üniversiteler farkli mezunlari izlemek, yurtdiindaki liderleri belirlemek ve aamali olarak arama topluluu kurma konusunda güçlü bir üstünlüe sahiptir. Baarili diasporlar böyle balar. Kaynak: Kuznetsov, 2006. Dönüüme Giden Yollar 59 yöneticiyi amiral gemisi bir üniversiteye getirmek ulusal duyarliliklari zedeleye- bilecei için az sayida ülke en üst üniversite kadrolarina yerletirmek amaciyla uluslararasi personel alimina girime eilimi göstermilerdir. Ne olursa olsun bu, kurumlarin kendilerini "yeni perspektiften bakmaya" ve iletme anlayii de- iimini benimsemeye zorlamalari için bir yoldur. En fazla dünya çapinda olarak kabul edilenlerin geleneksel düünmeyen ve sürekli olarak en baarili konumlarini idame ettirmenin yollarini arayan ku- rumlar olduklarini akilda tutmak da önemlidir. Örenciler sinirlara aldirmaksi- zin yüksekörenimlerinde mükemmeliyeti aradikça dünyanin en iyi üniversite- leri bu örencileri kendi yerlekelerine çekme yariinda kendini deitirmelidir (kutu 2.9). Kutu 2.9 "En yi" sizinle rekabete girdiinde: Çin'in Yükselii Çinli örencilerin ABD, Birleik Krallik ve dünyaca ünlü dier yükseköretim sitemlerine gelileri çounlukla kültürel gerekçeyle olur. Nispeten daha az dikkat çeken konu, Çin yükseköretim sisteminin, tarihsel olarak güçlü Bati kurumlarinin üstünlüüne meydan okuyacak ekildeki gelimesidir. Bölgesel kalitenin bu yükselii en iyi örencileri uzaklardaki yerlekelere çekmeye kari küresel bir rekabet oluturmutur. Bu yeni kuak örencileri kazanmak isteyen önde gelen Amerikan üniversitelerinin kayit görevlileri, eriim sorunu ve pahali olduu için bu okullara girmeyi düünemeyebilecek en baarili yüksekokul örencilerini almak için Çin'i tariyorlar. Geçen ay rekabet mücadelesinde Harvard, Brown ve Stanford Üniversiteleri temsilcileri örencilere ve ailelerine liberal sanatlar eitimini, aratirma firsatlarini ve Amerikan yurt yaamini tam burs sözü vererek tanittilar. Fitzsimmons 4 numarali Pekin yüksekokuluna yaptii bir ziyaret sirasinda, 300'den fazla örenciden oluan kalabalia "alabileceimiz Çinli örenci sayisinda hiçbir kota ve kisit yok" dedi ve ekledi, "Çin'de u anda bavurmayan çok iyi örenciler olduunu biliyoruz. Rekabet etmek için onlari ekibe almayi umuyoruz". Bu mesaj Harvard'in 1.660 kiilik birinci sinifinda bir yer kapmak için kendilerini paralayan Amerikan örencileri için kaygi vericidir ve bazi eitimciler arasinda da tartimalidir. Ancak Fitzsimmons ve dierleri u fikre alimalarinin iyi olacaini söylüyorlar: "Komünist ülke dünyaya açildii için son yillarda Çin'den yapilan bavurular çok artmitir ve artmaya devam edecekler." Kaynak: Jan, 2008 60 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Nereden bulunabilirlerse bulunsun, en iyiyi ­örenciler, bilim insanlari ve aratirma ortaklari­ çekmek, dünyanin en iyi kurumlarinin hareket tarzi oldu. Sinirlarin belirsizlemesi en iyi için rekabeti daha younlatiriyor. Bilim ve teknoloji yönelimli üniversiteler için yabanci firmalardan ve çok uluslu irketlerden sözlemeli aratirmalar alma yeteneinin artii üniversite- lerin bilimsel sayginliinin iyi bir ölçütüdür. Son yillarda bazi Çin ve Hint üni- versiteleri Kuzey Amerika ve Avrupa firmalarindan, bazen bu irketlerin kendi ülkelerindeki üniversitelerin zararina, sözlemeli aratirmalar aldilar (Yusuf ve Nabeshima, 2007). Özet Kontrol Listesi Dünya çapinda üniversiteler kurma arayiinda kilavuz olmak üzere aaidaki temel sorularin yanitlanmasi gerekir: Ulusal Düzeyde · Ülke dünya çapinda bir üniversiteye neden gereksinim duyuyor? Mevcut kurumlarin katkisiyla karilatirildiinda ekonomik mantii ve salayacai umulan arti deer nedir? · Bu üniversiteye ait öngörü nedir? Hangi boluu dolduracaktir? · Dünya çapinda üniversitenin yatirim ve tekrarlanan maliyetleri ne olacak- tir? · Kaç tane dünya çapinda üniversite arzu edilmektedir ve kamu yatirimiyla ne kadarinin maliyeti karilanabilir? · Ülke balaminda hangi strateji en iyi çaliacaktir: mevcut kurumlarin iyi- letirilmesi, mevcut kurumlarin birletirilmesi veya yeni kurumlar yaratil- masi? · Birinci veya ikinci yaklaim tercih edildiinde mevcut kurumlar arasindan seçim yöntemi ne olacaktir? · Yeni kurum(lar) ile mevcut yükseköretim kurumlari arasindaki iliki ve balanti nasil olacaktir? · Dönüüm nasil finanse edilecek? Ne kadar pay devlet bütçesine düecek? Ne kadar pay özel sektör tarafindan karilanacak? Hangi tevikler verilecek (örnein arazi hibeleri ve vergi muafiyetleri)? · Bu dönüümü kolaylatirmak ve uygun yönetim çalimalarini desteklemek için hangi yönetiim düzenlemelerini yerine getirmek gerekir? Hangi dü- zeyde özerklik ve hesap verebilirlik biçimi uygun olacaktir? · Bu süreçte hükümetin rolü ne olacaktir? Dönüüme Giden Yollar 61 Kurumsal Düzeyde · Kurum en iyi liderlik ekibini nasil kurabilir? · Vizyon ve misyon beyanlari nedir ve üniversitenin peinde kotuu özgül hedefler nelerdir? · Eitim ve aratirmanin hangi alan(lar)inda mükemmeliyet peinde kou- lacaktir? · Hedeflenen örenci nüfusu nedir? · Üniversite yabanci bir kurumla ortaklik kuracak mi? Ne tür bir ortaklik ara- nacak? · Üniversitenin ulamaya gereksinim duyduu uluslararasilama hedefleri nelerdir (öretim üyeleri, örenciler, programlar vb. ile ilgili olarak)? · Önerilen kalite siçramasinin tahmini maliyeti nedir ve nasil finanse edile- cek? · Baari nasil ölçülecek? Hangi izleme sistemleri, çikti göstergeleri ve hesap verebilirlik mekanizmalari kullanilacaktir? BÖLÜM 3 Dünya Bankasi çin Öneriler Yükseköretim sektöründe, Dünya Bankasinin gelimekte olan ve geçi aa- masindaki ülke hükümetleriyle çalimalari esasen tüm sistemin sorunlarina ve reformlara odaklanmitir. Dünya Bankasinin yardimi, büyük yükseköretim re- formlarinin tasarlanmasini ve uygulanmasini kolaylatirmak ve elik etmek için bütünleik olarak politika tavsiyesi, analiz çalimalari, kapasite kurma etkinlik- leri ile borç ve krediler yoluyla finansman desteidir. Bununla beraber, son yillarda, artan sayida ülke kendi üniversitelerinin dün- ya çapinda üniversite olmasindaki engellerin tanimlanmasina yardimci olmasi ve onlari bu hedefe doru dönütürecek yol haritasi için Dünya Bankasina ba- vurdu. Dünya Bankasi sistemin tümündeki yenilikçiliklere ve reformlara kendi verdii geleneksel önem nedeniyle bu talepleri yerine getirmek için, kurumlara ayri ayri destek salamanin nasil siraya konulacainin düünülmesinin gerekli olduunu anladi. Bugüne kadarki deneyimler bu amaca, farkli ülke koullarinda farkli düzenlemelerle birletirilecek üç tür birbirini tamamlayici giriimle ulai- labileceini telkin etmektedir. · Ülkelere; (a) olasi seçenekleri ve bütçe karilanabilirliini tespit etmek, (b) mevcut ve öngörülen mali kisitlamalara göre yapilan analizler temel alina- 63 64 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu rak, gereksinim duyduklari ve sürdürülebilir ekilde finanse edebilecekleri elit üniversite sayisina karar vermek, (c) her durumda kurumun özgül mis- yonunu ve dolduracai yeri tanimlamak ve (d) kaynak dailimi çarpiklikla- rini önlemek için yükseköretim sisteminin geri kalaniyla irtibat kurmaya yardimci olacak teknik destek ve rehberlik. · Yeni elit kurumlara çalitaylar ve inceleme gezileri araciliiyla konuyla ilgi uluslararasi deneyim kazanmalari için kolaylik salayarak ve aracilik ya- parak yardimci olmak. Bunun için, kapasite kurma destei salayabilecek yabanci ortak kurumlarin, yeni kurumla balangiç yillarinda veya dünya çapinda olmak isteyen mevcut üniversiteyle dönüüm döneminde, balan- tilandirilmasi gerekebilir. Dünya Bankasi vizyonda mutabakat salamak ve yeni kurum(lar)a destek toplamak için farkli paydalari ve ortaklari bir ara- ya getirerek politika görümelerini salayabilir. · Projenin tasariminin ön-yatirim çalimalarina ve planlanan kurumun fiili kuruluu için gereken yatirim maliyetleri fonuna finansal destek vermek. Özel yükseköretimin gelimesini tevik etmek için olumlu bir düzenleyici ve özendirici çerçeve kurmu ülkelerde, eer bahsedilen üniversiteler kamu-özel ortaklii olarak kurulmu veya dönütürülmüse Uluslararasi Finans Kurumu (IFC) kredileri ve garantileri de Dünya Bankasi Grubunun mali desteini ta- mamlayabilir veya onun yerine kullanilabilir. Bu seçeneklerin her ülkenin koullarina göre uyarlanmasi elbette önemlidir. Üst-orta gelir düzeyindeki ülkeler bu ekilde mali destei pek aramazlar ama onlar Dünya Bankasinin danimanliini açikça talep ederler ve bu da Dünya Bankasinin hem bir bilgi acentasi hem de uluslararasi deneyim gözlemcisi ola- rak üstünlüünü gösterir. Bu danimanlik hizmet karilii ücret yoluyla sala- nabilir. Orta gelirli ülkeler hem teknik hem mali yardim almak isyeyebilirler. Dünya Bankasinin çok sayida ülkedeki novasyon Fonlari deneyimine dayanarak (Sa- int, 2006) fonlarin en inovatif stratejik vizyonu formüle eden ve iyi tasarlanmi uygulama planlari gelitirenlere gittiini garanti etmek için rekabetçi bir yakla- im tasarlanabilir. Az gelirli ülkeler, bilhassa görece küçük olanlar (nüfusu 5 milyondan az) te- mel insani yetenek ve aratirma gereksinimlerini ele alabilecek öncü kurumlar kurma çabalarinda kendine özgü bir dizi zorlukla karilairlar. Yüksek maliyetli bir kurumu kurmak ve sürdürmek için gereken kaynaklari nadiren salayabilir- ler ve uluslararasi rekabet ortamindaki eitimi salayacak ve aratirmalari yürü- tecek kalitedeki yeterli öretim üyeleri yoktur. Böyle durumlarda, ölçek ekono- milerine erimek ve mali ve insani kaynaklari daha maliyet-etkin yolla harekete geçirmek için bölgesel bir kurumun gelitirilmesi daha uygun olacaktir. Kapa- site oluturmak amaciyla bu tür programlarin gelitirilmesi ve güçlendirilmesi Dünya Bankasi çin Öneriler 65 için baiçi destei sadece balangiçtaki sermaye harcamalarini deil nitelikli personelin çekilmesi ve elde tutulmasi için uzun süreli idame ve tevikler için fonlamayi (azalan ekilde) da kapsamalidir. Tablo 3.1 üniversitelerini dünya çapinda üniversitelere dönütürme veya daha baindan yeni öncü kurumlar kurma yolundaki farkli kategorilerdeki ül- kelere yardimci olmak için salanabilecek çeitli destek türlerini özetliyor. Tablo 3.1. Ülke Gruplarina Göre Dünya Bankasi Destei Az gelir Az gelir Yardim türü Üst gelir Orta gelir (Büyük devletler) (Küçük devletler) Teknik yardim Evet Evet Evet Evet Kolaylatirma/aracilik Evet Evet Evet Evet Mali yardim Hayir Evet Evet Evet (rekabete dayali) (bölgesel) Kaynak: Hazirlayan Jamil Salmi Sonuç yi çok iyinin dümanidir. Jim Collins Siralamalarda en iyi olan üniversiteler aratirma yoluya bilginin ilerlemesi- ne önemli katkilar yaparlar, en elverili koullarda en yenilikçi müfredatla ve pedagojik yöntemlerle eitim verirler, aratirmayi lisans eitiminin bütünleik bir bileeni yaparlar ve eitimleri süresince ve (daha önemlisi) mezun olduktan sonra youn rekabet ortaminda baarilariyla öne çikan mezunlar verirler. Bu üniversiteleri dünya çapinda yapan bu somut baarilar ve bu baarilarla sürdü- rülen uluslararasi öhrettir. Dünya çapinda üniversite "kurmanin" evrensel bir reçete veya sihirli formül yok. Ulusal koullar ve kurumsal modeller çok farkli. Bu nedenle her ülke olasi yollar arasindan, gücüne ve kaynaklarina göre bir strateji seçmeli. Uluslararasi deneyimler, bu tür üniversitelerin temel özellikleri ­çok sayida yetenekli kii, kaynaklarin zenginlii ve esnek yönetiim düzenlemeleri­ ve bu yolda mevcut- lari iyiletirerek veya birletirerek beraberce yeni kurumlar oluturmadaki baa- rili yaklaimlariyla ilgili bazi dersler verir. Kurumsal kararlilik veya ilerleme kapasitesi ne olursa olsun dünya çapinda üniversite kurmak bir gecede olmaz. Çabalarken ne kadar para harcanirsa har- cansin hemen sonuç almak olanaksizdir. Mükemmeliyet kültürü yaratma ama- 67 68 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu cina ulamak ve yüksek kalitede çiktilari elde etmek yillar alir ve kurumun iç ve di tüm seçimlerinde sürekli kararliliini gerektirir. Daha ötesi, üniversite sisteminin dönüümü tek baina gerçekleemez. Dün- ya çapinda üniversite yaratmak ­ve uygulamak­ için uzun vadeli bir vizyon (a) ülkenin topyekün ekonomik ve sosyal gelime stratejisi, (b) daha alt düzey ei- tim sistemlerinde sürmekte olan deiimler ve planlanan reformlar ve (c) ei- tim, aratirma ve teknolojiye yönelmi kurumlarla entegre bir sistem kurmak için dier tip yükseköretim kurumlarini gelitirme planlari ile sikica ilikilen- dirilmelidir. Dünya çapinda üniversiteler genellikle en baarili aratirma üniversiteleriy- le eit görülürse de ne aratirmaya odaklanmi ne de kelimenin tam anlamiyla böyle çalian dünya çapinda yükseköretim kurumlari da olduunu belirtmek önemli olacaktir. Örnein Birleik Krallik'taki Açik Üniversite uluslararasi sirala- malara girmedii halde her tarafta dünyanin önde gelen uzaktan eitim kurumu olarak bilinir. Kanada Ontario'daki Conestoga Koleji Kanada'da en iyi halk koleji olarak siniflanir ve Almanya'da Mannheim ve Bremen Fachhochschulen'lerin olaanüstü öhreti vardir. ABD'de eitim ve öretim kalitesini esas alan yeni bir halk kolejleri siralamasi en baarili kurumlarin, en azindan, en iyi dört yil- lik bazi üniversitelerin performansini geçtiini göstermektedir (Carey, 2007). Avrupa'nin yükselen, bilgiye dayali ekonomi olarak kayda deer ilerleme gös- teren iki ülkesinin, Finlandiya ve rlanda, dünyanin en iyi 50'si arasinda gir- mekle övündüü üniversiteleri yok, ama teknoloji odakli olaanüstü kurumlari var. Uluslararasi siralamalar, öncelikle lisans örencilerini kaydeden birinci sinif kurumlari dilama pahasina aratirma airlikli üniversiteleri açikça kayiriyorlar. Wellesley, Carleton, Williams ve Pomona Kolejleri gibi liberal sanatlar okullari ABD'de en iyi lisans eitimi veren kurumlar olarak kabul ediliyorlar. Ülkeler dünya çapinda üniversiteler kurma iine giriince aratirma üniver- siteleri yaninda, yükseköretim sisteminin doyurmasi beklenen geni eitim ve öretim ihtiyaçlarini da karilayacak mükemmel baka kurumlari yaratmayi da düünmelidir. Yükseköretim düzeyinde örenim çiktilarinin ölçülmesi için, Birleik Devletler'de 2005 tarihli Yükseköretimin Gelecei ile ilgili Spellings Komisyonunun tavsiyeleri ve yüksekörenim çiktilarinin uluslararasi deerlen- dirilmesinin fizibilitesi aratirmak için OECD'nin 2008 tarihli Yüksekörenim Çiktilarini Deerlendirme (AHELO) giriiminin alevlendirmesiyle büyüyen tartima, mükemmeliyetin sadece olaanüstü örencilerle olaanüstü sonuçlar elde etmek olmadii, fakat belki kurumun, giderek farklilaan örenci nüfusu- nun özgül örenme ihtiyaçlarina ne kadar arti deer kazandirdii yönüyle de ölçülmesi gereinin anlaildiinin kanitidir. Sonuç olarak, dünya çapinda üniversiteler kurulmasinin arkasindaki baski ve devinim, dünya çapinda üniversitelerin deerini ve önemini abartmaktan ka- çinmak ve ulusal yükseköretim sistemlerinde kaynak tahsisi çarpitmalarina yol Sonuç 69 açmamak için doru balamda incelenmelidir. Küresel bir bilgi ekonomisinde bile, sanayilemi ya da gelimekte olan her ülke ekonomik pastadaki payini art- tirmak arayiinda iken, dünya çapindaki üniversitelere ait aldatici reklam, pek çok sistemin, bu derece ileri eitim ve aratirma firsatlarindan yarar görebile- cekleri ihtiyaç ve kapasiteden, en azindan yakin vadede, çok fazladir. Aslinda, mevcut yükseköretim kurumlarinin, mezunlarin ulaabilecei ekonomik fir- satlardan daha yüksek kalitede olduu bazi ülkelerde, mükemmel yükseköre- tim var olan beyin göçü sorununu artirabilir. Dier hizmet sektörlerinde olduu gibi, henüz çok daha temel yükseköre- tim gereksinimleri karilanmadan, her ülkenin kapsamli dünya çapinda üniver- sitelere gereksinimi yoktur. Dünya çapindaki aratirma kurumlari çok büyük mali taahhütlere, olaanüstü beeri sermayeye, en üst kertede eitim ve ara- tirmaya firsat salayacak yönetiim politikalarina gereksinim duyarlar. Pek çok ülke, olabilecek en iyi ulusal üniversiteleri kurarken, belki balangiçta, Birleik Devletler'de 19. yüzyilda arazi hibesiyle gelitirilen kurumlarin veya Almanya ve Kanada'nin politeknik üniversiteleri modelinden yararlanabilir. Bu tür kurumlar yerli örencilerin deiik eitim ve örenim ihtiyaçlarinin ve ekonominin üzeri- ne eilmelidir. Bu kurumlar dünya çapinda olmak istei yerine, çabalarini yerel halka ve ekonomiye yönlendirirlerse, kalkinmaya, daha yararli ve sürdürülebilir biçimde öncülük yapabilirler. Ne olursa olsun kurumlar kaçinilmaz olarak, her yerde giderek artan ekilde karilatirmalara ve siralamalara maruz kalacaklar ve aratirma üniversiteleri siralamalarinin en iyisi kabul edilenler dünyanin da en çok iyisi sayilmayi sürdürecekler. EK A Balica Uluslararasi Siralama Yöntemlerinin Karilatirilmasi 71 72 Ölçüt Webometrics ARWU (Shanghai) THES (Times) ncelenen üniversite 13.000 2000 500+ Siralanan üniversite 4.000 500 200 Eitim kalitesi Mezunlarin Nobel ve Fields Madalyasi %10 Örenci/Çalian orani %20 Uluslararasilama Uluslararasi örenciler %5 Uluslararasi personel %5 Büyüklük Web büyüklüü (2x) %25 Kurumun büyüklüü %10 Aratirma çiktisi Rich Files (1x) %12.5 Nature ve Science %20 Google Scholar (1X) %12.5 SCI ve SSCI %20 Sayginlik Çalianlarin Nobel ve Fields Madalyasi %20 Akademik akran %40 deerlendirmesi Link görünürlüü (4x) %50 öhret: verenler %10 Etkililik Yüksek atifli aratirmacilar %20 Atiflar %20 Kaynak: Webometrics 2008; SJTU 2008; QS-Top Universities 2008. Not: ARWU = Dünya Üniversiteleri Akademik Siralamasi. EK B Shanghai Jiao Tong Üniversitesi (SJTU) 2008 ARWU Ülke Siralamasi Ülke/bölge Ülke/bölge siralamasinda en siralamasi Ülke/bölge baarili üniversitenin sirasi 1 Birleik Devletler 1 2 Birleik Krallik 4 3 Japonya 19 4 sviçre 24 4 Kanada 24 6 Fransa 42 7 Danimarka 45 8 Hollanda 47 9 sveç 51 10 Almanya 55 11 Avustralya 59 12 Norveç 64 13 srail 65 14 Finlandiya 68 15 Rusya Federasyonu 70 16-20 Belçika, Brezilya, talya, Singapur 101-51 21-26 Arjantin; Avusturya; Kore Cumhuriyeti; 152-200 Meksika; spanya; Tayvan, Çin 27-33 Çin; Çek Cumhuriyeti; Yunanistan; Honkong, 201-302 Çin; rlanda; Yeni Zelanda; Güney Afrika 34-36 Macaristan, Hindistan, Polonya 303-401 37-40 ili, Portekiz, Slovenya, Türkiye 402­503 Source: SJTU, 2008. 73 EK C The Times Higher Education Supplement (THES) 2008 Ülke Siralamasi Ülke/bölge siralamasi Ülke/bölge Ülke/bölge siralamasinda en baarili üniversitenin sirasi 1 Birleik Devletler 1 2 Birleik Krallik 2 3 Avustralya 16 4 Japonya 19 5 Kanada 20 6 sviçre 24 7 Honkong, Çin 26 8 Fransa 28 9 Singapur 30 10 Danimarka 48 11 rlanda 49 12 Çin 50 75 Ülke/bölge siralamasi Ülke/bölge Ülke/bölge siralamasinda en baarili üniversitenin sirasi 13 Kore Cumhuriyeti 50 14 Hollanda 53 15 Almanya 57 16 sveç 63 17 Yeni Zelanda 65 18 Belçika 72 19 Finlandiya 91 20 srail 93 21 Avusturya 115 22 Tayvan, Çin 124 23 Meksika 150 24 Hindistan 154 25 Tayland 166 26 Norveç 177 27 Güney Afrika 179 28 Rusya Federasyonu 183 29 spanya 186 30 talya 192 31 Brezilya 196 32 Arjantin 197 33 Yunanistan 200 Kaynak: THES, 2008. 76 EK D Dünya Çapinda Üniversitelerin Temel Özellikleri Dünya çapinda bir üniversite · Aratirmalarda uluslararasi üne sahiptir; · Öretimde uluslararasi üne sahiptir; · Alanlarinda yildiz ve dünya öncüsü olmu pek çok aratirmaciya sahiptir; · Sadece dier dünya çapinda üniversiteler tarafindan deil (örnein, ABD Ivy Lig) yükseköretim dünyasi diinda da taninir; · Dünya çapinda bazi bölümleri vardir (yani, hepsinin olmasi gerekmez); · Aratirmadaki güçlü yönlerini tanimlar ve ona dayanir ve kendine has bir itibari ve odakladii alanlar vardir (yani, kendisinin "öncü" konulari); · Yenilikçi fikirler oluturur ve bol miktarda temel ve uygulamali aratirma üretir; · Akranlar tarafindan taninan olaanüstü aratirma çiktilari üretir ve madal- yalar alir (örnein, Nobel Ödülü kazananlar); · Ey yetenekli örencileri çeker ve en iyi mezunlari verir; · En iyi personeli çekebilir ve elinde tutabilir; · Uluslararasi piyasadan personel ve örenci toplayabilir; · Hem eitimde hem aratirmada yüksek oranda lisansüstü örenci çeker; 77 78 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu · Denizairi ülkelerden yüksek oranda örenci çeker; · Küresel bir piyasada çaliir ve çok sayida faaliyette uluslararasidir (örnein, aratirma balantilari, örenci ve personel deiimleri ve uluslararasi ko- numdaki ziyaretçilerin i çikarma yetenei); · Çok salam bir mali altyapisi vardir; · Büyük miktarda bai alir; · Çeitli gelir kaynaklari vardir (örnein, hükümet, özel sektör irketleri, aratirma gelirleri ve denizairi örenci harçlari); · Çalianlar ve örenciler için yüksek kaliteli ve destekleyici aratirma ve ei- tim ortami salar (örnein, yüksek kalitede binalar ve tesisler/yüksek kali- teli yerleke); · Satratejik vizyona ve uygulama planlari olan birinci sinif yönetici takimina sahiptir; · Nüfuzlu ve/veya güçlü pozisyonlara ulaan mezunlar verirler (yani, baba- kanlar ve cumhurbakanlari gibi önde gelen kiiler); · Genellikle çok baarili uzun bir geçmii vardir (örnein, Birleik Krallik'ta Oxford ve Cambridge, Birleik Devletler'de Harvard); · Topluma ve çaimiza büyük katki yapar; · En baarili üniversitelerle ve bölümlerle sürekli karilatirmali deerlendir- me yapar ve · Kendi gündemini belirleyecek güveni vardir. Kaynak: Alden ve Lin, 2004. EK E Danimarka Yükseköretim Reformu: 2003 Tarihli Üniversite Yasasi Danimarka dört temel alandaki reformlarla ­kurumsal özerklik, kurumsal li- derlik, kalite güvencesi ve uluslarasilama­ üniversite sistemini, sistemin hizmet sunduu gelien emek piyasasina daha etkin yanit vererek, daha geni bir ulusal baariya katkida bulunacak baimsiz bir sektöre dönütürme sürecindedir. Kurumsal Özerklik: Danimarka Üniversiteleri çin Daha Fazla Baimsizlik · 2003 itibariyla Danimarka'daki tüm üniversiteler Bilim, Teknoloji ve Yeni- likçilik Bakanliinin baimsiz ortaklari olarak kabul ediliyorlar. · Finansmanda daha nesnel ölçütler kurmak için fonlar aratirmaya ve kay- dolan ve mezun olan örenci baina dayali oranlara göre daitiliyor. Ku- rumlar gerekli gördükleri takdirde devlet desteinin tamamini kullanabilir- ler, devlet katkisina ek olarak di para kaynaklari arayabilirler ve kar amaçli faaliyette bulunabilirler. 79 80 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu · lk kez 1999 yilinda balatilan performans sözlemeleri hükümetle baimsiz bir kurum arasinda, kurumun kendi güçlü yanlarini nasil maksimize edece- ine dair bir sözleme türü olarak hizmet vermektedir. Kurumlar kendileri tarafindan tanimlanmi güçlü yanlari dorultusunda çaliirlar ve en reka- betçi olduklari konularda baari ararlar. Kurumsal Liderlik · Liderlik, içerisi ve diarisi arasinda dengeli yürütülür. · Kurumun yönetimi esasen, üyeleri atamayla deil seçimle belirlenen ve üni- versite içinden ve diindan temsilciler bulunan, akademik ve idari personeli ve örencileri de kapsayan, çounluu diardan olan üniversite yönetim ku- rulunun görü alanindadir. · Her üniversitenin rektörü kurulun iradesi yönünde hizmet verir. · Dekanlar ücretle alinir ve rektör denetimindedir, sirasiyla onlar da bölüm bakanlarini ie alir ve denetler. Kaynak: 2003 tarihli Üniversite Yasasi, Eriim tarihi 14 Aralik 2005, http://en.vtu.dk/acts/act-on-universities/ act-on-universities.pdf. EK F Son Aratirma Mükemmeliyeti Giriimleri 81 82 Ülke/ bölge Giriimin adi Hedef kurumlar ve uygunluk Tahsis edilen kaynaklar Yatirim süresi ölçütleri Afrika NEPAD/ Afrika yükseköretim kurumlarini Yilda 500 milyon ABD $, 10 yil boyunca 2006'da baladi Blair Afrika canlandirmak 10 yilda toplam 3 milyar ABD $ Komisyonu Afrika teknoloji enstitüleri (önerilen)a dahil, bilim ve teknolojide mükemmeliyet merkezleri gelitirmek. Almanya Almanya 40 fakülte Toplam 2.3 milyar ABD $ Be yillik finans; ki Mükemmeliyet 30 mükemmeliyet grubu (üniversite dönem: 2006 ve Giriimi 2006k ve özel sektör) 2007 10 üst düzey aratirma üniversitesi Avrupa Avrupa TBD ­ aratirma önerilerinin "Mükemmeliyet merkezi" olan RFPs sayisina 2007­13 Komisyonu yapisina göre belirlenir (RFPs) dayalidir 7. Çerçeve 2007-13i dönemi için toplam FP7 bütçesi 50.5 Programi (FP7)h milyar avro'dur Birleik Arizona Bilim Fen, mühendislik ve tip 135 milyon ABD $ + 135 milyon ABD $ 2006'dan beri yillik Devletler, Vakfiu aratirmalarinda kamu-özel (1:1 eleme) Arizona ibirliinin güçlendirilmesi Birleik Georgia Georgia üniversitelerine seçkin 30 milyon ABD $ 1990'dan beri yilda bir Devletler, Aratirma akademisyenleri çekmek için Georgia Birliiy kamu-özel ibirlii Birleik Indiana 21. yüzyil Akademik ve ticari sektör ortaklii 26 milyon ABD $ 1999'dan beri yilda bir Devletler, Aratirma ve Indiana Teknoloji Fonuz Birleik Kaliforniya Bilim Eyalet sorunlarini ele alacak 400 milyon ABD $ + 800 milyon ABD $ 2000'den beri yilda bir Devletler, ve novasyon üniversite endüstri ibirlii (2:1 eleme) Kaliforniya Enstitüleriv Birleik Kentucky "Buck En baarilara verilen destekler 350 milyon ABD $ 1997'den beri Devletler, for Brains"aa Kentucky Birleik Kuzey Dakota Yerel ihtiyaçlara odaklanan kamu 50 milyon ABD $ + 100 milyon ABD $ 2007'den beri yilda bir Devletler, Mükemmeliyet özel merkezler (2:1 eleme) Kuzey Merkezleriw Dakota Birleik Ohio's Third Üniversiteler ve özel aratirma 1.6 milyar ABD $ 2003'ten bu yana 10 Devletler, Frontierbb kurumlari arasinda ortak giriim yillik Ohio olarak inovasyon merkezleri kurulmasi Birleik Oklahoma Bilim Nanoteknoloji aratirmasi 29 milyon ABD $ 1987'den bu yana Devletler, ve Teknoloji yillik Oklahoma Gelime Merkezicc Birleik Washington Ekonomi ve salikta yarara dönük 350 milyon ABD $ 2005'ten bu yana 10 Devletler, Eyaleti Yaam biyomedikal aratirmalar yillik Washington Bilimleri Keif Fonux Birleik Krallik B.K. Aratirma deerlendirme çalimasi 2001 RAE sonrasinda 8.63 milyar Aratirma destekli Mükemmeliyet (RAE) sonrasinda en yüksek puani ABD $ sarfedildi konseyler için 5 yils Birimlerinin alan üniversiteler ki dönem: 1996 ve Finansmani 2001; 2008 RAE planlandi. 83 84 Ülke/ bölge Giriimin adi Hedef kurumlar ve uygunluk Tahsis edilen kaynaklar Yatirim süresi ölçütleri Çin Çin 211 Projesie 107 Yükseköretim kurumu 1995-2005 yillari arasinda 36.82 milyar Y 1996'da baladi. 1996-2000 (1.dönem) 2001-06 (2.dönem) 2007-11 (3.dönem) Çin Çin 985 Projesif 39 aratirma 27.07 milyar Y (1. dönem) 1999'da baladi: üniversitesi 1999­2001 (1.dönem) 2004­07 (2. dönem) Çin Çin Bilimler Matematik ve fizik 15 4.80 milyar Y (1. dönem) 1998­2000 (1.dönem) Akademisi Kimya ve kimya mühendislii 12 2001­05 (2.dönem) Kurulularig Biyolojik bilimler 20 2006­10 (3.dönem) Yer bilimleri 19 Teknolojik bilimler 21 Dierleri 2 Danimarka Danimarka Fonlar rekabete 2007 ve 2006'da baladi (Küreselleme dayali olarak 2012 arasi 1.9 milyar ABD $ Fonu) aratirma üniversitelerine tahsis edilecek Fransa "Opération Yükseköretim ve aratirmada 10 5 milyar 2008'de baladi Campus"j bölgesel merkez gelitirmek. Toplamda merkezler 340.000 örenci ve 13.000 aratirmaciyi temsil eden 38 üniversite ve aratirma kurulularini yeniden bir araya getirecek Japonya Japon En Baarili- 31 yükseköretim kurumu 150 milyon ABD $/yil (program toplami: 37.8 5 yillik finansman, 30 Programi milyar yen) 2002 de baladi; 3 (21. Yüzyil dönem: 2002, 2003 Plani için ve 2004 Mükemmeliyet Merkezleri) Japonya Japonya Küresel 50-75 merkez be yil desteklenecek. Her merkez için yilda 50 milyon ­ 500 milyon yen 5 yil; 2007'de baladi Mükemmeliyet (her yil 5 yeni çalima alani) (~400,000 ABD $­4 milyon ABD $) Merkezleri Programim Kanada Kanada imdi desteklenen 23 Mükemmeliyet 1999'dan beri yilda 77.4 milyon C $ 1988'den beri yürüyor; Mükemmeliyet Merkezi Ai, daha önce 1997­99 arasi yilda 47.3 milyon C $ 1997'den bu yana Merkezleri Aib desteklenen 16 A 1988­98 arasinda toplam 437 milyon C $ kalici program Kanada Kanada Küresel Federal Bilim ve Teknoloji 21 milyon C $ 2009­12 Mükemmellik Stratejisinde dört öncelik: çevre, Aratirma doal kaynaklar ve enerji, salik Bakanliklaric ve enformasyon ve iletiim teknolojileri Kore Brain Korea 21 Bilim ve teknoloji: 11 üniversite Toplam 1.17 milyar ABD $ 7 yil; 1999'da iki Cumhuriyeti Programin Beeri ve sosyal bilimler: 11 dönem üniversite Öncü bölge üniversiteleri: 38 üniversite 11 üniversitede Profesyonel lisans okullari 85 86 Ülke/ bölge Giriimin adi Hedef kurumlar ve uygunluk Tahsis edilen kaynaklar Yatirim süresi ölçütleri Kore Kore Bilim ve Bilim aratirma merkezleri (SRCs) / 64.2 milyon ABD $ / yil 1) 9 yila kadar Cumhuriyeti Mühendislik mühendislik aratirma merkezleri 2) 9 yila kadar Vakfi (KOSEF)o (ERCs): 65 merkeze kadar 3) 7 yila kadar Tip ve mühendislik aratirma 7 milyon ABD $ / yil merkezleri (MRCs): 18 merkez Ulusal çekirdek aratirma merkezleri 10.8 milyon ABD $ / yil (NCRCs): 2006'da 6 merkez desteklendi. ili ili Binyil Bilim Aratirmaci gruplar 3 bilim enstitüsü: 10 yil boyunca yilda 1 Milyon Merkez için her 5 yil ve Giriimid ABD $; enstitü için her 10 yil 5­12 bilim merkezi: yilda 250,000 ABD $; 2000­04 arasi toplam 25 milyon ABD $ Rusya Rusya Özgül aratirma üniversiteleri v.y. Tasarim aamasinda Federasyonu Federasyonu ve yaamboyu meslek eitimi (2007 de iki pilot "Federal merkezleri eklinde yüksek üniversite kuruldu) Üniversiteler"p prestijli federal kurumlar ai oluturmak Tayvan Tayvan üniversite Uluslararasi öncü alanlarin 400 milyon ABD $ 4 yil (Çin) aratirma belirlenmesi ve desteklenmesi mükemmeliyeti için gelime planiq Kaynak: Natalia Agapitova, Alka Arora, Michael Ehst ve Jamil Salmi tarafindan hazirlanmitir (son güncelleme 23 Haziran 2008). Not: ABD $ = Amerikan dolari, C $ = Kanada dolari, Y = Çin yuani, = avro, v.y. = veri yok. a. http://www.eurodad.org/articles/default.aspx?id = 595. b. http://www.nce.gc.ca/. c. www.budget.gc.ca/2008/speech-discours/speech-discours-eng.asp.90 d. http://www.msi-sig.org/msi/current.html. e. Ministerial Office of 211 Project (2007), Report on 211 Project (1995­2005). Beijing: Higher Education Press. f. N. C. Liu and L. Zhou (2007), Building Research University for Achieving the Goal of an Innovative Country. Beijing: China Renmin University Press. g. http://www.itps.se/Archive/Documents/Swedish/Publikationer/Rapporter/Arbetsrapporter%20(R)/R2007/R2007_001%20FoU-finansiarer.pdf. Chinese Academy of Science, http://www.cas.ac.cn/html/books/o6122/e1/04/tongzhi/tz004.htm; http://baike.baidu.com/view/229786.htm. h. http://ec.europa.eu/research/era/pdf/centres.pdf. i. http://cordis.europa.eu/fp7/what_en.html#funding. j. http://www.france-science.org/Operation-Campus-6-projects-kept?var_recherche=operation%20campus; http://www.universityworldnews.com/article. php?story=20080613092922742. k. http://www.dfg.de/en/research_funding/coordinated_programmes/excellence_initiative/. l. http://www.jsps.go.jp/english/e-21coe/index.html. m. http://www.jsps.go.jp/english/e-globalcoe/index.html; http://www.jsps.go.jp/english/e-globalcoe/data/application_guidelines.pdf; http://www.jsps.go.jp/english/e- globalcoe/data/review_guidelines.pdf. n. http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/APCITY/UNPAN015416.pdf; http://www.bk21.or.kr/datas/english_ver.htm. o. http://www.kosef.re.kr/english_new/programs/programs_01_04.html. p. http://www.universityworldnews.com/article.php?story=20081024094454199. q. http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/APCITY/UNPAN015416.pdf. r. http://www.hefce.ac.uk/research/funding/. s. http://www.rcuk.ac.uk/research/resfunding.htm. t. http://www.rae.ac.uk/. u. http://www.sfaz.org/. v. http://www.ucop.edu/Kaliforniya-institutes/about/about.htm. w. http://governor.state.nd.us/media/speeches/040325.html. x. http://www.lsdfa.org/home.html. y. http://www.gra.org/homepage.asp. z. http://www.21fund.org/. aa. http://www.wku.edu/IA/bucks/index.html. bb. http://www.odod.ohio.gov/tech/program.htm. cc. http://www.ocast.state.ok.us/. 87 EK G Herhangi Bir Karilatirmanin En yisi, 2007-08 89 90 SJTU 2008 THES 2008 Üniversiter Yillik harcamalar Örenci Örenci baina siralamasi siralamasi (ABD $) sayisi harcama (ABD $) 1 1 Harvard Üniversitesiab (Birleik Devletler) 3,170,650,000 $ 29,900 106,041.81 $ 2 17 Stanford Üniversitesic (Birleik Devletler) 3,265,800,000 $ 19,782 165,089.48 $ 3 36 Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley (Birleik Devletler) 1,700,000,000 $ 32,910 51,656.03 $ 4 3 Cambridge Üniversitesid (Birleik Krallik) 1,470,940,000 $ 25,465 57,763.20 $ 5 9 Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT)m 2,207,600,000 $ 10,220 216,007.83 $ (Birleik Devletler) 6 5 Kaliforniya Teknoloji Enstitüsüe (Birleik Devletler) 2,287,291,000 $ 2,245 1,018,837.86 $ 7 10 Columbia Üniversitesig (Birleik Devletler) 2,690,000,000 $ 23,709 113,459.02 $ 8 12 Princeton Üniversitesif (Birleik Devletler) 1,196,570,000 $ 6,708 178,379.55 $ 9 8 ikago Üniversitesih (Birleik Devletler) 1,497,700,000 $ 14,962 100,100.25 $ 10 4 Oxford Üniversitesii (United Kingdom) 1,081,350,000 $ 23,620 45,781.12 $ 11 2 Yale Üniversitesi (Birleik Devletler) 2,100,000,000 $ 11,851 177,200.24 $ 19 19 Tokyo Üniversitesin (Japonya)* 2,286,974,741 $ 29,347 77,928.74 $ 24 24 sviçre Federal Teknoloji Enstitüsü (sviçre) 1,076,734,500 $ 13,999 76,915.10 $ 24 41 Toronto Üniversitesij (Kanada) 1,060,000,000 $ 71,202 14,887.22 $ 42 149 Paris Üniversitesi VI (Fransa) v.y. 30,045 xx 45 48 Kopenhagk Üniversitesi (Danimarka) 1,023,804,249 $ 31,098 32,921.87 $ 47 67 Utrecht Üniversitesi (Hollanda) 925,697,362 $ 27,175 34,064.30 $ 51 v.y. Karolinska Enstitüsüv (sveç) 550,449,908 $ 7,932 69,396.11 $ 55 93 Münih Üniversitesil (Almanya) 501,296,087 $ 22,236 22,544.35 $ 59 16 Avustralya Ulusal Üniversitesip 479,665,993 $ 15,869 30,226.60 $ 64 177 Oslo Üniversitesiq (Norveç) v.y. 27,926 xx 65 93 Hebrew Jerusalem Üniversitesiaa (srail) v.y. 23,400 xx 68 91 Helsinki Üniversitesis (Finlandiya) 719,230,989 $ 37,975 18,939.59 $ 70 183 Moskova Devlet Üniversitesiz (Russian Federation) v.y. 47,000 xx 101­51 136 Ghent Üniversitesibb (Belçika) 512,674,451 $ 29,553 17,347.63 $ 101­51 196 São Paulo Üniversitesi (Brezilya) v.y. 77,307 xx 101­51 v.y. Milan Üniversitesit (talya) 536,407,000 $ 66,120 8,112.63 $ 101­51 30 Singapur Ulusal Üniversitesiu 1,209,592,000 27,972 43,242.96 $ 152­200 50 Seul Ulusal Üniversitesio (Kore Cumhuriyeti) 940,000,000 $ 29,295 32,087.39 $ 152­200 197 Buenos Aires Üniversitesix (Arjantin) v.y. 279,306 xx 152­200 150 Meksika Özerk Üniversitesi (UNAM)y 1,550,431,690 $ 190,418 8,142.25 $ 201­302 49 Trinity College Dublinw (rlanda)* 348,719,310 $ 13,308 xx 201­302 143 Nanjing Üniversitesi (Çin) v.y. 43,477 xx 91 92 SJTU THES Üniversiter Öretim Kayitli Örenci: Yabanci Yabanci 2008 2008 Üyesi Örenci Öretim Öretim Öretim Üyesi Siralamasi Siralamasi Sayisi Üyesi Üyesi (yüzde) 1 1 Harvard Üniversitesia,b (Birleik Devletler) 3,788 29,900 8 1,197 32 2 17 Stanford Üniversitesic (Birleik Devletler) 1,772 19,782 11 92 5 3 36 Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley (Birleik Devletler) 1,736 32,910 19 546 31 4 3 Cambridge Üniversitesid (Birleik Krallik) 3,933 25,465 6 1,627 41 5 9 Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT)m (Birleik Devletler) 1,805 10,220 6 135 7 6 5 Kaliforniya Teknoloji Enstitüsüe (Birleik Devletler) 439 2,245 5 341 78 7 10 Columbia Üniversitesig (Birleik Devletler) 3,869 23,709 6 279 7 8 12 Princeton Üniversitesif (Birleik Devletler) 878 6,708 8 312 36 9 8 ikago Üniversitesih (Birleik Devletler) 2,797 14,962 5 628 22 10 4 Oxford Üniversitesii (Birleik Krallik) 4,197 23,620 6 1,598 38 11 2 Yale University (Birleik Devletler) 2,902 11,851 4 954 33 19 19 Tokyo Üniversitesin (Japonya) 5,615 29,347 5 301 5 24 24 sviçre Federal Teknoloji Enstitüsü (sviçre) 1,578 13,999 9 821 52 24 41 Toronto Üniversitesij (Kanada) 2,593 71,202 27 728 28 42 149 Paris VI Üniversitesi (Fransa) 4,647 30,045 6 193 4 45 48 Kopenhag Üniversitesik (Danimarka) 9,680 31,098 3 1,108 11 47 67 Utrecht Üniversitesi (Hollanda) 3,384 27,175 8 382 11 51 v.y. Karolinska Enstitüsüv (sveç) 2,350 7,932 3 301 13 55 93 Münih Üniversitesil (Almanya) 3,527 22,236 6 540 15 59 16 Avustralya Ulusal Üniversitesip 1,556 15,869 10 708 46 64 177 Oslo Üniversitesiq (Norveç) 3,248 27,926 9 383 12 65 93 Hebrew University of Jerusalemaa (srail) 1,300 23,400 18 260 20 68 91 Helsinki Üniversitesis (Finlandiya) 3,147 37,975 12 255 8 70 183 Moskova Devlet Üniversitesiz (Rusya Federasyonu) 4,000 47,000 12 20 1 101­51 136 Ghent Üniversitesibb (Belçika) 4,670 29,553 6 460 10 101­51 196 São Paulo Üniversitesi (Brezilya) 5,432 77,307 14 406 7 101­51 v.y. Milan Üniversitesit (talya) 3,291 66,120 20 154 5 101­51 30 Singapur Ulusal Üniversitesiu 2,416 27,972 12 1,198 50 152­200 50 Seul Ulusal Üniversitesio (Kore Cumhuriyeti) 5,106 29,295 6 209 4 152­200 197 Buenos Aires Üniversitesix (Arjantin) 24,508 279,306 11 1,249 5 152­200 150 Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi (UNAM)y 29,386 190,418 6 2,377 8 201­302 49 Trinity College Dublinw (rlanda) 1,552 13,308 9 622 40 201­302 143 Nanjing Üniversitesi (Çin) 2,728 43,477 16 300 11 93 Not: v.y. = veri yok, xx = mevcut verilerle hesaplanamadi, * = 2007 sonrasi veriler. a. http://www.provost.harvard.edu/institutional_research/factbook.php. b. http://www.news.harvard.edu/glance/. c. http://www.stanford.edu/about/facts/faculty.html#profile. d. http://www.admin.cam.ac.uk/reporter/2007-08/weekly/6099/4.html. e. http://www.caltech.edu/at-a-glance/. f. http://www.princeton.edu/main/about/facts/. g. http://www.columbia.edu/cu/opir/facts.html. h. http://www.uikago.edu/about/documents/. i. http://www.ox.ac.uk/about_the_university/facts_and_figures/index.html. j. http://www.utoronto.com/aboutuoft/quickfacts.htm. k. http://facts.ku.dk/finance/income/. l. http://www.en.uni-muenchen.de/about_lmu/factsfigs/index.html m. http://web.mit.edu/facts/financial.html. n. http://www.u-tokyo.ac.jp/fin01/b06_01_e.html. o. http://www.useoul.edu/about/ab0103.jsp. p. http://unistats.anu.edu.au/. q. http://universitas.no/news/. r. http://www.nacubo.org/. s. http://www.helsinki.fi/vuosikertomus2007/english/keyfigures/index.htm. t. http://www.unimi.it/ENG/university/29502.htm#c32697. u. http://www.nus.edu.sg/annualreport/2007/financial_summary.htm. v. http://ki.se/ki/jsp/polopoly.jsp?d=130&l=sv. w. http://www.tcd.ie/Treasurers_Office/gen_finstats.php. x. http://www.uba.ar/ingles/about/index.php. y. http://www.planeacion.unam.mx/agenda/2007/. z. http://www.msu.ru/en/. aa. http://www.huji.ac.il/huji/eng/. bb. http://www.ugent.be/en/ghentuniv/report. 94 Bibliography Kaynakça Dünya Çapinda Üniversiteler On World-Class Universities Aghion, P., M. Dewatripont, C. Hoxby, A. Mas-Colell, and A. Sapir. 2007. "Why Reform Europe's Universities?" Policy Brief 2007/04, Bruegel, Brussels. ------. 2008. "Higher Aspirations: An Agenda for Reforming European Universities." Vol. V, Blueprint Series, Bruegel, Brussels. Retrieved December 2, 2008, from http://www.bmwf.gv.at/fileadmin/user_upload/europa/bologna/ BPJULY2008University_1_.pdf. Alden, J., and G. Lin. 2004. "Benchmarking the Characteristics of a World-Class University: Developing an International Strategy at University Level." Leadership Foundation for Higher Education, London. Altbach, Philip G. 2003. "The Costs and Benefits of World-Class Universities: An American's Perspective." Hong Kong America Center, Chinese University of Hong Kong, Hong Kong, China. ------. 2004. "The Costs and Benefits of World-Class Universities." Academe 90 (1, January-February). Retrieved April 10, 2006, from http://www.aaup.org/ AAUP/pubsres/academe/2004/JF/Feat/altb.htm. ------. 2005. "A World-Class Country without World-Class Higher Education: India's 21st Century Dilemma." International Higher Education (40, Summer): 18­20. Retrieved April 10, 2007, from http://www.bc.edu/bc_org/avp/soe/ cihe/newsletter/ihe_pdf/ihe40.pdf. 9995 100 Bibliography 96 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Bradshaw, D. 2007. "India's Elite Schools Aim at Autonomy." Financial Times, October 14. Brown, Susan. 2007. "China Challenges the West in Stem-Cell Research: Unconstrained by Public Debate, Cities Like Shanghai and Beijing Lure Scientists with New Laboratories and Grants." Chronicle of Higher Education 53 (32, April 13): A14­A18. BusinessWeek. 2007. "The Dangerous Wealth of the Ivy League." BusinessWeek (November 29). Retrieved December 3, 2008, from http://www.business week.com/magazine/content/07_50/b4062038784589.htm. Carey, K. 2007. "America's Best Community Colleges: Why They're Better Than Some of the `Best' Four-Year Universities." Washington Monthly (June). Retrieved July 18, 2008, from http://www.washingtonmonthly.com/features/ 2007/ 0709.careyessay.html. Csikszentmihalyi, M. 1997. Creativity: Flow and the Psychology of Discovery and Invention. New York: HarperCollins. Deem, R., K. H. Mok, and L. Lucas. 2008. "Transforming Higher Education in Whose Image? Exploring the Concept of the `World-Class' University in Europe and Asia." Higher Education Policy 21 (1): 83­97. Donoghue, S., and M. Kennerley. Forthcoming. "Our Journey Towards World Class: Leading Transformational Strategic Change." Higher Education Management and Policy. Economist. 2005. "Secrets of Success." Economist 376 (8443, September 8): 6. Retrieved December 2, 2008, from http://www.economist.com/surveys/ displaystory.cfm?story_id=E1_QPPJJQQ. French, Howard W. 2005. "China Luring Foreign Scholars to Make Its Universities Great." New York Times, October 28. Goodall, A. 2006. "The Leaders of the World's Top 100 Universities." International Higher Education (42, Winter): 3­4. Retrieved December 2, 2008, from http://www.bc.edu/bc_org/avp/soe/cihe/newsletter/ihe_pdf/ihe42.pdf. Harman, G., and K. Harman. 2008. "Strategic Mergers of Strong Institutions to Enhance Competitive Advantage." Higher Education Policy 21 (1): 99­121. Hatakenaka, S. 2007. "Culture of Innovation: Lessons from International Experience." Unpublished paper, Massachusetts Institute of Technology (MIT). Kahn, A., and V. Malingre. 2007. "Les French economists font école." Le Monde, February 22, 3. Kehm, B. 2006. "The German `Initiative for Excellence' and the Issue of Ranking." International Higher Education (44, Summer). Retrieved December 2, 2008, from http://www.bc.edu/bc_org/avp/soe/cihe/newsletter/ihe_pdf/ihe44.pdf. Khoon, K. A., R. Shukor, O. Hassan, Z. Saleh, A. Hamzah, and R. Ismail. 2005. "Hallmark of a World-Class University." College Student Journal (December). Bibliography 101 Kaynakça 97 Retrieved April 10, 2007, from http://findarticles.com/p/articles/mi_m0FCR/ is_4_39/ai_n16123684. Kuznetsov, Y., ed. 2006. Diaspora Networks and the International Migration of Skills: How Countries Can Draw on Their Talent Abroad. Washington, DC: World Bank. Levin, M. H., D. W. Jeong, and D. Ou. 2006. "What is a World Class University?" Paper prepared for the Conference of the Comparative and International Education Society, Honolulu, HI, March 16. Retrieved April 12, 2007, from www.tc.columbia.edu/centers/coce/pdf_files/c12.pdf. McNeill, D. 2007. "Japan's New Science Adviser Wants to Shake Up Higher Education." Chronicle of Higher Education 53 (39, June 1): A37. Retrieved July 15, 2008, from http://chronicle.com/daily/2007/05/2007052508n.htm. Miller, R. 2007a. "Beyond Study Abroad: Preparing Engineers for the New Global Economy." Unpublished paper, Olin College of Engineering, Needham, MA. ------. 2007b. "Observations on Efforts to Create a New Paradigm for Undergraduate Education in Engineering." Reported in a case study published by the Harvard Macy Institute and the President and Fellows of Harvard College, Cambridge, MA. Mohrman, Kathryn. 2003. "Higher Education Reform in Mainland Chinese Universities: An American's Perspective." Hong Kong America Center, Chinese University of Hong Kong, Hong Kong, China. Neelakantan, S. 2007. "In India, Economic Success Leaves Universities Desperate for Professors." Chronicle of Higher Education 54 (7, October 12): A37­A38. Retrieved December 11, 2008, from http://chronicle.com/weekly/v54/i07/ 07a03701.htm. Niland, J. 2000. "The Challenge of Building World Class Universities in the Asian Region." ON LINE Opinion (February 3). Retrieved April 10, 2006, from http://www.onlineopinion.com.au/view.asp?article=997. ------. 2007. "The Challenge of Building World-Class Universities." In The World Class University and Ranking: Aiming Beyond Status, ed. J. Sadlak and N. C. Liu. Bucharest: UNESCO-CEPES. Orivel, F. 2004. "Pourquoi les universités françaises sont-elles si mal classées dans les palmarès internationaux?" Dijon: Notes de l'IREDU (May). Qureshi, Yakub. 2007. "400 University Jobs Could Go." Manchester Evening News, March 9. Retrieved May 20, 2007, from http://www.manchestereveningnews. co.uk/news/education/s/1001/1001469_400_university_jobs_could_go.html. Schwartz, J. 2007. "Reengineering Engineering: The Hands-On Approach: Building a Different Breed of Engineer at Olin College." New York Times Magazine, September 30. Retrieved December 3, 2008, from http://www. nytimes.com/2007/09/30/magazine/30OLIN-t.html?_r=1&scp= 1&sq=Olin+ college&st=nyt. 98 102 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Bibliography Schwartzman, Simon. 2005. "Brazil's Leading University: Between Intelligentsia, World Standards and Social Inclusion." Instituto de Estudos do Trabalho e Sociedade, Rio de Janeiro, Brazil. Retrieved December 2, 2008, from http:// www.schwartzman.org.br/simon/worldclasss.pdf. Simmons, Ruth. 2003. "How to Make a World-Class University." South China Morning Post, January 18. Hong Kong, China. THES (Times Higher Education Supplement). 2006. "Dons Urged to Reject Reforms." THES (November 14). Retrieved December 2, 2008, from http://www.timeshighereducation.co.uk/story.asp?storyCode=206746&sec tioncode=26. University of Auckland. 2007. "Commentary on Issues of Higher Education and Research." Office of the Vice-Chancellor, University of Auckland, New Zealand (Issue 1, August). Retrieved December 2, 2008, from http://www. auckland.ac.nz/uoa/fms/default/uoa/about/commentary/docs/commentary_ issue_1.pdf. Usher, A. 2006. "Can Our Schools Become World-Class?" Globe and Mail, Toronto, October 30. Retrieved December 2, 2008, from http://www.the globeandmail.com/servlet/story/RTGAM.20061030.URCworldclassp28/ BNStory/univreport06/home. Yusuf, S., and K. Nabeshima. 2007. How Universities Promote Economic Growth. Washington DC: World Bank. On the Knowledge Economy and the Role of Bilgi Ekonomisi ve Yükseköretimin Rolü Tertiary Education Cookson, C. 2007. "Universities Drive Biotech Advancement." Financial Times Europe, May 7, 3. Gibbons, M., C. Limoges, H. Nowotny, S. Schwartzman, P. Scott, and M. Trow. 1994. The New Production of Knowledge: Science and Research in Contemporary Societies. London: SAGE. NAE (National Academy of Engineering). 2005. Educating the Engineer of 2020: Adapting Engineering Education to the New Century. Washington, DC: National Academies Press. Perry, N., and D. Sherlock. 2008. Quality Improvement in Adult Vocational Education and Training: Transforming Skills for the Global Economy. London: Kogan Page. Saint, William. 2006. "Innovation Funds for Higher Education: A User's Guide for World Bank Funded Projects." Education Working Paper 1, World Bank, Washington, DC. Retrieved July 15, 2008, from http://go.worldbank.org/ FW6F3AMW30. World Bank. 1994. Higher Education: Lessons of Experience. Washington, DC: World Bank. Kaynakça Bibliography 99 103 ------. 1999a. World Development Report 1998/99: Knowledge for Development. Washington, DC: World Bank. Retrieved December 2, 2008, from http:// www.worldbank.org/wdr/wdr98/contents.htm. ------. 1999b. World Development Report 1999/2000: Entering the 21st Century. Washington, DC: World Bank. Retrieved December 2, 2008, from http:// www.worldbank.org/wdr/2000/fullreport.html. ------. 2002. Constructing Knowledge Societies: New Challenges for Tertiary Education. Washington, DC: World Bank. Retrieved December 2, 2008, from http://go.worldbank.org/N2QADMBNI0. Siralamalar On Rankings Bougnol, M.-L., and Dulá, J. H. 2006. "Validating DEA as a Ranking Tool: An Application of DEA to Assess Performance in Higher Education." Annals of Operations Research 145 (1, July): 339­65. Bowden, R. 2000. "Fantasy Higher Education: University and College League Tables." Quality in Higher Education 6 (1, April 1): 41­60. Brooks, R. L. 2005. "Measuring University Quality." Review of Higher Education 29 (1, Fall): 1­21. Clarke, M. 2002. "Some Guidelines for Academic Quality Rankings." Higher Education in Europe 27 (4): 443­59. ------. 2005. "Quality Assessment Lessons from Australia and New Zealand." Higher Education in Europe 30 (2, July): 183­97. Diamond, N., and H. D. Graham. 2000. "How Should We Rate Research Universities?" Change 32 (4, July/August): 20­33. Dill, D., and M. Soo. 2005. "Academic Quality, League Tables, and Public Policy: A Cross-National Analysis of University Ranking Systems." Higher Education, 49 (4, June): 495­533. Eccles, C. 2002. "The Use of University Rankings in the United Kingdom." Higher Education in Europe 27 (4): 423­32. Filinov, N. B., and S. Ruchkina. 2002. "The Ranking of Higher Education Institutions in Russia: Some Methodological Problems." Higher Education in Europe 27 (4): 407­21. Goddard, A. 1999. "League Tables May End in Tiers." Times Higher Education Supplement (1371, February 12): 1. IHEP (Institute for Higher Education Policy), ed. 2007. College and University Ranking Systems: Global Perspectives and American Challenges. Washington, DC: IHEP. Retrieved December 2, 2008, from http://www.ihep.org/assets/files/pub lications/a-f/CollegeRankingSystems.pdf. Jobbins, D. 2005. "Moving to a Global Stage: A Media View." Higher Education in Europe 30 (2, July): 137­45. 104 100 Bibliography Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Liu, N. C., and Y. Cheng. 2005. "The Academic Ranking of World Universities: Methodologies and Problems." Higher Education in Europe 30 (2, July): 127­36. Liu, N. C., and L. Liu. 2005. "University Rankings in China." Higher Education in Europe 30 (2, July): 217­28. Marshall, Jane. 2008. "France: Universities Lag `Digitally Native' Students." University World News, August 10. Retrieved December 2, 2008, from http:// www.universityworldnews.com/article.php?story=20080807153500208. Monks, J., and R. G. Ehrenberg. 1999. "U.S. News & World Report's College Rankings: Why They Do Matter." Change 31 (6, November-December): 42­51. Pace, C. R., and D. G. Wallace. 1954. "Evaluation of Institutional Programs." Review of Educational Research 24 (4, October): 341­50. Print, M., and J. Hattie. 1997. "Measuring Quality in Universities: An Approach to Weighting Research Productivity." Higher Education 33 (4, June): 453­69. Provan, D., and K. Abercromby. 2000. "University League Tables and Rankings: A Critical Analysis." Paper No. 30, Commonwealth Higher Education Management Service (CHEMS), London. Retrieved December 3, 2008, from http://www.acu.ac.uk/chems/onlinepublications/976798333.pdf. QS (Quacquarelli Symonds). 2008. "The Methodology: A Simple Overview." Top Universities. Retrieved December 11, 2008, from http://www.topuniversi ties.com/worlduniversityrankings/methodology/simple_overview/. Ramsden, P. 1998. Learning to Lead in Higher Education. London and New York: Routledge. Rocki, M. 2005. "Statistical and Mathematical Aspects of Ranking: Lessons from Poland." Higher Education in Europe 30 (2, July): 173­81. Salmi, J., and A. Saroyan. 2007. "League Tables as Policy Instruments: Uses and Misuses." Higher Education Management and Policy 19 (2): 24­62. Shultziner, D. 2008. "Nightmare in Dreaming Spires." Guardian, April 29. SJTU (Shanghai Jiao Tong University). 2008. Academic Ranking of World Universities 2008. Retrieved September 30, 2008, from http://www.arwu.org/ rank2008/EN2008.htm. SLATE. 2003­05. "Organizational History." Retrieved March 13, 2006, from http://www.slatearchives.org/orghist.htm. Stuart, D. 1995. "Reputational Rankings: Background and Development." New Directions for Institutional Research 1995 (88, Winter): 13­20. Stuit, D. 1960. "Evaluations of Institutions and Programs." Review of Educational Research 30 (4): 371­84. THES. 2008. The Times Higher Education World University Rankings 2008. Retrieved September 30, 2008, from http://www.timeshighereducation. co.uk/hybrid.asp?typeCode=243&pubCode=1. Turner, D. R. 2005. "Benchmarking in Universities: League Tables Revisited." Oxford Review of Education 31 (3, September): 353­71. Kaynakça 105 Bibliography 101 U.S. News & World Report. 2008. "America's Best Graduate Schools." Retrieved June 10, 2008, from http://grad-schools.usnews.rankingsandreviews.com/grad. ------. 2009. "Best Colleges 2009: National Universities Ranking." Retrieved January 14, 2009, from http://colleges.usnews.rankingsandreviews.com/ college/national-search. Usher, A., and M. Savino. 2006. "A World of Difference: A Global Survey of University League Tables." Canadian Education Report Series, Education Policy Institute, Toronto, Ontario. Retrieved December 3, 2008, from http://www.eric. ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage_01/0000019b/80/3c/85/ 46.pdf. Van Dyke, N. 2005. "Twenty Years of University Report Cards." Higher Education in Europe 30 (2, July): 103­25. Williams, R., and N. Van Dyke. 2007. "Measuring the International Standing of Universities with an Application to Australian Universities." Higher Education 53 (6, June): 819­41. Winston, G. C., and D. J. Zimmerman. 2003. "Peer Effects in Higher Education." Working Paper 9501, National Bureau of Economic Research (NBER), Cambridge, MA. Retrieved May 10, 2006, from http://www.nber.org/papers/w9501. statistiksel Kaynaklar ve Ülke Dokümanlari Statistical Sources and Country Documents CHE (Chronicle of Higher Education). 2006. "The 2006­7 Almanac." Retrieved December 11, 2008 from http://chronicle.com/free/almanac/2006/index.htm. ------. 2007. "Special Report: Executive Compensation." Chronicle of Higher Education 53 (13, November 16): B1­B9. Durham, E. 2008. "Fábricas de maus professors." Veja. November 28. EC (European Commission). 2007. Remuneration of Researchers in the Public and Private Sectors. Research Directorate­General. Brussels: EC Publications. Retrieved December 3, 2008, from http://ec.europa.eu/euraxess/pdf/final_ report.pdf. Economist. 2006. "Lessons from the Campus." Special Survey Section on France. Economist (October 28). Egide. 2007. "Special Report by the Egide Association: Les enjeux de la mobilité." Retrieved June 7, 2007, from http://www.egide.asso.fr/fr/services/actualites/ lettre/L34/dossier34.jhtml. Gupta, Asha. 2008. "Caste, Class, and Quality at the Indian Institutes of Technology." International Higher Education (53, Fall): 20­21. Retrieved December 3, 2008, from http://www.bc.edu/bc_org/avp/soe/cihe/newslet ter/ihe_pdf/ihe53.pdf. Holdsworth, N. 2008. "Russia: Super League of `Federal' Universities." University World News, October 26. Retrieved December 3, 2008, from http://www. universityworldnews.com/article.php?story=20081024094454199. 106 102 Bibliography Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Jan, T. 2008. "Colleges Scour China for Top Students." The Boston Globe, November 9. Retrieved December 2, 2008, from http://www.boston.com/news/education/ higher/articles/2008/11/09/colleges_scour_china_for_top_students/ Jardine, D. 2008. "Malaysia: Inter-ethnic Tensions Touch Universities." University World News, August 31. Retrieved December 3, 2008, from http://www. universityworldnews.com/article.php?story=2008082814421654. Mangan, K. 2008. "Cornell Graduates the Inaugural Class at Its Medical College in Qatar." Chronicle of Higher Education 54 (36, May 16): A28. Retrieved July 15, 2008, from http://chronicle.com/daily/2008/05/2754n.htm. NACUBO (National Association of College and University Business Officers). 2006. "University Fundraising: An Update." Retrieved April 30, 2008, from http://www.suttontrust.com/reports/UniversityFundraisingDec06.pdf. Nature. 2008. "The EIT Farce." Nature 452 (254, March 20). Retrieved December 3, 2008, from http://www.nature.com/nature/journal/v452/n7185/full/ 452254b.html. Normile, D. 2006. "Singapore-Hopkins Partnership Ends in a Volley of Fault- Finding." Science 313 (5787, August 4): 600. OECD. 2007. Education at a Glance 2007. Paris: OECD. Retrieved December 3, 2008, from http://www.oecd.org/document/30/0,3343,en_2649_39263238_ 39251550_1_1_1_1,00.html. ------. 2009. Reviews of National Policies for Education: Tertiary Education in Chile 2008. Paris and Washington, DC: OECD and World Bank. Tierney, W., and M. Sirat. 2008. "Challenges Facing Malaysian Higher Education." International Higher Education (53, Fall): 23­24. Retrieved December 3, 2008, from http://www.bc.edu/bc_org/avp/soe/cihe/newsletter/ihe_pdf/ihe53.pdf. UNESCO (United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization). 2006. Global Education Digest 2006: Comparing Education Statistics across the World. UNESCO Institute for Statistics (UIS). Montreal: UIS. Retrieved December 3, 2008, from http://www.uis.unesco.org/TEMPLATE/pdf/ged/ 2006/GED2006.pdf. Universities UK. 2007. "Talent Wars: The International Market for Academic Staff." Policy Briefing (July), Universities UK, London. Retrieved December 3, 2008, from http://www.universitiesuk.ac.uk/Publications/Bookshop/Documents/ Policy%20Brief%20Talent%20Wars.pdf. UWN (University World News). 2008a. "CHINA: Growing Competition for Top Students." University World News, June 8. Retrieved June 14, 2008, from http:// www.universityworldnews.com/article.php?story=20080605155512411. ------. 2008b. "UK: Oxford's New Vice-Chancellor." University World News, June 8. Retrieved June 14, 2008, from http://www.universityworldnews.com/article. php?story=20080606083104456. Kaynakça 107 Bibliography 103 Wilson, R. 2008. "Wisconsin's Flagship Campus Is Raided for Scholars." Chronicle of Higher Education, 54 (32, April 18): A1, A19, and A25. Retrieved December 3, 2008, from http://chronicle.texterity.com/chroniclesample/20080418- sample/?pg=19. Dizin A 13, 68­69 Açik Üniversite 36, 68 Altbach, Philip G. 3, 6, 15, 18, 34, 55 Açik üniversitelerin temel özellikleri 36 Aracruz Celulose 30 Afrika aratirma mükemmeliyet Aratirma mükemmeliyet giriimeri giriimleri 82 81­88 Agarwal, Anil 48 Arjantin 20, 73, 76, 91, 93 Aghion, P. 20, 24, 27, 30 ARWU (Üniversiteler Akademik AHELO (Yüksekörenim Çiktilarini Siralamasi) xv, 72, 73 Deerlendirme) Giriimi, OECD Auckland Üniversitesi 46, 47 xv, 68 Avrupa novasyon ve Teknoloji Almanya Enstitüsü (EIT) xv, 28, 29 Aratirma mükemmeliyet giriimleri Avustralya 58 82 Avustralya Ulusal Üniversitesi 5, 17, 57 IIT'lere yardim 43 Mükemmeliyet giriimi 46 Özel sektörün rolü 48 B Üniversitelerde yönetiim 28­29 Bati Avrupa. Bakiniz Avrupa/Avrupa Üniversitelerin finansmani 24 Birlii Yükseköretimde alternatif yöntemler 105 106 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Belçika 26, 53, 73, 76, 91, 93 Aratirmada mükemmeliyet Beyin göçü 43, 69 giriimleri 84 Bhabha Nükleer Aratirma Merkezi, Dünya çapinda üniversitelerin temel Hindistan 44 özellikleri 18 Birleik Krallik 6, 18, 22, 24, 26, 29, Mevcut kurumlarin birletirilmesi 40 36, 41, 43, 57, 58, 59, 73, 75, 82, Mevcut kurumlarin iyiletirilmesi 38 90, 92 Rekabet ve uluslararasi örenci ve BMW 53 akademisyenler 59 Bremen, Almanya Üniversitelerin yaadii sorunlar 55 Fachhochschul 68 Üniversitenin kazandii sözlemeli Uluslararasi Üniversite 48 aratirmalar 59 Brezilya 30­32 Çin Yükseköretim Reform Giriimleri Brown üniversitesi 55 37, 38 Bucknell Üniversitesi 32 Çok sayida yetenekli kii 36, 45 Buenos Aires Üniversitesi (UBA) 22, 91, 93 D Danimarka 26, 40, 41, 57, 73, 75, 79, C-Ç 84, 90, 92 Cambridge Üniversitesi 5, 17, 23, 92 Danimarka Üniversite Yasasi 79 Cardiff Üniversitesi 41 Diaspora 58 Carleton Koleji 68 Donoghue, S. 51 Centre National de la Recherche Duke Üniversitesi 5, 17, 57 Scientifique (National Center for Dünya çapinda üniversiteler Scientific Research, or CNRS), Corafi Dailim 6, 19 France xv, 29 Çok sayida yetenekli kii 6 ChileGlobal 58 Özel sektörün rolü 48 Clemson Üniversitesi 53 Siralama sistemleri. Bakiniz Üniversite CNRS (Centre National de la Recherche siralamalari Scientifique, Ulusal Bilimsel Temel özellikler 6, 77 Aratirmalar Merkezi), Fransa Yönetiim konulari 27­29 xv, 29, 43 Corafi dailim, Dünya çapinda E üniversiteler 6, 19 Collins, Jim 67 Ecole hôtelière de Lausanne (Lozan Columbia Üniversitesi 5, 17, 32, 40, 52 Otelcilik Okulu) 51 Conestoga Koleji, Ontario, Canada 68 EIT (Avrupa novasyon ve Teknoloji Cornell Üniversitesi 5, 17, 32, 51 Enstitüsü) xv, 28, 29 Csikszentmihalyi, Mihaly 20 Eindhoven Teknoloji Üniversitesi 57 Cybermetrics Laboratuvar 16 Ekonomik birlii ve Kalkinma Örgütü (OECD) xvi, 2, 28, 36, 68 Çin 84 Eliot, Charles W. 34 211 ve 985 projeleri 46 Embraer 30 Dizin 107 F I- Fachhochschulen, Mannheim ve IFC (Uluslararasi Finans Kurumu) xv, Bremen, Almanya 68 12, 64 Farkli yönetim yaklaimlarinin maliyet IIT Hindistan Teknoloji Enstitüsü 43, ve yarar analizi 9, 45 44 Finlandiya 26, 57, 68, 73, 76, 91, 93 Instituto Tecnológico y de Estudios Fitzsimmons 59 Superiores de Monterrey Fransa (Monterrey Teknoloji ve Aratirma mükemmeliyet giriimleri Yükseköretim Enstitüsü, 84 ITESM) xv, 48 Mevcut kurumlari birletirmek 40 ITESM (Monterrey Teknoloji ve Yabanci akademisyenler 22 Yükseköretim Enstitüsü) xv, 48 Yeni kurumlar yaratmak 42 Ivy Lig Üniversiteleri 4, 7, 16, 20, 34, 43, 77 ngilizce ngilizce yayin yapmadaki dil becerisi G 57 Galler 41 rlanda 26, 68, 73, 75, 91, 93 George Washington Üniversitesi 32 skoçya 57, 58 Gibbons, M. 22 spanya Ulusal Aratirma Konseyi 16 Global Güney Afrikalilar 58 srail 26, 57, 73, 76, 91 GlobalScot 58 sveç 26, 51, 57, 73, 76, 91, 93 Goyal, Naresh 33 sviçre 24, 26, 57, 73, 75, 90, 92 Güney Afrika 57, 73, 76 Güney Galler Tip Fakültesi 41 Güney Kore 46 J Jacobs, Klaus 48 Japonya H Aratirma mükemmeliyet giriimleri Halk kolejleri 3, 35, 68 84 Hamilton, Andrew 21 Dünya çapinda kurumlarin sayisi 36 Harish-Chandra Aratirma Enstitüsü, Dünya çapinda üniversitelerin corafi Hindistan 44 dailimi 6, 19 Harvard Üniversitesi 5, 17, 20, 23, 32, Üniversitelerinin finansmani 23 34, 51, 52, 57, 92 Jeong, D. W. 54 Hindistan Teknoloji Enstitüsü (IIT) 42, Jet Airways 33 43 Jiang Zemin 38 Hollanda 26, 57, 73, 76, 90, 93 Johns Hopkins Üniversitesi 5, 17, 27, Hong Kong (Çin) 5, 17 52, 57 Hood, John 21, 56 Hükümetlerin rolü 7­9, 34­47 108 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu K Bilimler Fakültesi) xv, 21, 42 Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü 5, 17, 20, 32, 35 Kaliforniya Üniversitesi 5, 17, 32, 43, M 52, 90, 92 Malaya Üniversitesi 1, 37 Berkeley 5, 17, 35, 43, 90, 92 Malezya 1, 37, 38, 39, 51, 53 Los Angeles xvi, 5, 17, 35 Mali kaynaklar San Diego 5, 17, 35 Dünya çapinda üniversite kurmanin San Francisco 5, 17, 35, 52 yaklaik maliyeti 34 Kaliforniya yükseköretim master plani Manchester Üniversitesi 41 34, 35 Manchester Victoria Üniversitesi Kanada (VUM) 41 Alternatif yükseköretim 13, 68, 69 Marshall, Jane 25 Aratirma mükemmeliyet giriimleri Massachusetts Teknoloji Enstitüsü 84 (MIT) 5, 17, 20, 32, 52, 90, 92 Özel sektörün rolü 48 Meksika 20, 48, 57, 58, 73, 76, 91 Üniversitenin Finansmani 23 Meksika Özerk Üniversitesi Katar Kornel Üniversitesi Tip Fakültesi (Universidad Nacional 34 Autónoma de México, UNAM) Kazakistan 42 20, 91 Kennerley, M. 51 Mevcut kurumlarin iyiletirilmesi Kenyon Koleji 32 37­40 Kore Cumhuriyeti 58, 73, 76, 91, 93 MIT (Massachusetts Teknoloji Kota ve pozitif ayirimcilik programlari Enstitüsü) 5, 17, 20, 32, 52, 90, 44 92 Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Miller, R. 53, 56 Üniversitesi 42 Moskova Devlet Üniversitesi 44, 91 Kurumlarin birletirilmesi 45 Moskova Sosyal Bilimler ve Ekonomi Kurumsal stratejiler 9, 48 Fakültesi 44 L N Leeds Üniversitesi 49, 51 Nehru, Jawaharlal 43 Leuven Katolik Üniversitesi 53 Nevada Üniversitesi 51 Levin, M. H. 54 New England Association of Schools Limkokwing Yaratici Teknoloji and Colleges 51 Üniversitesi 51, 53 Newsweek 2006 üniversiteler siralamasi Londra Ekonomi ve Siyasal Bilimler 22 Fakültesi (LSE) xv, 21, 42 Northwestern Üniversitesi 32, 52 Lozan Otelcilik Okulu (Ecole hôtelière Norveç 26, 57, 73, 76, 91, 93 de Lausanne) 51 NUS xvi, 20, 37, 38, 39 LSE (Londra Ekonomi ve Siyasal Dizin 109 O-Ö S- OECD (Ekonomik birlii ve São Paulo Üniversitesi (USP) 30 Kalkinma Örgütü) xvi, 2, 28, Sarah Lawrence Koleji 32 36, 68 Schwartzman, Simon 30, 31 Olin Mühendislik Koleji 51, 53, 56 Shanghai Fudan Üniversitesi 40, 48 Orivel, F. 29 Shanghai Jiao Tong Üniversitesi (SJTU) Ou, D. 54 xvi, 4, 5, 6, 16, 17, 24, 28, 32, 35, Oxford Üniversitesi 5, 17, 21, 23, 56 41, 57, 72, 73, 90, 92 Öretim üyesi Simmons, Ruth 55 Maalari 26, 27, 32 Singapur Ulusal Üniversitesi 20, 23, 37, 57 SJTU (Shanghai Jiao Tong Üniversitesi) P xvi, 4, 5, 6, 16, 17, 24, 28, 32, 35, 41, 57, 72, 73, 90, 92 Pakistan 34 Sorbonne (Paris Üniversitesi I) 43 Paris Ekonomi Fakültesi (PSE) 42 Sovyetler Birlii 43 Paris Üniversitesi I (Sorbonne) 43 Spellings Komisyonu 68 Paris Üniversitesi VI 29, 90 Stanford Üniversitesi 5, 17, 23, 32, 35, Patten, Lord 21 52, 92 Pekin Üniversitesi 20, 21, 22, 37, 40, 57 Suudi Arabistan 42 Pennsylvania Üniversitesi 5, 17, 32, 52 ikago Üniversitesi 5, 17, 32, 34, 90 Peru Pontifical Katolik Üniversitesi 54 ili 2, 46, 73, 86 Pevehouse, Jon C. 24 Pomona Koleji 68 Pozitif ayrimcilik ve kota programlari 38, 39, 44 T Princeton Üniversitesi 5, 17, 23, 32 Tata Temel Bilimler Aratirma PSE (Paris Ekonomi Fakültesi) 42 Enstitüsü, Hindistan 44 Tayvan (Çin) 73, 76, 86 Tersine beyin göçü 43 THES xvi, 1, 4, 5, 6, 16, 17, 22, 38, 43, Q 72, 75, 76, 90, 92 QS Quacquarelli Symonds Ltd. 16 Times Higher Education Supplement Quest Üniversitesi Kanada, British (THES) üniversiteler siralamasi Columbia 48 4­5, 5, 17, 75, 90­91 Tokyo Üniversitesi 4, 5, 16, 17 Tsinghua Üniversitesi 20, 57 R Rektör maalari 27 Rockefeller, John D. 32, 34 U-Ü Rusya Ekonomi Yüksekokulu 44 UBA (Buenos Aires Üniversitesi) 22, Rusya Federasyonu 41, 73, 76, 86, 93 91, 93 110 Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin Zorluu Uluslararasi Finans Kurumu (IFC) 12, V 64 Vassar Koleji 32 UMIST (Manchester Üniversitesi Bilim VUM (Manchester Victoria ve Teknoloji Enstitüsü) xvi, 41 Üniversitesi) 41 UNAM (Meksika Özerk Üniversitesi) 20, 91 UNESCO (Birlemi Milletler Eitim, W Bilim ve Kültür Örgütü) x, xvi, 43 Webometrics 16, 25, 72 Uruguay 44 Wellesley Koleji 68 USP (São Paulo Üniversitesi) 30 Whitman, Meg 36 Üniversiteler Akademik Siralamasi Williams Koleji 68 (ARWU) SJTU tarafindan Wisconsin Üniversitesi 5, 17, 25 hazirlanan 4­6, 5, 16­18, 17, 72, 73 Üniversitelerde Yönetiim 27­28 Y Üniversitelerin finansmani 23, 24, Yale Üniversitesi 5, 17, 20, 21, 23, 32, 31­32 52, 90 Üniversiteler Siralamasi 1, 32 Yeni kurumlar yaratmak 43, 45 Maalar 32 Yeni Zelanda 5, 17, 21, 46, 47, 56, 73, Siralama yöntemlerinin 76 karilatirilmasi 72 Uluslararasi yeteneklerin kullanimi 19 Ülkelere göre 73­76 Z SJTU 73 Zhejiang Üniversitesi, Çin 41 THES 75 Üniversiteler siralamasi, ülkelere göre SJTU 73 THES 75­76 ECO-AUDIT Çevresel Yararlarlar Açiklamasi Dünya Bankasi nesli tükenmekte olan ormanlari · 7 aaç ve doal kaynaklari korumaya kararlidir. Yayin · 5 milyon Btu toplam Bürosu Dünya Çapinda Üniversiteler Kurmanin enerji Zorluu'nu, nesli tükenmekte olan ormanlardan elde edilmeyen lifleri kullanmasini destekleyen · 607 lb. net sera gazi ve kar amaci gütmeyen Green Press Giriimi- · 2,520 galon atik su nin önerdii standartlara uygun olarak yüzde · 324 lb. kati atik 30'u tüketici atii olan geri dönüümlü kaida basmayi tercih etmitir. Daha fazla bilgi için www.greenpressinitiative.com adresini ziyaret edebilirsiniz.