DAVRA SUHBATI: O'ZBEKISTON FUQAROLARINI TINGLA B UMUMIY TENDENTSIYALAR: FAROVONLIK, IQTISODIY O'SISH, MAHALLIY TURMUSH SHAROITLARINING O'ZGARISHI, OZIQ- OVQAT XAVFSIZLIGI VA XATARLAR Ikuko Uochi Jahon bankining kambag'allik va tenglik bo'yicha global amaliyoti Katta iqtisodchisi O'ZBEKISTON FUQAROLARINI TINGLAB TADQIQOTI (L2CU) ▪ O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti (L2CU) 2018-yildan buyon 6 yil davomida har oyda, Buyuk Britaniya hukumati ko'magida o'tkazilib kelinmoqda. ▪ L2CU doirasida taxminan 1500 nafar respondentlarning ijtimoiy-iqtisodiy ko'rsatkichlari va fuqarolarning muhim siyosat yo'nalishlari bo'yicha fikrlarini kuzatib borilgan, bu esa bizga asosiy siyosiy islohotlar ta'sirini va oila darajasidagi daromad, muammolarga qarshi choralar, oziq-ovqat xavfsizligi, xizmatlardan foydalanish imkoniyati, bandlik va migratsiya masalalarini tahlil qilish imkonini beradi. ▪ Namuna hajmi: 2024-yil yanvar holatiga (65-raund) 1,383 ta uy xo'jaligida 1-raundda bo'lgani kabi bir xil respondent bor edi (1-raund namunasining 92 foizi) ▪ Reprezentativlik: Milliy, Shahar/Qishloq ▪ Amalga oshirish usuli: Kompyuter yordamida telefon orqali intervyu (CATI) MAKROIQTISODIY KO’RSATKICHLAR VA KAMBAG’ALLIK DARAJASI BO'YICHA YAN GILANGAN MA’LUMOTLAR • O'zbekistonda 2023-yilda mustahkam va barqaror o'sish davom etdi. • YaIM 6 foizga o'sdi (aholi jon boshiga o'sish 3,8 foiz), bu – kutilganidan yuqoriroq natija. • Milliy kambag'allik darajasi 2022-yilda 14 foiz bo’lgan bo’lsa, 2023-yilda 11 foizni tashkil qilgan. Bu 2022-2023 yillar oralig'ida 1 millionga yaqin odam kambag'allik chegarasidan chiqqanini ko'rsatadi. Aholi jon boshiga YaIM/YaIM o'sishi Kambag‘allik darajasi (%) (%YY) 25 8% 7% 20 6% 15 5% 4% 10 19.8 3% 17.0 16.0 14.1 13.9 2% 11.0 11.9 12.0 5 10.1 1% 0% 0 2019 2020 2021 2022 2023 Milliy Shahar Qishloq YAIM Aholi jon boshiga YaIM 2021 2022 2023 Manba: Uy xo'jaliklari byudjeti so'rovi (HBS) asosida qilingan Jahon banki xodimlarining hisob-kitoblari KO'PCHILIK RESPONDENTLAR HUKUMAT OCHIQ MULOQOTGA KIRISHMOQDA, ISLOHOTLAR ESA TO'G'RI YO'LDA EKANINI AYTGAN Hukumat fuqarolar bilan ochiq muloqotga Davlatning siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy kirishmoqda islohotlari to'g'ri yo'lda 100 100 90 90 80 80 70 70 60 60 Aholining % Aholining % 50 50 94% 86% qo’shila 40 qo’shila 40 man man 30 30 20 20 10 10 0 0 To'liq qo’shilaman Qo’shilaman Qo’shilmayman Butkul qo’shilmayman To'liq qo’shilaman Qo’shilaman Qo’shilmayman Butkul qo’shilmayman Manba: O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti IQTISODIY SHAROITLAR HAQIDAGI TASAVVURLAR BARQAROR BO'LIB QOLMOQ DA. MEHNAT BOZORIDAGI SHAROITLAR YAXSHILANAYOTGANI KUZATILMOQDA Iqtisodiy sharoitlar yaxshi Ish topish uchun hozir qulay vaqt Ishimni yo'qotishdan 100% 65% 60% xavotirdaman 75% 95% 60% 70% 90% 65% 87% 55% Aholining % Aholining % Aholining % 60% 85% 50% 55% 80% 50% 50% 45% 75% 45% 70% 40% 40% Yan-21 Yan-22 Yan-22 Yan-24 Yan-21 Yan-22 Yan-22 Yan-24 Yan-21 Yan-22 Yan-22 Yan-24 Iyul-23 Iyul-21 Apr-21 Iyul-21 Apr-22 Iyul-22 Apr-23 Apr-21 Iyul-22 Apr-23 Iyul-23 Apr-21 Iyul-21 Apr-22 Iyul-22 Apr-23 Iyul-23 Okt-21 Okt-22 Okt-23 Okt-21 Apr-22 Okt-22 Okt-23 Okt-21 Okt-22 Okt-23 Manba: O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti DAROMADLAR, XUSUSAN, ISH HAQI INFLYATSIYAGA QARAGANDA SEZILARLI DARAJADA TEZROQ O ‘ SDI Aholi jon boshiga haqiqiy daromadning Haqiqiy ish haqining o'zgarishi o'zgarishi (YoY, 2021-yil yanvar= 100) (YoY, 2021-yil yanvar = 100) 180 135 131 170 130 157 160 125 150 120 140 115 130 110 120 105 110 100 100 95 90 90 Mar-21 Mar-22 Mar-23 Mar-21 Mar-22 Mar-23 Yan-24 Yan-21 May-21 Yan-22 May-22 Yan-22 May-23 Yan-21 May-21 Yan-22 May-22 Yan-22 May-23 Yan-24 Iyul-23 Noy-23 Iyul-21 Noy-21 Iyul-22 Noy-22 Sen-23 Iyul-21 Noy-21 Iyul-22 Noy-22 Iyul-23 Noy-23 Sen-21 Sen-22 Sen-21 Sen-22 Sen-23 Manba: O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti UY XO'JALIKLARINING MOLIYAVIY HOLATI BO’YICHA XAVOTIRLAR INING KUCHAYISHI – KUZATIB BORISH LOZIM Uy xo'jaligining moliyaviy holati Oy davomida asosiy ehtiyojlarni qoplash yomonlashgan uchu jamg’arilgan mablag’lardan (2 yil avvalgiga nisbatan) foydalangan 19% 25 20% 18% 20 16% 14% Aholining % Aholining % 15 14 12% 10% 10 8% 6% 7 5 4% 2% 0 0% May-21 May-22 May-23 May-21 May-22 May-23 Yan-21 Yan-21 Yan-22 Yan-22 Yan-24 Yan-22 Yan-22 Yan-24 Mar-21 Iyul-21 Mar-22 Iyul-22 Mar-23 Iyul-23 Mar-21 Iyul-21 Mar-22 Iyul-22 Noy-22 Mar-23 Iyul-23 Sen-21 Sen-22 Sen-23 Sen-21 Sen-22 Sen-23 Noy-21 Noy-22 Noy-23 Noy-21 Noy-23 Manba: O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti ... LEKIN QIYINCHILIKLARNI YENGISH UCHUN EKSTREMAL CHORALAR KO‘RISH KABI JIDDIY OQIBATLARGA OLIB KELMAGAN Oy davomida asosiy Oy davomida asosiy Oy davomida asosiy ehtiyojlarni to'lash uchun ehtiyojlarni to'lash uchun qarz ehtiyojlarni to'lash uchun iste'molni kamaytirgan olgan aktivlarni sotgan 10% 12% 3% 9% 10% 8% 8% 7% 8% 2% Aholining % Aholining % Aholining % 6% 5% 4% 6% 1% 4% 4% 1% 3% 2% 2% 1% 0% 0% 0% Yan-22 Yan-21 Yan-22 Yan-22 Yan-24 Yan-21 Yan-22 Yan-22 Yan-24 Yan-21 Yan-22 Yan-24 Iyul-21 Iyul-22 Iyul-23 Iyul-21 Iyul-22 Iyul-23 Iyul-21 Iyul-22 Iyul-23 Okt-21 Okt-22 Okt-23 Okt-21 Okt-22 Okt-23 Okt-21 Okt-22 Okt-23 Apr-21 Apr-22 Apr-23 Apr-21 Apr-22 Apr-23 Apr-21 Apr-22 Apr-23 Manba: O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti INFLYATSIYA PASAYISHI OQIBATIDA JAMOATCHILIKNING XAVOTIRLARI PASAYGAN INI inflyatsiyasi (% YoY) O’tgan oy davomida narxlarning Inflyatsiya mamlakat oldida 18% sezilarli ko’tarilganini sezganlar turgan asosiy muammo 100 100 16% 90 95 80 90 14% 70 85 Aholining % Aholining % 60 12% 50 80 40 48 81 75 10% 30 9% 70 20 8% 9% 65 10 6% 0 60 Yan-22 Yan-21 Yan-22 Yan-22 Yan-24 Yan-21 Yan-22 Yan-24 Apr-21 Iyul-21 Apr-22 Iyul-22 Apr-23 Iyul-23 Apr-21 Iyul-21 Apr-22 Iyul-22 Apr-23 Iyul-23 Okt-21 Okt-22 Okt-23 Okt-22 Okt-23 Okt-21 Jul-21 Jul-22 Jul-23 Jan-21 Jan-22 Jan-23 Jan-24 Oct-21 Oct-22 Oct-23 Apr-22 Apr-23 Apr-21 INI (jami) Oziq-ovqat INI Manba: Statistika agentligi, O'zbekiston fuqarolari tinglab tadqiqoti MUAYYAN TOVARLAR (UN VA NON) INFLYATSIYA TENDENSIYALARIGA MOS RAVISHDA NARXLARNING KO'TARILISHI HAQIDAGI FIKRLARGA TA’SIR KO ‘ RSATADI Oziq-ovqat mahsulotlari narxlarni o’sishiga olib keluvchi omil deb ko’rsatilgan 100% 90% 80% 70% 60% Aholining % 50% 40% 30% 20% 10% 0% guruch un va non mol go’shti qo’y go’shti Manba: O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGI TA’MINLANGANLIGI BO ‘ YICHA KO‘RSATKICHLAR TENDENTSIYA YAXSHILANAYOTGANLIGINI TASDIQLAYDI Oxirgi 30 kun davomida oziq-ovqat yetishmovchiligi 50% 45% 40% 35% 30% Aholining % Yetarlicha oziq-ovqat bo’lishi 25% haqida tashvishlangan 20% 20% Sog'lom ovqat iste'mol qila olmagan 15% Faqat bir necha turdagi oziq- 12% ovqat iste'mol qilgan 10% 7% Kerakligidan kamroq ovqat 5% iste’mol qilgan 1% Kun davomida ovqatlanmagan 0% Manba: O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti MAHALLALAR DARAJASIDA: FAROVONLIK, RIVOJLANISH VA MUAMMOLAR MAHALLA RAISLARI MAHALLIY IQTISODIY SHAROITLAR ISHONCHLI VA IJOBIY EKANLIGINI TASDIQLAGAN Mahalla: Mahallamizdagi oilalarning Mahalla: Hozir ish topish/mahallamizda moliyaviy ahvoli o'tgan yilning shu biznes boshlash uchun yaxshi vaqt davriga nisbatan yomonroq ekanligiga qo'shilaman 60 100 55 99 95 Mahallalarning% Mahallalarning% 50 49 90 45 40 85 35 80 30 Ish topish Bizness boshlash Manba: O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti MAHALLA RAISLARINING FIKRIGA KO’RA INFLYATSIYA VA OZIQ -OVQAT XAVFSIZLIGI BO‘YICHA XAVOTIRLAR BILAN BOG‘LIQ HOLAT HAM YAXSHI TOMONGA O ‘ ZGARGAN Mahalla: Oxirgi 30 kun ichida Mahalla: Mahallamizda oziq-ovqatga narxlarning g'ayritabiiy oshishi yetarlicha mablag’i bo’lmagan kuzatilgan oilalarning o’rtacha soni 70 35 60 30 50 25 Mahallalarning% 40 20 30 15 11 20 10 10 5 0 0 Manba: O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti INFRATUZILMANI RIVOJLANTIRISH MAHALLA QO'MITASI UCHUN ASOSIY USTUVOR MASALA HISOBLANADI ▪ Mahalla raislari mahalla infratuzilmasi va sanitariya va xizmatlar ko‘rsatishni yaxshilash uchun ixtiyoriy mablag‘ yig‘ishga katta e'tibor berishgan. Mahalla qo'mitasi faoliyati bo'yicha ustuvor yo'nalishlar (2023 yil sentyabr - 2024 yil yanvar) infratuzilma, obodonlashtirish va sanitariya uchun ixtiyoriy mablag' 50 50 yig'ishni faollashtirish mahalliy infratuzilma va xizmatlarni yetkazib berishni yaxshilash 51 48 uy xo'jaliklarini qo’llab quvvatlash, ularga dasturlar, referal xizmatlar 100 0 haqida ma’lumot berish kam ta'minlangan uy xo'jaliklari va zaif guruhlarni aniqlash/qo'llab- 100 0 quvvatlash kam ta'minlangan uy xo'jaliklarini aniqlash 100 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Mahallalarning% Ustuvorlik yo’q/past O'rta darajadagi ustuvorlik Yuqori ustuvorlik Manba: O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti MAHALLA RAISLARINING YARMI MAHALLADA SUV TA'MINOTI TIZIMLARINI QURISHNI BIRINCHI O'RINGA QO'YADI Infratuzilma bo’yicha eng muhim qurilish loyihalari 80 70 60 56 50 Mahallalarning% 40 30 20 16 10 7 0 0 Yan-22 Fev-22 Mar-22 Apr-22 May-22 Iyun-22 Iyul-22 Avg-22 Sen-22 Okt-22 Noy-22 Dek-22 Yan-22 Fev-23 Mar-23 Apr-23 May-23 Iyun-23 Iyul-23 Avg-23 Sen-23 Okt-23 Noy-23 Dek-23 Yan-24 sog'liqni saqlash muassasalari suv ta'minoti tizimlari yo'llar/ko'priklar sug'orish tizimlari oziq-ovqat saqlash Manba: O'zbekiston fuqarolarini tinglab tadqiqoti ASOSIY XULOSALAR ▪ O'zbekistonda 2023-yilda salmoqli islohotlar amalga oshirildi va Jamoatchilik orasida amalga oshirilayotgan siyosiy, ijtimoiy, va iqtisodiy islohotlarni qo'llab-quvvatlash darajasi yuqori. ▪ Aholining mehnat bozori haqidagi tasavvurlari 2023 yil boshidan beri sezilarli darajada yaxshilandi. Mahalla raislarining mahalliy mehnat bozori sharoitlari borasida fikrlari ham ijobiy. ▪ Uy xo'jaliklarining moliyaviy holati bo‘yicha o‘sayotgan xavotirlariga qaramay, uy xo'jaliklari tomonidan ekstremal choralar (masalan, aktivlarni sotish, qarzdorlik darajalarining oshishi va oziq-ovqat iste'molini kamaytirish) ko‘rishga hojat bo‘lmagan. ▪ Inflyatsiya bosimi pasayishi bilan odamlar oziq-ovqat xavfsizligi haqidagi xavotirlari pasaydi. IQLIM O ʻ ZGARISHI HAQIDA JAMOATCHILIK FIKRLARI AKSARIYAT ODAMLAR IQLIM O ʻ ZGARISHINI JIDDIY MUAMMO DEB BILISHADI Sizningcha, hozirgi paytda iqlim oʻzgarishi dunyo uchun qanchalik jiddiy muammo?(1 dan 5 gacha oʻlchov) 0 10 27 30 32 6 4 38 26 26 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % aholi Manba: “O'zbekiston fuqarolarini tinglab” tadqiqoti Iqlim o'zgarishi moduli 2021-yil dekabr va 2023-yil dekabr raundlariga kiritilgan JAMOATCHILIK HUKUMATNING QAYTA TIKLANADIGAN ENERGIYA VA ISSIQXONA GAZLARI EMISSIYASINI KAMAYTIRISH BO ʻ YICHA HARAKATLARINI QAT ʻ IY QO ʻ LLAB-QUVVATLAYDI Hukumat qayta tiklanadigan energiya Biz issiqxona gazlari chiqindilarini minimal miqdorini koʻpaytirish boʻyicha ulkan darajaga tushirishimiz, qolgan maqsadlarni belgilashi kerak chiqindilarni oʻrnini bosishimiz kerak 13 82 5 13 82 5 61 37 1 63 36 0 0 20 40 60 80 100 0 20 40 60 80 100 Manba: “O'zbekiston fuqarolarini tinglab” tadqiqoti SO ʻ NGGI IKKI YIL ICHIDA HAVONING IFLOSLANISHI JIDDIY MUAMMOGA AYLANDI, AYNIQSA YIRIK SHAHARLARDA Havoning ifloslanishi men va oilam Shahar va qishloq joylari uchun jiddiy muammo boʻyicha (2023-yil dekabr) 13 81 5 shaharlar 69 29 Qishloq joylari 60 36 62 34 4 0 50 100 0 20 40 60 80 100 Manba: “O'zbekiston fuqarolarini tinglab” tadqiqoti FUQAROLARNING YARMI HUKUMATNING ATROF-MUHITNI IFLOSLANTIRUVCHI FAOLIYAT UCHUN SOLIQLARNI OSHIRISH TO‘G‘RISIDAGI QARORINI QATTIQ QO‘LLAB -QUVVATLAMOQDA Hukumat atrof-muhitni ifloslantiruvchi Аgar hukumat Oʻzbekistonda atrof muhitni ifloslantiruvchi faoliyat uchun yuqori soliqlarni faoliyat uchun yuqori soliqlarni belgilasa, olingan qoʻllashi kerak daromadlardan qanday foydalanish kerak? (2023-y. dekabr) barcha fuqarolarga teng miqdorda tarqatish 7 13 77 9 2 bolalar uchun yordamni moliyalashtirish 9 qariyalar uchun nafaqalarni moliyalashtirish 9 ekologik investitsiyalarga sarmoya kiritish 37 50 34 12 5 kambagʻal va himoyasizlarga yordam berish 21 daromad soligʻini kamaytirish 5 tovarlar va xizmatlarga boshqa soliqlarni kamaytirish 11 0 20 40 60 80 100 0 10 20 30 40 Manba: “O'zbekiston fuqarolarini tinglab” tadqiqoti