അതിജീവിത കേരളം അധിക ധനസഹായ പ്രോഗ്രാം ഫോര്‍ റിസള്‍ട്ട്സ് (PforR) പാരിസ്ഥിതിക , സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തല്‍ (ESSA) അന്തിമ അനുബന്ധ റിപ്പോര്‍ട്ട് മെയ് 2022 ഇന്ത്യ ഹിന്ദുസ്ഥാൻ ടൈംസ് ഹൗസ്, കസ്തൂര്‍ബാ ഗാന്ധി മാര്‍ഗ് ന്യൂഡല്‍ഹി - 110 001 1 പാരിസ്ഥിതിക , സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തല്‍ (ESSA) അന്തിമ അനുബന്ധ റിപ്പോര്‍ട്ട് 1 പശ്ചാത്തലം പശ്ചിമതീരത്തിനും പശ്ചിമഘട്ടത്തിന്‍റെ മലഞ്ചെരിവുകള്‍ക്കും ഇടയില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന കേരളത്തിന്‍റെ ഭൂപ്രകൃതിയെ ചുഴലിക്കാറ്റ്, കാലവര്‍ഷ കൊടുങ്കാറ്റ്, തീരദേശ മണ്ണൊലിപ്പ്, സമുദ്രനിരപ്പിലെ ഉയര്‍ച്ച, സുനാമി, വെള്ളപ്പൊക്കം, വരള്‍ച്ച, മണ്ണിടിച്ചില്‍, ഭൂകമ്പം, കാലാ- വസ്ഥാവ്യതിയാനം എന്നിവ ഗുരുതരമായി ബാധിക്കുന്നു. 2017ലെ ഓഖി ചുഴലിക്കാറ്റ്, 2018, 2019, 2020 വര്‍ഷങ്ങളിലെ പ്രളയവും മണ്ണിടിച്ചിലും, 2019ലെ നിപ്പ വൈറസ് ബാധ, നിലവിലെ കോവിഡ് -19 പകര്‍ച്ചവ്യാധി എന്നിങ്ങനെ കഴിഞ്ഞ നാലു വര്‍ഷങ്ങളായി, ഒന്നിനുപിറകെ മറ്റൊന്നായി പ്ര- തികൂലസാഹചര്യങ്ങളെ കേരളം നേരിടുകയാണ്. 2018ലെ മഹാപ്രളയം വലിയ തോതില്‍ ജീവനും സ്വത്തിനും ആവാസവ്യവസ്ഥയ്ക്കും നാശം വരുത്തുകയും ലക്ഷക്കണക്കിന് ജനങ്ങളെ ബാധി- ക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതുമൂലം 26,720 കോടി രൂപയുടെ (3.74 ബില്ല്യണ്‍ അമേരിക്കന്‍ ഡോളര്‍) സാമ്പത്തികനഷ്ടവും സംസ്ഥാനത്തിനുണ്ടായി. കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാനത്തിന്‍റെ ആഘാതങ്ങളും പ്രകൃതിദുരന്തങ്ങളും നേരിടുന്നതില്‍ സംസ്ഥാനത്തിനുള്ള പരിമിതിയും തയ്യാറെടുപ്പിന്‍റെ അഭാ- വവും വ്യക്തമാക്കുന്നതായിരുന്നു ഈ സംഭവവികാസങ്ങള്‍. ഈ ഘട്ടത്തില്‍ കേരള സര്‍ക്കാരിന് പിന്തുണ നല്‍കുന്നതിനാണ് ലോക ബാങ്ക് പ്രഥമ അതി- ജീവിത കേരള വികസന നയപരിപാടി (250 ദശലക്ഷം അമേരിക്കന്‍ ഡോളര്‍ - ജൂണ്‍ 2019) ആവി- ഷ്കരിച്ചത്. കേരളത്തിന്‍റെ ബഹുമുഖ അതിജീവനം ലക്ഷ്യമിട്ടാണ് ലോകബാങ്ക് ഇത്തരത്തില്‍ തന്ത്രപ്രധാനമായ പരിപാടിക്ക് രൂപം നല്‍കിയത്. മഹാപ്രളയത്തിന്‍റെ ആഘാതത്തില്‍നിന്ന് കേരളത്തെ കൈ പിടിച്ചുയര്‍ത്തുന്നതിനും, കേരള പുനര്‍നിര്‍മ്മിതിക്കും അതിജീവനത്തിനുമായി സംസ്ഥാന സര്‍ക്കാര്‍ ആവിഷ്കരിച്ച കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതിക്ക് ( Rebuild Kerala De- velopment Programme – RKDP) ആവശ്യമായ പിന്തുണ നല്‍കുന്നതിനാണ് ലോകബാങ്കിന്‍റെ ഈ നയപരിപാടി. ദുരന്തങ്ങളെ നേരിടുന്നതിന് സംസ്ഥാനത്തിനുള്ള ശേഷി മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനും, ദുരന്തങ്ങളെ അതിജീവിക്കുന്നതിന് സമൂഹത്തിനുള്ള പ്രാപ്തി വര്‍ധിപ്പിക്കുന്നതിനും ആവശ്യമായ നയരൂപീകരണത്തിനും, പദ്ധതികള്‍ നടപ്പാക്കുന്നതിനും ഈ പങ്കാളിത്തത്തിലൂടെ സാധിച്ചു. ഈ വിശാലമായ പങ്കാളിത്തം വഴി കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം, പ്രകൃതി ദുരന്തങ്ങള്‍, പകര്‍ച്ച വ്യാധികള്‍ എന്നിവയില്‍ നിന്നുള്ള അതിജീവിതം ഉറപ്പ് വരുത്തുന്നതിന് നിര്‍ണായകമായ അനുബന്ധ മേഖ- ലകളിലേക്ക് കൂടി ശ്രദ്ധ പതിപ്പിക്കാനും സാധിച്ചു. അതിജീവിത കേരള വികസന നയപരിപാടിയുടെ ഭാഗമായി, നയ രൂപീകരണങ്ങളും, പരി- ഷ്കാരങ്ങളും നടപ്പാക്കിക്കൊണ്ട്, ലോകബാങ്ക് പ്രോഗ്രാം ഫോര്‍ റിസള്‍ട്ട്സ് എന്ന കര്‍മ്മപരിപാടി (PforR) സംസ്ഥാന സര്‍ക്കാരിന്‍റെ കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായി ആസൂത്രണം ചെയ്തു. കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാനം, പ്രകൃതി ദുരന്തങ്ങള്‍, പകര്‍ച്ചവ്യാധികള്‍ എന്നിവയുടെ ആഘാതങ്ങള്‍ നേരിടുന്നതിനുള്ള കേരള സര്‍ക്കാരിന്‍റെ അതിജീവനശേഷി ഉയര്‍ത്തുക എന്ന- താണ് പ്രോഗ്രാം ഫോര്‍ റിസള്‍ട്ട്സ് പരിപാടിയുടെ ലക്ഷ്യം. കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതിക്ക് സഹായകരമാകുന്ന രണ്ട് മേഖലകളാണ് ഈ പരിപാടി ലക്ഷ്യം വെയ്ക്കുന്നത്. ഒന്നാമതായി, കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാനം, പ്രകൃതി ദുരന്തങ്ങള്‍, പകര്‍ച്ചവ്യാധികള്‍ എന്നിവ നേരിടുന്നതിനായുള്ള സംസ്ഥാന വ്യാപകമായ സംവിധാനങ്ങള്‍ക്കും സ്ഥാപനങ്ങള്‍ക്കും പിന്തുണ നല്‍കുക എന്ന- താണ്. രണ്ടാമതായി, ആലപ്പുഴ, ഇടുക്കി, കോട്ടയം, പത്തനംതിട്ട എന്നിങ്ങനെ പമ്പാ നദീ- തടത്തിലെ നാല് ജില്ലകളെ മേഖല തിരിച്ച് നിക്ഷേപങ്ങള്‍ക്ക് തുടക്കമിടുന്നതിനുമാണ് ലക്ഷ്യ- മിടുന്നത്. 2021 മുതല്‍ 2026 വരെയാണ് ഈ പരിപാടിയുടെ കാലാവധി. മേഖല തിരിച്ചുള്ള നിക്ഷേപം താഴെ കൊടുത്ത വിധമാണ് ആസൂത്രണം ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. മേഖല ഒന്ന് – സാമ്പ- ത്തികം, ദുരന്ത സാധ്യതാ ധനസഹായവും ഇന്‍ഷുറന്‍സും, സാമൂഹ്യപരിരക്ഷ, നാഗരിക, ദുര- 2 ന്തസാധ്യത. മേഖല രണ്ട് – ആരോഗ്യം, കൃഷി, ജല വിഭവം എന്നിവയുടെ മാനേജ്മെന്‍റും റോഡു- കളും. 530 ദശലക്ഷം അമേരിക്കന്‍ ഡോളറാണ് പരിപാടിയുടെ ചെലവായി കണക്കാക്കുന്നത്. 2 പരിപാടിയുടെ വിവരണം (അധിക ധനസഹായം) വിവിധ മേഖലകളില്‍ ബഹുമുഖ അതിജീവനം സാധ്യമാക്കുന്നതിന് വേണ്ട ചര്‍ച്ചകള്‍ നടക്കു- ന്നതിനിടെയാണ്, 2019, 2020, 2021 വര്‍ഷങ്ങളില്‍ അധികരിച്ച ആഘാതങ്ങള്‍ മൂലം കേരളം പ്ര- യാസത്തിലായത്. ഈ സാഹചര്യത്തില്‍ തിരദേശ മേഖലയുടെ അതിജീവനത്തിന് കൂടുതല്‍ പ്രാ- ധാന്യം നല്‍കിക്കൊണ്ട് പി ഫോര്‍ ആര്‍ പരിപാടി വിപുലമാക്കുന്നതിനും (ParentPforR എന്നാകും ഇതിനെ വിശേഷിപ്പിക്കുക) അധിക സാമ്പത്തിക സഹായം ലഭ്യമാക്കുന്നതിനും (Additional Fi- nancing PforR എന്നാകും ഇതിനെ വിശേഷിപ്പിക്കുക) കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണപദ്ധതിയില്‍ (RKP) ആവിഷ്കരിച്ച ബഹുമുഖ അതിജീവന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുമായി സംയോജിപ്പിക്കാനും തീരുമാനിച്ചു. അതിനൊപ്പം, പമ്പ നദീതടത്തിലെ തുടര്‍ പ്രളയങ്ങളുടെ പ്രത്യാഘാതം കുറയ്ക്കുന്നതിനുള്ള ശ്ര- മങ്ങളും ഊര്‍ജിതമാക്കി. സ്ഥാപനപരമായ ക്രമീകരണങ്ങള്‍, സാങ്കേതികമായ കാര്യക്ഷമത, ആസൂത്രണം, ചെല- വുകണക്കാക്കല്‍, നടത്തിപ്പ് എന്നിവയ്ക്കുള്ള സംവിധാനം എന്നിവ ഒരുക്കുന്നതിന് AF PforR എന്ന അധിക ധനസഹായം വളരെ നിര്‍ണായകമാണ്. ParentPforR എന്ന പരിപാടി, സംയോജിത തീരദേശ പരിപാലനത്തില്‍ ലോക ബാങ്കിനുള്ള ആഗോളപരിചയവും വിവരകൈമാറ്റത്തിലും കൈകാര്യം ചെയ്യലിലുമുള്ള മികച്ച കീഴ്വഴക്കങ്ങളും പ്രയോജനപ്പെടുത്തും. വരും ഭാഗങ്ങളില്‍ ഇത് വിശദമായി പ്രതിപാദിക്കുന്നുണ്ട്. കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാനത്തിന്‍റെ അതിവേഗത്തിലുള്ള, അപ്രതീക്ഷിതമായ ആഘാതങ്ങളെ നേരിടുന്നതിന്, കാലാനുസൃതമായ ക്രമീകരണങ്ങള്‍ ഉണ്ടാക്കുന്നതിനാണ് ലോക ബാങ്കിന്‍റെ വിഭവങ്ങളും സംസ്ഥാനത്തിന്‍റെ പങ്കാളിത്തവും ശക്തമായി സംയോജിപ്പിക്കുന്നതിലൂടെ കേരള സര്‍ക്കാര്‍ ലക്ഷ്യമിടുന്നത്. നിര്‍ദിഷ്ട അധിക ധനസഹായത്തിനുള്ള പ്രാഥമിക പദ്ധതിരേഖ കേരള സര്‍ക്കാര്‍ കേന്ദ്ര സാമ്പത്തിക കാര്യ വകുപ്പിന് ഫെബ്രുവരി ഒന്ന്, 2022ന് സമര്‍പ്പിച്ചു. സാമ്പത്തിക കാര്യ വകുപ്പ് ലോകബാങ്കിലേക്ക് സമര്‍പ്പിച്ച അപേക്ഷയില്‍ നടപടി പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. 3 പരിപാടിയിലെ സുപ്രധാന മാറ്റങ്ങള്‍. നിര്‍ദിഷ്ട അധിക ധനസഹായത്തിന് കീഴിലുള്ള സുപ്രധാന മാറ്റങ്ങള്‍: 3.1 തീരദേശ അതിജീവനം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിന് പുതിയ പ്രവര്‍ത്തനം പ്രോഗ്രാം ഫോര്‍ റിസള്‍ട്ട്സ് പദ്ധതിയുടെ മേഖലാ രണ്ടിന് കീഴില്‍ വരുന്ന നിര്‍ദിഷ്ട DLI 10 ലക്ഷ്യ- മിടുന്നത് കേരളതീരത്തെ തീരദേശ പരിപാലനവും അതിജീവനവും സുസ്ഥിരസംരക്ഷണവുമാണ്. തീരപ്രദേശത്തെ മണ്ണിടിച്ചിലിനുള്ള സാധ്യതയും പാരിസ്ഥിതിക അപകടങ്ങളും കുറയ്ക്കുന്നതിനും ഇതിലൂടെ ലക്ഷ്യമിടുന്നു. ഇതിനായി മൂന്ന് മാര്‍ഗങ്ങള്‍ അവലംബിക്കാം. 1. സുസ്ഥിര തീരദേശ പരിപാലനം നടപ്പാക്കുന്നതിന് ഭരണസംവിധാനങ്ങളുടെ ക്ഷമത വര്‍ധിപ്പി- ക്കുകയും ഏകോപനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുക 2. എക്കല്‍ നിക്ഷേപം കണക്കിലെടുത്തും നയങ്ങളും സാങ്കേതികപരിഹാരങ്ങളും അടി- സ്ഥാനമാക്കിയും തീരപ്രദേശത്തിന് ദീര്‍ഘകാല തീരദേശ പരിപാലന പദ്ധതി തയ്യാറാക്കുക 3. അടിയന്തര ശ്രദ്ധ ആവശ്യമായ, പമ്പ നദീതടത്തിനോട് ചേര്‍ന്നുള്ള തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട ജില്ലകളില്‍ വിവിധ പരിഹാരനടപടികള്‍ നടപ്പാക്കാന്‍ പ്രാരംഭ നിക്ഷേപങ്ങള്‍ നടത്തുക 3 3.2 പമ്പ നദീതടത്തിലെ ജലവിഭവപരിപാലനം മെച്ചപ്പെടുത്തുക അതിതീവ്ര പ്രളയ സാധ്യതയുള്ള മേഖലകളെ ലക്ഷ്യമിട്ടും, ഭാവിയിലുള്ള നഷ്ടം കുറയ്ക്കുന്നതിനും ലക്ഷ്യമിട്ടാണ് നിര്‍ദിഷ്ട DLI 7 ന് കീഴില്‍ വരുന്ന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ നടപ്പാക്കുന്നത്. ജലവിഭവ വകുപ്പിനെ ശക്തിപ്പെടുത്താനും വകുപ്പിന് കീഴിലുള്ള സംയോജിത കമാന്‍ഡ് കണ്‍ട്രോള്‍ കേന്ദ്ര- ത്തില്‍ വെള്ളപ്പൊക്ക ദുരന്തനിവാരണത്തിന് നൂതന സങ്കേതങ്ങള്‍ ഉപയോഗപ്പെടുത്താനും ലക്ഷ്യമിടുന്നു. സമീപകാലത്ത് വെള്ളപ്പൊക്കം മൂലമുണ്ടായ നാശനഷ്ടങ്ങള്‍ വിലയിരുത്തി, നിര്‍ണായക നിക്ഷേപങ്ങള്‍ക്കുള്ള ആവശ്യകത പുനരവലോകനം ചെയ്യും. ഇതനുസരിച്ച്, വെള്ള- പ്പൊക്കം മൂലം ഭാവിയില്‍ ഉണ്ടാകുന്ന നാശനഷ്ടങ്ങള്‍ കുറയ്ക്കാന്‍ ലക്ഷ്യമിട്ടാകും, പാരിസ്ഥിതിക ഘടകങ്ങള്‍ കൂടി വിലയിരുത്തി, അധിക ധനസഹായത്തിന് കീഴില്‍ വരുന്ന നിക്ഷേപങ്ങള്‍ നടത്തുക. ഇതിനായി താഴെപ്പറയുന്ന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ തെരഞ്ഞെടുക്കാവുന്നതാണ് 1. ആഴവും വീതിയും കൂട്ടി നദികളെ പൂര്‍വസ്ഥിതിയിലാക്കുക 2. നഷ്ടമായ കായല്‍ത്തീരം വീണ്ടെടുക്കുക 3. പ്രളയ സാധ്യത കൂടുതലായുള്ള പ്രദേശങ്ങളില്‍ നിര്‍ണായകമായ പരിഹാരനടപടികള്‍ നടപ്പാക്കുക. ഘടനാപരവും ജലമര്‍ദം അടിസ്ഥാനമാക്കിയുമുള്ള വിലയിരുത്തലുകള്‍ ആധാരമാക്കിയാകും നിക്ഷേപങ്ങള്‍ നടത്തുക 3.3 കാലാവസ്ഥാ ബജറ്റ് പരിഷ്കരണത്തിന് പുതിയ പദ്ധതി അതിജീവനം സാധ്യമാക്കാനുള്ള സര്‍ക്കാര്‍ ഇടപെടലില്‍ എല്ലാ വകുപ്പുകളുടെയും പങ്കാളിത്തം ഉറപ്പുവരുത്താനാണ് നിര്‍ദിഷ്ട DLI 11 ലക്ഷ്യമിടുന്നത്. ഇതിനായി സര്‍ക്കാരിന്‍റെ ഭരണ- നിര്‍വഹണവും പൊതുസാമ്പത്തിക ചട്ടക്കൂടും ശക്തിപ്പെടുത്തും. ധനവകുപ്പിന്‍റെ നേതൃത്വത്തില്‍ കാലാവസ്ഥാ ബജറ്റ് ടാഗിംഗ് നടപ്പാക്കും. 3.4 സ്വതന്ത്ര ഡേറ്റാ പ്രോല്‍സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് പദ്ധതി കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാനവും പ്രകൃതിദുരന്തങ്ങളും അതിജീവിക്കാന്‍ സ്വതന്ത്ര ഡേറ്റാ സംരം- ഭത്തിനുള്ള മാര്‍ഗരേഖ തയ്യാറാക്കുക പട്ടിക 1: ധനവിതരണ സൂചിക ( Disbursement Linked Indicators) അതി- അധിക ജീവിത ധനസ- കേരള ഹായം ഫണ്ട് പദ്ധതി ധനവിതരണ സൂചിക (ദശലക്ഷം സ്വീകര്‍ത്താവ് (ദശലക്ഷം അമേ- അമേ- രിക്കന്‍ രിക്കന്‍ ഡോളര്‍) ഡോളര്‍) RA 1: അതിജീവനത്തിനായി വ്യത്യസ്ത സംവിധാനങ്ങളെ ശക്തിപ്പെടുത്തുക DLI 1: പകര്‍ച്ചവ്യാധികളും പ്ര- കൃതിദുരന്തങ്ങളും നേരിടാനുള്ള കേരള ധനവകുപ്പ് 24.38 0 സര്‍ക്കാരിന്‍റെ സാമ്പത്തിക സുസ്ഥിരത വര്‍ധിപ്പിക്കുക DLI 2: ദുരന്തങ്ങളെ നേരിടാനുള്ള സാമൂഹ്യ സുരക്ഷാവലയം ഒരുക്കുന്നതിന് സര്‍ക്കാ- ധനവകുപ്പ് 25.00 0 രിനെ പ്രാപ്തമാക്കുക 4 DLI 3: ദുരന്തസാധ്യതയുള്ള പ്രദേശത്തെ ജനങ്ങളുടെയും സര്‍ക്കാരിന്‍റെയും സാമ്പ- ധനവകുപ്പ് 35.00 0 ത്തികസ്ഥിതിയും ഇന്‍ഷുറന്‍സ് പരി- രക്ഷയും മെച്ചപ്പെടുത്തുക DLI 4: മുനിസിപ്പാലിറ്റികളും കോര്‍പ്പ- റേഷനുകളും അപകടസാധ്യത സംബ- തദ്ദേശ സ്വ- ന്ധിച്ച മാസ്റ്റര്‍പ്ലാനും മുന്‍ഗണനാ കര്‍മ്മ- 30.00 0 യംഭരണ വകുപ്പ് പദ്ധതിയും രൂപീകരിക്കുകയും അനുമതി നല്‍കുകയും ചെയ്യണം DLI 5: തദ്ദേശസ്വയംഭരണ സ്ഥാ- പനങ്ങളിലെ ദുരന്തനിവാരണ പദ്ധ- തദ്ദേശ സ്വ- 65.00 0 തികളില്‍ കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാനത്തിലെ യംഭരണ വകുപ്പ് അപകടസാധ്യത ഉള്‍ച്ചേര്‍ക്കുക DLI 11: (അധികധനസഹായത്തില്‍ കൂടു- തലായി ചേര്‍ത്തത് ) – കാലാവസ്ഥയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പത്ത് സുപ്രധാന മേഖ- ധനവകുപ്പ് 0 15.00 ലകള്‍ക്കായി കേരള സര്‍ക്കാരിന്‍റെ വാര്‍ഷിക ബജറ്റിന്‍റെ ഭാഗമായി കാലാ- വസ്ഥാ ബജറ്റ് തയ്യാറാക്കുക RA 2: നിര്‍ണായക സാമ്പത്തിക മേഖലകളില്‍ അതിജീവനം ഉള്‍ച്ചേര്‍ക്കുക DLI 6: മൃഗങ്ങളില്‍നിന്ന് മനുഷ്യരിലേക്ക് ആരോഗ്യ, രോഗങ്ങള്‍ പടരുന്നത് സമയോചിതമായി കുടുംബക്ഷേമ 35.00 0 കണ്ടെത്താനും തടയാനുമുള്ള ശേഷി വകുപ്പ് വര്‍ധിപ്പിക്കുക DLI 7: പമ്പാ നദീതടസംരക്ഷണത്തിന് ജലവിഭവ വകു- സംയോജിത പദ്ധതി തയ്യാറാക്കി. പദ്ധതി 35.00 45.00 പ്പ് നടത്തിപ്പ് ആരംഭിച്ചു DLI 8: നവീന, സംഘടിത ചന്തകള്‍ കര്‍ഷക കൃഷി വകുപ്പ് 40.00 0 സംഘടനകള്‍ക്ക് കൂടുതല്‍ പ്രാപ്യമാകുന്നു DLI 9: പമ്പാ നദീതടത്തിലെ അതി- ജീവന സേവന മാനദണ്ഡങ്ങള്‍ക്ക് അനു- പൊതുമരാമത്ത് 80.00 0 സൃതമായി അടിസ്ഥാന റോഡ് ശൃംഖല വകുപ്പ് പുനര്‍നിര്‍മിക്കുക/നിലനിര്‍ത്തുക ജലവിഭവ വകു- DLI 10: അധികധനസഹായത്തില്‍ പുതു- പ്പ് , തുറമുഖ തായി ചേര്‍ത്തത് ) തീരപ്രദേശത്തിനാകെ എന്‍ജിനീയറിംഗ് പ്രയോജനപ്പെടുന്ന ദീര്‍ഘകാല തീരദേശ വകുപ്പ്, പരി- പരിപാലന പദ്ധതി രൂപീകരിക്കുക. സ്ഥിതി, കാലാ- ബാധകമല്ല 90.00 നിര്‍ണായക പ്രദേശങ്ങളില്‍ തീരദേശ വസ്ഥാവ്യതിയാന മണ്ണിടിച്ചില്‍ തടയാന്‍ ഫണ്ട് അനു- ഡയറക്ടറേറ്റ്, വദിക്കുക. മറ്റ് പ്രസക്ത സംഘടനകള്‍ ആകെ: 370* 150 5 4 സ്ഥാപനപരമായ/നടത്തിപ്പിനായുള്ള ക്രമീകരണങ്ങള്‍ ‘വൃഷ്ടി പ്രദേശം മുതല്‍ തീരപ്രദേശം വരെ’ എന്ന സമഗ്രമായ കാഴ്ചപ്പാട് മുന്‍നിര്‍ത്തി, ജലസം- ബന്ധിയായ ദുരന്തങ്ങളില്‍നിന്നുള്ള അതിജീവനത്തിനായി പുതിയ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ആസൂ- ത്രണം ചെയ്യുമ്പോള്‍, കൂടുതല്‍ സര്‍ക്കാര്‍ വകുപ്പുകളെയും സംഘടനകളെയും കൂടി ഉള്‍പ്പെ- ടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. സര്‍ക്കാരിന്‍റെ ജലവിഭവ വകുപ്പിന് പുറമെ, മല്‍സ്യബന്ധന വകുപ്പിന് കീഴി- ലുള്ള തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പ് (HED), കേരള സംസ്ഥാന തീര പ്രദേശ വികസന കോര്‍പ്പറേഷന്‍ (KSCADC), കേരള ഇറിഗേഷന്‍ ഇന്‍ഫ്രാസ്ട്രക്ചര്‍ ഡെവലപ്മെന്‍റ ് കോര്‍പറേഷന്‍ (KIIDCO), ഇറിഗേഷന്‍ ഡിസൈന്‍ ആന്‍ഡ് റിസര്‍ച്ച് ബോര്‍ഡ് (IDRB) തുടങ്ങിയ സര്‍ക്കാര്‍ ഏജന്‍സികളെ കൂടി നടത്തിപ്പിന്‍റെ ചുമതലയിലേക്ക് കൊണ്ടുവരണം. അധിക ധനസഹായ വിത- രണത്തിനായി (AF PforR) ഈ വകുപ്പുകള്‍/ഏജന്‍സികള്‍/സംഘടനകള്‍ എന്നിവരെ കൂടി കൂടെ കൂട്ടുമ്പോള്‍ സമഗ്രമായ തീരദേശ അതിജീവനത്തിനുള്ള ശേഷി വര്‍ധിപ്പിക്കാന്‍ സഹായകമാകും. ഇതിന് വേണ്ട സ്ഥാപനപരമായ ക്രമീകരണങ്ങള്‍ താഴെ കൊടുത്തിരിക്കുന്ന ചിത്രത്തില്‍ വ്യ- ക്തമാക്കുന്നു. 4.1 പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാന വിലയിരുത്തല്‍ - സാധ്യ- തകളും പ്രവര്‍ത്തനസമ്പ്രദായവും പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാന വിലയിരുത്തല്‍ അനുബന്ധം തയ്യാറാക്കിയത് ലോക ബാങ്കില്‍നിന്നുള്ള പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക വിദഗദ്ധരുടെ ഒരു സംഘമാണ്. അധിക ധനസ- ഹായവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ചുവടെ കൊടുത്തിരിക്കുന്ന കാര്യങ്ങളെ കുറിച്ചാണ് ഈ സംഘം പരി- ശോധിച്ചത്. 1. ഉണ്ടാകാന്‍ സാധ്യതയുള്ള പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക ഫലങ്ങള്‍ (പ്രത്യക്ഷ, പരോക്ഷ, പ്രേരക, സഞ്ചിത ഫലങ്ങള്‍ ഉള്‍പ്പെടെ) 2. ഇത്തരം ഫലങ്ങള്‍ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതില്‍ കടക്കാരനുള്ള ക്ഷമത – (നിയമ ചട്ടക്കൂട്, നിയന്ത്രണ സംവിധാനം, സംഘടനാപരമായ കാര്യക്ഷമത, പ്രകടനം) 6 3. കടക്കാരന്‍റെ സംവിധാനങ്ങളെ – നിയമങ്ങള്‍, നിയന്ത്രണങ്ങള്‍, നടപടിക്രമങ്ങള്‍, മാന- ദണ്ഡങ്ങള്‍ - എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനതത്വങ്ങളും സുപ്രധാന ആസൂത്രണഘടകങ്ങളുമായി താരതമ്യം ചെയ്യുകയും പരിപാടിയുടെ മികവിനെ ബാധിക്കുന്ന തരത്തിലുള്ള കാര്യമായ അന്തരം ഉണ്ടോയെന്ന് പരിശോധിക്കുക 4. പ്രസ്തുത കര്‍മപരിപാടി അതിന്‍റെ പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക ലക്ഷ്യങ്ങള്‍ കൈവ- രിക്കാനുള്ള സാധ്യത. 5. അധികധനസഹായം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിനുള്ള നയപരമായ പ്രശ്നങ്ങളും കൃത്യ- നിര്‍വഹണത്തിലെ പ്രത്യേകമായ ഘടകങ്ങളും നിയന്ത്രിക്കാനുളള ക്ഷമത ഉറപ്പാ- ക്കാന്‍ നടപടികള്‍ ശുപാര്‍ശ ചെയ്യുക. ഉദാഹരണത്തിന് ജീവനക്കാര്‍ക്ക് പരിശീലനം നല്‍കുക, ആന്തരിക കൃത്യനിര്‍വഹണത്തിന് മാര്‍ഗനിര്‍ദേശങ്ങള്‍ രൂപീകരിക്കുകയും സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തും പരിപാടികള്‍ ആവിഷ്കരിച്ചും സ്ഥാപനപരമായ ശേഷി ഉറപ്പാ- ക്കുക. ഇതിനായി കര്‍മപദ്ധതി തയ്യാറാക്കുക ഉചിതമായ നയങ്ങള്‍, നിയമങ്ങള്‍, ചട്ടങ്ങള്‍, സര്‍ക്കാര്‍ ഉത്തരവുകള്‍, അറിയിപ്പുകള്‍, വിജ്ഞാപനങ്ങള്‍, മാര്‍ഗനിര്‍ദേശങ്ങള്‍ എന്നിവയും സ്ഥാപനങ്ങളുടെയോ പദ്ധതികളുടെയോ പ്രവര്‍ത്തനം വിലയിരുത്തുന്ന വെബ് സൈറ്റുകള്‍, ആന്തരിക വിലയിരുത്തല്‍ റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍, പഠനങ്ങള്‍ എന്നിവയുമടക്കമുള്ള വിശാലമായ ഗ്രന്ഥശേഖരം പരിശോധിച്ച ശേഷമാണ് പാരി- സ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാന വിലയിരുത്തല്‍ അനുബന്ധം തയ്യാറാക്കിയത്. പരിപാടിയിലെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിലവിലെ നയം, കൃത്യനിര്‍വഹണത്തിന്‍റെ നടപടിക്രമങ്ങള്‍, സ്ഥാപനപരമായ ക്ഷമത, പദ്ധതി പൂര്‍ത്തീകരണത്തിലെ കാര്യക്ഷമത എന്നീ കാര്യങ്ങള്‍ മനസ്സി- ലാക്കുന്നതിലാണ് വിലയിരുത്തല്‍ പഠനം കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നത്. അതില്‍ കടം വാങ്ങുന്ന സര്‍ക്കാര്‍ പൗരന്‍മാരുമായി ഏത് രീതിയിലുള്ള ബന്ധമാണ് സൂക്ഷിക്കുന്നതെന്നും, പ്രത്യേകിച്ച് സമൂ- ഹത്തിലെ ഏറ്റവും തഴയപ്പെട്ടതും പാര്‍ശ്വവല്‍ക്കരിക്കപ്പെട്ടതുമായ ജനവിഭാഗങ്ങളെ എങ്ങനെ പരിഗണിക്കുന്നുവെന്നതും പരാതിപരിഹാരനടപടികള്‍ക്ക് എത്രമാത്രം സംവിധാനങ്ങള്‍ ഉണ്ട് എന്നതും പരിശോധിക്കുന്നു. ലഭ്യമായ വിവരങ്ങള്‍ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിദൂര പഠന- ത്തിനൊപ്പം, പദ്ധതിയില്‍ പങ്കാളികളാകുന്നവരുമായും സമൂഹത്തിലെ വിവിധ വിഭാഗങ്ങളുമായും വ്യക്തിപരമായ അഭിമുഖങ്ങളും ചര്‍ച്ചകളും സംഘടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. കോവിഡ് – 19 മഹാമാരിയുടെ പശ്ചാത്തലത്തില്‍, സമൂഹത്തിലെ വിവിധ വിഭാഗങ്ങളുമായുള്ള ചര്‍ച്ചയുടെ ഭൂരിഭാഗവും ലോകബാങ്ക് ചുമതലപ്പെടുത്തിയ സംസ്ഥാനത്തെ സ്വയംഭരണ സ്ഥാ- പനമായ കേരള ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ലോക്കല്‍ അഡ്മിനിസ്ട്രേഷന്‍ അഥവാ കിലയുടെ റിസോ- ഴ്സ് പേഴ്സണ്‍സാണ് നടത്തുന്നത്. അഞ്ച് തീരദേശ ജില്ലകളിലും (ആലപ്പുഴ, കാസര്‍കോട്, കോഴിക്കോട്, മലപ്പുറം, തൃശൂര്‍), രണ്ട് നദീതീര പ്രദേശങ്ങളിലും (മീനച്ചില്‍, മണിമല) ഏകദേശം 42 ഫോക്കസ് ഗ്രൂപ്പ് ചര്‍ച്ചകളും, 21 പ്രധാന വിവരാന്വേഷണ അഭിമുഖങ്ങളും നടത്തിയിട്ടുണ്ട്. വെര്‍ച്വല്‍ ഫോര്‍മാറ്റില്‍ ഓണ്‍ലൈനായിട്ടാണ് ലോകബാങ്ക് സംഘം തല്‍പരകക്ഷികളായ സ്ഥാ- പനങ്ങളുമായുള്ള ചര്‍ച്ച സംഘടിപ്പിച്ചത്. പദ്ധതിയില്‍ പങ്കാളിത്തമുള്ള വിഭാഗങ്ങളുമായി പാരി- സ്ഥിതിക, സാമൂഹിക ഘടകങ്ങള്‍ സംബന്ധിച്ച് ഏതാണ്ട് പത്ത് വിര്‍ച്വല്‍ യോഗങ്ങള്‍ സംഘ- ടിപ്പിച്ചു. 5 നിയമചട്ടക്കൂടിന്‍റെ വിലയിരുത്തല്‍ 5.1 പാരിസ്ഥിതികം അധികധനസഹായവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ദേശീയ, സംസ്ഥാന ചട്ടക്കൂട് വളരെ മികച്ച രീതിയില്‍ തയ്യാറാക്കപ്പെടുകയും അംഗീകരിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. പരിസ്ഥിതി സംരക്ഷണനിയമം 1986, തീരദേശപരിപാലനമേഖലാ വിജ്ഞാപനം 2011, 2019, തണ്ണീര്‍ത്തട സംരക്ഷണ, പരിപാലന ചട്ടങ്ങള്‍ 2017, വായുമലിനീകരണം (നിയന്ത്രണവും പ്രതിരോധവും). നിയമം 1981, ജലമ- ലിനീകരണം (നിയന്ത്രണവും പ്രതിരോധവും). നിയമം 1974, ശബ്ദമലിനീകരണം (ക്രമീകരണവും 7 നിയന്ത്രണവും) ചട്ടം 2000, കെട്ടിട നിര്‍മാണ, മാലിന്യ സംസ്കരണനിയമം 2016, (ഖരമാ- ലിന്യസംസ്കരണം സംബന്ധിച്ച 2018ലെ കേരള സംസ്ഥാന നയം, കേരള ഖരമാലിന്യസംസ്കരണ മാര്‍ഗനിര്‍ദേശങ്ങള്‍ 2017, കേരള നഗരസഭാ നിയമം 1994, കേരള പഞ്ചായത്തിരാജ് നിയമം 1994 തുടങ്ങിയ സംസ്ഥാന നിയമങ്ങളിലെ വിവിധ പരാമര്‍ശങ്ങള്‍), പ്ലാസ്റ്റിക് മാലിന്യസംസ്കരണ നിയമം 2016, ദേശീയ വനനിയമങ്ങള്‍ (ഇന്ത്യന്‍ വനനിയമം 1927, വനസംരക്ഷണനിയമം 1980, വനാവകാശ നിയമം 2006), ഇതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സംസ്ഥാന നിയമങ്ങള്‍ (കേരള വൃക്ഷസം- രക്ഷണനിയമം 1986), വന്യജീവി സംരക്ഷണനിയമം 1972, 1958ലെ പ്രാചീന സ്മാരകങ്ങളും പുരാവസ്തുപ്രധാനമായ പ്രദേശങ്ങളും ശേഷിപ്പുകളും നിയമവും അനുബന്ധചട്ടങ്ങളും, കെട്ടി- ടനിര്‍മാണ തൊഴിലാളി (തൊഴില്‍നിയന്ത്രണവും സേവനവ്യവസ്ഥകളും) നിയമം 1996, കേരള ചട്ട- ങ്ങള്‍ 1998 ഉള്‍പ്പെടെയുള്ള നിയമങ്ങളാണ് ദേശീയതലത്തിലും സംസ്ഥാനതലത്തിലും ഇക്കാ- ര്യത്തില്‍ ബാധകമാകുന്നത്. അധികധനസഹായത്തിന് കീഴില്‍ തീരസംരക്ഷണത്തിനായി നടത്തേണ്ടുന്ന ധനനി- ക്ഷേപത്തിന്‍റെ കാര്യത്തില്‍, കേന്ദ്ര പരിസ്ഥിതി, വനം, കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാന വകുപ്പിനാണ് നിയന്ത്രണചുമതല. ദേശീയതലത്തില്‍, തീരദേശ പരിപാലന മേഖലയും പാരിസ്ഥിതിക ആഘാത വിലയിരുത്തലുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അനുമതികള്‍ നല്‍കേണ്ടത് കേന്ദ്ര പരിസ്ഥിതി, വനം, കാലാ- വസ്ഥാ വ്യതിയാന വകുപ്പാണ്. കേരള തീരദേശ പരിപാലന അതോറിറ്റി (KCZMA), സംസ്ഥാന പാരിസ്ഥിതിക ആഘാത വിലയിരുത്തല്‍ അതോറിറ്റി (SEIAA), കേരള സംസ്ഥാന തണ്ണീര്‍ത്തട അതോറിറ്റി (SWAK), കേരള സംസ്ഥാന മലിനീകരണ നിയന്ത്രണ ബോര്‍ഡ് (KSPCB), സംസ്ഥാന വനം വകുപ്പ് തുടങ്ങിയവയാണ് സംസ്ഥാനതലത്തിലുള്ള പ്രധാനപ്പെട്ട കാര്യനിര്‍വഹണ സമി- തികള്‍. ഈ സ്ഥാപനങ്ങളെല്ലാം തന്നെ സുസ്ഥാപിതവും നന്നായി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നവയുമാണ്. എന്നാല്‍, അനുമതിക്കായുള്ള വ്യവസ്ഥകളിന്‍മേലുള്ള നടപടിക്രമങ്ങള്‍ പിന്തുടരുന്നുണ്ടോയെന്ന് വിലയിരുത്താനുള്ള ക്ഷമത ഈ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ക്ക് ഇല്ല. അനുമതികള്‍ക്കുള്ള വ്യവസ്ഥകള്‍ പാലിക്കുന്നുണ്ടെന്നും അനുമതികള്‍ സമയബന്ധിതമായി നേടിയെടുക്കുന്നുണ്ടെന്നും ഉറപ്പ് വരുത്താനായി കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതിയുടെ സെക്രട്ടേറിയേറ്റില്‍ ഒരു മേല്‍നോട്ട സംവി- ധാനത്തിന്‍റെ ആവശ്യമുണ്ടെന്ന് ഈ വിലയിരുത്തലിലൂടെ വ്യക്തമായി. അതുമാത്രമല്ല, അധി- കധനസഹായത്തിന് കീഴില്‍ വരുന്ന മരാമത്തുപണികള്‍ക്ക് നാമമാത്രമായ പാരിസ്ഥിതിക ആഘാതമേ ഉള്ളൂ. അതിന് മുന്‍കൂട്ടിയുള്ള അനുമതി വേണ്ടതില്ല. മരാമത്ത് പണികള്‍ ആരം- ഭിക്കുന്നതിന് മുമ്പ് നടപടിക്രമങ്ങളുടെ ഭാഗമായി അനുമതി വാങ്ങിവെക്കണമെന്നേ ഉള്ളു. ഇതെല്ലാം നിര്‍മാണപ്രവൃത്തികള്‍ ഏറ്റെടുക്കുന്ന കരാറുകാരുടെ ഉത്തരവാദിത്തതില്‍ പെടു- ന്നതാണ്. അതാത് വകുപ്പുകളും സ്ഥാപനങ്ങളും ഇതിന്‍റെ മേല്‍നോട്ടം വഹിക്കേണ്ടതാണ്. നിര്‍വഹണസമയത്ത് പ്രത്യേക സാഹചര്യങ്ങള്‍ ഉടലെടുക്കുകയാണെങ്കില്‍ ഉദാഹരണത്തിന്, ദേശീയ ഹരിത ട്രൈബ്യൂണല്‍ ഉത്തരവുകള്‍ പുറപ്പെടുവിക്കുന്നുവെങ്കില്‍, അനുബന്ധമായി നടപ- ടിക്രമങ്ങള്‍ ആവശ്യമായി വരും. വിവിധ നിയമനിര്‍മാണങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പാരിസ്ഥിതിര മാനദണ്ഡങ്ങള്‍ പാലിക്കേണ്ടതായി വരും. നിയമപരമായ ഈ ആവശ്യങ്ങള്‍ നിറവേറ്റാന്‍ പര്യാ- പ്തമായ സംവിധാനങ്ങള്‍ വിവിധ നിര്‍വഹണസമിതികള്‍ക്കും വകുപ്പുകള്‍ക്കും കരാറുകാര്‍ക്കും ഉണ്ട്. ഇത് കൂടാതെ, ലോക ബാങ്കിന്‍റെ നിബന്ധനകള്‍ പോലെ, പാരിസ്ഥിതിക ആഘാത വില- യിരുത്തലിന്‍റെ നിബന്ധനകളില്‍ തല്‍പരകക്ഷികളുമായോ സമൂഹത്തിലെ വിവിധ വിഭാ- ഗങ്ങളുമായോ ചര്‍ച്ച നടത്തുകയോ അതിന്‍റെ വിവരങ്ങള്‍ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുകയോ ചെയ്യണമെന്ന് ഊന്നിപ്പറയുന്നില്ല. അതിനാല്‍, ഈ വിടവ് നികത്താന്‍, പദ്ധതി നിര്‍വഹണത്തിന് ശേഷം കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് തയ്യാറാക്കുന്ന വ്യവസ്ഥകള്‍ പ്രകാരം, ചര്‍ച്ച- കളും അതിന്‍റെ വിവരപ്രസിദ്ധീകരണവും ഉള്‍പ്പെടെ പാരിസ്ഥിതിക ആഘാത വിലയിരുത്തല്‍ സംഘടിപ്പിക്കേണ്ടതാണ്. കൂടാതെ, അനുമതിക്ക് വേണ്ടിയുള്ള വ്യവസ്ഥകള്‍ കൃത്യമായി പാലി- ക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്താന്‍, കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് നിശ്ചിത ഇടവേ- ളകളില്‍ മേല്‍നോട്ടം നടത്തണം. നിര്‍ദിഷ്ട അനുമതിക്ക് നിരക്കുന്ന വിധത്തില്‍ തന്നെയാണ് കാര്യനിര്‍വഹണം നടക്കുന്നതെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്താന്‍ ഇത്തരത്തില്‍ മേല്‍നോട്ടം ആവശ്യമാണ്. 8 5.2 സാമൂഹികം ദേശീയ, സംസ്ഥാന തല നിയമങ്ങളും നിയമങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നയങ്ങളും വില- യിരുത്തിയിട്ടുണ്ട്. വിവിധ മേഖലകളില്‍ പദ്ധതികള്‍ നടപ്പാക്കുമ്പോള്‍, അധികധനസഹായത്തിന് കീഴില്‍ വരുന്ന നിര്‍ദിഷ്ട ഫണ്ട് വിനിയോഗം സ്വാധീനം ചെലുത്തുന്ന സമൂഹവിഭാഗങ്ങളുടെ താല്‍പര്യം സംരക്ഷിക്കുന്നതിന് പര്യാപ്തമാണ് എന്ന് വ്യക്തമാവുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. പ്ര- ത്യേകിച്ച്, സ്ത്രീകള്‍, സാമൂഹ്യമായും സാമ്പത്തികമായും ദുര്‍ബലമായ വിഭാഗങ്ങള്‍, പട്ടി- കജാതി, പട്ടികവര്‍ഗ വിഭാഗങ്ങള്‍ എന്നിവരുടെ താല്‍പര്യങ്ങള്‍ സംരക്ഷിക്കപ്പെടുന്നുണ്ട് എന്ന് ഉറപ്പാക്കുന്നുണ്ട്. പ്രത്യേകമായി എടുത്തുപറയേണ്ടത്, ഭൂമി ഏറ്റെടുക്കല്‍, തദ്ദേശ സ്വ- യംഭരണം, തൊഴില്‍, ലിംഗം, പരാതിപരിഹാരം, പൗരന്‍മാരുടെ ആവശ്യങ്ങള്‍ പരിഗണിക്കല്‍ എന്നീ കാര്യങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിയമങ്ങളും നയങ്ങളും, ബാധിക്കപ്പെടുന്ന വിഭാഗങ്ങള്‍ക്ക് അനുകൂലവും ശാക്തീകരിക്കപ്പെടുന്നതുമായ അന്തരീക്ഷം ഒരുക്കിനല്‍കുന്നുണ്ട് എന്ന് ഉറപ്പാ- ക്കുന്നുണ്ട്. തീരദേശസംരക്ഷണം, വെള്ളപ്പൊക്ക ദുരിതാശ്വാസം, തീരദേശപരിപാലനം എന്നി- വയിലെല്ലാം കൂടുതല്‍ പണം മുടക്കാന്‍ ആലോചനയുണ്ട്. ഈ സാഹചര്യത്തില്‍ തീരദേശമേഖലാ വിജ്ഞാപനം 2011, 2019 അടക്കമുള്ള പ്രസക്തമായ നിയമങ്ങളും നയങ്ങളും വീണ്ടും അവലോ- കനത്തിന് വിധേയമാക്കി. പരമ്പരാഗത തീരദേശ സമൂഹവിഭാഗങ്ങള്‍, അവരുടെ വീടുകള്‍, ഭൂമി, മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളികളുടെ ഉപജീവനമാര്‍ഗം എന്നിവയെല്ലാം എത്തരത്തില്‍ ബാധി- ക്കപ്പെടും എന്ന കാര്യത്തില്‍ വ്യക്തമായ ബോധ്യം ഉണ്ടാക്കാനാണിത്. എന്നാല്‍, ശക്തമായ നിയമ, നയ ചട്ടക്കൂട് ഉണ്ടെങ്കില്‍ പോലും, സാമൂഹിക ആഘാതങ്ങളെ നേരിടാന്‍ പര്യാപ്തമായ സാമൂഹിക ആഘാത വിലയിരുത്തല്‍, നിര്‍വഹണം, മേല്‍നോട്ടം എന്നിവയ്ക്ക് നല്‍കുന്ന പ്രാ- ധാന്യം അപര്യാപ്തമാണ്. അതിനാല്‍, സാമൂഹിക ആഘാതങ്ങളെ ലഘൂകരിക്കുന്നതിനായി നിര്‍വഹണവകുപ്പുകളുടെ ശേഷി വര്‍ധിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് ഇത്തരം ചട്ടക്കൂടുകളെ കൂടുതല്‍ ശക്തി- പ്പെടുത്തുന്നതാണ്. ഇതിനായി, നിര്‍മാണപ്രവൃത്തികള്‍ വിഭാവനം ചെയ്തിട്ടുള്ള സ്ഥലങ്ങളില്‍ സാമൂഹിക ആഘാത പരിശോധന നടത്തുന്നത് ഉള്‍പ്പെടെയുള്ള സ്ഥാപനപരമായ സംവി- ധാനങ്ങള്‍ രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിന് പിന്തുണ നല്‍കും. ഈ രീതിയില്‍, ഓരോ പദ്ധതിക്കും ഉതകുന്ന സാമൂഹിക ആഘാത ലഘൂകരണ നടപടികള്‍ സ്വീകരിക്കും. പി ഫോര്‍ ആര്‍ പരിപാടിയുടെ പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാന വിലയിരുത്തലിന്‍റെ ഭാഗമായി എല്ലാ പ്രസക്ത നിയ- മങ്ങളുടെയും നയങ്ങളുടെയും സമഗ്രമായ വിലയിരുത്തല്‍ നടത്തിയിരുന്നു. അധികധനസഹായ ഫണ്ടിന്‍റെ കാര്യത്തില്‍ പ്രസക്തമായ എല്ലാ നിയമങ്ങളും നയങ്ങളും ഇവിടെ ഉറപ്പാക്കിയിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ, സമൂഹത്തിലെ നിരാലംബരായ ജനവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കായി കേരള സര്‍ക്കാര്‍ നടപ്പാ- ക്കുന്ന ഭവനനിര്‍മാണപദ്ധതിയായ ലൈഫ് പദ്ധതിക്ക് എടുത്തുപറയേണ്ട പ്രാധാന്യമുണ്ട്. കാരണം, പുറമ്പോക്കിലും തീരദേശങ്ങളിലും കഴിയുന്ന ആളുകള്‍ ഈ പദ്ധതിയുടെ പ്രധാന ഗുണഭോക്താക്കളില്‍ ഉള്‍പ്പെടുന്നു. സെപ്റ്റംബര്‍ 2021 വരെയുള്ള കണക്ക് പ്രകാരം, വീടി- ല്ലാത്ത 7832 ആളുകള്‍, പട്ടികജാതി, പട്ടികവര്‍ഗ വിഭാഗങ്ങളിലെ 3964 ഗുണഭോക്താക്കള്‍, മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളി വിഭാഗത്തില്‍നിന്ന് 271 വീടില്ലാത്ത ആളുകള്‍ എന്നിവരുള്‍പ്പെടെ 12,067 ആളുകള്‍ക്ക് ലൈഫ് പദ്ധതിപ്രകാരം വീട് നിര്‍മിച്ചുനല്‍കി. മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളി സമൂ- ഹത്തില്‍ നിന്ന് കൂടുതല്‍ ആളുകള്‍ക്ക് വീട് നിര്‍മിച്ചുനല്‍കാന്‍ കേരള സര്‍ക്കാര്‍ ലക്ഷ്യ- മിടുന്നുണ്ടെങ്കിലും, ഉപജീവനത്തിനായി കടലിനടുത്ത് താമസിക്കാന്‍ താല്‍പര്യപ്പെടുന്നതിനാല്‍, മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളിസമൂഹം ലൈഫ് പദ്ധതിയില്‍ വീട് നേടിയെടുക്കുന്നതിന് പ്രാമുഖ്യം നല്‍കുന്നില്ല. ലോകബാങ്ക് നല്‍കുന്ന അധികധനസഹായത്തില്‍ നിന്ന് വിഭിന്നമാണ് ലൈഫ് പദ്ധതിയെന്ന് ജനങ്ങള്‍ക്ക് മുന്നില്‍ വ്യക്തമാക്കേണ്ടതാണെന്ന് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാന വിലയിരുത്തലില്‍ ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നുണ്ട്. ലോകബാങ്കിന്‍റെ പദ്ധതികള്‍ക്ക് കീഴില്‍ ലഭ്യമാക്കുന്ന ഫണ്ടുമായി ലൈഫ് പദ്ധതിക്ക് ബന്ധമില്ല എന്ന കാര്യത്തില്‍ വ്യക്തവും സുതാ- ര്യവുമായ വിവരം ലഭ്യമായിരിക്കണം എന്നും നിഷ്കര്‍ഷിക്കുന്നുണ്ട്. 9 6 നഷ്ടസാധ്യതയുടെയും ഗുണങ്ങളുടെയും അവലോകനം 6.1 പാരിസ്ഥിതികം അധികധനസഹായത്തിനുള്ള വിവിധ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍, തീരദേശ പരിപാലനം, തീരദേശ മണ്ണൊലിപ്പ് തടയല്‍, ദുരന്തനിവാരണവുമായി പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ എന്നിവയ്ക്ക് പാരിസ്ഥിതിക സാംഗത്യമുണ്ട്. നഷ്ടസാധ്യതയുടെയും ഗുണങ്ങളുടെയും അവലോകനത്തിന്‍റെ സംഗ്രഹം ചുവടെ നല്‍കുന്നപ്രകാരമാണ്. ദീര്‍ഘകാല തീരദേശപരിപാലന കര്‍മപദ്ധതി രൂപീകരിക്കുക – കേരളതീരവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് വ്യക്തമായ ബോധ്യങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തില്‍ തീരുമാനങ്ങളെടുക്കാന്‍ ഇത് സഹായകരമാകും. മികച്ച പാരിസ്ഥിതിക ഗുണങ്ങള്‍ ഉറപ്പാക്കാനും ഇത് സഹായിക്കും. തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട, അപകടസാധ്യതയുള്ള സ്ഥലങ്ങളിലും അതീവദുര്‍ബല പ്രദേശങ്ങളിലും പ്രാരംഭ നിക്ഷേപം നടത്തുക - business-as-usual scenario ജനങ്ങളുടെ ജീവനും സ്വത്തിനും ഉപജീ- വനമാര്‍ഗത്തിനും ഭീഷണി നേരിടുന്നയിടങ്ങളിലാണ് ഫണ്ട് നല്‍കുക. പ്രാവര്‍ത്തികമായാല്‍, തീരദേശവാസികളുടെ പരിസ്ഥിതിക്ക് വലിയ ഗുണം ചെയ്യുന്ന നിക്ഷേപങ്ങളാണ് ഇവ, ഉദാ- ഹരണത്തിന് കടലാക്രമണം തടയാന്‍ സാധിക്കും. നിര്‍മാണഘട്ടത്തില്‍, വായുമലിനീകരണം, ശബ്ദമലിനീകരണം, തൊഴിലാളികളുടെയും മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളിസമൂഹത്തിന്‍റെയും സുരക്ഷ സംബന്ധിച്ച ആശങ്ക തുടങ്ങിയ താല്‍ക്കാലികമായ പ്രശ്നങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകാം. പ്രാവര്‍ത്തികമാകുന്ന ഘട്ടത്തില്‍, സാങ്കേതികവശങ്ങള്‍ കൃത്യമല്ല എങ്കില്‍, പരിസ്ഥിതിക്ക് കോട്ടം വരുന്ന സാഹ- ചര്യം ഉണ്ടാകാം. സാങ്കേതിക പരിഹാരനടപടികളുടെ കാര്യത്തില്‍ - നിര്‍മാണത്തിനും മുന്‍പും, നിര്‍മാണഘട്ടത്തിലും അതിന് ശേഷവും അതീവ ശ്രദ്ധ ആവശ്യമാണ്. നദിയുടെ നിര്‍ണായക അടിസ്ഥാനസൗകര്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ദുരന്തനിവാരണ പ്രവര്‍ത്ത- നങ്ങള്‍ - മണ്ണിടിച്ചില്‍ മൂലം അടിയുന്ന കല്ലും മണ്ണും പാറകളും പാറക്കഷ്ണങ്ങളും നീക്കുക നദീതീര പുനസ്ഥാപനം തുടങ്ങിയ പ്രവര്‍ത്തികള്‍ക്ക് നിര്‍മാണസംബന്ധിയായ പാരിസ്ഥിക ആഘാതങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകും. ബഹുഭൂരിഭാഗവും നദിപ്പരപ്പില്‍ ചെയ്യുന്ന ഈ പ്രവര്‍ത്തികള്‍ ജലവിഭവ വകുപ്പിന്‍റെ പരിധിയില്‍ വരുന്നു. ഇതിന്‍റെ പാരിസ്ഥിതിക ആഘാതം ജനങ്ങള്‍ക്കുമേല്‍ കാര്യമായി അനുഭവപ്പെടുന്നില്ല. അതേസമയം, തൊഴിലാളികളുടെ ആരോഗ്യവും സുരക്ഷയും അടങ്ങുന്ന കാര്യങ്ങള്‍ ഉറപ്പാക്കാനും അതുവഴി പാരിസ്ഥിതിക അപകടസാധ്യത കുറയ്ക്കാനും കരാര്‍ രേഖകളില്‍ വ്യവസ്ഥകള്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തേണ്ടതാണ്. 6.2 സാമൂഹികം തീരദേശപരിപാലനം, തീരദേശ മണ്ണൊലിപ്പ് തടയല്‍, ദുരന്തനിവാരണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ തുട- ങ്ങി അധികധനസഹായവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നിര്‍ദേശിച്ചിട്ടുള്ള ചില നിക്ഷേപമേഖലകള്‍, മല്‍സ്യ- ത്തൊഴിലാളി സമൂഹത്തിന് മേല്‍ നേരിട്ട് സ്വാധീനം ചെലുത്തുന്നതാണ്. സാമൂഹികമായുളള നഷ്ടസാധ്യതകള്‍ സമഗ്രമായി കണ്ടെത്തുന്നത് മൂലം പ്രാരംഭ ദശയില്‍ തന്നെ പ്രശ്നങ്ങള്‍ മനസ്സിലാക്കാനും സമയോചിതമായി ഇടപെട്ട് ലഘൂകരിക്കാനും കഴിയും. സാമൂഹിക നഷ്ട- സാധ്യതകള്‍ കുറയ്ക്കുന്നതിനായി പദ്ധതിനിര്‍വഹണ ചുമതലയുള്ള വകുപ്പുകളുടെ കാര്യക്ഷമത വര്‍ധിപ്പിക്കാന്‍ സാധിക്കുമെന്ന് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാന വിലയിരുത്തലില്‍ കണ്ടെ- ത്തിയിട്ടുണ്ട്. എന്നാല്‍, തിരിച്ചറിഞ്ഞിട്ടുള്ള എല്ലാ സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകളും കുറയ്ക്കുകയും കൈകാര്യം ചെയ്യുകയും ഒഴിവാക്കുകയും ചെയ്യുന്നതിന് കൂടുതല്‍ കര്‍ശനമായ നടപടികള്‍ ആവശ്യമാണെന്ന് ബോധ്യപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഹാനി വരുത്തുന്നത് ഒഴിവാക്കുക അഥവാ സംഭവിച്ചാല്‍ ലഘൂകരിക്കുക എന്ന സമീപനം ആയിരുന്നു നേരത്തെ സ്വീകരിച്ചിരുന്നത്. എന്നാല്‍, സ്വതന്ത്ര ഡേറ്റാ സംരംഭവും കാലാവസ്ഥ ബജറ്റും തുടങ്ങിയ നിര്‍ദിഷ്ട പദ്ധതികള്‍ നടപ്പാക്കുമ്പോള്‍ ലിം- ഗപരമായും മറ്റുമുള്ള ഉള്‍ച്ചേര്‍ക്കലിന്‍റെ കൂടുതല്‍ അര്‍ത്ഥവത്തായ, ആഴത്തിലേറിയ ഫലങ്ങള്‍ കൊണ്ടുവരാന്‍ സാധിക്കുമെന്ന് വ്യക്തമാകുന്നു. നഷ്ടസാധ്യതയുടെയും ഗുണങ്ങളുടെയും അവലോകനത്തിന്‍റെ സംഗ്രഹം ചുവടെ നല്‍കുന്ന- പ്രകാരമാണ്. 10 ദീര്‍ഘകാല തീരദേശപരിപാലന സുപ്രധാന സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകള കര്‍മപദ്ധതി രൂപീകരിക്കുക – 1. തീരദേശ സംരക്ഷണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ആസൂ- തീരദേശ പരിപാലനത്തിന് കൂടുതല്‍ ത്രണത്തില്‍ ബാധിക്കപ്പെട്ട ജനവിഭാഗങ്ങളെ പ്ര- അര്‍ത്ഥവത്തായ തീരുമാനങ്ങള്‍ ത്യേകിച്ച് ദുര്‍ബലവിഭാഗങ്ങള്‍, സ്ത്രീകള്‍, വയോ- എടുക്കുന്നതില്‍ സര്‍ക്കാരിനെ പ്രാ- ജനങ്ങള്‍, ശാരീരിക വൈകല്യമുള്ളവര്‍ എന്നിവരെ പ്തമാക്കുന്നതിനാണ് കര്‍മപദ്ധതി മാറ്റിനിര്‍ത്തുന്ന പ്രവണതയ്ക്കുള്ള സാധ്യത രൂപീകരിക്കുന്നത്. തീരപ്രദേശത്ത് താമസിക്കുന്ന ഏറ്റവും ദുര്‍ബലവി- 2. ജലസ്രോതസ്സുകളെ (നദികള്‍, കൈവഴികള്‍, ഭാഗങ്ങള്‍ക്ക് സാമൂഹ്യപരമായ ജലസേചന കനാലുകള്‍) ആശ്രയിക്കുന്നതില്‍ മികച്ച ഗുണങ്ങള്‍ നല്‍കുന്ന- ജനങ്ങള്‍, പ്രത്യേകിച്ച് വയോജനങ്ങള്‍, മാനസിക തിനുള്ള പ്രാപ്തി ഈ കര്‍മപദ്ധ- വെല്ലുവിളി നേരിടുന്നവര്‍, ശാരീരിക വൈകല്യം തിക്ക് ഉണ്ട്. അതേസമയം, ആസൂ- അനുഭവിക്കുന്നവര്‍, തീര്‍ത്ഥാടകര്‍ എന്നിവര്‍ നേരി- ത്രണഘട്ടത്തില്‍ ചില ദുര്‍ബല ടാവുന്ന നിയന്ത്രണങ്ങളും തടസ്സങ്ങളും വിഭാഗങ്ങളുടെ ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കും അഭിപ്രായങ്ങള്‍ക്കും പ്രാതിനിധ്യം 3. കടല്‍ഭിത്തി നിര്‍മാണത്തിന്‍റെ ഭാഗമായി കടലി- നിഷേധിക്കപ്പെടാനുള്ള സാധ്യ- നെയും കടല്‍വിഭവങ്ങളെയും ആശ്രയിക്കുന്നതില്‍ തയുമുണ്ട്, പ്രത്യേകിച്ച് മല്‍സ്യ- മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളികള്‍, കച്ചടക്കാര്‍, മല്‍സ്യ- ത്തൊഴിലാളികള്‍, സ്ത്രീകള്‍, പട്ടി- ത്തൊഴിലാളി സമൂഹം, തീരദേശവാസികള്‍ കജാതി, പട്ടികവര്‍ഗ വിഭാഗങ്ങള്‍, എന്നിവര്‍ക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന നിയന്ത്രണങ്ങള്‍ ഇതരസംസ്ഥാനത്തൊഴിലാളികള്‍, 4. ഉപജീവനമാര്‍ഗങ്ങളില്‍ താല്‍ക്കാലികമായി ഉണ്ടാ- ശാരീരിക വൈകല്യം ഉള്ളവര്‍ തുട- കാവുന്ന തടസ്സങ്ങളും തന്മൂലം സംഭവിക്കാവുന്ന ങ്ങിയവരുടെ. ബാധിക്കപ്പെടുന്ന വരുമാനനഷ്ടവും എല്ലാ വിഭാഗങ്ങളുടെയും ദുര്‍ബല വിഭാഗങ്ങളുടെയും ആശങ്കകള്‍ 5. ബാധിക്കപ്പെടുന്ന വിഭാഗങ്ങളെ ദീര്‍ഘകാലത്തേക്ക് വേണ്ടരീതിയില്‍ പരിഗണിച്ചില്ല താല്‍ക്കാലിക അഭയാര്‍ത്ഥി ക്യാംപുകളിലേക്ക് മാറ്റു- എങ്കില്‍, ഈ നടപടിക്രമങ്ങള്‍ക്ക് മ്പോള്‍ ആരോഗ്യത്തിനും സുരക്ഷയ്ക്കും തൊഴി- ഹ്രസ്വകാല, ഇടക്കാല ദീര്‍ഘകാല ലിനും ഉണ്ടാകാവുന്ന നഷ്ടങ്ങള പരിണതഫലങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകാന്‍ 6. പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായുള്ള നിര്‍മാണ- സാധ്യതയുണ്ട്. അതില്‍ പലതും പ്രവര്‍ത്തികള്‍ക്കായി തൊഴിലാളികള്‍ കൂട്ടത്തോടെ പിന്നീട് റദ്ദുചെയ്യാന്‍ കഴി- എത്തുന്നത് മൂലം സ്ത്രീകള്‍ക്ക് നേരെ അതി- യാത്ത മാറ്റങ്ങളാകാം താനും. ക്രമങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത തീരദേശ ആവാസവ്യവസ്ഥയുമായി സ്ത്രീകള്‍ക്കുള്ള ബന്ധത്തെ 7. നിര്‍മാണത്തൊഴിലാളികളുടെ ആരോഗ്യം, ശുചിത്വം, പലപ്പോഴും അവഗണിക്കുകയോ അതിക്രമങ്ങളും ലൈംഗികപീഡനങ്ങളും ഉള്‍പ്പെ- പൂര്‍ണതോതില്‍ മനസ്സിലാക്കാതെ ടെയുള്ള സുരക്ഷാപ്രശ്നങ്ങള്‍ പോവുകയോ ഒക്കെ ചെയ്യുന്നതിന് 8. നഷ്ടസാധ്യതകളുടെ മുന്‍കൂര്‍ പരിശോധന വേണ- ദേശീയതലത്തിലും അന്തര്‍ദേശീ- മെന്ന് നിര്‍ദേശമുണ്ട്. എന്നാല്‍, യഥാര്‍ഥമായതോ യതലത്തിലും നിരവധി തെളി- അല്ലെങ്കില്‍ കണക്കാക്കപ്പെടുന്നതോ ആയ ഗുണ- വുകളുണ്ട്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ, ഫലങ്ങള്‍ തുല്യമായി എല്ലാ ജനവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കും പലപ്പോഴും ഇത്തരം ചര്‍ച്ചകളില്‍ ഒരേപോലെ സംവേദനക്ഷമം ആകുന്നില്ല എങ്കില്‍ സ്ത്രീകളുടെ ശബ്ദം കേള്‍ക്ക- അത്, സമുദായങ്ങള്‍ തമ്മിലോ, വിവിധ സമു- പ്പെടാതെ പോകാനുള്ള സാധ്യത ദായങ്ങളും നിര്‍മാണത്തൊഴിലാളികളും തമ്മിലോ കൂടുതലാണ്. സംഘര്‍ഷത്തിന് ഇടയാക്കും. അതിനാല്‍, ദീര്‍ഘകാല തീരദേശപരിപാലന കര്‍മപദ്ധതി രൂപീകരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നടത്തുന്ന ചര്‍ച്ചകളില് പരമാവധി എല്ലാ വിഭാഗങ്ങളെയും ഉള്‍പ്പെടുത്താന്‍ ശ്രദ്ധിക്കണമെന്ന് ശുപാര്‍ശ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. സാങ്കേതികമായും അടിസ്ഥാനസൗകര്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടുള്ള പരിഹാരം തേടുമ്പോള്‍, ഒപ്പം, സാമൂഹികസംരംഭങ്ങള്‍ക്കും പ്രാധാന്യം നല്‍കണം. തീര- ദേശസംരക്ഷണത്തിനും പരിപാലനത്തിനും ദീര്‍ഘകാല തീരദേശപരിപാലന കര്‍മപദ്ധതി നടപ്പാ- 11 ക്കുമ്പോള്‍, സാമൂഹികമായി പിന്നാക്കം നില്‍ക്കുന്ന ജനവിഭാഗങ്ങളുടെയും സ്ത്രീകളുടെയും ഉന്നമനത്തിനായും ഈ അവസരം ഉപയോഗിക്കാന്‍ സാധിക്കും. വിവിധ ഇടക്കാല, ദീര്‍ഘകാല പരിഹാരനടപടികള്‍ക്ക് ഈ വിഭാഗങ്ങളുടെ പിന്തുണയും നേതൃത്വവും ഉറപ്പാക്കുന്നതിന് ഈ സമീപനം ഉപകരിക്കും. സാമൂഹികമായും പാരിസ്ഥിതികമായും നിരവധി ഗുണഫലങ്ങള്‍ ഇതി- നാല്‍ ഉണ്ടാകുമെന്ന് നിസ്സംശയം പറയാം. ഈ ലക്ഷ്യങ്ങള്‍ കൈവരിക്കുന്നതിനായി, സമഗ്രമായ സാമൂഹിക ഉള്‍ച്ചേര്‍ക്കലും ലിംഗപരമായ വിലയിരുത്തലും ദീര്‍ഘകാല തീരദേശപരിപാലന കര്‍മപദ്ധതിയുടെ ഭാഗമാക്കണമെന്ന് ശുപാര്‍ശ ചെയ്യപ്പെട്ടു. തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട, അപകടസാധ്യതയുള്ള സ്ഥലങ്ങളിലും അതീവദുര്‍ബല പ്ര- ദേശങ്ങളിലും പ്രാരംഭ നിക്ഷേപം നടത്തുക – വെള്ളപ്പൊക്കം, കടലാക്രമണം തുടങ്ങിയ ഗുരുതര സാഹചര്യങ്ങളില്‍നിന്ന് തീരദേശവാസികളെ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും ജീവനും ഉപജീ- വനമാര്‍ഗങ്ങള്‍ക്കും സംരക്ഷണം നല്‍കുന്നതിനുമാണ് അധിക ധനസഹായത്തിന് കീഴില്‍ വരുന്ന പ്രാരംഭ നിക്ഷേപങ്ങള്‍ ഉപയോഗിക്കുക. തീരദേശത്ത് താമസിക്കുന്നവര്‍ അഭിമുഖീകരിക്കുന്ന ഗുരുതര സാഹചര്യം ഈ പ്രദേശങ്ങള്‍ സന്ദര്‍ശിച്ച്, പ്രദേശവാസികളുമായി സംസാരിച്ചതില്‍നിന്ന് വ്യക്തമായിട്ടുണ്ട്. ഏറ്റവും ഗുരുതര പ്രത്യാഘാതങ്ങള്‍ അനുഭവിക്കുന്നത് സ്ത്രീകളും പട്ടി- കജാതി പട്ടികവര്‍ഗ വിഭാഗത്തില്‍പെട്ടവരും ശാരീരിക ബുദ്ധിമുട്ടുകള്‍ അനുഭവിക്കുന്നവരുമാണ്. പക്ഷേ, അധികധനസഹായത്തിന് കീഴില്‍ നിര്‍ദേശിച്ചിട്ടുള്ള നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തികള്‍ നടപ്പാ- ക്കിത്തുടങ്ങിയാല്‍ നിരവധി സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകളുണ്ട്. ഉപജീവനമാര്‍ഗം വരെ ബാധി- ക്കപ്പെടുന്ന തരത്തില്‍ മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളികളുടെ കടലിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം തടസ്സപ്പെട്ടേക്കാം. ചെറുകിട മല്‍സ്യബന്ധനത്തില്‍നിന്ന് കിട്ടുന്ന വരുമാനം തികച്ചും അപര്യാപ്തമായതിനാല്‍, ഈ താല്‍ക്കാലിക പ്രശ്നങ്ങള്‍ പോലും മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളികളുടെ കുടുംബങ്ങളെ വലിയതോതില്‍ ബാധിക്കാന്‍ സാധ്യതയുണ്ട്. ഹ്രസ്വകാല തൊഴില്‍തടസ്സം പോലും മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളി കുടും- ബങ്ങളെ കടക്കെണിയിലേക്കും ദാരിദ്ര്യത്തിലേക്കും തള്ളിവിട്ടേക്കാം. നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തികള്‍ ആരംഭിച്ചാല്‍, കടല്‍ത്തീരത്തിന്‍റെയോ നദീതടത്തിന്‍റെയോ സമീപത്ത് താമസിക്കുന്ന കുടും- ബങ്ങളെ താല്‍ക്കാലികമായി മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കേണ്ടതായി വന്നേക്കാം. മാത്രമല്ല, വെള്ളപ്പൊക്കം മൂലമോ കടല്‍ത്തീരസംരക്ഷണത്തിനുള്ള അടിസ്ഥാനസൗകര്യവികസനത്തിന്‍റെ ഭാഗമായോ മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളി കുടുംബങ്ങളെ താല്‍ക്കാലിക അഭയകേന്ദ്രങ്ങളിലേക്ക് മാറ്റേണ്ടതായി വരാം. ഇത് മൂലം അപകടസാധ്യതയുള്ള നിരവധി സന്ദര്‍ഭങ്ങള്‍ ഉടലെടുക്കാം. സ്ത്രീകള്‍ക്കാ- യുള്ള പ്രത്യേക സൗകര്യങ്ങളുടെ അഭാവം, സ്ത്രീസുരക്ഷാപ്രശ്നങ്ങള്‍, അതീവദുര്‍ബല വിഭാ- ഗങ്ങളെ ഒഴിവാക്കുക, സ്ത്രീകള്‍ക്ക് പ്രത്യേക കുളിമുറിയോ കക്കൂസോ ഇല്ലാതിരിക്കുക തുട- ങ്ങിയ അസുഖകരമായ സാഹചര്യങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകാന്‍ സാധ്യതയുണ്ട്. നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തികള്‍ നടത്തേണ്ടതിനാല്‍, നിര്‍മാണത്തൊഴിലാളികള്‍ പ്രത്യേകിച്ച് ഇതരസംസ്ഥാന തൊഴിലാളികള്‍ കൂട്ടത്തോടെ പ്രദേശത്ത് എത്താന്‍ സാധ്യതയുണ്ട്. ഇതരസംസ്ഥാനത്തൊഴിലാളികള്‍ പ്ര- ദേശത്തെ വിഭവങ്ങള്‍ ഉപയോഗിക്കുന്നതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട തര്‍ക്കങ്ങളോ പ്രദേശവാസികളുമായി ഇടപെടുന്നതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സംഘര്‍ഷങ്ങളോ ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത തള്ളിക്കളയാനാകില്ല. തൊഴിലാളികള്‍ക്ക് മിനിമം വേതനവും അവകാശങ്ങളും ഉറപ്പാക്കുക, നിര്‍മാണസ്ഥലങ്ങളിലെ സുരക്ഷ ഉറപ്പുവരുത്തുക, തൊഴിലാളികള്‍ക്കും കുടുംബങ്ങള്‍ക്കും അടിസ്ഥാനസൗകര്യങ്ങള്‍ നല്‍കുക തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങളും ഉണ്ടാകാന്‍ സാധ്യതയുണ്ട്. ഇതരസംസ്ഥാനത്തൊഴിലാളികള്‍ കൂടി ഉള്‍പ്പെട്ട ഓരോ ഉപ പദ്ധതിക്കും തൊഴിലാളി പരി- പാലന പദ്ധതി തയ്യാറാക്കും. പദ്ധതിനിര്‍വഹണ ഘട്ടത്തില്‍ ഇക്കാര്യത്തില്‍ മേല്‍നോട്ടം ഉണ്ടാകും. തൊഴിലാളികളുടെ വരവ് ഉയര്‍ത്തുന്ന ഏറ്റവും പ്രധാന ആശങ്ക ആതിഥേയ- സമൂഹത്തിലെ സ്ത്രീകള്‍ക്ക് നേരെയുണ്ടാകാവുന്ന അതിക്രമങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണ്. സാധ്യത വിരളമാണെങ്കിലും, യഥാര്‍ഥമായതോ അല്ലെങ്കില്‍ കണക്കാക്കപ്പെടുന്നതോ ആയ ഗുണഫലങ്ങള്‍ തുല്യമായി എല്ലാ ജനവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കും ഒരേപോലെ സംവേദനക്ഷമം ആകുന്നില്ല എങ്കില്‍ അത്, സമുദായങ്ങള്‍ തമ്മിലോ, വിവിധ സമുദായങ്ങളും നിര്‍മാണത്തൊഴിലാളികളും തമ്മിലോ സംഘര്‍ഷത്തിന് ഇടയാക്കും. സംസ്ഥാനത്തെമ്പാടും ദുരിതാശ്വാസനടപടികള്‍ സ്വീകരിക്കുന്നതില്‍ ഇപ്പോള്‍ ഏറ്റ- ക്കുറച്ചിലുകള്‍ ഉണ്ട്. സംസ്ഥാനസര്‍ക്കാരും പഞ്ചായത്തും നടപ്പാക്കുന്ന ദുരിതാശ്വാസ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ തൃപ്തികരമല്ലാത്ത ഗ്രാമങ്ങളും ചില ജില്ലകളും ശ്രദ്ധയില്‍പ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. 12 വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങളുമായുളള ചര്‍ച്ചയിലൂടെയാണ് ഇത് ബോധ്യപ്പെട്ടത്. താല്‍ക്കാലിക അഭയകേന്ദ്രങ്ങള്‍ തെരഞ്ഞെടുക്കുമ്പോഴും, വീടുകളില്‍നിന്ന് താല്‍ക്കാലികകേന്ദ്രങ്ങളിലേക്ക് മാറുമ്പോഴും തിരിച്ചുള്ള യാത്രയിലും സ്ത്രീകളുടെയും കുട്ടികളുടെയും വയോജനങ്ങളുടെയും അടിസ്ഥാനസൗകര്യങ്ങള്‍ പോലും കണക്കിലെടുക്കാത്തത് ഉള്‍പ്പെടെയുള്ള വീഴ്ചകള്‍ ഉണ്ടാ- കരുതെന്ന നിര്‍ദേശം നല്‍കിയിട്ടുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, താല്‍ക്കാലികകേന്ദ്രങ്ങളില്‍ നിന്ന് തിരി- കെയെത്തുമ്പോള്‍ വീടുകള്‍ വാസയോഗ്യമല്ല എന്ന് കണ്ടെത്തുന്ന സാഹചര്യം ഉണ്ടാകുന്നുണ്ട്. ഈ അവസ്ഥയില്‍, വീടും പരിസരവും വൃത്തിയാക്കുന്നതിലും വാസയോഗ്യമാക്കുന്നതിലും സ്ത്രീകളുടെ ജോലിഭാരം നിരവധി മടങ്ങ് വര്‍ദ്ധിക്കുന്നു. അതിനാല്‍, ഒരു പ്രദേശത്തെയും അടി- സ്ഥാനമാക്കിയുള്ള നഷ്ടസാധ്യതകള്‍ കൃത്യമായ രേഖപ്പെടുത്തേണ്ടതും പരിഹാരനടപടികള്‍ക്ക് ആവശ്യമായ ജീവനക്കാരുടെയും സംവിധാനങ്ങളുടെയും ലഭ്യത ഉറപ്പാക്കേണ്ടതും അനി- വാര്യമാണ്. ഇതുമൂലം, കൃത്യമായ നിരീക്ഷണം ലഘൂകരണനടപടികള്‍ സ്വീകരിക്കാനും ഏര്‍പ്പെടുത്താനും സാധിക്കും. തീരദേശപരിപാലന പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായി, താല്‍ക്കാലിക മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കലിനും ദുരിതാശ്വാസ നടപടികള്‍ക്കും കൃത്യമായ ചട്ടക്കൂട് തയ്യാറാക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഓരോ പ്രദേശത്തിന്‍റെയും സാഹചര്യങ്ങള്‍ പരിഗണിച്ച് വേണം കരാറുകാര്‍ താല്‍ക്കാലിക മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കലും ദുരിതാശ്വാസ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും നടപ്പാക്കേണ്ടത്. സുരക്ഷിതവും സ്ത്രീ- സൗഹൃവുമായ അഭയകേന്ദ്രങ്ങള്‍ കണ്ടെത്തുന്നതിലും ഏറ്റെടുക്കുന്നതിലും, ഭക്ഷണവും ശുചി- ത്വവും അടക്കമുള്ള പ്രാഥമിക സൗകര്യങ്ങള്‍ ഉറപ്പാക്കുന്നതിലും സാമൂഹ്യ ഇടപെടല്‍ അനി- വാര്യമാണ്. നദിയുടെ നിര്‍ണായക അടിസ്ഥാനസൗകര്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ദുരന്തനിവാരണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ - മണ്ണൊലിപ്പും വെള്ളപ്പൊക്കവും തടയാന്‍ ലക്ഷ്യമിട്ടാണ് നദീതീര സംരക്ഷണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ നടത്തുന്നത്. നദീതടത്ത് താമസിക്കുന്ന അതീവദുര്‍ബല ജനവിഭാഗങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും നദികളെ ആശ്രയിച്ച് ഉപജീവനം കണ്ടെത്തുന്നവരെ സഹായിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയാണ് ഇത്. അതിനാല്‍ത്തന്നെ, ഈ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക് വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ട സാമൂഹിക ഗുണങ്ങളുണ്ട്. എന്നാല്‍, മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളികള്‍ക്കും നെല്‍ക്കര്‍ഷകര്‍ക്കും പ്രവേശനതടസ്സം, വരുമാനനഷ്ടം തുടങ്ങിയ താരതമ്യേന താല്‍ക്കാലികമായ സാമൂഹിക ആഘാതങ്ങളേ ഉണ്ടാ- കാന്‍ സാധ്യതയുള്ളു. നേരത്തെ സൂചിപ്പിച്ചത് പോലെ, തൊഴിലാളിക്ഷേമവും സുരക്ഷയും, ലൈംഗിക അതിക്രമങ്ങള്‍ തടയുന്നതിനുള്ള സംവിധാനങ്ങള്‍ ഒരുക്കുന്നതും അടക്കമുള്ള കാര്യ- ങ്ങള്‍ ഉറപ്പാക്കേണ്ടത് കരാറുകാരുടെ ചുമതലയാണ്. കരാര്‍ വ്യവസ്ഥകള്‍ പാലിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് കരാറുകാര്‍ ഉറപ്പുവരുത്തണം. സ്വതന്ത്ര ഡേറ്റാ സംരംഭം – സുപ്രധാന സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകള്‍ പരിഗണിക്കുകയും ബാധി- തരായ ജനവിഭാഗങ്ങള്‍ പ്രത്യേകിച്ച് സ്ത്രീകള്‍, പട്ടികജാതി, പട്ടികവര്‍ഗ വിഭാഗങ്ങള്‍, ചെറുകിട മല്‍സ്യബന്ധന തൊഴിലാളികള്‍ എന്നിവര്‍ നേരിടുന്ന പ്രശ്നങ്ങള്‍ മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്യു- ന്നതിനാണ് സ്വതന്ത്ര ഡേറ്റാ സംരംഭം കൊണ്ട് ലക്ഷ്യമിടുന്നത്. അവശവിഭാഗങ്ങളുടെ ദുരവസ്ഥ മനസ്സിലാക്കുന്നതില്‍ സര്‍ക്കാര്‍ സംവിധാനങ്ങള്‍ എത്രമാത്രം വിജയിക്കുന്നുണ്ടെന്നും സ്വതന്ത്ര ഡേറ്റാ സംരംഭത്തിലൂടെ അന്വേഷിക്കാന്‍ സാധിക്കും. എന്നാല്‍, ചില കാര്യങ്ങളിലെ വീഴ്ച പരി- ഹരിക്കപ്പെടാതെ പോകാനും സാധ്യതയുണ്ട്. 1. വിവരങ്ങള്‍ കൈമാറുന്നതിനും പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്നതിനും ഉള്ള മാധ്യമങ്ങള്‍ രൂപീ- കരിക്കുന്നതിലും തെരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിലും ലിംഗ, സാമൂഹ്യ പരിഗണനകള്‍ ഇല്ലാതിരിക്കുക 2. സ്ത്രീകള്‍ക്കും ദുര്‍ബലവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കും പ്രധാന്യം ലഭിക്കുന്നതരത്തില്‍ ലിംഗപരമായ വിവ- രങ്ങള്‍ കൈമാറുന്നതില്‍ അശ്രദ്ധ കാട്ടുക 3. കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം സ്ത്രീകളെ എങ്ങനെ ബാധിക്കുന്നു, കാലാവസ്ഥാ പ്രവചന സംവി- ധാനങ്ങളും മുന്നറിയിപ്പുകളും ലഭ്യമാകാന്‍ സ്ത്രീകള്‍ക്കും ദുര്‍ബലവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കും എന്തെ- ല്ലാം സംവിധാനങ്ങളുണ്ട്, അവശ്യവിവരം ലഭിക്കുന്നതിന് അവര്‍ നേരിടുന്ന തടസ്സങ്ങള്‍ എന്തെല്ലാം, എന്ത് അറിയിപ്പുകളും പിന്തുണയുമാണ് അവര്‍ക്ക് ആവശ്യം തുടങ്ങിയ ലിം- ഗപരമായ വിവരങ്ങള്‍ കൈമാറുന്നതില്‍ ഇപ്പോഴും വീഴ്ച തുടരുന്നു 13 കാലാവസ്ഥാ ബജറ്റ് – ആരോഗ്യം, സുരക്ഷ, ഭൂമി, സ്വത്ത്, ഉപജീവനമാര്‍ഗം തുടങ്ങിയ കാര്യങ്ങളില്‍ കാലാവസ്ഥയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഗുരുതര സാമൂഹിക ആഘാതങ്ങള്‍ അനു- ഭവിക്കുന്ന സ്ത്രീകള്‍, പട്ടികജാതി, പട്ടികവര്‍ഗ വിഭാഗങ്ങള്‍, മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളികള്‍, തീര- ദേശവാസികള്‍ തുടങ്ങിയ ദുര്‍ബലവിഭാഗങ്ങള്‍ക്ക് അനുകൂലമായ ഗുണഫലങ്ങള്‍ നല്‍കുമെ- ന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന പദ്ധതിയാണ് കാലാവസ്ഥാ ബജറ്റ്. ബജറ്റ് തയ്യാറാക്കുന്ന ഘട്ടത്തില്‍ സാമൂഹിക, ലിംഗപരമായ പരിഗണനകളെ കുറിച്ചുള്ള വ്യക്തമായ ധാരണ രൂപപ്പെട്ടില്ല എങ്കില്‍, മേല്‍പ്പറഞ്ഞ ദുര്‍ബലവിഭാഗങ്ങള്‍ക്ക് ആവശ്യമായ മേഖലകളിലോ ഇടപെടലുകളിലോ പോരാ- യ്മകള്‍ ഉണ്ടാകും. മാത്രമല്ല, അടിസ്ഥാനസൗകര്യവികസനം, സാങ്കേതിക പരിഹാരം തുട- ങ്ങിയ മാത്രം നിര്‍ദേശിക്കുന്ന സങ്കുചിതമായ ഇടപെടലുകളാണ് നടത്തുന്നതെങ്കില്‍ അപ്ര- തീക്ഷിതമായ സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകളും ആഘാതങ്ങളും ഉണ്ടാകും. അതിനാല്‍, ലിം- ഗപരവും സാമൂഹികവുമായ ഉള്‍ച്ചേര്‍ക്കലിന്‍റെ സന്ദേശം നല്ലരീതിയില്‍ ഉള്‍ക്കൊണ്ടിട്ടുവേണം ബജറ്റ് ആസൂത്രണം നടത്തേണ്ടത്. നഷ്ടസാധ്യതകള്‍ കുറയ്ക്കുക എന്നതിനപ്പുറം ലിംഗപരവും സാമൂഹികവുമായ ഉള്‍ച്ചേര്‍ക്കലിന്‍റെ ഗുണങ്ങള്‍ വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തിലേക്ക് സഞ്ച- രിക്കാന്‍ കാലാവസ്ഥാ ബജറ്റിനാകും. സംസ്ഥാനസര്‍ക്കാരിന്‍റെയും മറ്റ് ദാതാക്കളുടെയും പുന- രധിവാസ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെ മറ്റ് അനുബന്ധ സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകള്‍ - സംസ്ഥാന സര്‍ക്കാര്‍ നടപ്പാക്കുന്ന ലൈഫ് മിഷന്‍ ഭവനനിര്‍മാണപദ്ധതി പ്രകാരം പുറമ്പോക്കിലും തീര- ദേശത്തും തോട്ടമേഖലയിലും താല്‍ക്കാലിക കെട്ടിടങ്ങളിലും കഴിയുന്ന ആളുകള്‍ക്ക് വീട് വെച്ച് നല്‍കുന്നു. മിഷന് കീഴില്‍ നിര്‍മിക്കുന്ന ഭവനസമുച്ചയങ്ങളില്‍ താമസിക്കാന്‍ താല്‍പര്യ- മില്ലാത്തവര്‍ക്ക് പത്ത് ലക്ഷം രൂപ നല്‍കുന്ന ബദല്‍ സംവിധാനവുമുണ്ട്. സര്‍ക്കാരിന്‍റെ ഭാഗത്ത് നിന്നുള്ള ആശാവഹമായ ഇടപെടല്‍ ആണ് ഇതെങ്കിലും, താമസിക്കുന്ന സ്ഥലത്ത് നിന്ന് അകലേക്ക് മാറി വീട് വെച്ച് താമസിക്കുന്നതില്‍ വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങള്‍ക്ക് വൈമ- നസ്യം ഉണ്ട്. കടല്‍ത്തീരത്ത് നിന്ന് ദൂരേക്ക് മാറി താമസിക്കുന്നത് ഉപജീവനമാര്‍ഗത്തെ ബാധിക്കുമെന്ന് അവര്‍ ഭയപ്പെടുന്നു. സംസ്ഥാനസര്‍ക്കാരിന്‍റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക് പിന്തു- ണയുമായി ഏഷ്യന്‍ വികസന ബാങ്കും രംഗത്തുണ്ടെന്ന് അറിയുന്നു. തീരദേശസംരക്ഷണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ആവശ്യമായ അതീവദുര്‍ബല പ്രദേശങ്ങള്‍ കണ്ടെത്തി വലിയതോതിലുള്ള നിര്‍മാണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക് തുടക്കം കുറിക്കാന്‍ സാധ്യതയുണ്ടെന്നും അറിയുന്നു. അതി- നാല്‍, ലോകബാങ്ക് നല്‍കുന്ന അധികധനസഹായവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട്, ആളുകളെ അവരുടെ താല്‍പര്യത്തിന് വിരുദ്ധമായി മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കുകയോ പുനരധിവസിപ്പിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നില്ലെന്ന് ഉറപ്പാക്കേണ്ടത് അനിവാര്യമാണ്. ഇക്കാര്യത്തില്‍ സല്‍പ്പേരിന് കളങ്കം വരുന്ന ഒരു പ്രവര്‍ത്ത- നത്തിനും മുതിരാന്‍ ലോകബാങ്ക് താല്‍പര്യപ്പെടുന്നില്ല. കേരള സര്‍ക്കാരുമായി ലോക- ബാങ്കിനുള്ള ദീര്‍ഘകാല ബന്ധം പരിഗണിച്ച്, മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളികളെ മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കുന്നതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പദ്ധതികളില്‍ ആകമാനം മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളിസമൂഹത്തിന്‍റെ ആശങ്കകള്‍ പരി- ഗണിക്കപ്പെടുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്താനുള്ള ശ്രമങ്ങള്‍ നടത്താവുന്നതാണ്. 7 സ്ഥാപനപരമായ ക്ഷമതയുടെ വിലയിരുത്തല്‍ 7.1 പാരിസ്ഥിതികം പാരിസ്ഥിതികമായ നഷ്ടസാധ്യതകള്‍ വിലയിരുത്താനും പാരിസ്ഥിതിക ഗുണഫലങ്ങള്‍ ഉറപ്പു- വരുത്തുന്നതിനുള്ള അടിസ്ഥാന ക്ഷമത കേരള സര്‍ക്കാരിന്‍റെ വിവിധ വകുപ്പുകള്‍ക്കും ഏജന്‍സികള്‍ക്കുമുണ്ട്. പദ്ധതി നിര്‍വഹണ തലത്തില്‍, നിര്‍വഹണവകുപ്പുകളുടെയും ഏജന്‍സികളുടെയും പാരിസ്ഥിതിക ക്ഷമത വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ടെന്നാണ് സ്ഥാപനപരമായ വിലയിരുത്തലിലൂടെ ബോധ്യപ്പെട്ടത്. ജലവിഭവ വകുപ്പ്, തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പ്, തീരസംരക്ഷണ പ്രവര്‍ത്ത- നങ്ങള്‍ക്കായുള്ള മറ്റ് അനുബന്ധ ഏജന്‍സികള്‍ - ഈ വകുപ്പുകളിലും ഏജന്‍സികളിലും പരിസ്ഥിതി വിഭാഗമോ സെല്ലോ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നില്ല. എന്നാല്‍, പാരിസ്ഥിതിക നിയന്ത്രണങ്ങള്‍ പാലിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്താനുള്ള ചുമതല ഈ വകുപ്പുകളിലെയും ഏജന്‍സികളിലെയും എന്‍ജിനീയര്‍മാര്‍ക്ക് നല്‍കിയിട്ടുണ്ട്. ഇത്തരം പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന 14 എന്‍ജിനീയര്‍മാരുടെ കാര്യക്ഷമത വര്‍ധിപ്പിക്കുന്നതിന് നടപടികള്‍ ആവശ്യമാണെന്ന് വില- യിരുത്തലിലൂടെ ബോധ്യപ്പെട്ടു. നടപടിക്രമങ്ങള്‍ പാലിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്തുന്നതിലൂടെയും പാരിസ്ഥിതിക ആരോഗ്യവും സുരക്ഷയും ഉറപ്പാക്കുന്ന നല്ല പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലൂടെയുമാണ് ജീവ- നക്കാരുടെ കാര്യക്ഷമത വര്‍ധിപ്പിക്കുക. ഇത് നടപ്പാക്കേണ്ടത് കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് മുഖാന്തരമാണ്. നദീതീരത്തെ ദുരിതാശ്വാസനടപടികള്‍ക്ക് ജലവിഭവ വകുപ്പ് - പാരിസ്ഥിതിക ആരോഗ്യവും സുരക്ഷയും സംബന്ധിച്ച വ്യവസ്ഥകള്‍ പാലിക്കേണ്ട കരാറുകാരുടെ മേല്‍നോട്ടം വഹിക്കുന്നത് ജലവിഭവ വകുപ്പിലെ എന്‍ജിനീയര്‍മാരാണ്. പദ്ധതികള്‍ അവശേഷിപ്പിക്കുന്ന പാരിസ്ഥിതിക നഷ്ടസാധ്യതകള്‍ ഏറ്റവും കുറഞ്ഞ നിരക്കിലാണെന്ന് ഉറപ്പ് വരുത്താന്‍ ജലവിഭവ വകുപ്പ് എന്‍ജിനീയര്‍മാര്‍ക്ക് പരിശീലന പരിപാടികള്‍ സംഘടിപ്പിക്കേണ്ടതാണ്. കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് - Parent PforR മായി ബന്ധപ്പെട്ട പരിസ്ഥിതി പരിപാലന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ഏകോപിപ്പിക്കുന്ന ചുമതല കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി സെക്ര- ട്ടേറിയേറ്റിലെ മുഴുവന്‍ സമയ ഉദ്യോഗസ്ഥന് നല്‍കിയിട്ടുണ്ട്. തീരദേശപരിപാലന കര്‍മപദ്ധതിയും തീരദേശസംരക്ഷണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും പിന്തുണയ്ക്കാനും ഏകോപിപ്പിക്കാനും കൂടുതല്‍ സ്ഥാ- പനപരമായ സംവിധാനങ്ങള്‍ ആവശ്യമായി വരും. പ്രത്യേകിച്ച്, തീരദേശമേഖലയും പാരിസ്ഥിതിക നിയന്ത്രണങ്ങളും അനുമതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിബന്ധനകള്‍ പാലിക്കുന്നുണ്ടോയെന്ന് ഉറപ്പാ- ക്കുന്നതിന് അനുബന്ധ സംവിധാനങ്ങള്‍ ആവശ്യമാണ്. നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തികളുടെ ആസൂ- ത്രണഘട്ടത്തിലും രൂപരേഖ തയ്യാറാക്കുന്ന ഘട്ടത്തിലും നിര്‍മാണം ഏറ്റെടുക്കുന്നതിന് മുന്‍പും ഒരു പാരിസ്ഥിതിക പരിശോധനാ പട്ടിക തയ്യാറാക്കേണ്ടത് ആവശ്യമാണ്. തുടര്‍ന്ന് ഇക്കാര്യങ്ങള്‍ കൃത്യമായി ശ്രദ്ധിക്കുകയും അറിയിക്കുകയും നിരീക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യണം. നിര്‍ദിഷ്ട തീരദേശ മിഷന്‍ ഡയറക്ടറേറ്റിനാകും ഇതിന്‍റെ മേല്‍നോട്ട ചുമതല. കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതിയാകും ഡയറക്ടറേറ്റിനുള്ള ജീവനക്കാരെ അനുവദിക്കുക. 7.2 സാമൂഹികം പദ്ധതി നിര്‍വഹണ തലത്തില്‍, നിര്‍വഹണവകുപ്പുകളുടെയും ഏജന്‍സികളുടെയും സാമൂഹിക ക്ഷമത വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ടെന്ന് സ്ഥാപനപരമായ വിലയിരുത്തലിലൂടെ ബോധ്യപ്പെട്ടു. അവലോകനത്തിന്‍റെ പ്രസക്തഭാഗങ്ങള്‍ ചുവടെ പറയും പ്രകാരമാണ്. ജലവിഭവ വകുപ്പ് - പ്രാഥമിക നിര്‍വഹണ ഏജന്‍സികളില്‍ ഒന്നാണ് ജലവിഭവ വകുപ്പ്. ലോകബാങ്ക് പദ്ധതികളില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചുള്ള മുന്‍ പരിചയം വകുപ്പിനുണ്ട്. ലോകബാങ്കിന്‍റെ സാമൂഹ്യരക്ഷാ നിബന്ധനകളെ കുറിച്ച് വ്യക്തമായ ബോധ്യം ജലവിഭവ വകുപ്പിനുണ്ട്. പക്ഷേ, വകുപ്പിന്‍റെ സ്ഥാപനഘടനയ്ക്കുള്ളില്‍ ഒരു സാമൂഹിക ഉപവിഭാഗമോ സെല്ലോ പ്രവര്‍ത്തി- ക്കുന്നില്ല. മാത്രമല്ല, സാമൂഹികമോ ലിംഗപരമോ ആയ പ്രശ്നങ്ങളെ നേരിടാനോ കൈകാര്യം ചെയ്യാനോ ജീവനക്കാര്‍ക്ക് ചുമതല നല്‍കിയിട്ടുമില്ല. അധികധനസഹായവുമായി ബന്ധ- പ്പെട്ട ഫണ്ട് വിതരണത്തിന് പ്രധാനപ്പെട്ട സാമൂഹിക ആഘാതങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകുമെന്നതിനാല്‍, പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തലില്‍ ഇത് വളരെ ഗുരുതരമായ പോരായ്മയായി പരിഗണിക്കുന്നു. ഇതില്‍ മിക്കവാറും ആഘാതങ്ങള്‍ സമയബന്ധിതമായ ലഘൂകരണനടപടികളിലൂടെ പരിഹരിക്കാവുന്നതാണ്. ഓരോ പ്രദേശത്തിന്‍റെയും സാഹചര്യം മനസ്സിലാക്കിവേണം ലഘൂകരണനടപടികള്‍ സ്വീകരിക്കാന്‍. ഉദാഹരണത്തിന് – ചില തീര- പ്രദേശങ്ങളില്‍ അധിവസിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണം കൂടുതലായിരിക്കും; ചിലയിടങ്ങളില്‍ സാമ്പ- ത്തികമായി പിന്നാക്കം നില്‍ക്കുന്നതോ, സ്ത്രീകള്‍ നയിക്കുന്നതോ ആയ കുടുംബങ്ങളുടെ എണ്ണം കൂടുതലായിരിക്കും. തീരപ്രദേശങ്ങളില്‍ താമസിക്കുന്ന ജനവിഭാഗങ്ങളുമായി നിരന്തരം ആശയവിനിമയം നടത്തുന്ന എന്‍ജിനീയര്‍മാരുടെ കാര്യക്ഷമത വര്‍ധിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ടെന്നും കൂടുതല്‍ ജീവനക്കാരെ ഇത്തരം പ്രദേശങ്ങളിലേക്ക് നിയോഗിക്കേണ്ടതുണ്ടെന്നും വില- യിരുത്തലിലൂടെ ബോധ്യപ്പെട്ടു. അതിനാല്‍, ജലവിഭവ വകുപ്പിലെ ഫീല്‍ഡ് ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ക്ക് കൃത്യമായ സാമൂഹിക, ലിംഗപരമായ ബോധവല്‍ക്കരണവും പരിശീലനവും നല്‍കണമെന്ന് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തല്‍ ശുപാര്‍ശ ചെയ്യുന്നു. കൂടാതെ, 15 കേരളതീരത്തുള്ള ഒമ്പത് ജില്ലകള്‍ക്കുമായി സാമൂഹിക ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ പ്രത്യേക സംഘത്തെ നിയമിക്കണമെന്നും ശുപാര്‍ശയുണ്ട്. കടല്‍ത്തീരങ്ങളിലും നദീതീരങ്ങളിലും വസിക്കുന്നവര്‍ അനുഭവിക്കുന്ന ബുദ്ധിമുട്ടുകളും ദുര്‍ബല ജീവിതാവസ്ഥയും, ഈ പ്രദേശങ്ങള്‍ സന്ദര്‍ശിച്ച ഉദ്യോ- ഗസ്ഥര്‍ക്ക് ബോധ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഇവരുടെ പ്രശ്നങ്ങള്‍ക്ക് പരിഹാരം കണ്ടെത്തുന്നതിനും അതിന് പൊതുസമൂഹത്തിന്‍റെ പിന്തുണ നേടിയെടുക്കുന്നതിനും വലിയ പങ്ക് വഹിക്കാന്‍, സാമൂഹിക ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ പ്രത്യേക സംഘത്തിന് കഴിയും. ഇവര്‍ക്കുള്ള പ്രാഥമിക സംവിധാനങ്ങളും പരി- ശീലനവും നല്‍കാന്‍ കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ സെക്രട്ടേറിയേറ്റിന് സാധിക്കും. ഒപ്പം, സാമൂഹിക നിരീക്ഷണത്തിനുള്ള കൃത്യമായ വിവരശേഖരണത്തിനും സഹായിക്കാന്‍ കഴിയും. തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പ് - അധികധനസഹായത്തിന് കീഴില്‍ വരുന്ന പദ്ധ- തികളില്‍ തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പിനെ കൂടി പങ്കാളിയാക്കാമെന്ന് നിര്‍ദേശമുണ്ട്. സമൂഹത്തിന് സുപ്രധാന, പ്രത്യക്ഷ ഗുണങ്ങള്‍ ഉണ്ടാക്കുന്ന അടിസ്ഥാനസൗകര്യം വിക- സിപ്പിക്കുന്നതില്‍ തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പ് ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിലെ വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങളുമായി സമ്പര്‍ക്കം പുലര്‍ത്തുന്നതിനായി, തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പ് മല്‍സ്യബന്ധന വകുപ്പും തുറമുഖ വകുപ്പുമായി ചേര്‍ന്ന് പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നു. തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പുമായി ചേര്‍ന്ന് പ്രവര്‍ത്തിക്കുമ്പോള്‍ ബോധ്യപ്പെട്ട വസ്തുത എന്തെ- ന്നാല്‍, വിവിധ ജനസമൂഹങ്ങള്‍ക്ക് ഉപജീവനസംബന്ധിയായ പിന്തുണ നല്‍കുന്നതിനപ്പുറം അടിസ്ഥാനസൗകര്യവികസനത്തിലാണ് ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ കൂടുതല്‍ ശ്രദ്ധിക്കുന്നത്. സമൂഹത്തിലെ വിവിധ വിഭാഗങ്ങളുമായി സമ്പര്‍ക്കം പുലര്‍ത്തുന്നതിലും സമൂഹത്തിന്‍റെ ആവശ്യങ്ങള്‍ മനസ്സി- ലാക്കുന്നതിലും വകുപ്പിനുള്ള പരിമിതിക്ക് ഭാഗികമായി ഇതാണ് കാരണം. സമൂഹത്തിന്‍റെ സാമൂഹികവും ലിംഗപരവുമായ ആവശ്യങ്ങളിലേക്ക് നിരന്തര ശ്രദ്ധ ഉറപ്പാ- ക്കുന്നതിനായി, തീരദേശസമൂഹവുമായി സമ്പര്‍ക്കം പുലര്‍ത്താന്‍ കഴിയുന്ന വകുപ്പ് ജീവനക്കാരെ നിയോഗിക്കുക അതല്ല എങ്കില്‍ സാമൂഹിക ഉപദേശകരെ നിയമിക്കുകയോ ചെയ്യണമെന്ന് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തല്‍ നിര്‍ദേശിക്കുന്നു. മല്‍സ്യ- ലേലം നടക്കുന്നയിടങ്ങള് ഉപഭോക്തൃസൗഹൃദവും സ്ത്രീസൗഹൃദവും ആക്കുന്നതിനായി അവ പുനരുദ്ധരിക്കേണ്ടതിന്‍റെ ആവശ്യം ഈ ഇടങ്ങള്‍ സന്ദര്‍ശിച്ചപ്പോള്‍ ബോധ്യമായി. ഉദാ- ഹരണത്തിന്, തീരത്തിനടുത്തായി കാണുന്ന ശുചിത്വമില്ലായ്മയും മാലിന്യനിക്ഷേപവും, പാരി- സ്ഥിതികമായും സാമൂഹികമായും ആശങ്കയുളവാക്കുന്നു. തുറമുഖങ്ങളെ പ്ലാസ്റ്റിക്, ഖരമാ- ലിന്യങ്ങളുടെ ചവറ്റുകുട്ടയാക്കി മാറ്റുന്ന പ്രവണത വര്‍ദ്ധിച്ചുവരുന്നതായി കാണാം. സമീ- പവാസികള്‍ക്ക് ബദല്‍ മാര്‍ഗങ്ങള്‍ ഇല്ലാത്തതാണ് കാരണം. സംസ്ഥാനമൊട്ടാകെ ഇതൊരു വലിയ വെല്ലുവിളിയാണെങ്കിലും, തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പിന് ശ്രദ്ധ ചെലുത്താവുന്ന ഒരു മേഖലയായി ഇതിനെ കണക്കാക്കാം. അടിസ്ഥാനസൗകര്യവികസനം ആസൂത്രണം ചെയ്യുമ്പോള്‍, മാലിന്യസംസ്കരണത്തിനുള്ള സാധ്യതകള്‍ കൂടി കണക്കിലെടുത്താല്‍, അത് സമൂഹത്തിന് പ്ര- യോജനകരമാകും. സാമൂഹിക ആവശ്യങ്ങള്‍ കണ്ടെത്താന്‍ കഴിയുന്ന ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ഒരു സംഘമുണ്ടെങ്കില്‍, വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങളുടെ ഇത്തരം ആവശ്യങ്ങള്‍ മനസ്സിലാക്കാനും അത് ഭാവി പദ്ധതികളിലും പരിപാടികളിലും ഉള്‍പ്പെടുത്താനും തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറംഗ് വകുപ്പിന് സാധിക്കും. മല്‍സ്യലേലം നടക്കുന്ന ഇടങ്ങളും തുറമുഖപ്രദേശങ്ങളും സ്ത്രീകള്‍ക്ക് സുര- ക്ഷിതമാണെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്താന്‍ ലോകബാങ്കിന്‍റെ സഹകരണത്തോടെ, ലിംഗാധിഷ്ഠിത അക്രമ ലഘൂകരണ പദ്ധതി രൂപകല്‍പന ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. രാത്രികാലങ്ങളില്‍ എല്ലായിടങ്ങളിലും ആവശ്യത്തിന് പ്രകാശം ഉറപ്പാക്കുക, പ്രത്യേക കക്കൂസുകള്‍ നിര്‍മിക്കുക, സ്ത്രീകള്‍ക്കെ- തിരായ അതിക്രമം അനുവദിക്കില്ല എന്ന് വ്യക്തമാക്കുന്ന പോസ്റ്ററുകള്‍ പതിപ്പിക്കുക, അതി- ക്രമങ്ങള്‍ അറിയിക്കാന്‍ സംസ്ഥാന സര്‍ക്കാരിന്‍റെയോ സര്‍ക്കാരിതര സ്ഥാപനങ്ങളുടെയോ ഹെല്‍പ് ലൈന്‍ നമ്പറുകള്‍ പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുക തുടങ്ങിയ നടപടികള്‍ സ്വീകരിക്കാവുന്നതാണ്. ലിം- ഗാധിഷ്ഠിത അക്രമം തടയുന്നതിനായി പ്രാരംഭ പദ്ധതി നടപ്പാക്കാന്‍ ലോകബാങ്കിന് ഫണ്ട് ലഭി- ച്ചിട്ടുണ്ട്. എല്ലാ പദ്ധതിപ്രദേശങ്ങളിലും ലിംഗാധിഷ്ഠിത അക്രമം തടയുന്നതിനായി നടപടികള്‍ സ്വീ- കരിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്താന്‍ ഈ ഫണ്ട് സഹായിക്കും. മല്‍സ്യബന്ധന, തുറമുഖ വകുപ്പുകള്‍- മല്‍സ്യബന്ധന വകുപ്പ് നേരിട്ട് ഈ പദ്ധതിയുടെ നിര്‍വഹണ ഏജന്‍സിയല്ല എങ്കിലും, തീരദേശ സമൂഹവുമായി ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ സമ്പര്‍ക്കം 16 പുലര്‍ത്തുന്ന വകുപ്പാണ്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ, കടല്‍ത്തീരത്തെയും നദീതീരത്തെയും മണ്ണൊ- ലിപ്പ് മൂലം ഉണ്ടാകുന്ന സുപ്രധാന സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകളെയും വെല്ലുവിളികളെയും കുറി- ച്ചുള്ള വ്യക്തമായ ധാരണയും വകുപ്പിനുണ്ട്. മാത്രമല്ല, കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം മൂലം മല്‍സ്യ- ത്തൊഴിലാളി സമൂഹത്തിനുണ്ടാകുന്ന വിവിധ പ്രശ്നങ്ങളെ കുറിച്ച് ആഴത്തിലുള്ള ബോധ്യം വകു- പ്പിനുണ്ട്. തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പ് മല്‍സ്യബന്ധന വകുപ്പിന്‍റെ കീഴില്‍ വരുന്നതിനാല്, തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പ് ഏറ്റെടുക്കുന്ന അടിസ്ഥാനസൗകര്യനിര്‍മാണ പ്രവര്‍ത്ത- നങ്ങളില്‍ സമൂഹത്തിന്‍റെ യഥാര്‍ഥ ആവശ്യങ്ങള്‍ പ്രതിഫലിക്കാറുണ്ട്. തീരദേശസംരക്ഷണ കര്‍മപദ്ധതി നടപ്പാക്കുന്നതിനായി മല്‍സ്യബന്ധനവകുപ്പിന്‍റെ നിരന്തര പങ്കാളിത്തം ഉറപ്പാ- ക്കണമെന്ന് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തല്‍ ശുപാര്‍ശ ചെയ്യു- ന്നു. എങ്കില് മാത്രമേ, ദീര്‍ഘകാല ഗുണഫലങ്ങള്‍ നേടിയെടുക്കാന്‍ സാധിക്കൂവെന്നാണ് വില- യിരുത്തല്‍. മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളി മേഖലയിലെ സ്ത്രീകളുടെ ഉന്നമനത്തിനായി മല്‍സ്യബന്ധന വകുപ്പ് തുടങ്ങിയതാണ് മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളി സ്ത്രീകള്‍ക്കായുള്ള സൊസൈറ്റി (SAF). ഈ സൊസൈറ്റിക്ക് കീഴില്‍ സംഘടിപ്പിച്ചിട്ടുള്ള ‘തീരമൈത്രി’ സ്ത്രീസംഘങ്ങള്‍ തീരസുരക്ഷയ്ക്കും പരിപാലനത്തിനുള്ള സമൂഹാധിഷ്ഠിത പരിഹാരങ്ങള്‍ നല്‍കുന്നു. സാമൂഹ്യലക്ഷ്യങ്ങളിലും പ്രാ- പ്തിയിലും അത്ര ശക്തമല്ലെങ്കിലും, തീരമൈത്രി സംഘങ്ങളുടെ പ്രവര്‍ത്തനം ശ്ലാഘനീയമാണ്. തീരദേശ സംരക്ഷണ കര്‍മപദ്ധതി നടപ്പാക്കുന്നതിന് വേണ്ടി, ശക്തമായ സാമൂഹിക, ലിം- ഗപരമായ വിലയിരുത്തല്‍ സംഘടിപ്പിക്കുന്നതിനെ പിന്തുണയ്ക്കാനും മേല്‍നോട്ടം വഹിക്കാനും മല്‍സ്യബന്ധന വകുപ്പ് സന്നദ്ധത അറിയിച്ചിട്ടുണ്ട്. സാങ്കേതികമായ പരിഹാരങ്ങളിലേക്ക് മാത്രം ചുരുങ്ങാതെ, വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങളുടെ ആശങ്കകള്‍ കൂടി ഉള്‍പ്പെടുത്തുകയും തീര- സംരക്ഷണത്തിനും ഉപജീവനം ഉറപ്പാക്കുന്നതിനും സമൂഹാധിഷ്ഠിത പരിഹാരം നിര്‍ദേശിക്കുന്ന തലത്തിലേക്കുള്ള ഇടപെടല്‍ മല്‍സ്യബന്ധന വകുപ്പിന്‍റെ ഭാഗത്ത് നിന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കാം. കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് - Parent PforR മായി ബന്ധപ്പെട്ട സാമൂ- ഹികവും ലിംഗപരവുമായ ആശങ്കകള്‍ ലഘൂകരിക്കുന്നതിന് ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥന് മുഴുവന്‍ സമയ ചുമതല നല്‍കാനുള്ള നടപടിക്രമങ്ങള്‍ക്ക് കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് തുടക്കം കുറിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ ഉദ്യോഗസ്ഥനിയമനത്തില്‍ കാലതാമസം വന്നതിനാല്‍ പാരി- സ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തലില്‍ നിര്‍ദേശിച്ചിട്ടുള്ള പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ തുടങ്ങാന്‍ കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല. ഇത് പ്രകാരം, നിലവിലുള്ള പദ്ധതിനടത്തിപ്പ് സുഗമമാക്കുന്നതിന് കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതിക്ക് പരിമിതികളുണ്ടെന്ന് ബോധ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. അത് മാത്രമല്ല, അധി- കധനസഹായവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഉണ്ടാകാവുന്ന അധിക ഉത്തരവാദിത്തങ്ങള്‍ ഏറ്റെടുക്കാനുള്ള ക്ഷമത നിലവില്‍ ഇല്ലെന്നും പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തലില്‍ വ്യക്തമായിട്ടുണ്ട്. അതുകൊണ്ട്, ജീവനക്കാരുടെ എണ്ണം കൂട്ടിയും താല്‍ക്കാലിക ജീവനക്കാരെ നിയമിച്ചും കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതിയുടെ സ്ഥാപനപരമായ ശേഷി വര്‍ധിപ്പിക്കണമെന്ന് ശുപാര്‍ശ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. എങ്കില്‍ മാത്രമേ സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകള്‍ പരിഹരിക്കുന്നതിനും ലഘൂകരണപ്രക്രിയ നടപ്പാക്കുന്നതിനും, അധികധനസഹായപദ്ധതിയില്‍ പങ്കാളികളായ വകു- പ്പുകള്‍ക്കും തീരദേശ ഡയറക്ടറേറ്റിനും സമയബന്ധിതമായി തുടര്‍സഹായം നല്‍കാന്‍ കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റിന് കഴിയൂ. എല്ലാ ദുര്‍ബലവിഭാഗങ്ങളെയും സ്ത്രീ- കളെയും പരിഗണിച്ചുകൊണ്ടുള്ള തീരദേശസംരക്ഷണ നടപടികള്‍ കൈക്കൊള്ളാന്‍ കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റിലെ ജീവനക്കാരുടെ എണ്ണവും വൈദഗ്ദ്ധ്യവും ഉയര്‍ത്തേ- ണ്ടത് അനിവാര്യമാണ്. 8 അടിസ്ഥാനതത്വങ്ങളുമായി താരതമ്യപഠനം 8.1 പാരിസ്ഥിതികം പട്ടിക 2: ധനവിതരണ സൂചിക ( Disbursement Linked Indicators) 17 തത്വം ഒന്ന് – നിലവിലുള്ള നിയന്ത്രണസംവിധാനങ്ങളെയും സ്ഥാപനപരമായ സംവി- പാരിസ്ഥിതിക, ധാനങ്ങളെയും അടിസ്ഥാനതത്വവുമായി തട്ടിച്ചു പരിശോധിച്ചു. സാമൂഹിക സംവി- കേന്ദ്രസര്‍ക്കാരിന്‍റെയും കേരളസര്‍ക്കാരിന്‍റെയും നിയമ, നിയന്ത്രണ ധാനങ്ങള്‍ സുസ്ഥി- ചട്ടക്കൂട് – പാരിസ്ഥിതിക, വനം, മലിനീകരണ നിയന്ത്രണം നിയമങ്ങളും രതയും, വ്യക്തമായ ചട്ടങ്ങളും – വിലയിരുത്തുകയും അധികധനസഹായവുമായി (AF PforR) വിവരങ്ങള്‍ അടി- ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെ പാരിസ്ഥിതിക ആഘാതങ്ങള്‍ കൈകാര്യം സ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ചെയ്യുന്നതിന് പര്യാപ്തമാണെന്നും കണ്ടെത്തി. വിവിധ നിയമങ്ങളുടെ തീരുമാനമെടുക്കലും കൂട്ടത്തില്‍, പാരിസ്ഥിതിക ആഘാത വിലയിരുത്തല്‍ വിജ്ഞാപനവും പ്രോല്‍സാഹി- തീരദേശ നിയന്ത്രണ മേഖലാ വിജ്ഞാപനവും (2011) ആണ്, ഇപ്പോള്‍ പ്പിക്കുന്നു, ദോഷ- ആലോചിച്ചിട്ടുള്ള തീരദേശ സംരക്ഷണ ധനസഹായത്തിന് ഏറ്റവും പ്ര- കരമായ ഫലങ്ങള്‍ സക്തം. പരിസ്ഥിതി ആഘാത വിലയിരുത്തല്‍ വിജ്ഞാപനത്തിന് കീഴില്‍ ഒഴിവാക്കുന്നു. വരുന്ന പദ്ധതികള്‍ അവലോകനം ചെയ്യാന്‍ പരിസ്ഥിതി വകുപ്പ്, സംസ്ഥാന പാരിസ്ഥിതിക ആഘാത വിലയിരുത്തല്‍ അതോറിറ്റി (SEIAA) സംസ്ഥാന വിദഗ്ധ വിലയിരുത്തല്‍ സമിതി (SEAC) എന്നീ രണ്ട് ഏജന്‍സികള്‍ സ്ഥാ- പിച്ചിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ, തീരനിയന്ത്രണ മേഖലാ വിജ്ഞാപനത്തിന് കീഴില്‍ വരുന്ന പദ്ധതികളുടെ അവലോകനത്തിനായി കേരള തീരമേഖലാ പരി- പാലന അതോറിറ്റിയും (KCZMA) സ്ഥാപിച്ചിട്ടുണ്ട്. സംസ്ഥാന തലത്തില്‍ നിയമം പാലിക്കപ്പെടുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കാന്‍ ഈ സംവിധാനങ്ങള്‍ പര്യാപ്തമാണ്. എല്ലാ പദ്ധതികളുടെയും വിശദാംശങ്ങള്‍ പ്രത്യേകിച്ച് തീരസംരക്ഷണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പദ്ധതികളുടേത് കേന്ദ്ര പരിസ്ഥിതി, വനം, കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാന വകുപ്പിലേക്ക് സമര്‍പ്പി- ക്കണമെന്ന് നിബന്ധനയുണ്ട്. കേന്ദ്രസര്‍ക്കാര്‍ തലത്തില്‍, നിയമങ്ങള്‍ പാലിക്കപ്പെടുന്നുണ്ട് എന്ന് ഉറപ്പാക്കാന്‍ മതിയായ സംവിധാനങ്ങളുണ്ട്. പദ്ധതിനടത്തിപ്പിന്‍റെ ഘട്ടത്തില്‍ നിബന്ധനകള്‍ പാലിക്കാനുള്ള വ്യവസ്ഥ- കളും നിര്‍ദേശിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. തീരദേശ സംരക്ഷണത്തിനായുള്ള ധനസ- ഹായത്തിന് പുറമെ, കേന്ദ്രസര്‍ക്കാരിന്‍റെയും സംസ്ഥാനസര്‍ക്കാരിന്‍റെയും നിയമപരിധിയില്‍ വരുന്നത് നദീസംരക്ഷണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്ത- നങ്ങളാണ്. ഈ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക് ഇടത്തരമോ ചെറുതോ ആയ പ്രത്യാഘാതങ്ങളേ ഉള്ളൂ. അതിനാല്‍, നിയമ ചട്ടക്കൂടിന്‍റെ പരിധിയില്‍ വരുന്നില്ല. നിര്‍മാണ- പ്രവര്‍ത്തികളുടെ കാര്യത്തില്‍, സംസ്ഥാന മലിനീകരണ നിയന്ത്രണ ബോര്‍ഡിന്‍റെ അനുമതി വാങ്ങുന്നതിനും ആവശ്യമെങ്കില്‍ വനംവകുപ്പില്‍ നിന്ന് മരംവെട്ടുന്നതിന് അനുമതി വാങ്ങുന്നതിനും എല്ലാമുള്ള ഉത്ത- രവാദിത്തം കരാറുകാരനില്‍ നിക്ഷിപ്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഒന്നാം അടി- സ്ഥാനതത്വം പാലിക്കപ്പെടുന്നുണ്ട് എന്ന് വ്യക്തമായിട്ടുണ്ട്. 18 അടിസ്ഥാനതത്വം സ്വാഭാവിക ആവാസവ്യവസ്ഥ, പ്രത്യേകിച്ച് തീരമേഖലകള്‍, തണ്ണീര്‍ത്ത- രണ്ട് – സ്വാ- ടങ്ങള്‍, വനങ്ങള്‍ എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട കേന്ദ്രസര്‍ക്കാരിന്‍റെയും ഭാവിക ആവാ- കേരളസര്‍ക്കാരിന്‍റെയും നിയന്ത്രണസംവിധാനങ്ങളെ അവലോകനം സവ്യവസ്ഥയിലും ചെയ്തതില്‍ നിന്ന് പദ്ധതിനടത്തിപ്പിന്‍റെ സമയത്ത് ദോഷകരമായ പാരി- ഭൗതിക, സാം- സ്ഥിതിക ആഘാതങ്ങളെ നേരിടുന്നതിന് ഇവ പര്യാപ്തമാണെന്ന് കണ്ടെ- സ്കാരിക വിഭ- ത്തിയിട്ടുണ്ട്. വനഭൂമി മറ്റ് ആവശ്യങ്ങള്‍ക്ക് ഉപയോഗിക്കുന്നതിന് വനം- വങ്ങളിലും ഉണ്ടാ- വകുപ്പിന്‍റെ അനുമതി നേടിയെടുക്കുകയും പരിഹാര്യ വനവല്‍ക്കരണം കുന്ന ആഘാതം നടത്തുകയും വേണം. സംരക്ഷിത സ്മാരകങ്ങള്‍ പോലുളള സാംസ്കാരിക പാരിസ്ഥിതിക, പൈതൃക പ്രദേശങ്ങള്‍ക്ക് സമീപത്തായി നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക് സാമൂഹിക സംവി- നിയന്ത്രണം നിലവിലുണ്ട്. അധികധനസഹായം നല്‍കുന്ന പദ്ധ- ധാനങ്ങള്‍ക്ക് തികളൊന്നും തന്നെ നിര്‍ണായകമായ സ്വാഭാവിക ആവാസവ്യവസ്ഥയിലോ കൈകാര്യം ചെയ്യാന്‍ ഭൗതിക, സാംസ്കാരിക വിഭവങ്ങളിലോ പ്രകടമായ മാറ്റമോ നാശമോ വരു- സാധിക്കുന്നു ത്തുന്നില്ല. യഥാര്‍ത്ഥത്തില്‍, അധികധനസഹായവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ ഭൂരിഭാഗവും തീരത്തോട് ചേര്‍ന്നാണ് നടക്കുന്നത്. അത് സ്വാഭാവിക ആവാസവ്യവസ്ഥയായി കണക്കാക്കേണ്ടതില്ല. സംഭ- വിക്കാന്‍ സാധ്യത തുലോം കുറവാണെങ്കിലും, ഈ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക് പാരിസ്ഥിതിക ആഘാതങ്ങള്‍ ഉണ്ടാവുകയാണെങ്കില്‍, പ്രസ്തുത വകു- പ്പുകള്‍ക്ക് നിബന്ധനകള്‍ പാലിക്കുന്നതിന് പ്രാപ്തിയുണ്ടെന്ന് കണ്ടെ- ത്തിയിട്ടുണ്ട്. രണ്ടാം അടിസ്ഥാനതത്വം പാലിക്കപ്പെടുന്നുണ്ടെന്ന് വ്യ- ക്തമായിട്ടുണ്ട്. അടിസ്ഥാനതത്വം കെട്ടിടവും മറ്റ് നിര്‍മാണത്തൊഴിലാളി (തൊഴില്‍ നിയന്ത്രണ, സേവ- മൂന്ന് പൊതു- നവ്യവസ്ഥ) നിയമം 1996, കേരള ചട്ടങ്ങള്‍ 1998 തുടങ്ങിയ നിയ- ജനങ്ങളുടെയും ന്ത്രണസംവിധാനങ്ങള്‍ നിലവിലുണ്ട്. തൊഴി- എല്ലാ നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തികള്‍ക്കും ആരോഗ്യ, സുരക്ഷാ മാനദണ്ഡങ്ങള്‍ ലാളികളുടെയും പാലിച്ചിരിക്കണമെന്ന് നിയമവും ചട്ടങ്ങളും നിഷ്കര്‍ഷിക്കുന്നുണ്ട്. സുരക്ഷ ഉറപ്പാ- തൊഴില്‍ കമ്മീഷണറേറ്റാണ് ഇതിന്‍റെ മേല്‍നോട്ടം വഹിക്കുന്നത്. ക്കാന്‍ പാരി- സംവിധാനങ്ങള്‍ നിലവിലുണ്ടെങ്കിലും, നടത്തിപ്പ് കുറെക്കൂടി ശക്തി- സ്ഥിതിക, സാമൂഹിക പ്പെടുത്തേണ്ടതുണ്ട്. സംവിധാനങ്ങള്‍ അതുകൊണ്ട്, പൊതുജനങ്ങളുടെയും തൊഴിലാളികളുടെയും സുരക്ഷ രൂപകല്‍പന ചെയ്തി- പൊതുവേ ഉറപ്പാക്കുന്നത്, നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തികള്‍ നടത്തുന്ന ട്ടുണ്ട്. അതാത് വകുപ്പുകള്‍ കരാറുകാരുമായി ഉണ്ടാക്കുന്ന ഉടമ്പടിയുടെ വ്യ- വസ്ഥകളിലൂടെയാണ്. കരാറുകാരുമായി ഉണ്ടാക്കുന്ന ഉടമ്പടിയില്‍ ആവശ്യമായ എല്ലാ വ്യ- വസ്ഥകളും ഉള്‍പ്പെടുത്തുകയും അത് പാലിക്കപ്പെടുന്നുണ്ടെന്ന് നിരീ- ക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. നിലവിലെ കോവിഡ് 19 മഹാമാരിയുടെ സാഹചര്യം പരിഗണിച്ച്, മുഖാവരണങ്ങളും സാമൂഹ്യ അകലം പാലി- ക്കലും കൈകഴുകലും അടക്കമുള്ള മാനദണ്ഡങ്ങള്‍ കൂടി കരാറുകാരും ഉപ കരാറുകാരും പാലിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കേണ്ടതാണ്. നിയ- ന്ത്രണസംവിധാനങ്ങളുടെ നടത്തിപ്പ് ശക്തിപ്പെടുത്തിയതോടെ, മൂന്നാം അടിസ്ഥാനതത്വം പാലിക്കപ്പെടുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കി. 19 സാമൂഹികം തത്വം ഒന്ന് – പരിപാടി മേഖലാ സ്ഥാപനങ്ങളുടെയും വകുപ്പുകളുടെയും സാമൂഹികക്ഷമത രൂപകല്‍പനയില്‍ തീര്‍ത്തും അപര്യാപ്തമാണ്. സാങ്കേതിക കാര്യങ്ങളില്‍ മാത്രം ശ്രദ്ധ പാരിസ്ഥിതിക, കേന്ദ്രീകരിച്ചതും പൊതുസമൂഹവുമായി പരിമിതമായ സമ്പര്‍ക്കം സാമൂഹിക സംവി- പുലര്‍ത്തുന്നതുമാണ് കാരണങ്ങള്‍. കടല്‍ത്തീര, നദീതീര പ്ര- ധാനങ്ങളുടെ ശ്നങ്ങള്‍ക്ക് വിവിധ തലങ്ങളിലുള്ള പരിഹാരം കണ്ടെത്താനാണ് സുസ്ഥിരത അധികധനസഹായത്തിലൂടെ ശ്രമിക്കുന്നത്. അതിനാല്‍, ചിലപ്പോള്‍ പ്രോല്‍സാഹി- വലിയ തോതിലുള്ള നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തികളോ അറ്റകുറ്റപ്പണികളോ പ്പിക്കുന്നു, ദോഷ- തീരസംരക്ഷണപ്രവര്‍ത്തനങ്ങളോ വേണ്ടിവന്നേക്കാം. ഇതിനായി സ്ഥാ- കരമായ ഫലങ്ങള്‍ പനങ്ങളുടെ ശേഷി വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഒഴിവാക്കുകയോ ഓരോ പദ്ധതിയുടേയും പ്രതീക്ഷിക്കേണ്ട നഷ്ടസാധ്യതകളുടെ തീവ്ര- കൈകാര്യം തയില്‍ ഏറ്റക്കുറച്ചിലുകളുണ്ടാകാം. ചില പദ്ധതികളുടെ നഷ്ട- ചെയ്യുകയോ കുറ- സാധ്യത ഇടത്തരമാണെങ്കില്‍, ചിലതിന് ഗണ്യമായ തോതില്‍ നഷ്ട- യ്ക്കുകയോ ചെയ്യു- ങ്ങളുണ്ടാകാമെന്ന് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വില- ന്നു, പരിപാടിയുടെ യിരുത്തലില്‍ കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഈ സാമൂഹിക ആഘാതങ്ങള്‍ വില- സാമൂഹിക, പാരി- യിരുത്തുന്നതിനും കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിനും സംസ്ഥാനതലത്തിലുള്ള സ്ഥിതിക ആഘാ- സ്ഥാപനങ്ങളില്‍ ആവശ്യമായ അനുബന്ധ സംവിധാനങ്ങളും കൂടുതല്‍ തത്തിന്‍റെ കാര്യ- ജീവനക്കാരുടെയോ ഉപദേശകരുടെയോ സേവനവും ഉറപ്പാക്കണമെന്ന് ത്തില്‍ വ്യക്തമായ ശുപാര്‍ശ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ, കടല്‍ത്തീര, നദീതീര സംരക്ഷണത്തിന് വിവരങ്ങളുടെ അടി- പൊതുജന പങ്കാളിത്തം ഉറപ്പാക്കണം. ലഭ്യമായ വിവരങ്ങള്‍ പങ്കു- സ്ഥാനത്തില്‍ തീരു- വയ്ക്കുന്നതിലൂടെയും പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തുന്നതിലൂടെയും സുതാര്യത ഉറപ്പാ- മാനമെടുക്കുന്നു ക്കണമെന്നും ശുപാര്‍ശയുണ്ട്. സംസ്ഥാനത്തിന് ഫലപ്രദമായ കേന്ദ്രീകൃത പരാതിപരിഹാര സംവി- ധാനമുണ്ടെങ്കിലും, പദ്ധതികളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പരാതികളുടെ വിവരങ്ങള്‍ ഇപ്പോള്‍ ലഭ്യമല്ല എന്നോ രേഖപ്പെടുത്തപ്പെട്ടിട്ടില്ല എന്നോ ആണെന്ന് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തലില്‍ കണ്ടെ- ത്തിയിട്ടുണ്ട്. പരാതിപരിഹാര സംവിധാനം ഫലപ്രദമാണോ, പ്രാപ്യമാണോ, സുതാര്യമാണോ എന്നുള്ളതെല്ലാം നിരീക്ഷിക്കാന്‍ ബുദ്ധിമുട്ടാകുന്നു. അതി- നാല്‍, പരാതികള്‍ക്ക് തീര്‍പ്പ് കല്‍പ്പിക്കുന്നതിന് കൂടുതല്‍ ഫലപ്രദമായ സാഹചര്യം സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനായി പദ്ധതിതലത്തില്‍ പരാതിപരിഹാര സംവിധാനം സ്ഥാപിക്കാന്‍ നിര്‍ദേശിക്കുന്നു. 20 അടിസ്ഥാനതത്വം സമൂഹത്തിന്‍റെ മതപരമായോ സാംസ്കാരികമായോ ഉള്ള വിഭ- രണ്ട് – പരിപാടി മൂലം വങ്ങള്‍ക്ക് മേല്‍ ആഘാതമേല്‍പ്പിക്കുന്ന ഒരു പ്രവര്‍ത്തനത്തെയും സ്വാഭാവിക ആവാ- അധികധനസഹായത്തിന് കീഴില്‍ പിന്തുണയ്ക്കുന്നതല്ല. സവ്യവസ്ഥയിലും ഭൗതിക, സാം- സ്കാരിക വിഭ- വങ്ങളിലും ഉണ്ടാ- കുന്ന ആഘാതം പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവി- ധാനങ്ങള്‍ക്ക് കൈകാര്യം ചെയ്യാന്‍ സാധിക്കുന്നു. സ്വാ- ഭാവിക ആവാ- സവ്യവസ്ഥയിലോ ഭൗതിക, സാം- സ്കാരിക വിഭ- വങ്ങളിലോ പ്ര- കടമായ മാറ്റമോ നാശമോ വരു- ത്തുന്ന പരി- പാടികള്‍ക്ക് അധിക ധനസഹായത്തിന് അര്‍ഹതയുണ്ടാകില്ല. 21 അടിസ്ഥാനതത്വം അധികധനസഹായത്തിലൂടെ, കടല്‍ത്തീര, നദീതീര പ്രദേശങ്ങളില്‍ മൂന്ന് – പൊതു- നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തികള്‍ നടത്താന്‍ ലക്ഷ്യമിടുന്നതിനാല്‍, തൊഴി- ജനങ്ങളുടെയും ലാളികളെ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിനുള്ള നിയന്ത്രണസംവിധാനങ്ങള്‍ തൊഴി- പൂര്‍ണമായും പാലിക്കപ്പെടുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കാന്‍ കൂടുതല്‍ നിരീ- ലാളികളുടെയും ക്ഷണം ആവശ്യമാണ്. കെട്ടിടവും മറ്റ് നിര്‍മാണത്തൊഴിലാളി (തൊഴില്‍ സുരക്ഷാ കാര്യത്തില്‍ നിയന്ത്രണ, സേവനവ്യവസ്ഥ) നിയമം 1996, കേരള ചട്ടങ്ങള്‍ 1998 തുട- പ്രതീക്ഷിക്കാവുന്ന ങ്ങിയ നിയന്ത്രണസംവിധാനങ്ങള്‍ നിലവിലുണ്ട്. തൊഴിലാളികളുടെ നഷ്ടസാധ്യതകളില്‍ സുരക്ഷ ഉറപ്പാക്കുന്നതിന് നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തികള്‍ നടത്തുന്ന വകു- നിന്ന് സംരക്ഷണം പ്പുകള്‍ കരാറുകാരുമായി ഉണ്ടാക്കുന്ന ഉടമ്പടിയില്‍ വ്യവസ്ഥകള്‍ നല്‍കാന്‍ പാരി- ഉണ്ടായിരിക്കണം. കരാറുകാരുമായി ഉണ്ടാക്കുന്ന ഉടമ്പടിയില്‍ സ്ഥിതിക, സാമൂഹിക ആവശ്യമായ എല്ലാ വ്യവസ്ഥകളും ഉള്‍പ്പെടുത്തുകയും അത് പാലി- സംവിധാനങ്ങള്‍ ക്കപ്പെടുന്നുണ്ടെന്ന് നിരീക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യണമെന്ന് നിര്‍ദേശിച്ചിട്ടുണ്ട്. രൂപകല്‍പന തൊഴിലാളികള്‍ക്ക് പരാതി പരിഹാരത്തിന് സംവിധാനം ഒരുക്കുക, ലിം- ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. പ്ര- ഗാധിഷ്ഠിത അക്രമങ്ങള്‍ക്കെതിരെയും ലൈംഗികചൂഷണങ്ങള്‍ക്കും തീക്ഷിക്കാവുന്ന അതിക്രമങ്ങള്‍ക്കുമെതിരെയും സംരക്ഷണം നല്‍കുക തുടങ്ങിയ കാര്യ- നഷ്ടസാധ്യതകള്‍ ങ്ങളില്‍ കരാറില്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തണം. ഇവയാണ് – 1. പരിപാടിക്ക് കീഴില് വരുന്ന സംവി- ധാനങ്ങളുടെ നിര്‍മാണവും നടത്തിപ്പും 2. വിഷമയമായ രാസ- വസ്തുക്കള്‍, അപക- ടകരമായ മാലിന്യങ്ങള്‍, മറ്റ് അപക- ടകരമായ വസ്തുക്കള്‍ എന്നിവയുമായി സമ്പര്‍ക്കത്തില്‍ വരിക പ്രകൃതി ദുര- ന്തങ്ങള്‍ക്ക് സാധ്യ- തയുള്ള പ്ര- ദേശങ്ങളില്‍നിന്ന് ജനങ്ങളെ മാറ്റി- പ്പാര്‍പ്പിച്ച് പുന- രധിവാസവും അടി- സ്ഥാന സൗകര്യ വികസനവും നടപ്പാ- ക്കുക 22 അടിസ്ഥാനതത്വം വ്യക്തികള്‍ക്കോ സമൂഹങ്ങള്‍ക്കോ ഭൗതിക, സാമ്പത്തിക സ്ഥാനഭ്രംശം നാല് – ഭൂമി ഏറ്റെ- സംഭവിക്കുന്ന പദ്ധതികളെ ധനസഹായത്തില്‍നിന്ന് ഒഴിവാക്കുക. ടുക്കുകയും പ്ര- നിലവില്‍ ഇത്തരം ഘടകങ്ങള്‍ക്ക് നല്‍കുന്ന പരിഗണന തീരെ കുറ- കൃതിവിഭവങ്ങള്‍ വാണെന്ന് കാണുന്നു. അതിനാല്‍, പദ്ധതികള്‍ തുടങ്ങുന്നത് മൂലം വിവിധ നിഷേ- തൊഴില്‍മേഖലകള്‍ക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പ്രത്യാഘാതങ്ങള്‍ പരിഹരിക്കാന്‍, ധിക്കപ്പെടുകയും കൂടുതല്‍ നടപടികള്‍ സ്വീകരിക്കേണ്ടത് ആവശ്യമാണ്. താല്‍ക്കാലിക ചെയ്യുമ്പോള്‍, സ്ഥ- മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കല്‍ വേണ്ടിവരുന്ന പദ്ധതികളില്‍, സാമൂഹ്യപരിശോധനാ ലംമാറ്റത്തിന്‍റെ പഠനങ്ങള്‍ നടത്തി, കൃത്യമായ ലഘൂകരണനടപടികള്‍ സ്വീകരിക്കാനുള്ള അനന്തരഫലങ്ങള്‍ സമഗ്ര കര്‍മപദ്ധതി തയ്യാറാക്കണം. പ്രധാനമായും, താല്‍ക്കാലികമായി ഒഴിവാക്കുകയോ തൊഴിലിനെ തടസ്സപ്പെടുന്ന പദ്ധതികളുടെ കാര്യത്തില്‍, ബാധിതരായ കുറയ്ക്കുകയോ സമൂഹങ്ങള്‍ക്ക് സുപ്രധാന സാമൂഹ്യസുരക്ഷാപദ്ധതികളും പിന്തുണയും ചെയ്യുന്ന രീതിയില്‍ ഉറപ്പാക്കണം. മല്‍സ്യബന്ധന വകുപ്പിന്‍റെ ആഭിമുഖ്യത്തിലുള്ള മല്‍സ്യ- പരിപാടിയുടെ പാരി- ത്തൊഴിലാളി സ്ത്രീകള്‍ക്കായുള്ള സൊസൈറ്റിയുടെയും, മല്‍സ്യബന്ധന സ്ഥിതിക, സാമൂഹിക വികസനത്തിനായുള്ള കേരള സംസ്ഥാന സഹകരണ ഫെഡറേഷന്‍റെ സംവിധാനങ്ങള്‍ കീഴിലുള്ള മല്‍സ്യഫെഡ് ഫെഡറേഷനുകളുടെയും സഹായത്തോടെ ഇടപെടുന്നു. ജനങ്ങ- തൊഴിലവസരങ്ങള്‍ ഉണ്ടാക്കാനുള്ള ശ്രമം വേണം. ളുടെ ഉപജീ- വനമാര്‍ഗം പുന- സ്ഥാപിക്കുന്നതിലും ജീവിതശൈലി മെച്ച- പ്പെടുത്തുന്നതിലും അവരെ സഹാ- യിക്കുന്നു. 23 അടിസ്ഥാനതത്വം അധികധനസഹായം നല്‍കുന്ന പദ്ധതികള്‍ പട്ടികവര്‍ഗ വിഭാഗം, പട്ടി- അഞ്ച് – തദ്ദേ- കജാതി വിഭാഗം, സ്ത്രീകള്‍, വയോജനങ്ങള്‍, ശാരീരിക ബുദ്ധിമുട്ട് ശവാസികളുടെയും അനുഭവിക്കുന്ന വിഭാഗങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയ എല്ലാ ദുര്‍ബല വിഭാഗങ്ങള്‍ക്കും പരമ്പരാഗത പ്രാ- അനുഗുണമാകുമെന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെയാണ് വിഭാവനം ചെയ്തിട്ടുള്ളത്. ദേശിക സമൂ- എന്നാല്‍, കടല്‍ത്തീര, നദീതീര സംരക്ഷണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ പൊതുജന ഹങ്ങളുടെയും പിന്തുണയും സമ്മതവും ഉണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കാന്‍ കൂടുതല്‍ നടപടികള്‍ സ്വീ- ദുര്‍ബലവി- കരിക്കും. ഭാഗങ്ങളുടെയും ഇതിനായി, ജീവനക്കാരുടെ എണ്ണവും സംവിധാനങ്ങളും വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കാന്‍ ആവശ്യങ്ങളും സര്‍ക്കാര്‍ വകുപ്പുകള്‍ക്ക് നിര്‍ദേശം നല്‍കിയിട്ടുണ്ട്. സര്‍ക്കാരിതര സ്ഥാ- ആശങ്കകളും പരി- പനങ്ങള്‍, സമൂഹാധിഷ്ഠിത സ്ഥാപനങ്ങള്‍ എന്നിവയുമായി സഹകരിച്ച് ഗണിച്ചുകൊണ്ട് ജനങ്ങളുടെ ആവശ്യങ്ങള്‍ മനസ്സിലാക്കാനും പദ്ധതി പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ സാംസ്കാരിക അവരെ ഉള്‍പ്പെടുത്തുകയും വേണം. ഔചിത്യവും തുല്യ തീരസംരക്ഷണ പദ്ധതിയിലും നദീതട സംരക്ഷണ പദ്ധതി തയ്യാ- അവസരങ്ങളും റാക്കുന്നതില്‍ സുതാര്യതയും ഉത്തരവാദിത്തവും കൊണ്ടുവരാന്‍ സംസ്ഥാ- നല്‍കുന്നതിന് പരി- നസര്‍ക്കാരിന്‍റെ സംവിധാനങ്ങള്‍ക്കും നിലവിലുള്ള സമ്പ്രദായങ്ങള്‍ക്കും പാടിയുടെ പാരി- കഴിയുമെന്നാണ് പ്രതീക്ഷിക്കുന്നത്. സ്ഥിതിക, സാമൂഹിക എന്നാലും, ദുര്‍ബലമായ മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളി സമൂഹം, പ്രത്യേകിച്ച്, സംവിധാനങ്ങള്‍ ശ്രമം കരമല്‍സ്യകൃഷിയില്‍ ഏര്‍പ്പെട്ടവര്‍, ചെറുകിട, ഇടത്തരം കര്‍ഷകര്‍, നടത്തുന്നു. സ്ത്രീകള്‍ എന്നീ വിഭാഗങ്ങളെ എല്ലാം പാടെ അവഗണിക്കാനുള്ള സാധ്യത കൂടുതലാണ്. ജലവിഭവങ്ങളുടെ തുല്യമായ വിതരണം ഉറപ്പാ- ക്കുന്നതില്‍ പരാജയപ്പെടാനുള്ള സാധ്യതയിലേക്കാണ് ഇത് വിരല്‍ചൂണ്ടു- ന്നത്. കടല്‍ഭിത്തി നിര്‍മാണത്തിലും നദീതീര സംരക്ഷണത്തിലും പ്ര- വേശനമാര്‍ഗം നിര്‍മിക്കുന്നതിലും അസമത്വം നിഴലിക്കാം. ഓരോ പ്ര- ദേശത്തിന്‍റെയും സാഹചര്യം മനസ്സിലാക്കിയുള്ള ലഘൂകരണ നടപടികള്‍ സ്വീകരിച്ചാല്‍, ദോഷകരമായ ഫലങ്ങള്‍ പരമാവധി ഒഴിവാക്കാന്‍ സാധി- ക്കും. അടിസ്ഥാനതത്വം പമ്പ നദീതടത്തിലെ ജലവിഭവങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് കേരള, തമിഴ്നാട് ആറ് – സാമൂഹിക സര്‍ക്കാരുകള്‍ തമ്മില്‍ അഭിപ്രായഭിന്നത നിലനില്‍ക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും കലഹം മൂര്‍ച്ഛി- (വിഷയം കോടതിയുടെ പരിഗണനയില്‍) , അധികധനസഹായം ലക്ഷ്യ- ക്കുന്നത് ഒഴിവാക്കാന്‍ മിടുന്നത് വിഭവ ഉപയോഗവും കാര്യക്ഷമതയും മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനാണ്. പരിപാടിയുടെ പാരി- പദ്ധതി, ജലവിഭവങ്ങള്‍ ഉപയോഗിക്കാത്തതിനാല്‍, ജലത്തിന്‍റെ ആവശ്യം സ്ഥിതിക, സാമൂഹിക അധികരിക്കുന്നില്ല. അതിനാല്‍, സാമൂഹികമായോ വിഭവങ്ങളുമായി സംവിധാനങ്ങള്‍ ബന്ധപ്പെട്ടോ ഉള്ള തര്‍ക്കങ്ങളോ ഏറ്റുമുട്ടലോ വഷളാക്കുന്നതിലേക്ക് ശ്രദ്ധിക്കുന്നു, പ്ര- നയിക്കുന്നില്ല. ത്യേകിച്ച് അസ്വ- സ്ഥമായ സംസ്ഥാ- നങ്ങള്‍, കലഹാ- നന്തര പ്രദേശങ്ങള്‍, അതിര്‍ത്തി തര്‍ക്കം നിലനില്‍ക്കുന്ന സ്ഥലങ്ങള്‍ എന്നി- വിടങ്ങളില്‍ 9 ചര്‍ച്ചകളില്‍ ഉരുത്തിരിഞ്ഞ സുപ്രധാന വിഷയങ്ങള്‍ പദ്ധതിയില്‍ പങ്കാളിത്തമുള്ള വിവിധ വകുപ്പുകള്‍ / ഏജന്‍സികള്‍ / വിദഗ്ദ്ധര്‍ എന്നിവരുമായി നടത്തിയത ചര്‍ച്ചയുടെ പ്രസക്ത ഭാഗങ്ങള്‍ താഴെ പറയും വിധമാണ്: 24 പട്ടിക 3: ചര്‍ച്ചകളില്‍ ഉരുത്തിരിഞ്ഞ സുപ്രധാന വിഷയങ്ങള്‍ പങ്കാളിത്തം പ്രതികരണം നിര്‍വഹണ- എല്ലാ സാങ്കേതിക രൂപകല്‍പനകളും തയ്യാറാക്കിയിട്ടുള്ളത് തീരദേശ ചുമതലയുള്ള ഗവേഷണത്തിനുള്ള ദേശീയ കേന്ദ്രം (NCCR), ഐ.ഐ.ടി മദ്രാസ് വകുപ്പുകള്‍ / എന്നീ വിദഗ്ദ്ധ സമിതികളില്‍നിന്നുള്ള മാര്‍ഗനിര്‍ദേശ പ്രകാരമാണ്. ഏജന്‍സികള്‍ തയ്യാറായിക്കഴിഞ്ഞാല്‍, മാര്‍ഗനിര്‍ദേശ പ്രകാരം തന്നെയാണോ രൂപകല്‍പനയെന്നത് ഈ വിദഗദ്ധ സമിതികള്‍ പരിശോധിക്കുന്നു. കരി- ങ്കല്ലിന് ക്ഷാമം നേരിടുന്നതിനാല്‍, ടെട്രാപോഡുകളുടെ ഉപയോഗം ആവശ്യ- മായി വന്നിരിക്കുന്നു. കാറ്റാടി മരങ്ങളും ഫലവൃക്ഷങ്ങളും കണ്ടല്‍ക്കാ- ടുകളും ഉള്‍പ്പെടെയുള്ള പ്രകൃതിദത്ത പരിഹാരങ്ങള്‍ എല്ലായിടങ്ങളിലും പ്രാവര്‍ത്തികമാകില്ല വിദഗ്ദ്ധര്‍/ ഉപദേ- സമഗ്രമായ തീരദേശപരിപാലനം വളരെ അത്യാവശ്യമാണ്. തീര- ശകര്‍ പ്രദേശത്തോട് ചേര്‍ന്നുണ്ടാകുന്ന മാറ്റങ്ങള്‍ പരിഗണിച്ച്, അത് നിരന്തര പരിഷ്കരണത്തിന് വിധേയമാവുകയും വേണം. പദ്ധതിനടത്തിപ്പിന്‍റെ എല്ലാ വശങ്ങളെയും നേരിടാന്‍, ബന്ധപ്പെട്ട് പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന സ്ഥാ- പനങ്ങളിലെ സംവിധാനങ്ങള്‍ സര്‍വ്വസജ്ജമാകണം. ഉപയോഗശൂന്യമായ മറ്റൊരു സാങ്കേതിക പഠനം നടത്തുന്നതിനേക്കാള്‍ പ്രധാനമാണിത് നിയന്ത്രണ സമി- എല്ലാ തീരദേശ ഇടപെടലുകള്‍ക്കും, സംസ്ഥാന തലത്തില്‍ കേരള തികള്‍ തീരമേഖലാ പരിപാലന അതോറിറ്റിയില്‍ (KCZMA) നിന്നോ കേന്ദ്ര- തലത്തില്‍ പരിസ്ഥിതി, വനം, കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാന വകുപ്പില്‍ (MoE- FCC) നിന്നോ മുന്‍കൂര്‍ അനുമതി വാങ്ങേണ്ടതാണ്. പദ്ധതി നിര്‍വഹണ ചുമതലയുള്ളവര്‍ പരിസ്ഥിതി, കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാന ഡയറക്ടറേറ്റ് (DoECC) / കേരള തീരമേഖലാ പരിപാലന അതോറിറ്റി (KCZMA) എന്നീ വകുപ്പുകളുമായി ചേര്‍ന്ന് പ്രവര്‍ത്തിക്കേണ്ടതാണ് വിദഗ്ദ്ധ സ്ഥാ- കടലിനെ കൂടുതല്‍ അടുത്തറിയാവുന്നത് പ്രദേശവാസികള്‍ക്കാണ്, പ്ര- പനങ്ങള്‍ ത്യേകിച്ച് കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാനത്തിന്‍റെ പരിണതഫലങ്ങളെ കുറിച്ച് അവര്‍ക്ക് വ്യക്തമായ ധാരണയുണ്ട്. വിദഗ്ദ്ധ സമിതികളുടെ സഹാ- യത്തോടെ സാങ്കേതിക രൂപകല്‍പനങ്ങള്‍ തയ്യാറാക്കും മുമ്പ് പ്ര- ദേശവാസികളുമായി ചര്‍ച്ച നടത്തുകയോ അല്ലെങ്കില്‍ രൂപകല്‍പന തയ്യാറാക്കുന്ന ഘട്ടത്തില്‍ അവരുടെ കൂടി പങ്കാളിത്തം ഉറപ്പാക്കുകയോ ചെയ്യണം. തീരദേശ നിയന്ത്രണ മേഖലാ വിജ്ഞാപനം അനുസരിച്ച്, ആറ് മാസം കൂടു- മ്പോള്‍ റിപ്പോര്‍ട്ട് നല്‍കണം. നിയന്ത്രണങ്ങളെല്ലാം പാലിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് നിരീക്ഷിച്ച് തയ്യാറാക്കേണ്ട റിപ്പോര്‍ട്ടാണ് ഇത്. റിപ്പോര്‍ട്ടിന് അനു- സൃതമായുള്ള തിരുത്തല്‍ നടപടികളും പ്രതിരോധ നടപടികളും സ്വീ- കരിക്കുകയും വേണം. 9.1 വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങളുമായി കില (KILA) നടത്തിയ ചര്‍ച്ചകളുടെ പ്ര- സക്തഭാഗങ്ങള്‍ 25 പട്ടിക 4: വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങളുമായി കില (KILA) നടത്തിയ ചര്‍ച്ചകളുടെ പ്രസക്തഭാഗങ്ങള്‍ മേഖല പ്രതികരണം തീരദേശപരിപാലനം 5 തീരദേശ പ്രശ്നങ്ങള്‍ - കാലവര്‍ഷ സമയത്തെ കടല്‍ക്ഷോഭവും വേലി- ജില്ലകള്‍: ആലപ്പുഴ, യേറ്റവും, കടല്‍വെളളം കയറുന്നതിനാല്‍ ലവണത്വം കൂടുന്നു, കുടി- കാസര്‍ഗോഡ്, വെളളക്ഷാമത്തിന് വഴിവെയ്ക്കുന്നു. വെള്ളപ്പൊക്കം, അശാസ്ത്രീയമായ കോഴിക്കോട്, തുറമുഖ നിര്‍മാണം, അനധികൃത മണലൂറ്റ് മലപ്പുറം, തൃശൂര്‍ പരിഹാരം– കല്ലും മണല്‍ച്ചാക്കുകളും ഉപയോഗിച്ച് കടല്‍ഭിത്തി നിര്‍മിക്കുക നദീതട മേഖലയിലെ ദുരിതാശ്വാസം മീനച്ചില്‍, മണിമല പ്രശ്നങ്ങള്‍ - മണ്ണിടിച്ചില്‍, കൃഷിഭൂമിയുടെ നാശം, മണ്ണൊലിപ്പ് മൂലം നദീതടങ്ങള്‍ ഫലഭൂയിഷ്ഠമായ മേല്‍മണ്ണ് ഒലിച്ചുപോകുന്നു, കാര്‍ഷിക ഉത്പാദനത്തില്‍ (കോട്ടയം, ആലപ്പുഴ, ഇടിവ്, ജലവിഭവങ്ങളുടെ അമിതചൂഷണം, മല്‍സ്യസമ്പത്തില്‍ കുറവ്, നദീ- പത്തനംതിട്ട) സഞ്ചാരം തടസ്സപ്പെടുന്നു, മണലൂറ്റ് പരിഹാരം – നദിയുടെ വീതിയും ആഴവും കൂട്ടുക, മാലിന്യസംസ്കരണം, കാലവര്‍ഷത്തിന് മുന്നോടിയായി ഓടകളും പുഴകളും വൃത്തിയാക്കുക, സുരക്ഷാമതിലുകള്‍ നിര്‍മിക്കുക, പ്രയോജനം കിട്ടുന്നയിടങ്ങളില്‍ കണ്ടല്‍ക്കാടുകള്‍ വച്ചുപിടിപ്പിക്കുക ചര്‍ച്ചകളില്‍ ഉയര്‍ന്നുവന്ന, പാരിസ്ഥിതിക സംവിധാനങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രധാനപ്പെട്ട പ്ര- ശ്നങ്ങള്‍ അധികധനസഹായത്തിനുള്ള രൂപകല്‍പനയുമായി സംയോജിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഉദാ- ഹരണത്തിന് – അധികധനസഹായം അനുവദിക്കുന്നതിന് മുന്നേ തന്നെ സ്ഥാപനങ്ങളില്‍ കൊണ്ടുവരേണ്ട സംവിധാനങ്ങള്‍ ഉറപ്പാക്കുന്നുണ്ട്. ജനങ്ങള്‍ ഉന്നയിച്ച പാരിസ്ഥിതിക പ്ര- ശ്നങ്ങള്‍ക്കുളള പരിഹാരം തീരദേശ പരിപാലന കര്‍മപദ്ധതിയുടെയും തീരസംരക്ഷണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെയും ഭാഗമായി കണ്ടെത്തും. സമുദ്രനിരപ്പിലെ വര്‍ധന, കടലാക്രമണം, തീരപ്രദേശത്തെ വെള്ളപ്പൊക്കം തുടങ്ങിയ പാരിസ്ഥിതിക പ്രശ്നങ്ങള്‍ക്ക് നേരിട്ടുള്ള പരി- ഹാരം ലക്ഷ്യമിട്ടാണ് തീരസംരക്ഷണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ഏറ്റെടുക്കുന്നതെന്നതാണ് വസ്തുത. കഴിയാവുന്നിടത്തെല്ലാം, പ്രകൃതിദത്ത പരിഹാരങ്ങളോ സങ്കര പരിഹാരനടപടികളോ (പ്ര- കൃതിദത്ത പരിഹാരം, ഭൗതിക അടിസ്ഥാനൗകര്യം, കടല്‍ത്തീരസംരക്ഷണം എന്നിവയുടെ മിശ്രിതരൂപം) സ്വീകരിക്കും. തീരദേശ ഗവേഷണത്തിനുള്ള ദേശീയകേന്ദ്രം (NCCR), ഇന്ത്യന്‍ ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ടെക്നോളജി (IIT) തുടങ്ങിയ വിദഗ്ദ്ധ ഏജന്‍സികളുമായി കേരള സര്‍ക്കാര്‍ സഹകരിക്കുന്നുണ്ട്. ഓരോ പ്രദേശത്തിന്‍റെ പ്രത്യേകതകള്‍ വിശകലനം ചെയ്ത്, നിര്‍വഹണ- വകുപ്പുകള്‍ക്കും ഏജന്‍സികള്‍ക്കും സ്ഥാപനങ്ങള്‍ക്കും മാര്‍ഗനിര്‍ദേശം നല്‍കാനും സാങ്കേതിക പരിഹാരങ്ങളുടെ ഫലപ്രാപ്തി മനസ്സിലാക്കാനും ഇത് ഉപകരിക്കും. തീരം കടലെടുക്കുന്നതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ ശാസ്ത്രീയ പഠനങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് സാങ്കേതിക പരിഹാരങ്ങള്‍ രൂപപ്പെടുത്തുന്നത്. അവസാനമായി, സ്റ്റേക്ക്ഹോൾഡർമാരുമായി നടത്തിയ ശില്പശാലയില്‍ സമഗ്രമായ വിശ- കലനത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള അവതരണങ്ങള്‍ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരുന്നു, ഇത് പങ്കെ- ടുത്തവരിൽ നിന്ന് മികച്ച പ്രതികരണം നേടി. ഈ ശില്പശാലയില്‍ ഉന്നയിച്ച ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട വിഷയങ്ങള്‍ ഇനിപ്പറയുന്നവയായിരുന്നു: 26 പട്ടിക 5: ശില്പശാലയില്‍ ഉന്നയിച്ച ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട വിഷ- യങ്ങള്‍ പ്രവർത്തനങ്ങള്‍ മുഖ്യ പ്രതികരണങ്ങള്‍ തീരദേശ പരി- ഹൈബ്രിഡ് സൊല്യൂഷനുകൾക്കൊപ്പം നമ്മുടെ നിലവിലുള്ള പ്രകൃതി പാലനവും തീര- ആവാസവ്യവസ്ഥയെ നിലനിർത്താനുള്ള ശ്രമവും ഉണ്ടാകണം. കടൽ- സംരക്ഷണ നിക്ഷേ- ഭിത്തി അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പരിഹാരങ്ങൾക്കാണ് നിലവിൽ കൂടുതൽ പവും ഊന്നൽ നൽകുന്നത്. കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തെ കുറിച്ചും ദുരന്ത സാധ്യതയേ കുറിച്ചും അടി- സ്ഥാന അറിവുള്ള പങ്കാളികളെ ഉള്‍പെടുത്തി നടത്തുന്നില്ലെങ്കിൽ, പൊതു കൂടിയാലോചനകൾ പക്ഷപാതപരമായ ഫലങ്ങൾ നൽകിയേക്കാം. കൂടി- ആലോചനകളില്‍ സമഗ്രമായ വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുന്നതിന്, പ്രത്യേകിച്ച് തീരദേശത്ത്, തീരദേശ സമൂഹത്തിലെ എല്ലാ വിഭാഗങ്ങളുടെയും പ്രതിനിധി പങ്കാളിത്തം ഉറപ്പാക്കണം. കൂടാതെ, നിലവിലുള്ള ഡാറ്റയിൽ പക്ഷപാതം ഒഴിവാക്കുന്നതിന് ഓരോ ഗ്രൂപ്പിലെയും പങ്കാളിത്തത്തിന്റെ ശതമാനം പരി- ശോധിക്കണം. തീരദേശ മാനേജ്മെന്റ ് പ്ലാൻ (എസ്എംപി) തയ്യാറാക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, പ്ര- ത്യേകിച്ച് കടൽഭിത്തി നിർമ്മാണത്തിന്റെ കാര്യത്തിൽ, നിർണായകമായ വിലയിരുത്തല്‍ നടത്തണം. നദീതീരങ്ങളിലെ ജലസ്രോതസ്സുകളുടെ ആഴവും വീതിയും വർധിപ്പിക്കുമ്പോൾ, പരമ്പ- ദുരന്ത നിവാരണം രാഗത അറിവുകൾ കണക്കിലെടുത്ത് കൊണ്ട് നടത്തുന്ന ജനകീയ കൂടി- ജലാശയങ്ങലുടെയും കഴ്ചകളടെയും ചര്‍ച്ചകളുടെയും അടിസ്ഥാനത്തില്‍ വളർത്തിയെടുക്കുന്ന നീര്‍ച്ചാലുകലുടെയും ശാസ്ത്രീയ ഇടപെടലുകള്‍ ആവശ്യമാണ്. പരിപാലനത്തില്‍ ചെക്ക് ഡാമുകൾ നിര്‍മ്മിക്കുന്നതിനോ ബണ്ടുകൾ നിര്‍മ്മി- ക്കുന്നതിനോ നിയ- ന്ത്രണമില്ല. 9.2 സാമൂഹികം 9.2.1 പദ്ധതിപങ്കാളിത്തമുള്ള വകുപ്പുകള്‍ പദ്ധതിയില്‍ പങ്കാളിത്തമുള്ള വിവിധ വകുപ്പുകള്‍/ ഏജന്‍സികള്‍/ വിദഗ്ദ്ധര്‍ എന്നിവരുമായുള്ള ചര്‍ച്ചയില്‍ ഉയര്‍ന്നുവന്ന പ്രസക്തമായ കാര്യങ്ങള്‍ താഴെ വിവരിക്കുന്നു: 1. കടല്‍ഭിത്തി നിര്‍മാണം പോലുള്ള തീരസംരക്ഷണ നടപടികളാണ് ഇപ്പോള്‍ ജനങ്ങ- ളുടെ അടിയന്തര ആവശ്യം. അത് തന്നെയാണ് സാങ്കേതികമായി ഏറ്റവും മികച്ച മാര്‍ഗവും. തീരദേശവാസികളെ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ബാധിക്കുന്ന പ്രശ്നങ്ങളായ തീരം കടലെ- ടുക്കുന്നത്, വെള്ളപ്പൊക്കം, കടലാക്രമണം തുടങ്ങിയവ നേരിടാന്‍ തീരസംരക്ഷണ അടി- സ്ഥാനസൗകര്യവികസനം നടത്തേണ്ടത് അനിവാര്യമാണെന്ന് ജലവിഭവവകുപ്പുമായുള്ള ചര്‍ച്ചകളില്‍ വ്യക്തമായി. പ്രദേശങ്ങള്‍ സന്ദര്‍ശിച്ചപ്പോഴും വിവിധ ജനവിഭാഗങ്ങളുമായി ചര്‍ച്ച നടത്തിയപ്പോഴും ഇത് വ്യക്തമായി. പക്ഷേ, ഇത്തരം ആശങ്കകള്‍ സമീപകാലത്തായി വര്‍ദ്ധിച്ച സാഹചര്യത്തില്‍, കുറച്ചുകൂടി ഫലപ്രദമായ സംരക്ഷണം നല്‍കാന്‍ സാധിക്കുന്ന ബദല്‍ മാര്‍ഗങ്ങളെ കുറിച്ച് കാര്യമായ ധാരണയില്ലെന്ന് ബോധ്യപ്പെട്ടു. അതുകൊണ്ട്, 27 കടല്‍ഭിത്തി നിര്‍മാണത്തിനൊപ്പം, സമൂഹാധിഷ്ഠിത, പ്രകൃതിദത്ത പരിഹാരങ്ങള്‍ കൂടി കണ്ടെത്തുന്നത് ഉപകാരപ്രദമാകും. 2. പുരോഗമിക്കുന്ന എല്ലാ നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തികള്‍ക്കും മേല്‍ പഞ്ചായത്ത് തലത്തി- ലുള്ള മേല്‍നോട്ടമുണ്ട്. അതിനാല്‍ സമൂഹത്തിന്‍റെ എല്ലാ ആവശ്യങ്ങളും പരി- ഗണിക്കപ്പെടുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കാന്‍ കഴിയുന്നു. സംസ്ഥാനത്ത് സുശക്തമായ തദ്ദേശസ്വയംഭരണ സംവിധാനം നിലവിലുണ്ടെങ്കിലും ജനസ- മ്പര്‍ക്കും പൊതുജനപങ്കാളിത്തവും പിന്തുണയും വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കേണ്ടതിന്‍റെ ആവശ്യമുണ്ടെന്ന് സുപ്രധാന വകുപ്പുകളായ ജലവിഭവ വകുപ്പ്, തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പ്, കേരള സംസ്ഥാന തീരദേശ വികസന അതോറിറ്റി, സംസ്ഥാന ദുരന്ത നിവാരണ അതോറിറ്റി, മല്‍സ്യബന്ധന വകുപ്പ് എന്നിവയുമായുള്ള ചര്‍ച്ചയില്‍ ബോധ്യപ്പെട്ടു. പ്രത്യേകിച്ച്, ദുര്‍ബല വിഭാഗങ്ങളായ പട്ടികജാതി, പട്ടികവര്‍ഗ വകുപ്പ്, സ്ത്രീകള്‍, ശാരീരിക വൈകല്യമുള്ളവര്‍ തുടങ്ങിയവര്‍. വെള്ളപ്പൊക്ക സമയത്ത് ജനങ്ങളെ താല്‍ക്കാലിക ദുരിതാശ്വാസ കേന്ദ്ര- ങ്ങളിലേക്ക് മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കുന്നത് പഞ്ചായത്തുകളാണ്. ജനങ്ങള്‍ക്ക് സമയബന്ധിതമായി സഹായം കിട്ടുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കാനുള്ള കരുതല്‍ സ്വീകരിക്കുന്നുണ്ട്. എന്നാല്‍, ജനങ്ങ- ളുമായി നിരന്തരം സമ്പര്‍ക്കം പുലര്‍ത്തുകയും നിര്‍ദിഷ്ട പദ്ധതി പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ ജനങ്ങള്‍ക്ക് താല്‍പര്യവും അര്‍പ്പണബോധവും സൃഷ്ടിക്കുന്ന സമൂഹാധിഷ്ഠിത സംഘട- നകളുടെ അഭാവം പ്രകടമാണ്. തീരസംരക്ഷണത്തിനും നദീതട പരിപാലനത്തിനുമായി സമൂഹാധിഷ്ഠിത സംഘടനകള്‍ സ്ഥാപിക്കുന്ന കാര്യം നിര്‍വഹണ ഏജന്‍സികള്‍ക്ക് പരി- ഗണിക്കാവുന്നതാണ്. 3. തീരദേശപരിപാലനം എന്നതിന് കേവലം സാങ്കേതികപരിഹാരങ്ങള്‍ക്കും നിര്‍മാണ- പ്രവര്‍ത്തികള്‍ക്കും അപ്പുറത്തുള്ള മാനങ്ങള്‍ ഉണ്ടെന്ന് മനസ്സിലാക്കണം സമുദ്രത്തിന്‍റെ ആവാസവ്യവസ്ഥ മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതും തീരം കടലെടുക്കുന്നത് തടയുന്നതും ഉള്‍പ്പെടെയുള്ള ദീര്‍ഘകാല, സുസ്ഥിര പരിഹാരങ്ങളാണ് നമുക്ക് ആവശ്യം. ഇക്കാ- ര്യങ്ങളിലാണ് ഊന്നല്‍ നല്‍കേണ്ടതെന്ന അഭിപ്രായം ഉയര്‍ന്നുവന്നത് മല്‍സ്യബന്ധന, തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പുകളുമായുള്ള ചര്‍ച്ചകളിലാണ്. കടലിലും നദിയിലും പോകുന്നതിനെ ആശ്രയിച്ചാണ് ചില ജനവിഭാഗങ്ങളുടെ ഉപജീവനമാര്‍ഗം. കടലിലേക്കും നദിയിലേക്കുമുള്ള പോക്ക് തടസ്സപ്പെടുകയോ ജലവിഭവങ്ങള്‍ ഉപയോഗിക്കുന്നതില്‍ തടസ്സം നേരിടുകയോ ചെയ്യുന്ന സ്ഥിതി ഉണ്ടായാല്‍, ഇത്തരം ആളുകളില്‍നിന്ന് എതിര്‍പ്പ് നേരി- ടേണ്ടി വന്നേക്കാം. അതിനാല്‍, ഇത്തരം ആശങ്കകള്‍ കൂടി പരിഗണിച്ചുകൊണ്ടുവേണം തീര- ദേശസംരക്ഷണം ആസൂത്രണം ചെയ്യാന്‍. തീരം സംരക്ഷിക്കാന്‍ കടല്‍ഭിത്തി നിര്‍മാണവും മറ്റ് അടിസ്ഥാനസൗകര്യവികസനവും മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകുന്നതിനൊപ്പം, പ്രകൃതിദത്ത പരിഹാരങ്ങള്‍ കൂടി കണ്ടെത്തേണ്ടത് സുപ്രധാനമാണ്. എങ്കില്‍ മാത്രമേ, ബാധി- തരാകുന്നര്‍ക്ക് ദീര്‍ഘകാല ഗുണഫലങ്ങളും സുസ്ഥിരതയും ഉറപ്പ് നല്‍കാന്‍ കഴിയൂ. ദേശീയ, അന്തര്‍ദേശീയ തലത്തിലുള്ള നടപ്പ് രീതികളും മികച്ച പരിഹാരങ്ങളും ആരാ- ഞ്ഞതിന് ശേഷം മാത്രമേ അന്തിപ്പ് തീര്‍പ്പിലെത്തൂവെന്ന് ലോകബാങ്ക് ഉറപ്പാക്കണം. 4. തീരസംരക്ഷണത്തിലും തീരദേശ, നദീതട പരിപാലനത്തിലും നിലവിലെ നടപ- ടിക്രമങ്ങളുമായി സാമൂഹിക, ലിംഗപരമായ പ്രശ്നങ്ങളെ കൂടി സംയോ- ജിപ്പിക്കുന്നതില്‍ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കണം. സംഭവിക്കാന്‍ സാധ്യതയുള്ള സാമൂഹിക പ്രശ്നങ്ങളെ നേരിടാനും ലഘൂകരിക്കാനുമുള്ള സാമൂഹികവൈദഗ്ദ്ധ്യമോ ജീവനക്കാരോ ഇല്ല എന്ന വസ്തുത നിര്‍വഹണ ഏജന്‍സികള്‍ അംഗീകരിച്ചുവെന്ന കാര്യം ചര്‍ച്ചകളില്‍ തെളിഞ്ഞുവന്നു. സ്ത്രീകളും ദുര്‍ബലവിഭാഗങ്ങളും അനുഭവിക്കുന്ന, ലിംഗാധിഷ്ഠിത അക്രമം പോലുള്ള വര്‍ദ്ധിച്ചുവരുന്ന പ്രശ്നങ്ങളെ കാണാ- തിരുന്നുകൂടാ. ഇത്തരം അപകടസാധ്യതകളെ നേരിടാനുള്ള വകുപ്പുകളുടെ ശേഷി അപര്യാ- പ്തമായതിനാല്‍, പദ്ധതിനിര്‍വഹണത്തിന്‍റെ ചുമതലയുള്ള സ്ഥാപനത്തിന്‍റെ കാര്യക്ഷമത വര്‍ധിപ്പിക്കേണ്ടത് അനിവാര്യമാണ്. 28 9.2.2 പൊതുജനങ്ങളുമായുള്ള ചര്‍ച്ചകളില്‍നിന്നുള്ള പ്രധാനപ്പെട്ട വിവരങ്ങള്‍ 1. തീരസംരക്ഷണത്തിന് അടിയന്തര നടപടികള്‍ വേണം, അതോടൊപ്പം കാലാ- വസ്ഥാവ്യതിയാനം ചെറുക്കാനുള്ള ദീര്‍ഘകാല പരിഹാരനിര്‍ദേശങ്ങളും ആവശ്യ- മാണ്. തീരദേശവാസികളെ സംബന്ധിച്ച്, കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തിന്‍റെ ഏറ്റവും പ്രകടമായ പ്ര- ഭാവം ദൃശ്യമാകുന്നത് മല്‍സ്യസമ്പത്തിന്‍റെ ശോഷണത്തിലാണ്. സാമ്പത്തികമായി പിന്നാ- ക്കം നില്‍ക്കുന്ന കുടുംബങ്ങളെയും സ്ത്രീകളെയും ഇത് വലിയതോതില്‍ ബാധിക്കുന്നുണ്ട്. വരുമാനനഷ്ടം ദാരിദ്ര്യത്തിലേക്കും കടക്കെണിയിലേക്കും നയിച്ചേക്കാം. കുടുംബത്തിന്‍റെ ഭക്ഷ്യഭദ്രത തകരാറിലാകുമ്പോള്‍, അതിന്‍റെ തിക്തഫലം ഏറിയപങ്കും അനുഭവിക്കുന്നത് സ്ത്രീകളും പെണ്‍കുട്ടികളുമാണ്. 2. കുടിവെളളക്ഷാമവും ശുചിത്വമില്ലായ്മയും ആരോഗ്യപരമായും സാമൂഹികമായും അപകടകരമാണ്. ഖരമാലിന്യവും ചവറും ഒഴിവാക്കുന്നതിനുള്ള മാര്‍ഗങ്ങള്‍ കണ്ടുപിടിക്കേണ്ട ഉത്തരവാദിത്തം സ്ത്രീകളുടെ ചുമലിലായതിനാല്‍ അവര്‍ ബുദ്ധിമുട്ടിലാകുന്നു. തീരപ്രദേശങ്ങളിലും തുറ- മുഖപ്രദേശങ്ങളിലും ഖരമാലിന്യവും പ്ലാസ്റ്റിക് മാലിന്യവും തള്ളുന്നതിനാല്‍, സമുദ്രത്തിന്‍റെ ആവാസവ്യവസ്ഥ തന്നെ അപകടത്തിലാകുന്നു. തീരദേശവാസികളെയാകെ ഇത് പ്ര- തികൂലമായി ബാധിക്കുമെങ്കിലും, സ്ത്രീകളിലും കുട്ടികളിലും ഇത് കൂടുതല്‍ ആരോ- ഗ്യപ്രശ്നങ്ങള്‍ ഉണ്ടാക്കാനാണ് സാധ്യത. കുടിവെള്ളക്ഷാമത്തിന്‍റെ ദുരിതം പേറുന്നതും സ്ത്രീകളാണ്. കുടുംബത്തിനായി കുടിവെളളം ഉറപ്പാക്കേണ്ട ചുമതല സ്ത്രീകള്‍ക്ക് കല്‍പിച്ച് നല്‍കിയിട്ടുള്ളതിനാല്‍, അവരുടെ ജോലിഭാരം പതിന്മടങ്ങ് വര്‍ദ്ധിക്കുന്നു. 3. സംസ്ഥാനസര്‍ക്കാരിന്‍റെയും പഞ്ചായത്തുകളുടെയും ഇടപെടല്‍ എത്രമാത്രം സമയബന്ധിതമാണെന്ന കാര്യത്തില്‍ ഏറ്റക്കുറച്ചിലുകളുണ്ട്. ചില പ്രദേശങ്ങളിലെ ദുരിതാശ്വാസ നടപടികള്‍ വളരെ വികലമായി ആസൂത്രണം ചെയ്തതും മോശമായി നടപ്പാക്കപ്പെട്ടതുമാണ്. തീരെ കെട്ടുറപ്പില്ലാത്ത വീടുകളില്‍ കഴിഞ്ഞിരുന്ന നിരവധി ആളുകള്‍ക്ക് സകലമാന സ്വത്തുക്കളും ജീവിതസമ്പാദ്യവും വെള്ളപ്പൊക്കത്തില്‍ നഷ്ടപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. പുനരധിവാസസവും പൂര്‍ണമായി നടപ്പിലായില്ല. ജീവിതം സാധാ- രണനിലയിലേക്ക് തിരിച്ചുകൊണ്ടുവരേണ്ടതിന്‍റെ ഉത്തരവാദിത്തം കൂടുതല്‍ സ്ത്രീകളുടെ മേലായതിനാല്‍, വെള്ളപ്പൊക്കത്തിന്‍റെ ദുരിതം ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ അനുഭവിക്കുന്നത് അവരാണ്. വെള്ളപ്പൊക്കം മൂലം വരുമാനനഷ്ടവും തൊഴില്‍നഷ്ടവും ഉണ്ടാകുന്നതും വലിയ വെല്ലുവിളിയാണ്. 29 4. സ്ത്രീകള്‍ക്ക് കഠിനമായ ജോലിഭാരവും അതിന്‍റെ അദൃശ്യതയും തീരം കടലെടുക്കുന്നതിന്‍റെയും കാലാ- വസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തിന്‍റെയും ദോഷ- ഫലങ്ങള്‍ ഏറിയപങ്കും അനുഭവിക്കുന്നത് സ്ത്രീകളും പെണ്‍കുട്ടികളുമാണെന്നത് നിലവില്‍ ലഭ്യമായ വിവരങ്ങളുടെയും നിരീക്ഷണത്തിന്‍റെയും അടിസ്ഥാനത്തില്‍ ആവര്‍ത്തിച്ച് വ്യക്തമാകുന്നു. ഉദാ- ഹരണത്തിന്, വെള്ളപ്പൊക്കം ഉണ്ടാ- കുമ്പോള്‍ അഭയകേന്ദ്രത്തിലേക്കുള്ള താമസം മാറലും ദിവസങ്ങള്‍ക്കുശേഷമുള്ള തിരിച്ചുവരവും സ്ത്രീകളുടെ ജോലിഭാരം വര്‍ധിപ്പിക്കുന്നുവെന്നത് സ്പഷ്ടമാണ്. വീട്ടുജോലിയുടെയും ഭക്ഷണവും കുടി- വെള്ളവും മറ്റ് അവശ്യവസ്തുക്കളും ഉറപ്പാക്കേണ്ടതിന്‍റെയും ഉത്തരവാദിത്തം പരമ്പരാഗതമായി സ്ത്രീകള്‍ക്കായി മാറ്റി- വെയ്ക്കപ്പെട്ടതാണ്. നിലവില്‍ ഭക്ഷണവും താമസവും ലഭ്യമാക്കാന്‍ സര്‍ക്കാര്‍ സംവി- ധാനങ്ങളുണ്ടെങ്കിലും, ഭക്ഷ്യവസ്തുക്കളുടെ വിതരണം എല്ലാ വീടുകളിലുമായി നടത്തു- മ്പോള്‍ ചിലപ്പോള്‍ അപര്യാപ്തമായി വന്നേ- ക്കാം. അങ്ങനെയുള്ള സാഹചര്യത്തില്‍ കുടുംബത്തിലെ മറ്റ് അംഗങ്ങള്‍ക്ക് ഭക്ഷണം ഉറപ്പാക്കി പലപ്പോഴും സ്ത്രീകളും കുട്ടികളും വിട്ടുവീഴ്ച ചെയ്യുകയാണ് പതിവ്. മാത്രമല്ല, സ്ത്രീ- കളുടെ സാമ്പത്തിക പങ്കാളിത്തം പൂര്‍ണമായും വിസ്മരിക്കപ്പെടുന്നു എന്നത് ഇടക്കാല, ദീര്‍ഘകാല ആഘാതങ്ങളില്‍ പ്രധാനപ്പെട്ടതാണ്. മല്‍സ്യബന്ധന മേഖലയിലെ അനു- ബന്ധ ജോലികളില്‍ ഏര്‍പ്പെട്ടിരുന്ന സ്ത്രീകള്‍ വെള്ളപ്പൊക്ക ദുരന്തം ഉണ്ടാകുമ്പോള്‍ പൂര്‍ണമായും തൊഴില്‍രഹിതരാകുന്നു. കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം മൂലം മല്‍സ്യസമ്പത്ത് കുറയുന്നു. ഇതിന്‍റെ പ്രത്യാഘാതങ്ങള്‍ ഏറ്റവും ഒടുവില്‍ പ്രതിഫലിക്കുന്നത് സ്ത്രീ- കളുടെ തൊഴില്‍പങ്കാളിത്തത്തിലും വരുമാനത്തിലുമാണ്. കൂടാതെ, സ്ത്രീകള്‍ക്കും പെണ്‍കുട്ടികള്‍ക്കും നേരെയുള്ള അതിക്രമങ്ങള്‍ വര്‍ധിച്ചുവരുന്നതായും കണക്കുകള്‍ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ഗാര്‍ഹികപീഡനം വര്‍ധിച്ചതിന് പുറമെ, നിര്‍മാണത്തൊഴിലാളികളുടെ വരവും താല്‍ക്കാലിക അഭയകേന്ദ്രങ്ങളിലെ താമസവും മൂലം പൊതു ഇടങ്ങളിലെ അതി- ക്രമവും വര്‍ധിച്ചതായാണ് കണക്കുകള്‍ വ്യക്തമാക്കുന്നത്. 5. മല്‍സ്യസമ്പത്തും കടല്‍വിഭവങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്ന കാര്യത്തില്‍ വമ്പന്‍മാര്‍ ആധിപത്യം സ്ഥാപിക്കുന്നു. ചെറുകിട മല്‍സ്യത്തൊഴിലാളികള്‍ ഉപജീവനമാര്‍ഗം നഷ്ടപ്പെടുന്ന സ്ഥിതിയിലാണ്. മല്‍സ്യബന്ധന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍നിന്നുള്ള വരുമാനവും സാധ്യതകളും കുറഞ്ഞുകുറഞ്ഞു വരികയാണ്. യന്ത്രവല്‍ക്കൃത മല്‍സ്യബന്ധന യാനങ്ങളുടെ ഉപയോഗവും വന്‍കിട കമ്പ- നികളുടെ അമിതചൂഷണവും മൂലം ആവാസവ്യവസ്ഥ അപകടത്തിലാവുകയും തൊഴി- ലാളികളുടെയും കുടുംബങ്ങളുടെയും നില പരുങ്ങലിലാവുകയും ചെയ്തുവെന്ന് തീര- ദേശവാസികളുമായുള്ള ചര്‍ച്ചയില്‍ ചൂണ്ടികാണിക്കപ്പെട്ടു. വന്‍കിട കമ്പനികളുടെയും സ്വാധീനശക്തിയുള്ള കച്ചവടക്കാരുടെയും കടന്നുവരവോടെ മല്‍സ്യബന്ധനത്തില്‍ ഏര്‍പ്പെ- ട്ടിരുന്ന നിരവധി തൊഴിലാളികള്‍ക്ക് ചുമട്ടുതൊഴിലാളികളായും മറ്റ് അവിദഗ്ദ്ധ തൊഴി- ലിലേക്കും മാറേണ്ടിവരുന്നതായി ഈ പ്രദേശങ്ങള്‍ സന്ദര്‍ശിച്ചപ്പോള്‍ വ്യക്തമായി. 30 6. അനധികൃത മണലൂറ്റ് പോലെയുള്ള പ്രശ്നങ്ങള്‍ സമുദ്ര, നദീ ആവാ- സവ്യവസ്ഥയ്ക്ക് വലിയ ദോഷം ചെയ്യുന്നു. ഇത് തടയാന്‍ കാര്യമായ നടപടികള്‍ ഉണ്ടാകുന്നില്ല. മാര്‍ഗനിര്‍ദേശങ്ങളും നിയമങ്ങളും കോടതിവ്യവഹാരങ്ങളും എല്ലാം ഉണ്ടായിട്ടും മണലൂ- റ്റ് നിര്‍ബാധം തുടരുകയാണെന്ന് കില സംഘടിപ്പിച്ച ജനകീയ ചര്‍ച്ചകളില്‍ ചൂണ്ടി- ക്കാണിക്കപ്പെട്ടു. സുസ്ഥിര മണല്‍ഖനനത്തിനുള്ള മാര്‍ഗനിര്‍ദേശങ്ങള്‍ പാലി- ക്കപ്പെടുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കാന്‍ പ്രസക്ത വകുപ്പുകള്‍ക്കും വന്‍കിട പൊതു, സ്വകാര്യ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ക്കും ഉത്തരവാദിത്തമുണ്ട്. എന്നാല്‍, ഇത് പൊതുജനങ്ങളുടെയോ പഞ്ചാ- യത്തുകളുടെയോ നിയന്ത്രണത്തിലുള്ള വിഷയമല്ലെന്നും ചര്‍ച്ചയില്‍ അഭിപ്രായം ഉയര്‍ന്നു. 9.2.3 പങ്കാളികളുമായുള്ള ശില്പശാലയില്‍ നിന്നും ലഭിച്ച പ്രതികരണങ്ങള്‍ ഈ പദ്ധതിയുടെ സമീപനത്തിലും നിര്‍വഹണത്തിലും സാമൂഹിക അപകട സാധ്യതകള്‍ കണക്കി- ലെടുക്കുന്നതിന്റെ പ്രാധാന്യം അംഗീകരിക്കുന്നതിനും ആവർത്തിക്കുന്നതിനും 2022 മെയ് 11-ന് നടന്ന സ്റ്റേക്ക്ഹോൾഡർ വർക്ക്ഷോപ്പ് ഉപയോഗപ്രദമായിരുന്നു. ഈ ശില്പശാലയില്‍ നിന്നും വന്ന ചില നിർദ്ദിഷ്ട ശുപാർശകൾ പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായി ഉല്‍പെടുത്തിയിടുണ്ട്. ഇവ താഴെ ചേര്‍ക്കു- ന്നു. 1. തദ്ദേശ സ്വയംഭരണ സ്ഥാപനങ്ങൾളില്‍ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രികരിക്കലും കാര്യശേഷി വർദ്ധി- പ്പിക്കലും: പൊതു ജന പങ്കാളിത്തം ഉറപ്പാക്കുന്നതിനും പദ്ധതികളുടെ പ്രാദേശിക നിര്‍വഹണം ഉറപ്പു വരുത്തുന്നതിനും കമ്മ്യൂണിറ്റി ഇടപഴകൽ ഉറപ്പാക്കുന്നതിലും തദ്ദേശ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ നിർണായക പങ്ക് വഹിക്കുന്നതിനാൽ, ലോകബാങ്കിന്റെ അധിക ധനസ- ഹായത്തില്‍ തദ്ദേശ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെന്നും നന്നായി നിർവചിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെന്നും ഉറപ്പാക്കേണ്ടതുണ്ട്. പൊതു ജന പങ്കാളിത്തവും പിന്തുണയും ഉണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കാൻ പഞ്ചായത്തുകളുടെയും നഗരസഭകളുടെയും പങ്ക് നിർ- ണായകമാകും. എന്നിരുന്നാലും ഈ റോളുകൾ ഫലപ്രദമായി തദേശ സ്വയംഭരണ സ്ഥാ- പനങ്ങള്‍ നിർവഹിക്കുന്നതിന്, പദ്ധതിയിൽ തദേശ സ്വയംഭരണ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ ശേഷി വർദ്ധിപ്പിക്കൽ ഒരു പ്രധാന ഇടപെടലായി ഉൾപ്പെടുത്തണം. 2. സാമൂഹിക വിലയിരുത്തലിന്‍റെ പരിമിതികളും കുറവുകളും കണക്കി- ലെടുത്തുകൊണ്ടും, ഇത്തരം വിലയിരുത്തലുകളുടെ കണ്ടെത്തലുകൾ പദ്ധതി രൂപീകരണത്തില്‍ ഉൾപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള പരിമിതമായ പ്രതിബദ്ധത കണക്കി- ലെടുത്തുകൊണ്ടും, ഇത്തരത്തില്ലുള്ള വിലയിരുത്തലുകളുടെ പരിമിതികളെ മറികടക്കാന്‍ പരിചയസമ്പന്നരായ ഏജൻസികളും വിഷയ വിദഗ്ധരുമാണ് വിലയിരുത്തലുകകള്‍ നടത്തു- ന്നതെന്ന് ഉറപ്പാക്കേണ്ടതാണ്. മാത്രമല്ല, അനുബന്ധ വകുപ്പുകൾ ഈ കണ്ടെത്തലുകൾ ഉൾക്കൊള്ളിച്ചുവെന്ന് ഉറപ്പാക്കുനതിനും ഉത്തരവാദിത്തം നിർവചിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെന്നും അപകടസാധ്യതകൾ പരിഹരിക്കുന്നതിന് വികസിപ്പിച്ച ലഘൂകരണ നടപടികൾ നടപ്പി- ലാക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കുനതിനും പതിവായുള്ള അവലോകനംവും നിരീക്ഷണവും ഉറപ്പാക്കേണ്ടതുണ്ട്. 3. സമൂഹവുമായി കൂടിയാലോചനകളില്‍ എന്തിനു വേണ്ടിയാണ് കൂടിയാലോചനകള്‍ നടത്തുന്നത് എന്നതു കൂടിയാലോചനകളിലെ പങ്കാളികള്‍ മനസ്സില്ലാക്കുനതിന്നു പ്രത്യേക ഊന്നൽ നൽകേണ്ടതുണ്ട്.: അവരുടെ കാഴ്ചപ്പാടുകൾ പദ്ധതിയിൽ ഉൾപ്പെടുത്തുന്നതിനും, പദ്ധതി നടത്തിപ്പിലുടനീളം സമൂഹം ഇടപെടുന്നതിനും, ഇത്തരം കൂടിയാലോചനകൾ ഉണ്ടാകേണ്ടത് നിർണായകമാണ്. കൂടാതെ, സാമൂഹിക അപക- ടസാധ്യതകൾ പോലുള്ള വിഷയങ്ങളിൽ കൂടുതൽ തയ്യാറെടുപ്പ് നടത്തുനതിനും മുൻകൂട്ടി വിവരങ്ങൾ വെളിപ്പെടുത്തുനതിനും , അവബോധം സൃഷ്ടിക്കുനതിനും ഇത്തരം കൂടി- യാലോചനകൾ സഹായിക്കും. മത്സ്യത്തൊഴിലാളികള്‍ കൂടാതെ, കർഷകർ, കുടിയേറ്റക്കാർ എന്നിവരടങ്ങുന്ന , മറ്റ് ഉപജീവന മാര്‍ഗ്ഗങ്ങളെ ആശ്രയിച്ച് ജീവിക്കുന്ന തീരദേശ സമൂഹങ്ങളുണ്ട്,. എല്ലാ വില- 31 യിരുത്തലുകളിലും തീരദേശ പരിപാലന ആസൂത്രണ പ്രക്രിയയിലും ഇവരുടെ കാഴ്ച- പ്പാടുകൾ കൂടി ഉള്‍പെടുത്തേണ്ടതാണ്. 4. കടൽലോര പരിപാലന പ്ലാൻ എല്ലാവരെയും ഉൾക്കൊള്ളുന്നതാകണം, പൊതു സമൂ- ഹത്തിന്റെ പങ്ക് ഇതില്‍ തിരിച്ചറിയുകയും എടുത്തുപറയുകയും വേണം. സംസ്ഥാനത്തെ തീരദേശ ജനവിഭാഗങ്ങളുമായി ചേർന്ന് പ്രവർത്തിക്കുന്ന പൗരസമൂഹ സംഘടനകളുടെ അനുഭവങ്ങള്‍ ഈ പദ്ധതിയില്‍ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുമെന്ന് വിലയിരുത്തലില്‍ നിന്ന് വ്യ- ക്തമാണ്. പ്രത്യേകിച്ചും സാമൂഹിക വിലയിരുത്തലുകൾ നടത്തുനതിനും, ലിംഗനീതി ഉറപ്പുവരുത്തുനതിനും, തീരദേശ പരിപാലനത്തിനായുള്ള പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ആസൂത്രണം ചെയ്യുന്നതിനും സമൂഹ സംഘടനകള്‍ക്ക് നിർണായകവും തന്ത്രപരവുമായും ഇടപെടാനുള്ള അവസരങ്ങളുണ്ട്. 10 പ്രകാശനം കരട് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തല്‍ അനുബന്ധ റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍ - പ്രസ്തുത കരട് അനുബന്ധ സംഗ്രഹ റിപ്പോര്‍ട്ടും കരട് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവി- ധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തല്‍ അനുബന്ധ ഏകീകൃത റിപ്പോര്‍ട്ടും 2022 ഏപ്രില്‍ 29ന് കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണപദ്ധതിയുടെ വെബ് സൈറ്റില്‍ പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തിയതാണ്. ഇംഗ്ലീഷ് ഭാഷയിലാണ് ഇത് പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തിയത്. കരട് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തല്‍ അനുബന്ധ സംഗ്രഹ റിപ്പോര്‍ട്ട് പ്രാദേശിക ഭാഷയായ മലയാളത്തിലേക്ക് പരിഭാഷപ്പെടുത്തി 2022 ഏപ്രില്‍ 29 നു വെബ്സൈറ്റില്‍ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. ഉള്ളടക്കം പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തുന്നതോടൊപ്പം അഭി- പ്രായങ്ങളും നിര്‍ദേശങ്ങളും മറ്റ് പ്രതികരണങ്ങളും തേടി. 2022 മെയ് 11ന് നടന്ന സംസ്ഥാനതല ശില്‍പശാലയ്ക്ക് മുന്നോടിയായി എല്ലാ ഉള്ളടക്കവും പ്രസിദ്ധീകരിചു. സംസ്ഥാനതലത്തില്‍ പദ്ധതികളുടെ പങ്കാളികളാകുന്നവരെ പങ്കെടുപ്പിച്ചാണ് ശില്‍പശാല സംഘടിപ്പിച്ചത്. ശില്‍പശാലയ്ക്ക് ക്ഷണിക്കുന്നതിന്‍റെ ഭാഗമായി, ക്ഷണിതാക്കള്‍ക്ക് കരട് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തല്‍ അനുബന്ധ സംഗ്രഹ റിപ്പോര്‍ട്ട് അയച്ചുകൊടുത്തു. ഉള്ളടക്കം മുന്‍കൂട്ടി വായിക്കാന്‍ ഇത് ഉപകരിചു. ഇതും പ്ര- സിദ്ധീകരണത്തിന്‍റെ ഭാഗമാണ്. ശില്‍പശാലയില്‍ ലഭിക്കുന്ന പ്രതികരണങ്ങള്‍ കൂടി ഉള്‍പ്പെ- ടുത്തി കൊണ്ടാണ് പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തല്‍ അനുബന്ധ റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍ അന്തിമമാക്കിയത്. ഇതിന് ശേഷം, പാരിസ്ഥിതിക , സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വിലയിരുത്തല്‍ അനുബന്ധ റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍, കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതിയുടെ വെബ്സൈ- റ്റിലും ലോകബാങ്കിന്‍റെ വെബ്സൈറ്റിലും 2022 മെയ് 20 നു പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തും. കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി കാര്യാലയത്തില്‍ അച്ചടിച്ച റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍ ലഭ്യമായിരിക്കും. 11 ശുപാര്‍ശകളും നടപടികളും/ഒഴിവാക്കലുകളും 11.1 പാരിസ്ഥിതികം അധികധനസഹായവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് പാരിസ്ഥിതിക സംവിധാനങ്ങള്‍ ശക്തി- പ്പെടുത്തുന്നതിനായി നടപ്പാക്കുന്ന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെ പട്ടികയാണ് താഴെ കൊടുത്തിരിക്കുന്നത് 32 പട്ടിക 6: നമ്പര്‍ സ്ഥാപനം/ സമിതി വിവരണം കാലപരിധി പൂര്‍ത്തീ- കരണത്തിനുള്ള സൂചകം E1 ജലവിഭവ വകുപ്പ്, തുറമുഖ പരിസ്ഥിതി പരിപാലനത്തിന് പദ്ധതി ചുമതല ഏല്‍പ്പി- എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പ്, മറ്റ് അസിസ്റ്റന്‍റ ് എക്സിക്യൂട്ടീവ് പ്രാവര്‍ത്തി- ച്ചതിന്‍റെ തെളിവ് ഏജന്‍സികള്‍ എന്‍ജിനീയരര്‍മാര്‍ക്കും അസി- കമായി ആറ് സ്റ്റന്‍റ ് എന്‍ജിനീയര്‍ക്കാര്‍ക്കും മാസത്തിനകം കൃത്യമായ ചുമതല നല്‍കുക E2 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി തീരദേശ മിഷന്‍ ഡയറ- പദ്ധതി ചുമതല ഏല്‍പ്പി- സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് ക്ടറേറ്റിന്‍റെ തുടര്‍ച്ചയായുള്ള പ്രാവര്‍ത്തി- ച്ചതിന്‍റെ തെളിവ് പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ പിന്തു- കമായി ആറ് ണയ്ക്കാനും ഏകോപിപ്പിക്കാനും മാസത്തിനകം പാരിസ്ഥിതിക സംഘത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തുക 33 E3 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി കരട് പാരിസ്ഥിതിക പരി- പദ്ധതി പാരിസ്ഥിതിക സെക്രട്ടേറിയേറ്റ്/ ജലവിഭവ ശോധനാ പട്ടികയ്ക്കും അധി- പ്രാവര്‍ത്തി- പരിശോധനാ വകുപ്പ് / തുറമുഖ എന്‍ജിനീ- കധനസഹായത്തിന് അര്‍ഹമാ- കമായി മൂന്ന് പട്ടികയും അധി- യറിംഗ് വകുപ്പ് / നിര്‍വഹണ കാനുള്ള മാനദണ്ഡങ്ങള്‍ക്കും മാസത്തിനകം കധനസഹായത്തിന് ഏജന്‍സികള്‍ / കാലാവസ്ഥാ അന്തിമരൂപം നല്‍കുകയും അര്‍ഹമാകാനുള്ള വകുപ്പ് അതിന്റെ സ്ഥിരമായ പാലി- മാനദണ്ഡങ്ങളും ക്കപെടുന്നു എന്ന് ഉറപ്പു- അന്തി- വരുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു മമാക്കിയതിനുള്ള തെളിവ് പട്ടിക 6: നമ്പര്‍ സ്ഥാപനം/ സമിതി വിവരണം കാലപരിധി പൂര്‍ത്തീ- കരണത്തിനുള്ള സൂചകം E4 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി പാരിസ്ഥിതിക ആഘാത പദ്ധതി വ്യവസ്ഥകളും സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് വിലയിരുത്തല്‍ നടത്തു- പ്രാവര്‍ത്തി- പാരിസ്ഥിതിക, ന്നതിനുള്ള (ചര്‍ച്ചകളിലും കമായി ആറ് ആരോഗ്യ, പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങളിലും മാസത്തിനകം സുരക്ഷാ ഊന്നല്‍ നല്‍കികൊണ്ട് ) വ്യ- മാര്‍ഗനിര്‍ദേശ- വസ്ഥകള്‍ തയ്യാറാക്കുക, തീര- ങ്ങളും തയ്യാ- സംരക്ഷണ പ്രവൃത്തികള്‍ക്കുള്ള റാക്കിയതിന്‍റെ പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക തെളിവ് കര്‍മപദ്ധതി തയ്യാറാക്കുക നദീതീരത്തെ ദുരിതാശ്വാസ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക് പാരി- 34 സ്ഥിതിക ആരോഗ്യ, സുരക്ഷാ മാര്‍ഗനിര്‍ദേശങ്ങള്‍ തയ്യാ- റാക്കുക. മാര്‍ഗനിര്‍ദേശങ്ങള്‍ പാലിച്ചു എന്ന് ഉറപ്പുവരുത്തുക. E5 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി തീരദേശസംരക്ഷണ പ്രവര്‍ത്ത- പദ്ധതിക്കാലയളവ് പാരിസ്ഥിതിക സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് നങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മുഴുവന്‍ ഉള്ളടക്കം പരിശീലനത്തിനും സ്ഥാ- (ബോധവല്‍ക്കരണ അടങ്ങുന്ന പരി- പനശേഷി വര്‍ധിപ്പിക്കുന്നതിനും + തുടര്‍പരിശീലനം) ശീലന പരിപാടി ആവശ്യമായ പാരിസ്ഥിതിക നടത്തിയതിന് ഉള്ളടക്കം തയ്യാറാക്കുക. പാരി- തെളിവ് സ്ഥിതിക വിഷയങ്ങള്‍ക്ക് മുന്‍ഗണന ലഭിക്കത്തക്ക വിധ- ത്തില്‍ പരിശീലന പരിപാടികള്‍ സംഘടിപ്പിക്കുക പട്ടിക 6: നമ്പര്‍ സ്ഥാപനം/ സമിതി വിവരണം കാലപരിധി പൂര്‍ത്തീ- കരണത്തിനുള്ള സൂചകം E6 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി പരിസ്ഥിതി, കാലാ- പദ്ധതിക്കാലയളവ് ആശയ- സെക്രട്ടേറിയേറ്റ്, പരിസ്ഥിതി, വസ്ഥാവ്യതിയാന ഡയറ- മുഴുവന്‍ വിനിമയവും പദ്ധ- കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാന ഡയറ- ക്ടറേറ്റും ജലവിഭവ വകു- തിപ്രദേശങ്ങളുടെ ക്ടറേറ്റ് പ്പും തുറമുഖ എന്‍ജിനീ- സന്ദര്‍ശനവും യറിംഗ് വകുപ്പും അനുബന്ധ നടത്താന്‍ സഹാ- ഏജന്‍സികളും തമ്മില്‍ നിര- യകമാകുന്ന ന്തര ആശയവിനിമയത്തിനുള്ള യോഗങ്ങള്‍ അവസരം ഒരുക്കുക, തീര- നിശ്ചിത ഇടവേ- മിടിയുന്നത് തടയുന്നതിനും തീര- ളകളില്‍ നടത്തു- സംരക്ഷത്തിനുമുള്ള ശേഷി ന്നതിനുള്ള തെളിവ് വര്‍ധിപ്പിക്കാനുള്ള സാഹചര്യം 35 ഒരുക്കുക E7 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി അധികധനസഹായവുമായി പദ്ധ- നിശ്ചിത ഇടവേ- സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ ളകളില്‍ തിക്കാലയളവിനിടയ്ക്ക് റിപ്പോര്‍ട്ട് കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങള്‍ ബോധി- ഓരോ മൂന്ന് മാസം സമര്‍പ്പി- പ്പിക്കുന്നതിന്‍റെ ഭാഗമായി പാരി- കൂടുമ്പോള്‍ ക്കുന്നതിന്‍റെ സ്ഥിതിക വിഷയങ്ങളിലുള്ള തെളിവ് പ്രകടനം വിലയിരുത്തുകയും റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍ തയ്യാറാക്കുകയും ചെയ്യുക 11.2 സാമൂഹികം കടല്‍ത്തീരം ഇടിയുന്നതും കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനവും തടയാന്‍ ശക്തമായ സാങ്കേതിക, ശാസ്ത്രീയ പരിഹാരങ്ങള്‍ ആവശ്യമാണ്. എന്നിരുന്നാലും, ഈ പരിഹാരങ്ങള്‍ ഗുണ- പ്രദമാകണമെങ്കില് പ്രകൃതിദുരന്തങ്ങളും കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാനവും തടയാന്‍ കെല്‍പ്പുള്ള ശക്തമായ സംവിധാനങ്ങളും സ്ഥാപനങ്ങളും വ്യക്തികളുമാണ് വേണ്ടത്. ഉയര്‍ന്ന സാക്ഷര- തയും അവബോധവും സുസംഘടിതമായ തദ്ദേശസ്വയംഭരണ സംവിധാനവും ഉള്ള കേരളത്തിന് തീരദേശസംരക്ഷണത്തിനും കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാനവുമായുള്ള പൊരുത്തപ്പെടലിനും മികച്ച പരിഹാരം കണ്ടുകൊണ്ടുളള ഉത്തമ മാതൃകയാകാന്‍ സാധിക്കും. പദ്ധതിയുടെ അടിയന്തര ആവശ്യങ്ങള്‍ പരിഗണിച്ചുകൊണ്ടുള്ള ശുപാര്‍ശകളാണ് ഇപ്പോള്‍ നടത്തിയിട്ടുള്ളത്. സാധ്യമായ എല്ലാ സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകളും കണ്ടെത്തുകയും ലഘൂകരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പ് വരുത്തുക മാത്രമല്ല, തീരദേശപരിപാലന കര്‍മപദ്ധതി പോലുള്ള ദീര്‍ഘകാല പ്രവര്‍ത്ത- നങ്ങളെ കൂടി പിന്തുണയ്ക്കാനും ലക്ഷ്യമിടുന്നുണ്ട്. അപ്പോള്‍, ലിംഗപരമായും സാമൂഹികമായും എല്ലാവരെയും ഉള്‍ച്ചേര്‍ത്തുകൊണ്ടുള്ള പരിഹാരപ്രക്രിയക്ക് കൂടുതല്‍ സാധ്യത കൈവരും. അധികധനസഹായവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് സംസ്ഥാന സര്‍ക്കാരിന്‍റെ സംവിധാനങ്ങളും ശേഷിയും വര്‍ധിപ്പിക്കുന്നതിന് നിര്‍വഹണവകുപ്പിലെ സംവിധാനങ്ങളും ശേഷിയും മെച്ചപ്പെടുത്തണമെന്ന ശുപാര്‍ശ നല്‍കിയിട്ടുണ്ട്. സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകള്‍ വിലയിരുത്തി കൈകാര്യം ചെയ്യാനും സാമൂഹിക, ലിംഗപരമായ ആഘാതങ്ങള്‍ കുറയ്ക്കാനും ഇത് സഹായിക്കും. 36 പട്ടിക 7: നമ്പര്‍ സ്ഥാപനം/ സമിതി വിവരണം കാലപരിധി പൂര്‍ത്തീകരണത്തിനുള്ള സൂചകം S1 ജലവിഭവ വകുപ്പ് ജില്ലകള്‍ തോറും സാമൂഹിക പദ്ധതി സാമൂഹിക ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിക്കുക പ്രാവര്‍ത്തി- നിയമനം കമായി ആറ് മാസത്തിനകം S2 തുറമുഖ എന്‍ജിനീ- അധിക സാമൂഹിക, ലിംഗപരമായ പദ്ധതി സാമൂഹിക, ലിംഗപര വിഷ- യറിംഗ് വകുപ്പ് ചുമതലകള്‍ക്കായി ജീവനക്കാരെ പ്രാവര്‍ത്തി- യങ്ങള്‍ കൈകാര്യ ചെയ്യു- നിയോഗിക്കുക/ സാമൂഹിക, ലിം- കമായി ആറ് ന്നതിനായി നിയോഗിക്കപ്പെട്ട ഗപരമായ വിഷയങ്ങള്‍ക്കായി മാസത്തിനകം ജീവനക്കാര്‍, തൊഴില്‍ ഉപദേഷ്ടാക്കളെ നിയമിക്കുക. വിവരണത്തില്‍ ഇത് പ്ര- തിഫലിക്കുക S3 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ തീരദേശ മിഷന്‍ ഡയറ- പദ്ധതി വ്യക്തമായ തൊഴില്‍ വിവ- പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് ക്ടറേറ്റിന്‍റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ പ്രാവര്‍ത്തി- രണത്തോടെ സാമൂഹിക 37 പിന്തുണയ്ക്കാനും ഏകോ- കമായി മൂന്ന് ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിക്കുക പനത്തിനുമായുള്ള സാമൂഹിക മാസത്തിനകം സംഘത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തുക, രണ്ടോ അതില്‍ കൂടുതലോ സാമൂഹിക ഉദ്യോഗസ്ഥരെയോ ഉപദേഷ്ടാക്കളെയോ കൂടി ഉള്‍പ്പെടുത്തുക. പട്ടിക 7: നമ്പര്‍ സ്ഥാപനം/ സമിതി വിവരണം കാലപരിധി പൂര്‍ത്തീകരണത്തിനുള്ള സൂചകം S4 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ കരട് പാരിസ്ഥിതിക പരി- പദ്ധതി പാരിസ്ഥിതിക പരിശോധനാ പദ്ധതി സെക്ര- ശോധനാ പട്ടികയ്ക്കും അധി- പ്രാവര്‍ത്തി- പട്ടികയും മാനദണ്ഡങ്ങളും ട്ടേറിയേറ്റ് / ജലവിഭവ കധനസഹായത്തിന് അര്‍ഹമാ- കമായി മൂന്ന് അന്തിമമാക്കുക ഓരോ വകുപ്പ് / തുറമുഖ കാനുള്ള മാനദണ്ഡങ്ങള്‍ക്കും മാസത്തിനകം പ്രവര്‍ത്തിക്കും അനു- എന്‍ജിനീയറിംഗ് അന്തിമരൂപം നല്‍കുക. ആറ് മാസം സൃതമായ സാമൂഹിക പരി- വകുപ്പ് / നിര്‍വഹണ പ്രവര്‍ത്തികള്‍ തുടങ്ങുന്നതിന് (പ്രവര്‍ത്തികള്‍ ശോധനാ റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍ ഏജന്‍സികള്‍ മുമ്പ് ഓരോ ഇടത്തിനും തുടങ്ങുന്നതിന് തയ്യാറാക്കിയിട്ടുണ്ടെന്ന് സാമൂഹിക പരിശോധനാ മുമ്പ് ) ഉറപ്പാക്കുക, ഭൂമി ഏറ്റെ- റിപ്പോര്‍ട്ട് തയ്യാറാക്കുക ടുക്കലോ ആളുകളെ മാറ്റി- പ്പാര്‍പ്പിക്കുന്നതോ ആവശ്യ- മായി വരുന്ന ഒരു ഇടവും തെരഞ്ഞെടുക്കുന്നില്ല എന്ന് 38 ഉറപ്പുവരുത്തുക. S5 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ എല്ലാ സാമൂഹിക പരിശോധനാ 6 മുതല്‍ 12 മാസം ഏകീകരിച്ച സാമൂഹിക പദ്ധതി സെക്ര- റിപ്പോര്‍ട്ടുകളും ഏകീകരിച്ച് ഒരു വരെ വിലയിരുത്തലും സാമൂഹിക ട്ടേറിയേറ്റ് / ജലവിഭവ സമഗ്ര സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതാ ആഘാത റിപ്പോര്‍ട്ടും വകുപ്പ് / തുറമുഖ വിലയിരുത്തല്‍, പരിപാലന എന്‍ജിനീയറിംഗ് റിപ്പോര്‍ട്ട് തയ്യാറാക്കുക വകുപ്പ് / നിര്‍വഹണ ഏജന്‍സികള്‍ പട്ടിക 7: നമ്പര്‍ സ്ഥാപനം/ സമിതി വിവരണം കാലപരിധി പൂര്‍ത്തീകരണത്തിനുള്ള സൂചകം S6 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ താല്‍ക്കാലിക ആഘാതങ്ങള്‍ 6 മാസം താല്‍ക്കാലിക മാറ്റി- പദ്ധതി/ ജലവിഭവ വകു- പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ഇടങ്ങളില്‍ മാറ്റി- പ്പാര്‍പ്പിക്കലും ഉപജീ- പ്പ് / തുറമുഖ എന്‍ജിനീ- പ്പാര്‍പ്പിക്കലും ഉപജീവന പുന- വനത്തിന് തടസ്സങ്ങളും യറിംഗ് വകുപ്പ് സ്ഥാപനവും സംബന്ധിച്ച പദ്ധതി പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ഇടങ്ങളില്‍ തയ്യാറാക്കുക താല്‍ക്കാലിക മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കലും ഉപജീവന മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കല്‍ ഉണ്ടാകുമ്പോള്‍, പുനസ്ഥാപനവും സംബ- വകുപ്പുകളോ പൗരസമിതികളോ ന്ധിച്ച പദ്ധതി തയ്യാറാക്കുക നടപ്പാക്കുന്ന എല്ലാ സുരക്ഷാ പദ്ധതികളും പ്രത്യേക ഉപജീവന പദ്ധതികളും ലഭ്യമാകുന്നുണ്ട് എന്ന് ഉറപ്പാക്കുക S7 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി തലത്തിലുള്ള വ്യക്തമായ പദ്ധതി പരാതി പരിഹാര സംവി- 39 പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് പരാതിപരിഹാര സംവിധാനം പ്രാവര്‍ത്തി- ധാനം സ്ഥാപിക്കുകയും നിര്‍വചിക്കുക, നിലവിലുള്ള കമായി ആറ് അതിന് സംസ്ഥാന പരാ- കേന്ദ്ര, സംസ്ഥാന സംവി- മാസത്തിനകം തിപരിഹാര സംവി- ധാനങ്ങളുമായി വ്യക്തമായ ധാനവുമായി ബന്ധ- ബന്ധപ്പെടുത്തിയ സംവിധാനം പ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുക. നടപ്പിലാക്കുക, പദ്ധതിയുമായി ലഭിച്ച പരാതികളും ബന്ധപ്പെട്ട പരാതി സ്വീ- അവയിന്‍മേല്‍ സ്വീകരിച്ച കരിക്കുന്നതും പരിഹരിക്കുന്നതും നടപടികളും വിശദമാക്കുന്ന അതിന്‍റെ കാലപരിധിയും വ്യ- റിപ്പോര്‍ട്ട് മൂന്ന് മാസം കൂടു- ക്തമായി രേഖപ്പെടുത്താനുള്ള മ്പോള്‍ നല്‍കുക സംവിധാനം ഉണ്ടാക്കുക പട്ടിക 7: നമ്പര്‍ സ്ഥാപനം/ സമിതി വിവരണം കാലപരിധി പൂര്‍ത്തീകരണത്തിനുള്ള സൂചകം S8 ജലവിഭവ വകുപ്പ് / തീരദേശ സംരക്ഷണത്തിന് തെര- ലോകബാങ്കിന്‍റെ സഹാ- തുറമുഖ എന്‍ജിനീ- നിരീക്ഷണവും പൊതു- ഞ്ഞെടുക്കുന്ന യത്തോടെയുള്ള തീര- യറിംഗ് വകുപ്പ് ജനപങ്കാളിത്തവും ഉറപ്പാ- ജില്ലകളില്‍ സംരക്ഷണപദ്ധതിക്കുള്ള ക്കുന്നതിനായി സമൂഹാധിഷ്ഠിത പൈലറ്റ് അടി- മികച്ച മാതൃകയായി രൂപാ- സംഘടനകള്‍ സ്ഥാപിക്കുകയോ സ്ഥാനത്തില്‍ ന്തരപ്പെടുത്തുക ശക്തപ്പെടുത്തുകയോ ചെയ്യുക. നടത്താം സമൂഹാധിഷ്ഠിത സംഘടനകള്‍ നിലവിലുള്ള സ്ഥലങ്ങളില്‍ (ഉദാ- ഹരണത്തിന് ജലവിഭവ വകു- പ്പിന് കീഴിലുള്ള ജല ഉപയോഗ അസോസിയേഷനുകള്‍, തീര- മൈത്രി വനിതാ സംഘങ്ങള്‍) 40 അവരുടെ സംഘടനാശേഷിയും ലക്ഷ്യങ്ങളും വിലയിരുത്താം. S9 വനിതാ ശിശുക്ഷേമ ലിംഗാധിഷ്ഠിത അക്ര- പദ്ധതി തുട- ലിംഗാധിഷ്ഠിത അക്രമ വകുപ്പിന്‍റെയും മസംഭവങ്ങള് ഒഴിവാക്കുന്നതിനും ങ്ങി ഒരു ലഘൂകരണ പദ്ധതി സര്‍ക്കാരിതര സംഘട- ലൈംഗിക ചൂഷണം/ അതിക്രമം വര്‍ഷത്തിനകം നകളുടെയും പിന്തു- റിപ്പോര്‍ട്ട് ചെയ്യുന്നതിനും അതി- ണയോടെ കേരള നുള്ള പരാതിപരിഹാരത്തിനും പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി സംവിധാനങ്ങള്‍ ഉണ്ടാ- സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് ക്കുന്നതിനായി ലിംഗാധിഷ്ഠിത അക്രമ ലഘൂകരണ പദ്ധതി തയ്യാറാക്കുക പൈലറ്റ് പദ്ധതിക്കുള്ള തുക ഉപയോഗിച്ച് ലിംഗാധിഷ്ഠിത അക്രമ ലഘൂകരണ പദ്ധതി തയ്യാറാക്കാം പട്ടിക 7: നമ്പര്‍ സ്ഥാപനം/ സമിതി വിവരണം കാലപരിധി പൂര്‍ത്തീകരണത്തിനുള്ള സൂചകം S10 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ സാമൂഹിക, ലിംഗാധിഷ്ഠിത പദ്ധതിക്കാലയളവ് സാമൂഹികമായും ലിം- പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് പാഠഭാഗങ്ങള്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തി, മുഴുവന്‍ ഗപരമായും ഉള്ള അപക- പദ്ധതിയില്‍ പങ്കാളിത്തമുള്ള (ബോധവല്‍ക്കരണ ടസാധ്യതകള്‍ കുറ- വകുപ്പുകളിലെ സാമൂഹിക + തുടര്‍പരിശീലനം) യ്ക്കുന്നതിനായി നല്ല സമ്പ്ര- ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ക്ക് പരിശീലനവും ദായങ്ങളും നടപ്പുരീതികളും അവബോധവും നല്‍കുക ഉള്‍പ്പെടുത്തിയുള്ള പരി- ശീലന പരിപാടികള്‍ സംഘ- ടിപ്പിക്കുക S11 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ തീരസംരക്ഷണ കര്‍മപദ്ധ- രണ്ടാം വര്‍ഷം സാമൂഹിക ഉള്‍ചേര്‍ക്കലും പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് തിക്കായി സാമൂഹിക ലിംഗ വിലയിരുത്തലും ഉള്‍ചേര്‍ക്കലും ലിംഗ വില- റിപ്പോര്‍ട്ട് യിരുത്തലും സംഘടിപ്പിക്കുക 41 (വിദഗ്ദ്ധരും സര്‍ക്കാരിതര സംഘടനകളും ഗവേഷണ സംഘ- ടനകളും നയിക്കുന്ന പങ്കാളിത്ത സ്വഭാവമുള്ള വിലയിരുത്തല്‍) S12 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ അധികധനസഹായവുമായി പദ്ധതി കാല- ഓരോ മൂന്ന് മാസം കൂടു- പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ യളവിനിടയ്ക്ക് മ്പോഴും സാമൂഹിക കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങള്‍ ബോധി- ഓരോ മൂന്ന് മാസം പുരോഗതി റിപ്പോര്‍ട്ട് തയ്യാ- പ്പിക്കുന്നതിന്‍റെ ഭാഗമായി കൂടുമ്പോഴും റാക്കുക സാമൂഹിക ഉള്‍ചേര്‍ക്കലും ലിംഗപരമായ പ്രകടനവും നിരീ- ക്ഷിക്കുകയും റിപ്പോര്‍ട്ട് ചെയ്യു- കയും ചെയ്യുക പട്ടിക 7: നമ്പര്‍ സ്ഥാപനം/ സമിതി വിവരണം കാലപരിധി പൂര്‍ത്തീകരണത്തിനുള്ള സൂചകം S13 കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ അനധികൃത മണലൂറ്റിനെതിരായ മൂന്ന് മാസ- കത്ത് /മാര്‍ഗനനിര്‍ദേശം പദ്ധതി സെക്രട്ടേറിയേറ്റ് നിയന്ത്രണങ്ങള്‍ പാലി- ത്തിനകം പുറപ്പെടുവിച്ചു ക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്താന്‍ തദ്ദേശസ്വയംഭരണം ഉള്‍പ്പെ- ടെയുള്ള എല്ലാ വകുപ്പുകള്‍ക്കും പദ്ധതിയിലെ പങ്കാളികള്‍ക്കും മാര്‍ഗനിര്‍ദേശം നല്‍കുക. 42 12 പരിപാടിയില്‍ നിന്നുള്ള ഒഴിവാക്കലുകള്‍ 12.1 പാരിസ്ഥിതികം പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ പി ഫോര്‍ ആര്‍ പരിപാടിയുടെ ധനസഹായത്തിന് അര്‍ഹമാണെന്ന് വില- യിരുത്തലിലൂടെ സ്ഥിരീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. പി ഫോര്‍ ആര്‍ പരിപാടിയുടെ അധികധനസഹായവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ കാര്യമായ, പ്രതികൂല പാരിസ്ഥിതിക ആഘാതങ്ങള്‍ക്കുള്ള സാധ്യത കാണുന്നില്ല. ഒറ്റനോട്ടത്തില്‍, ഗുരുതര പ്രത്യാഘാതങ്ങള്‍ ഉണ്ടാക്കുന്ന പരിപാടികള്‍ പി ഫോര്‍ ആര്‍ പരിപാടിയുടെ അധികധനസഹായത്തിന് കീഴില്‍ നിര്‍ദേശിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. കൂടാതെ, നിര്‍വഹണഘട്ടത്തില്‍, അത്തരം പ്രവര്‍ത്തികളെ ഒഴിവാക്കാനായി പാരിസ്ഥിതിക മാനദണ്ഡങ്ങള്‍ ഏര്‍പ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യും. പി ഫോര്‍ ആര്‍ പരിപാടിയുടെ അധികധനസഹായത്തിന് കീഴിലുള്ള പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ സ്വാഭാവിക ആവാസവ്യവസ്ഥകളുടെയും സാംസ്കാരിക പൈതൃക ഇടങ്ങ- ളുടെയും സമീപത്തായി നടത്താന്‍ പാടില്ല എന്ന് നിഷ്കര്‍ഷിച്ചിട്ടുണ്ട്. തീരനിയന്ത്രണ മേഖലാ, പാരിസ്ഥിതിക അനുമതികള്‍ നേടുന്ന പ്രവര്‍ത്തികള്‍ മാത്രമേ അധിക ധനസഹായത്തിന് കീഴില്‍ ഏറ്റെടുക്കൂ. ആരോഗ്യ, സുരക്ഷാ പ്രശ്നങ്ങള്‍ സൃഷ്ടിക്കാവുന്ന തൊഴില്‍ സാഹചര്യങ്ങളുള്ള പ്രവര്‍ത്തികളും ഒഴിവാക്കും. കൂട്ടത്തില്‍, പ്രധാനപ്പെട്ട, സഞ്ചിത, പ്രേരക, പരോക്ഷ ആഘാ- തങ്ങളുള്ള പ്രവര്‍ത്തികളെയും ഒഴിവാക്കും. 12.2 സാമൂഹികം നിലവിലെ ധനസഹായത്തില്‍നിന്ന് താഴെ പറയുന്ന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ ഒഴിവാക്കാന്‍ നിര്‍ദേശ- മുണ്ട്: 1. പി ഫോര്‍ ആര്‍ പരിപാടിയുടെ കൃത്യനിര്‍വഹണത്തിന്‍റെ സ്വഭാവം പരിഗണിച്ച്, ഭൂമി ഏറ്റെ- ടുക്കലും വലിയ തോതിലുള്ള മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കലും കെട്ടിടങ്ങളോ സ്മാരകങ്ങളോ നീക്കം ചെയ്യലും ആവശ്യമായി വരുന്ന പ്രവര്‍ത്തികള്‍ ധനസഹായത്തിന്‍റെ പരിധിയില്‍ നിന്ന് ഒഴി- വാക്കും. 2. ബാധിതരായ ജനവിഭാഗങ്ങളെ ദീര്‍ഘകാലത്തേക്ക് താല്‍ക്കാലികമായി മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കേണ്ടി വരുന്ന നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തികള്‍ ഒഴിവാക്കേണ്ടതാണ്. 3. പദ്ധതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തനത്തിനോ അറ്റകുറ്റപ്പണിക്കോ താല്‍ക്കാലിക അഭയകേന്ദ്രങ്ങളായി വിദ്യാലയങ്ങളെ ഉപയോഗിക്കാന്‍ അനുവദിക്കില്ല. (അടിക്കടിയുണ്ടാകുന്ന വെള്ളപ്പൊക്കം അടക്കമുള്ള ദുരന്തങ്ങളില്‍ വിദ്യാലയങ്ങളെ ദുരിതാശ്വാസകേന്ദ്രങ്ങളാക്കി മാറ്റുന്നതിനാല്‍ കുട്ടികളുടെ വിദ്യാഭ്യാസം തടസ്സപ്പെടുന്ന സാഹചര്യം നിലവിലുണ്ട് ). 13 പരിപാടിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്തികളും കൃത്യ- നിര്‍വഹണത്തിനുള്ള പിന്തുണയും 13.1 പാരിസ്ഥിതികം ലോകബാങ്കിന്‍റെ പി ഫോര്‍ ആര്‍ പരിപാടിയുടെ അധികധനസഹായം ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നത് തീരദേശപരിപാലന കര്‍മപദ്ധതിയും നിക്ഷേപത്തിനുള്ള പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും (തീരസംരക്ഷണവും നദീതീരത്തെ ദുരിതാശ്വാസവും) തയ്യാറാക്കിക്കൊണ്ടുള്ള സ്ഥാപനപരമായ വളര്‍ച്ചയിലാണ്. ഇതില്‍, ലോകബാങ്കിന്‍റെ കൃത്യനിര്‍വഹണത്തിനുള്ള പിന്തുണ എത്തേണ്ടത് പ്രധാനമായും തീര- ദേശപരിപാലന കര്‍മപദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായുള്ള പാരിസ്ഥിതിക പരിപാലന കര്‍മശേഷി വര്‍ധിപ്പി- ക്കുന്നതിലാണ്. നിക്ഷേപങ്ങളുടെ കാര്യത്തില്‍, ലോകബാങ്കിന്‍റെ കൃത്യനിര്‍വഹണത്തിനുള്ള പിന്തുണ, വിലയിരുത്തുകയും മേല്‍നോട്ടം വഹിക്കുകയും ചെയ്യേണ്ടത് 43 1. നിയമപരമായ നടപടിക്രമങ്ങള്‍ പാലിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്തുക 2. കരാറില്‍ പറയുന്ന കാര്യങ്ങള്‍ പാലിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്തുക 3. പാരിസ്ഥിതിക ആരോഗ്യത്തിനും സുരക്ഷയ്ക്കും യോജിച്ച പ്രവര്‍ത്തികള്‍ ഉറപ്പാ- ക്കുക. നിര്‍മാണപ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക അപക- ടസാധ്യതകള്‍ ഫലപ്രദമായി കൈകാര്യം ചെയ്യാന്‍ പറ്റും എന്ന് ഉറപ്പാക്കുക 13.2 സാമൂഹികം പേരന്‍റ ് പി ഫോര്‍ ആര്‍ പരിപാടിയുടെ പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ വില- യിരുത്തലിന് കീഴില്‍ വരുന്ന കര്‍മപദ്ധതിയുടെ തുടര്‍ച്ചയാണ് താഴെ കൊടുത്തിട്ടുള്ളത് 44 പട്ടിക 8: ക്ര. പ്രവര്‍ത്തി വിവരണം ചുമതല പ്രവൃത്തികളും കാലപരിധിയും പൂര്‍ത്തീ- ന കരണത്തിനുള്ള സൂചകം 1 അധികധനസഹായത്തിന് കീഴില്‍ കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ ഒന്നാം വര്‍ഷം: ആവശ്യമുള്ളിടത്ത്, നിയ- IVA സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകളും പദ്ധതി/പദ്ധതി നടപ്പാക്കുന്ന മനവും വിന്യാസവും പൂര്‍ത്തിയാക്കുക ലഘൂകരണനടപടികളും പരി- ഘടകം, നിര്‍വഹണ വകുപ്പുകള്‍ 1. കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി, പദ്ധതി ഗണിക്കുന്നതിനായി സ്ഥാ- (ജലവിഭവ വകുപ്പും തുറമുഖ നടപ്പാക്കുന്ന ഘടകം, മറ്റ് സുപ്രധാന പനപരമായ ഘടന ഉണ്ടാ- എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പും) മേഖലാ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ എന്നിവയില്‍ ക്കിയെടുക്കുക പ്രസക്തമായ വ്യവസ്ഥകള്‍ തയ്യാറാക്കുക 2. സ്ഥാപനപരമായ ശേഷി വര്‍ദ്ധി- പ്പിക്കുന്നതിനുള്ള മൊഡ്യൂളുകള്‍ക്ക് അന്തിമരൂപം നല്‍കുക 45 3. ജലവിഭവ വകുപ്പിന് 9 ജില്ലകളിലേക്കായി സാമൂഹിക ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നിയമിക്കുക 4. തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകുപ്പില്‍ സാമൂഹിക നഷ്ടസാധ്യതകള്‍ ലഘൂ- കരിക്കുന്നതിനായി ജീവനക്കാര്‍ക്ക് അധി- കചുമതല നല്‍കുക 5. തീരദേശ പരിപാലന ഡയറക്ടറേറ്റില്‍ സാമൂഹിക, ലിംഗപരമായ വിഷയങ്ങളില്‍ മുതിര്‍ന്ന ഉപദേഷ്ടാക്കളെയും ഉദ്യോ- ഗസ്ഥരെയും നിയമിക്കുക രണ്ടാം വര്‍ഷം മുതല്‍: സാമൂഹിക പരി- പാലനത്തിലും ലിംഗപരമായ വിഷയങ്ങളിലും ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ക്ക് കൃത്യമായി പരിശീലനം നല്‍കുക പട്ടിക 8: ക്ര. പ്രവര്‍ത്തി വിവരണം ചുമതല പ്രവൃത്തികളും കാലപരിധിയും പൂര്‍ത്തീ- ന കരണത്തിനുള്ള സൂചകം 2 2.1 നിര്‍ദേശിച്ചിട്ടുള്ള നിക്ഷേ- കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ 1. ഒന്നാം വര്‍ഷം: എല്ലാ ഇടങ്ങളിലും സാമൂഹിക IVA, രേഖാ- പങ്ങളില്‍നിന്ന് ഉണ്ടാകാന്‍ പദ്ധതി/ജലവിഭവ വകുപ്പ്/ പരിശോധന പൂര്‍ത്തിയാക്കി, ഏകീകരിച്ച്, മൂലമുള്ള സംഗ്രഹം സാധ്യതയുള്ള സാമൂഹിക തുറമുഖ എന്‍ജിനീയറിംഗ് വകു- സാമൂഹിക വിലയിരുത്തല്‍ റിപ്പോര്‍ട്ട് തയ്യാ- നഷ്ടസാധ്യതകളെ കൃത്യമായി പ്പ്/തീരദേശ പരിപാലന ഡയറ- റാക്കുക നിര്‍വചിക്കാന്‍, നിര്‍മാണ ക്ടറേറ്റ് 2. ഒന്നാം വര്‍ഷം മുതല്‍ രണ്ടാം വര്‍ഷം പ്രവര്‍ത്തി നടക്കുന്ന ഇടത്തെ വരെ: സാമൂഹിക പരിശോധനാ റിപ്പോര്‍ട്ടില്‍ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള കണ്ടെത്തിയിട്ടുള്ള ആഘാതങ്ങള്‍ ഉണ്ടാ- സാമൂഹിക പരിശോധനാ കാന്‍ സാധ്യതയുള്ള എല്ലാ ഇടങ്ങളിലും റിപ്പോര്‍ട്ട് ഉപയോഗിച്ച് സാമൂഹിക മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കല്‍-ഉപജീവന പുനസ്ഥാപന വിലയിരുത്തല്‍ റിപ്പോര്‍ട്ട് തയ്യാ- കര്‍മപദ്ധതി തയ്യാറാക്കുക റാക്കുക 46 2.2 താല്‍ക്കാലിക മാറ്റി- പ്പാര്‍പ്പിക്കലും തൊഴില്‍ തടസ്സവും ഉണ്ടാകാന്‍ സാധ്യതയുള്ള ഇടങ്ങ- ളില്‍ മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കല്‍-ഉപജീവന പുനസ്ഥാപന കര്‍മപദ്ധതി തയ്യാ- റാക്കുക പട്ടിക 8: ക്ര. പ്രവര്‍ത്തി വിവരണം ചുമതല പ്രവൃത്തികളും കാലപരിധിയും പൂര്‍ത്തീ- ന കരണത്തിനുള്ള സൂചകം 3 3.1 ഓരോ പദ്ധതിയുമായി കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധ- ഒന്നാം വര്‍ഷം: അതിജീവിത കേരള പദ്ധ- IVA, Ams ബന്ധപ്പെട്ട പരാതികള്‍ തിയും ഓരോ മേഖലയിലെയും തിക്കായി പദ്ധതി-തല പരാതി പരിഹാര സംവി- രേഖപ്പെടുത്തുന്നുണ്ടെന്നും പ്രധാനപ്പെട്ട വകുപ്പുകളും ധാനം നിര്‍വചിക്കുക; പരിഹാരനടപടികള്‍ സ്വീ- പരാതികള്‍ കൃത്യമായി വിശകലനം ചെയ്യുകയും കരിക്കുന്നുണ്ടെന്നും ഉറപ്പു- അന്വേഷിക്കുകയും ചെയ്യുക; നിലവിലുള്ള വരുത്താന്‍, കൃത്യമായ പദ്ധതി- സംവിധാനങ്ങളെ കുറിച്ച് വിലയിരുത്തുക; മുന്‍ തല പരാതി പരിഹാര സംവിധാനം പാരിസ്ഥിതിക, സാമൂഹിക സംവിധാനങ്ങളുടെ ഏര്‍പ്പെടുത്തുക വിലയിരുത്തലിന് കീഴിലുള്ള അതിജീവിത കേരള 3.2 ലിംഗാധിഷ്ഠിത പദ്ധതിക്കായി പൊതു പരാതി പരിഹാര സംവി- അക്രമം/ലൈംഗിക ചൂഷ- ധാനം രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിന്‍റെ ആവശ്യകത ണവും റിപ്പോര്‍ട്ട് ചെയ്യുന്നതിനും വ്യക്തമാക്കുക 47 പരിഹാര നടപടികള്‍ എടു- രണ്ടാം വര്‍ഷം (അവസാനം): പരാതി പരിഹാര ക്കുന്നതിനും പദ്ധതി-തല സംവിധാനത്തിന്‍റെ ഫലപ്രദമായ നടത്തി- പരാതി പരിഹാര സംവി- പ്പ് വിലയിരുത്താന്‍ അവലോകന റിപ്പോര്‍ട്ട് ധാനത്തിനൊപ്പം ലിംഗാധിഷ്ഠിത തയ്യാറാക്കുക വർഷം 2: ലിംഗാധിഷ്ഠിത അക്രമം/ലൈംഗിക ചൂഷണ അക്രമം/ലൈംഗിക ചൂഷണം എന്നിവ തടയു- ലഘൂകരണ പദ്ധതി തയ്യാ- ന്നതിന് നിർദ്ദിഷ്ട ആക്ഷൻ പ്ലാനും പരാതി റാക്കുക. പരിഹാര സംവിധാനം നിലവിലുണ്ട് എന്ന് ഉറപ്പാ- ക്കുക 4 കടല്‍തീര പരിപാലന പ്ലാൻ തയ്യാ- കേരള പുനര്‍നിര്‍മാണ പദ്ധതി ഒന്നാം വർഷം: ഉപദേശക സംഘം സ്ഥാപിച്ചു റാക്കുന്നതിൽ സാമൂഹികവും രണ്ടാം വർഷം മുതല്‍ മുന്നാം വര്‍ഷം വരെ: ലിംഗപരവുമായ സംയോജനം തീര പരിപാലന പദ്ധതിക്ക് കീഴിലുള്ള സാമൂ- ഉറപ്പാക്കാൻ തല്പരകക്ഷികളുടെ ഹികവും ലിംഗപരവുമായ ആഘാതങ്ങളെ ബഹുമുഖ സംസ്ഥാന ഉപദേശക അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിനുള്ള തല്പ- സമിതി രൂപീകരിക്കുക രകക്ഷികളുടെ കൂടിയാലോചനകൾ നടത്തുക.