Khyber Pakhtunkhwa Mocan sravaka Krom (KPHCIP) Shiites Mukama Bal’usa’a Mocan Phon’d BHU Mumuret (Bumburet) Ucaw mastruk 2023 Tayar kai aaw Krom Intizam Garaw Chelak as Moashra as Hifazat garaw T’im – Khyber Pakhtunkhwa Mocan Sarmayakari Krom (PMU-KPMSP Sihat) i ABBREVIATIONS AKRSP – Agha Khan Rural Support Program AVDP – Ayun and Valleys Development Program BHU – Basic Health Unit CEMP – Contractor Environment Management Plan DHO – District Health Officer DHQ – District Head Quarter EMP – Environment Management Plan FGDs – Focus Group Discussions GAC – Global Affairs Canada GRM – Grievance Redress Mechanism HRH – Human Resource for Health IPP – Indigenous People Plan IPs – Indigenous People KIIs – Key Informant Interviews LHVs – Lady Health Visitors LHW – Lady Health Worker NGO – Non-Governmental Organization KPHCIP – Khyber Pakhtunkhwa Human Capital Investment Project OP – Operational Policy PDO – Project Development Objective PMU – Project Management Unit RHC – Rural Health Centre SIF – Secours Islamique France SRSP – Sarhad Rural Support Program TMA – Tehsil Municipal Administration UC – Union Council VC – Village Councilor WB – World Bank ii Phirist an zhaga 1. Tariph zhe khial.............................................................................................................................. 1 2. Krom as taphsil .............................................................................................................................. 1 2.1. Krom as jaiza .......................................................................................................................... 1 2.2. Krom as Tharakias Maksat ..................................................................................................... 1 2.3. Krom as wat ........................................................................................................................... 1 2.4. Krom as nis’an zhaga.............................................................................................................. 2 3. No’aw krom as taphsil ................................................................................................................... 2 4. WB as krom bal’us’a mikan (OP 4.10) ........................................................................................... 3 5. Buniadi Moashrati-Mali/ Us’t’ik nisikas Maalumat ....................................................................... 3 6. Bal’us’a mocan phon’d (IPP) ....................................................................................................... 5 7. Bas’ ghriawan mashbara ............................................................................................................ 6 1. Tharika kar…………...6 2. Gheri Sawzaikas kromai Bas’ ghriawan Mashbara as maksat.................................................. 7 3. Bas’ ghriawan No’aw krom .................................................................................................... 7 4. Mashbarai Marakha an Taphsil .............................................................................................. 8 8. FGDs as marakha as mocuna hisa ghriawan ghenaw uprala khadshad ......................................11 9. Rhuaw onikas intizamaat..........................................................................................................14 10. Masruph thawaikas phon’d ......................................................................................................14 11. Shikhayat khulaikas phon’d .....................................................................................................18 a. GRM as D’hanc ........................................................................................................20 12. Maalumat tha dranek ..................................................................................................................21 13. IPP Rhuaw onikas kharca ..........................................................................................................21 Figure 1. Har Rhuyan lewel as som GRM as D’hanca............................................................................14 iii Phirist an zhaga Zhaga 1. No’aw krom as Bas’ ghriaw ....................................................................................................... 7 Zhaga 2. Mashbara an zhe jhonaw mocan mashkulgi an taphsil............................................................ 7 Zhaga 3. FGDs una al’a mocan Guman zhe Jawab .................................................................................. 9 Zhaga 4: Masruph thawaikas phon’d ....................................................................................................11 Zhaga 5: IPP Rhuaw onikas bat i Bacat..................................................................................................15 Warek asta Cot’ala Po’n’ Cot’ala Po’n’ 1: Bas’ ghriawan mashbara as khulasa/........................................................................... Focus Group Discussions 16 Cot’ala Po’n’ 2: Al’a mocan phirist .......................................................................................................21 Cot’ala Po’n’ 3: Mashbarai mashkulgian Phut’u/ FGDs aran ...............................................................32 Cot’ala Po’n’ 4: Sawal nama (Anghrezi an) ..........................................................................................39 Cot’ala Po’n’ 5: Sawal nama (Urdu an) ................................................................................................41 Cot’ala Po’n’ 6: D’aran una Mutasir hul’a Sihatas khialas Suklat..........................................................43 iv Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 1. Tariph zhe khial Shia IPP as cot’ala po’n’ tayar kai shiaw ki Kal’as’a mocan pi d’aran una sihat as khialas suklatas bahali as barauna mashbara as bati kia ki Kal’as’a mocan abad zhaga ai d’aran as pi nuksan zhali shiaw. Shia zhaga Kal’as’a desh mumuret as s’oi shiaw, seo past c’atraw zilla una shiaw. IPP as maksat bahali as krom ai asarat desha karik zhe shama mondr yakini karik ki Bal’us’a ghrom chom an hak an zhe ajatan ektiram kareli. Shia phon’d Mumuret desh una Kal’as’a ghrom chom as thara kia asta khaca asaratan pi bac hikas yao kam karikas bati naksha pashel dai, a ya mocuna desh ani bas’ ghriawan som mashbara an zhe us’t’ik nisikas khial thai krom karik. Akwame mutahida as muhajirin an hai kamishner as mutabekan Kal’as’a Pakistan una sawin pi ziad Bal’us’a moc ghoi jhonin dai. Shama shen’hen’ mi World bank as amal as palisi 4.10 as mutabekan Kal’as’a Bal’us’a moc ghoi mani an. WBOP 4.10 yakin del dai ki Tharaki as amal, bal’us’a mocan izat, mocan hak, mali zhe dastur an pura ehtiram kariw dai. Bank dec ghriawan pi mutaliba kariw dai ki se pun’d’irak an bati tajwiz kada krom an bati micmi, awelaaw zhe agahi mashbara as amal una masruph hiw ori kia ki bal’us’a moc mutasir karin dai, Tasi natija uno mutasir hul’a bal’us’a mocan ghenaw krom as bati bo ghrom chom an Hamdardi hasil hiw dai. Shia krom yao no’aw krom ai paida hiaw kia asta shum asarat ani bac hik, kam karik, yao yawan hikas ikdamat asta yakini sawzel dai. Isa maksat IPs as tante thaw hiaw tharaki as pi shen’hen’ phaida Ghrihikas imkanat dek ki se mukamal, zhalik bas’ zhe us’t’ik nisik as pharak as bati hesas hiw. Shia Bal’us’a Mocan phon’d (IPP) har rhuyakan bas’ ghriawan pi mashbara zhe krom as maalumat sariaikas buniad una shiaw, tara d’aran as taba hul’a sihatas suklat(BHU) as nasen apaw diaw ghrom chom ani moc shamil aan kia ki Mumuret, Past catraw d’aran as jawabi krom as wajhen dai bahali as bati tajwiz kai shian. A ya pashala ikdamat an mocaw shen’hen’ ikdamat shian teo amjam dieli zhe isa kormas mocuna track kareli gheri eli krom as d’izain una zhe jiek una shamil kai shian. Ripot’ adhe asta krom an ticak tariph, no’aw krom an taphsil, IPs as thara WB palisi(OP 4.10) zhe mashbara zhe maalumat sariekas adhe asta taphsil del dai. IPP har kromas thara ikdam zhe rhuaw ripot’ karikas abel’ kariw dai. 2. Krom as taphsil 2.1. Krom as jaiza Khyber Pakhtunkhwa (GoKP) ani Sarkar World Bank(WB) as yawan as thara KP Mocan sarmayakari Krom(KPHCIP) rhuaw oniw dai. Isa krom as maksat KP ani jus’il’a Muhajirin mezbani karaw zilla ai Sihat as miyar zhe talimas khedmat prus’t’ karik shiaw tara COVID-19 pregijiaw lahazi khulaikas bati yawan asta shamil shiaw. Isa krom as maksat khojik zhe dikas pharak pura karikas bati d’airek sarmaya kari kai zhe prus’t’ zhe rul as zariauna khedmat karikas nizam d’ang karik. 2.2. Krom as Tharakias Maksat Shia tajwiz kada krom as tharakias maksat (PDO) Khyber Pakhtunkhwa as jus’il’a zilla ai sihatas khialas buniadi khedmat zhe awelo talim as khedmat zhalik, ajat, zhe miyar prus’t’ karik shiaw. 2.3. Krom as wat Shia krom Mai kaw 2021 ani ghri mali kaw 2025 una zha ponj kaw mocuna lagu hikas bas’ek shiaw. 1 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 2.4. Krom as nis’an zhaga Shia krom asal zilla Peshawar, Nowshera, Haripur zhe Swabi ajus’aw. Emi zilla muhajirin mocan tadad zhe suba as kal’aaw tharakiati phon’d ya tharakiati malgirian pi dita pun’irakan hatya jiai jus’i shian. D’aran as jawabi krom as lihaz una, siahatas hisa as wadi asta dash zhe s’oa d’aran una nuksan zhal’il’a zilla an jawab dieli hiw, te Dir lower, Dir upper, Charsadda, Abbottabad, Lakki, DI khan, Upper Chitral, Chitral, Swat, Tank, Chitral Lower, Karak Kohistan Lower, Kohistan upper, Kolai palas (Kohistan), Khurram Upper zhe Shangla. 3. No’aw krom as taphsil Zhang as t’em una sihat zhe talim kamzor shuba an mocaw ek. Ucaw mastruk 2022 as macai Pura muluk zhe Suba Khyber Pakhtunkhwa d’aran nuksan araw. Buniadi dhanca as kaphi nuksan as som justuna siahatas khialas suklat zhe bhan’daikein adhe yao pura nuksan hawan. KP-HCIP d’aran as jawabi kormas bati Khyber Pakhtunkhwa ani Sarkar as som sihatas nuksan hul’a suklat zhe bhan’daikein warek kawa sawzek, no’a kai sawzek zhe shato mi gheri sawzek una yawan hin ghoi tawaku thel dai. D’aran ikas thara Khyber Pakhtunkhwa ai dash zhe sata zilla ai nuksan azhal’aw. Awelo jagaikas mutabekan takriban dash zhe ponja suklat ahiraw shen’hen’ ki 143 sihatas suklat an hatya o adhe nuksan azhal’aw. Toa phato, nuksan zhal’il’a whan’ una sihatas khedmat as ajati ishnyahari, chutyak hisa ek karik, malgiran rhaw sihatas dukan sawzek zhe khas kai d’aran ul’a zhaga ai no’a dur sawzaikas bati d’aran as pi bac hikas buniad as thara sihat as khial zhal’aikas ek bo prus’t’ nizam tayar karikas ek prus’t’ moka pashel dai. Nuksan zhal’il’a sihatas suklat an phirist cot’ala po’n’ s’o as tor una dai shiaw. Badkhesmati as thara, Kp ai sihatas khial as nuksan zhal’il’a warek zilla an mocai shonjaw d’aran as wajhen dai Kal’as’a desh ai BHU Mumuret as hatya adhe nuksan zhal’i shiaw. Nuksan as us’t’ak as hatya jiai, BHU Mumuret as pis’t’aw digha’ ghona ga’ng thi shian rhuaw baro una ticak ya ziad d’aran as uk ikas surat uno pura BHU asabadi kamzor kariw. Sihatas khialas shia suklat babayug una dhen’taw dai d’aran iw dai tasa phon’d una shiaw. BHU as nuksan zhal’il’a pis’t’aw dhiga’a’i tichak maramat aszarurat shiaw se takriban 10 ani ghri 15 bas zha hiw dhigha’ gheri sawzaik una kai. View of Damaged back wall of BHU Shama asta eshara kariw dai ki ticak gheri sawzaikas korm BHU as amal una khas shum asarat ne histiw. Agar ki nuksan as us’t’ak bo kam shiaw, Rhuaw baro una d’aran as bati ek d’ang hiphazati digha’ as zarurat shiaw. Mumuret as nasenaw apaw diaw desh ani mocan som jus bal’us’a Kal’as’a moc medical ilaj as bat i BHU as thara inhisar Karin dai. Nuksan zhal’il’a sihatas suklat no’a kai sawzekyao gheri KP Sarkar d’aran as mutalek yawan pashaikas bati krom as intizam karaw chelak Kal’as’a desh Mumuret zhaga una shiaw BHU gheri sawzaikas erada thel dai tara bal’us’a moc apaw deny dai.Ia shisa mondr as khial thel ki Kal’as’a ghrom chom as som jus desh ani ghrom chom as sihat as khial as khedmat dikas bati ajati miyar zhe ajat pura kariw. 2 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 BHU Mumuret awelo t’em 1966 ai saus thi ashis . Isa saw zhaga 75 Marla ya o 3.15 Kanal Another view of major cracks in back wall of BHU ya o 20418.8 Square feet una prigiji shiaw. A ya saw kai dash zhe ega moc aan ,(sat purus’ zhe caw istrizha.) Shemi krom garaw an mocaw ek ta Medical Ghaderak aaw(shia post’ akheri s’o mastruk aw an’day khali shiaw), ek Medical T’eknishen zhe ek Disperser(purus’), ek EPI (purus’), du oward- suda (purus’) zhe ek LHV, tre mid- wives zhe ek s’os’kaw aan. BHU as imarat as mocuna shemi shian ; ( 1 ) caw karma(2)chutyak OT (jagauni karma) zhe (3)wal’ikas whan’ (4)duo batrum (istrizhon zhe puruz’on) (5)caw peramed’ikis apaw diuni (6) duo cawkedaran apaw diuni (7)ek medical Ghaderakas –Dur (8)ek peramed’ikis apaw diumi krom garaw an kamra (9) LHW as purguramas dawtar zhe (10)dawahi thauni. Shel’i pashala kamra bac thi ashini d’aran as mocai shen’ ki khali pis’t’aw digha’ BHU as kharab thi ashis d’aran as wajen. 4. WB as krom bal’us’a mocan (OP 4.10) World Bank amali palisi 4.10 shama mondr yakini kaw dai ki tharaki as amal pura tor una ektiram kariw prus’t’ as, mocan hakas, maishiat, zhe Bal’us’a macan us’t’ik nisik as. Emi pura kroman bati kia bank as mali zhe mutasir hul’a bal’us’a mocan, bank dec ghriawan pi mutaliba kariw dai ki se pund’irakan bati tajwiz kada krom an bati micmi, awelaw zhe agahi mashbar as amal una masruph hiw ori kia ki bal’us’a moc mutasir Karin dai. Shama shen’hen’ c’hik bank an maliat i krom ai ek kimono akdamad an’dei mocai hieli. 1. Bank as ghenaw skrining shisa mondr as nis’an karikas bati shia krom zhaga una Bal’us’a moc aan ,ya o kromas zhaga una ek thi aan. 2. Dec griaw an ghanaw ek mashrat i tashkhiz. 3. Krom as har darja una mutasir hul’a balus’a ghrom chom as som amal as micmi, awelaaw zhe agahi mashbara khas kai krom as tayari as mocai, tasi khialat pura jonikas zhe tasi pregijina ghorm chom as krom as bat i yawan hik. 4. Ek bal’us’a mocan phon’d as tayari ya ek bal’us’a mocan phon’d as khaka; zhe 5. Bal’us’a mocan pon’d as khaka thar dras’nek ya o bal’us’a mocan phon’d as khaka as dhanca. WB as ijazat dikani pis’t’awo, shama phon’d website una zhe bhungci mocan hatya awami Karin pariw. 5. Buniadi Moashrati-Mali/ Us’t’ik nisikas Maalumat 2017 moc is’mar ripot’ as mutabekan E’he’n’ UC as 27 ghrom 28182 mocan som zhe 3983 dur (average)7.07 durai mocan tadat shiaw. Kal’as’on abadi saw kai 4100(2013) moc E’he’n’ UC as 15 ghromai apaw deny dai, se E’he’n’ ai pura abadi as 14.5% hiw dai. Kal’as’a desh Pakistan as suri bihot’ik ghen C’atraw zilla una shiaw tasi dur 4100 mocan thara mushtamil te kaï¬?r ya Kalashi nomas thara mashur. Te tan us’t’ik nisikas, zuban as, zhe kaweri as 3 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 wajhen dai bo warek zhe pura dunya una zuban as zhe insani mahirin an hatya bo jhonin pariw dai. Shemi ghrom chom ani moc philahal past C’atraw ai E’he’n’ Union council(UC) as Mumuret, Rukmu, zhe Biriw deshai aan. Jabki adhe o krom zhe talim as maksat as bati C’atraw zhe warek Pakistan as shahar ai apaw deny dai. Zhaga as Numaish warek shiaw 28.5% srast, bo kirik wal’a dhe’n’ta, khali dhe’n’ta, zhe lalimi Zemin ai pregiji shiaw, zhe 62% Zemin o thon janghal as son as thara shamil shiaw C’atraw Behre rum as c’uc’hu hawa shiaw tara nel’a o takriban kia ne mucaw. Heman rhato Pec’i istek t’emo -10 0C zha pal’aw dai. Shahar ai o heman kirik kaphi guraka hiw se du phut’ una zha sariik am mondr. Bo hutal’aai kirik dyek 20 meter(70 feet) zha hiw. Heman o dio bo osh hiw. Kal’asa’ desh ek bo desha zhaga tara s’oi zhagaw bianai mocan zhe edara an som bo kam rabta shiaw jabki ia kasawan Ikas wajhen dai badel hiw dai. Te mazahabi zhe us’t’ik nisikas tor una tan mirasi zemin (just awami Zemin) an som just aan. Te tan Zemin Kis’ikas zhe caraikas bati ajat una onin dai. Tasi Zemin as adhe hisa o dastur mad’aw jaw as bati thawai shiaw. AVDP as rehnumai karaw, Ishpata news ani CEO, zhe akliatan awelaaw wazir as mutabekan, 7 ani ghri 9 ghrom sihatas khialas khedmat as bati BHU Mumuret as thara iinhisar Karin dai. Mumuret as pura abadi 8741 shiaw. Tal’el’e mocaw 1197 dur shian, September 2022 ai Ishpata News Network zheAVDP as zariauna kada dur is’mar as mutabekan 245 durai 1795 Kal’as’a moc aan, tasi (average) duraimocan tadad 7.7 shiaw. Kal’as’a whar junubi Himalaya ai bo warek wharan rhaw ek Dardic Whar. Kimon K’alas’a whar karaw patua whar jhonin dai se zhaga una muktaliw mocan tan mocuna rabta as bati ajat hiaw ek dardic wharas justuna Pakistan ai sarkari whar Urdu asta. Kal’as’a bo suda Primary bhan’daikein ai sabak maan dai zhe adheo sabak maikas bati haiâ€?highâ€? bhan’daikain ai zhe university ai parin dai. Philahal Mumuret desh shian bhan’daikein an suklat GGHS Payeen 01,GPS 06 zhe GKPS 02, private bandaikein 03 zhe sudon middle bandaikein 01, GHS sudon 01, GGHS 01 zhe ego private college 01 shiaw. 90% ani ziad Kal’as’a suda sarkari bhan’dakein ai parin dai zhe adheo rhuaw sabak as bati c’atraw asta parin dai. Kal’as’a desh sudon o Kal’as’a whar an talim diun pariw dai take te tan mazahab zhe us’t’ik nisik prus’t’ kai jhonin. Higher secondary talim as bati atra zhaga una ziada tar sarkari bandaikein shian: Te Kal’as’a whar an yao Kal’as’a mazahab zhe us’t’ik nisikas barauna ne c’ic’heny dai zhe te tan nisab as hisa as tor una islami izum o zaruri dyionu thi shiaw. Istrizha sawin pi ziad zukurdhai c’hetraw krom zhe janghalaw krom Karin dai jabki purus’ wal’ moci, chamani sawzek, c’hir dhuik warek krom Karin. Pura pe jiek hawaw haw Kal’as’a desh ek padrana moashra, tara mali, siyasi, zhe us’t’ik nisikas as zhaga ai takl’a mocan ghalba shiaw. Am tor una purus’ durai mal sambhal karin dai zhe durai goghona phaisila Karin dai. Juo gheno is’trizha mali krom as ek ghona hisa upren dai awelo shen’hen’ ki zemindari Karin dai, adhe istrizho tan dukan calheny dai zhe isa som jus kasawan saman bhrikin dai, zhe duraw krom Karin dai shen’hen’ ki sudayak dharik, uk sariek, au pacek zhe pirhan mod’ik warek asta. Mumuret apaw diaw ziada tar mal zhe zemindari an thara inhisar Karin dai. Kal’as’a adhe mocan o chutyak karubar shian tasi mocai Mumuret sarak una hot’el zhe dukan shian zhe adhe o hot’el ai mulazim aan. Chutyak karubari moc ziada tar kasawan thara inhisar Karin dai. Kal’as’on mal adhrak as,mewaan mut’aw hasil hiaw ishnyahari zhe zemindari as thara shiaw te ziada istrizhon krom shian gheri mal dharikas mosimi ek awatani ek awata parik shiaw. Chutyak, uk wal’a c’hetrai joari, guum, zhe da’u kis’in dai. Mewa zhe d’ang het’uk wal’a, shen’hen’ ki bribo, dhrac’ pal’aw, t’ong, az’a’i asta Mumuret zhe Rukmu deshuna beny dai. Kutsi adhrak aw sarieny dai, emi 4 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 muc’a pund’irakan bati ghrom chom ani biana bhrin’kin dai. Pay caraikas ek khas zhanwar te dewa an tupha jos’in dai. Kal’as’on Khawsangaw dunia una manshur. .Kal’as’a pura kal’an bo khawsangaw manaw Karin, Tara mocuna har rhuyakan nat’ Karin dai. S’o bas hatya, desh ani dasturi Gho’n’ an takribat zhe zhuk pik hiw dai. Kal’an Kal’as’a desh una shemi khawsangaw hin dai shen’hen’ ki (1) Zhoshi, (2) Ucaw, (3) Pu’n’. (4) zhe Cawmos, Ek shikhayat as nizam as mutabekan, har Ghrom una Kal’as’a Desh una tan Kazi aan(dasturi /mazhabi ghad’herak an tasi daira akhtiar una bo ghrom shamil shian; ghrom chom tan dasturi darja bandi as perwi karin dai) purus’ zhe istrizha awdu ghenaw. Se marakha ani musatakil rukun as tor una asta khedmat kariw dai (gad’herakan ek dasturi asambeli se itiphakas thara zhe desh ani dastur as mutabekan phaisila Kariw dai) take ghrom chom ani moc an mocuna kia asta janjal khulaun pariw. Shemi kazi har khasangaw as Tarik as mondr dek, janjal khulek zhe shama mondr yakini sawzaikas zimadar ki ghrom chom desh ani dasturas pabandi kariw. Te juanan rusmat, sadka zhe kurbani an izum zhe mondr asta den dai. Kal’as’a kazian asta shen’he mi hasiat shiaw jese ki islam una imam zhe ulama zhe isahi ona pop zhe parderi as shian. Se mazhabi bhan’dawaw as tor una asta jonun pariw dai se dasturi us’t’ik nisik as tharikaan rehnumai kariw dai. Se muashraas ek izat as bas’ moc shen’hen’ ki ek jhonaw Mhasta wal’a zhe prus’t’ krom garaw moc. Kas ki kal’as’a nasal as thara ziat ac’hon’ik yaad hin ho te post as bati jus’in pariw dai. Mashbarai amal as mocai, du strizha fokel moc tasi nom Iran bibi zhe Shaira bibi a int’erwiw jhonaw moc zhe makami fokel mocan tor una kai aan. Shemi du istrizha fokel moc Mumuret grom chom una te prus’t kai jhonin pariw dai koki te istrizha Kazian tor as thara khedmat Karin dai zhe Wilij konsiler tor una nom rhuaw oni shian zhe tan kal’as’a grom chom as rehnumai Karin dai. Wadi asta, shatra mi BHU Mumuret una krom garaw du istrizha LHVS sihat as hifazat as suklat una PCMC mocan som mashbara as mocai phuci an. E’n’hen’ unien konsel una kimono warek Baen ul akwami NGOs krom karin dai, asa som justuna mumuret desh una warek rhuyakan mudakhilad as som/ï¬?lhal agha khan rural support program (AKRSP)zhe Global affairs Canada (GAC) as mali yawan som, Ayun Valleys Development Program (AVDP)as nomas thara ek desh ani NGO Mumret una krom kariw dai. Asi krom una us’tik nisikas rhuyan as som mutalek wakia karik, dimagi sihat as som mutalek an’ga karikas marakha karik, ghromchom as buniad una bac karikas ghrup sawzek (khas kai istrizhom bati ) zhe Mumret una istrizhon higer sekandri bhan’daikein ai l’abhe’ as ishnyahari dek shamil shian. Ek warek desh ani edara Ishpata news, ek NGO as tor una krom kariw dai zhe ï¬?lhal kal’as’a ghrom chom una muashrat i mali sarwey kariw dai. Shisa krom as bati United States institute of Peace (USIP) ghenaw yawan thi shiaw. Sarhad Rural Support Program (SRSP) ek mashur desh ani adara, sudayakan hifazat as krom an thara tawaju thel dai, khas kai E’n’hen unien konsel as udriman d’haran as pi mutasir hul’a zhaga una, Mumuret una kal’as’om ghrom chom an som Adhe asta, Secuours Islmiqe France (SIF) nom an ek Ben ul akwakmi NGO krom as badla una nakat zhe zhukas bati muc’a krom an nakti krom an mudakhilatas som, Mumuret whan’ una krom kariw dai. 6. Bal’us’a mocan phon’d (IPP) Kal’as’a desh una d’aran una nuksan hul’a BHU- Mumuret shisi krom an gheri sawzaikas bati bal’us’a mocan phon’d darkar shiaw. Shama IPP WB OP 4.10 as mutabek una tayar Karin dai, se Bal’us’a mocan bati. Shen’hen’ki, d’aran as halagul as jawab as hatya jiai, WB as palisi 5 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Bal’us’a mocan OP 4.10 thara harakta una oni shiaw, shenhen’ thio, Ia IPP Past C’hatraw kal’as’a desh Mumuret d’aran una nuksan hul’a sihat as khial as suklat hikas wajhen dai tayar kareli. BHU-Mumuret as gheri sawzaikas bati ponj ani ghri sat zhoshi Mastruk 2023 una ghrom chom as masbara an/FGDs zhe khas jhonaw mocan som mashkulgi hawan. 7. Bas’ ghriawan mashbara IPP as sawzaikas amal una, gezhi kai jhonaw mocan rhaw mashkulgi (KIIs), zhe BHU Mumuret as nasen ya tasa nasen apaw diaw Kal’as’a moc awdu purus’ zhe istrizhon zhe peruk edara ani krom garaw an som FGDs Karin paraw. Mokhar ul zikir una BHU una awelo Sihat as khial as Intizam karaw kamet’i (PCMC) ani moc zhe Dist’rikani sihat as dawtar ani gad’herakan (DHO) dawtar, MS D HQ Hospital Chitral, Desh ani intizamia, zhe Wilij konsiler shamil aini. Desh ani moashrati krom garaw zhedesh ani tanzim/NGOs shen’hen’ ki AVDP, Ishpata News zhe desh ani mocan mocai ya tasi bati krom garaw behbudi tanzim an asta interview Karin paraw Shemi mashkulgi Zhoshi mastruk 5 ani ghri 7 una zha hawan. Saw kai 7 FGDs/ Mashbarati marakha zhe 9 KIIs Karin paraw, tara desh ani ghrom chom Kal’as’a zhe patua shek awdu shamil aini tara 98 moc on tasi mocaw 52 purus’ zhe 46 istrizha aini. Desh ani dastur jiai istrizhon som gezhi gezhi kai milaw hiwen paraw take gheri sawzaikas kormas phon’d as barauna istrizha tan cit as thara tan rai zhe khadshaat maik bhaan oria. Moc zhe istrizhon awduin som mashbarahi marakha ani phirist zhe FGDs zhe KIIs an taphsil cot’ala po’n’ 3 as tor una dai shiaw. 1. Tharika kar Bal’us’a mocan shia phon’d as tayari as shurugek una gezhi kai KIIs, zhe FGDs Kal’as’a mocan som hawan, se ya ta s’oi yao nasen ow yao BHU as thara ec histin dai, tara awdu Kal’as’a moc, istrizha zhe patua shek ghrom chom shamil aan gheri warek bas’ ghriaw tasi mocai peruk mukama o gad’herakan khas kai DHO zhe MS DHO Aspatal past C’atraw zhe BHU una Awelo Sihatas Khialas Kamet’i (PCMC) ani moc, TMA ani gad’herakan, DHO ani gad’herakan,Kal’as’a desh krom garaw desh ai edara shen’hen’ ki AVDP, Ishapta News zhe Tarakiati edara an marakha hawan.Saw kai 7 grup marakha zhe 9 khas jhonawan int’erwiw Karin paraw tal’ai mocai 52 purus’ zhe 46 istrizha saw kai 98 moc hisa aghrian. Kal’as’on som justuna Patua shek ghrom chom ani istrizhon som desha ani dastur as mutabekan Gezhi kai marakha hawan, tara istrizhon tan citan BHU una gheri sawzaikas phon’d as krom as barauna tan rai zhe khadshaat maikas moka milaw hawaw. Mashbara an khulasa zhaga 2 una dai shiaw. Urdu an tarjuma as som justuna Angrezian ek sawalnama tayar kai ashis (Cot’ala po’n’ 4 zhe 5 as tartib as tor una s’at’ai shiaw). Rasmi mashbara as amal ani s’umber, sawalnama as bahau zhe tartib dikas bati s’umber mina jiaun paraw. Pretesting exercise as natija as buniad una, sawal tasa mutabekan gheri tartib dai ashis. Kal’as’a moc kas som ki mashbara kai ashis te istrizha zhe purus’ awdu urdu whar karik zhe jhonik una mahir aini. Albat kawa ki tarjuma as ajat ashis, ek desh ani edara ani ek desh ani moashrati krom garaw mashbarai marakha as t’emai tarjuma karaw yawan as bati shamil kai ashis. Se am Kal’as’a wharan phucil’a sawal an tarjuma karikuna yawan hawaw. 6 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 2. Gheri Sawzaikas kromai Bas’ ghriawan Mashbara as maksat BHU Mumuret/Kandisar as nasen apaw diaw ghrom chom as som just warek asta nasen bas’ ghriawan som masbarahi mashkulghi: • Gheri sawzaikas phon’d as krom as bara una aam bas’ ghri awan khas kai kal’as’a mocan rai sariek. • Tasi som kia asta tajawiz hin zhe kia asta khadsha shian ho te rikat’ una thaelak te rikat’ karik,zhe • Gheri sawzaikas phon’d as krom as mocai munasib riayad as akdamat apnaw kai shemi khadshad desha karik. 3. Bas’ ghriawan No’aw krom No’aw krom as gheri sawzaikas krom as bati kura ki bas’ ghriawan nis’an dehi kai shiaw ho te kal’as’a zhe warek moc (awdu purus’ zhe istrizha ) aan te yata ya o isa nasen apaw deny dai zhe d’aranas nuksan hul’a sihat as khialas suklat BHU Mumuret as thara inhisar karin dai. Tasi warek asta bas’griawan nis’ani kai shian asi mocai private edara, desh ani muhashrati krom garaw zhe awam as numaidagan shen’hen’ ki DHO dawtar ani gad’herakan, Tehsil municipal administration ani gad’herakan aan. No’aw kroman gheri sawzaikas mutabekan mashbara warek har rhuyakan zhagaai kai shian, BHU Mumuret as nasenaw khas kai kal’as’a mocan zhe patuon som warek hul’a/dastiab ghrom chomaw moc shirkat aran. Shaya zhaga 1 una no’aw krom as bas’ ghriaw kai pashai shiaw. Zhaga 1 No’aw bas’ griaw an krom Darja war Bas’ ghriawan Mutasir hul’a pat’i • D’aran mutasir hul’a BHU ani Para medical staff zhe PCMC ani moc. (awelo bas’ • Desh ani ghrom chom zhe nuksan hul’a BHU- Mumuret as nasen apaw ghriawan) diaw mocan som just istrizha zhe patua ghrom chom an ya o kura asta mazahabi akliat. • Tehsil Sihatas mukama c’atraw (Tehsil Sihatas Ghad’erakan) Warek shawakin pat’i • MS DHQ Aspatal C’atraw • NGOs krom Karin dai Mumuret Kal’as’a mocan bati • Desh ani moashrati krom garaw. • Kurei asta desh ani ghrom chom as edara /ghom as tharaki as edara krom kariw dai /hiphazat as bati zhe kal’as’a mocan tharaki as bati shen’ ki E’he’n’ zhe Desh as Tharaki as Program (AVDP) warek asta . • Sarkar as Deshani Gad’herakanan (ghrom zhe Nebarhud konsiler ) • Desh as Imtizamiya as Gad’herakanan (TMA). • Kal’as’a Desh as Sihat as Mahiran. 7 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 4. Mashbarai Marakha an Taphsil Kal’as’on whan’ una BHU Mumuret una gheri sawzaikas krom an mashbarai marakha zhoshi mastruk 2023 5 ani ghri 7 as mocai aran, shen’hen’ ki zhaga 2 una shian. Zhaga 2. Mashbara an zhe aham maalumati int’erwiw an taphsil Is’mar Adua/tarik Zhaga Hisa ghriawan tadad Remarks/Maik Purus’ Istrizha 1 Zhoshi BHU-Mumuret/ 13 2 PCMC ani mocan som mastruk Kandisar marakha, asil’a BHU ani krom 5th, 23 garaw(shatra mi BHU una krom garaw du Kal’as’a istrizha LHVs) zhe Ghrom Kandisar ghrom chom ani moc 2 Zhoshi Kra’ka’ ghrom una -- 7 Kra’ka’ ghrom una Kal’as’a mastruk Shazada khana ghrom chom ani istrizhon 5th, 23 Chowk/Betak som marakha 3 Zhoshi Kra’ka’ ghrom una 6 -- Kra’ka’ ghrom una Kal’as’a mastruk Abdul Halima ghrom chom ani puruz’on 5th, 23 Chowk/Betak som marakha 4 Zhoshi Tsatruma ghrom 14 -- Tsatruma ghrom una Patua mastruk una Ghulam Noora shek ghrom chom ani 7th, 23 Chowk/Betak puruz’on som marakha 5 Zhoshi Tsatruma ghrom -- 8 Tsatruma ghrom una Patua mastruk una Ghulam noora shek ghrom chom ani 6th, 23 Chowk/Betak istrizhon som marakha 6 Zhoshi Anish ghrom una -- 27 Marakha una Anish zhe mastruk Ishpata News Bru’a’n’ ghrom ai Kal’as’a 6th, 23 dawtar as bhronz ghrom chom ani istrizha on una 7 Zhoshi Anish ghrom una 10 -- Marakha una Anish zhe mastruk Ishpata News Bru’a’n’ awdu ghrom ai 6th, 23 dawtar as bhronz Kal’as’a ghrom chom ani una purus’ on Khas Jhonaw mocan Mashkulgi (KIIs) 8 Zhoshi Serena Hot’el 1 Akliat an mamilas awelaaw mastruk Peshawar wazir zada som KII. Se 3th, 23 Kal’as’a ghrom chom ani asta 9 Zhoshi BHU Mumuret 1 AVDP ani manijer zhe ek mastruk moashrati krom garaw Javed 5th, 23 sahab as som KII. 10 Zhoshi MS DHQ aspatal 1 Nazuk sihatas masla una mastruk past C’atraw Kal’as’on hatya khedmat 5th, 23 karaw Shahzad haider ul mulk as som KII 8 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 11 Zhoshi DHO as dawtar past 2 DHO past C’atraw ai Dr Fayaz mastruk C’atraw Ali Loomi a som KII 7th, 23 12 Zhoshi Tsatruma ghrom 1 Chermen Vilij konsel (Patua mastruk una Ghulam noora shek) Khalil ur rehman sahab 7th, 23 Chowk/Betak as som KII 13 Zhoshi Anish ghrom una 1 Ishpata News as CEO zhe Wilij mastruk Ishpata News konsiler (Anish) Luke Rehmat 7th, 23 Network as dawtar sahab as som KII 14 Zhoshi TMA as dawtar 2 M.Hanif zhe Sikandar shah, mastruk Mumuret as Anish TMO zhe Zhaga una pai 7th, 23 ghrom una jiawaw as som KII 15 Zhoshi Mumuret as ghrom 1 Istrizha Wilij Konsiler Shaira mastruk una Anish tasa dura se Kal’as’a ghrom chom Anish 7th, 23 zhe Bru’a’n’ Mumuret ai tasa som KII 16 Zhoshi Mumuret as ghrom 1 Ek desh ai Moashrati krom mastruk una Anish tasa dura garaw Iran Bibi se Anish- 7th, 23 Bru’a’n’ Mumurat ai tasa som KII Total 52 46 8. FGDs as marakha as mocuna hisa ghriawan ghenaw uprala khadshad FGDs/Masbarahi marakha as mocai hisa ghriawan ghenaw aham khadshad, khas tor una BHU Mumuret una gheri sawzaikas krom as mocai zhe pis’tawo isi khulasa zhaga 3 una shiaw. Zhag 3. FGDs una hisa ghriawan khadshat zhe jawabat Is’mar Hisa ghriawan khadshat Riayatas ikdamat Zimadari 1 Khasip c’hic’il’a zhe Khasip ne Pura karik yakini sawzaikas bati Griikas mahiran ,CSC c’hic’il’a kal’as’on ruziasan as t’ikadar as muhaida una ek khas zhe T’ikadar as thara bati krom dek Mumuret/ mondr mocai diun pariw. Adhe PD PMU Sihat . kal’as’a whan’ ai apaw diawan asta shen’ ki isa safa mondr hiw hak . ki desh una apaw diaw an merit’ as buniad una kod’el tharika kar as amal kai krom gharaw an tarji diun pariw. 2 Khas kai BHU una iaw Patua T’ikadar as muhaida una ek khas T’ikadar, Ghrihikas istrizhon parda as masla. mondr mocai dyiun pariw dai mahir zhe Muashrati take a ya silsila una ekdamat as zhe mocan mahir thara amal daramat sawzaun PMU Sihat. pariw dai . 3 Sawzaikas ishnyahari BHU as T’ikadar as muhaida una ek khas Mumuret ai desh ani rhuaw /udhrimana ne hisdeli mondr mocaoi d’iun pariw take TMA,T’ikadar , E zhe S take BHU as biana moteran ik Pura karik yakini sauz hiw adekas as Mahir zhe zhe parik yakini sauz hiw. ta shen’hen’ ki shikhayat t’em Ghrihikas mahir PMU una khulaikas bati GRM sawzaun pariw. 9 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 4 Gheri sawzaikas krom as PMA Sihat (zehre amal)as bati ek PMU, T’ikadar mocai BHU una shikhayat ghona satahi GRM sawzaun karikas sahi nizam shikhayat pariw to sawzaikas marhala una karikas bati ne hik. lagu karin pariw. 5 Barhali as krom as mocai zhe T’ikadar as muhaida una ek khas Mumuret ai desh ani pis’t’aw sawzala ganda mondr mocai dyiun pariw take TMA, CSC, PMU, ishnihari tada kis’ikas c’hetrai Pura karik yakini sauz hiw take T’ikadar. ne istik ama yakini sawzek hiw ki sawzala ganda ishnyahari kis’ikas c’hetrai ne histin pariw. 6 Mahol as asar shen’ki c’ikpak T’ikadar as muhaida una ek khas T’ikadar, ghrihikas zhe un’dhru’n’ dras’nik (ne mondr mocai dyai shaya silsila un mahir PMU zhe hikas barabar )kocikas surat ekdamat amal daramad as maholiat as fokal una,BHU as som pauband hiw pura hik yakini moc. sawzaikas bati. 7 kal’as’a istrizha numainda as Naksha jiawan mashbara zhe PMU, CSC, T’ikadar darkhas ki digha’ as biri buniadi d’hanca as t’im andaza ziadaeli takei iw dai baro una laghel zhe d’higa’as biri as d’aran una barkara thaw hiw. taphsili jiel. Sawzaikas bati t’ikadar as rehnumai karin pariw. 8 Onjaaw diga’as hutal’ai asta Naksha diaw an nikrani as PMU, CSC,T’ikadar shonjaaw nuksaan hul’a mahsbara zhe buniadi d’hanca as diga’as mukabila una ziadaeli t’im andaza laghel zhe d’higa’as shia yakini hieli. Shia BHU as taphsili una dyel. Sawzaikas bati awelaaw hisa una krom garaw t’ikadar as rehnumai karin pariw. istrizhon hatya tasi phond yakini kareli. 9 T’ikadar as krom garaw desh T’ikadar CESMP riayat karikas T’ikadar an EzheS ani kal’as’on us’tik nisik, akdamat shamil shiaw shen’hen’ gad’herakan zhe sihat mamul zhe ikdar as bara una ki ne kal’as’a sawzaikas krom as khial ani PCMC ani hesas ne hiw. garaw an Kal’asa’ us’t’ik nisikas moc barauna hesas kariw whan’ una krom karikwew, take deshani us’tik nisikas aktiram kareli zhe khas kai kal’as’a istrizhon hifazat mesus karin agar whan’ as s’oi pe aini haw zhe tikadar C-ESMP as hisa hal’i. 10 Deshani patua (istrizha ) Agar sawzaikas suklat as bati bo DHO zhe Rescue 1122 shekhan ghrom chom ani tan ziat ishnyahari ajat pi hawan as khadmat ghrom so’i sihat as khial as haw, ambulatri khadmat as hik suklat as darkhas aran , koki mi kaï¬? take adhek asar zhal’iw . onjaw Mumuret –BHU 3-7 kilu mit’er desha shiaw zhe tara kia deshas iik parikas suklat ne shiaw .Dhen’ta zhaga hikas wajen dai o tasi 1-2 gant’a hiw dai. 11 BHU RHC una apgret’ hieli. Shia masla sihat as edara as Krom as d’airekt’er not’is una ghauras bati oneli. -PMU 10 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 12 Desh ani d’aktharan purus’ Shia masla sihat as edara as DHO Krom as zhe istrizha awduin hik yakini not’is una ghauras bati oneli. d’airekt’er -PMU sawzaun pariw ori take d’aktharan pura t’em una hik yakini karin pariw 9. Rhuaw onikas intizamaat E zhe S as ajat o bidding cot’ala po’n’ as mocas dyiun pariw gheri site ani t’ikadar muhaida as tor una ek tamirat i maholiati zhe moshra as intizami phon’d (CESMP) as krom Siahat as hisa as project director KPHCIP PMU as som sariekas pawband hiw take gheri sawzaikas krom shuruk karik ani s’umber clearance as bati bank una sariek hiw. CESMP faraz an zhe zimadari an khaka pashelmaholiayati zhe moashrati khatra an barauna maaw gheri peshawarana zhe ghrom chom as sihat zhehiphazat i masail an som jus riayat karikas tajwiz kariw. Riayat karikas ikdamat desh ani rasam, ikdar zhe dastur as bati asta hesas hieli. Kimon mumkhin hiw haw ghrom chom as udhrimanaw khasip wal’a zhe ne khasip wal’a krom garaw ghrihin pariw. Project Director –PMU as hidayat as mutabekan,PMU as E zhe S as mahirin, Dist’rik ani sihatas Gad’herak (DHO), zhe BHU ani Med’ikel gad’herak shisa Bal’us’a Mocan Phon’d as nikrani/wal’ as nikrani Karin. DHO past C’atraw apaw del dai gheri noa’aw krom as zhaga as nisbat una s’oi aaw, hawta an du t’em zhaga una ita jiel jabki desh ani BHU una krom garaw gheri sawzaikas phon’d as krom as har adua wal’ hin. Adhe asta shen’hen’ ki mutalka E&S gad’herakak sawzawaw wal’moc mashbara diaw (CSC) ai E&S as krom garaw E&S sawzaikas barauna har mastrukasa pesh raft as report as zimadar hieli hiw. CSC mastrukaaw pesh raft ropot’ as jaiza Ghrihikas gheri tasa tasik karikani pis’t’awo consolidated repot PMU as del 10. Masruph thawaikas phon’d No’aw krom as gheri sawzaikas marhala as watuna shen’hen’ ki sawzek zhe operation as t’emuna BHU as nasen Kal’as’a ghrom chom as khas ajat zhe khadshat as hatya jiai, Kal’as’a mocan som masruphiat as zhe mashbara as bati ek phon’d sawzek bo zaruri shiaw, Kal’as’a istrizhon zhe warek kamzor/pasmandah grup jesa ki akhabiran zhe maazur. Zhaga 4 as tor una dita masruph thawaikas tajwiz kada phon’d no’aw shiaw. Zhaga 4: Masruph thawaikas phon’d Is’mar Nis’an kada grup Masruph Masruph T’em/ Tadad Zhaga thawaikas thawaikas mozu Tharika 1 Purus’ Kal’as’a Sawzaikas krom Grom chom as Saw kai, 2 At 2 ghrom chom ani an taphsil, GRM, marakha marakha different grup an (Kra’ka’, zhe isa feedback locations Anish, Bru’n’a’ zhe mashbara an in zhe Patua shek bati sawzala Bumburet ghrom chom) an channels. jus kamzor grup Istrizhon zhe an warek kamzor grup an mutalek kia asta masla khas kai BHU warek una zha zhalikas masla zhe sawzaikas krom an barauna rai ghriik 2 Istrizha Kal’as’a Sawzaikas krom Grom chom as Saw kai, 2 Ek ta 11 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 ghrom chom ani an taphsil, GRM, marakha an marakha(Kra’ka’i ghrom grup an (Kra’ka’, zhe isa feedback patua shek Kra’ka’ Anish, Bru’n’a’ zhe mashbara an istrizha grup an ego zhe Patua shek bati sawzala bati ek mushtarka ghrom ghrom chom) an channels. FCD marakha Anish una som jus kamzor Istrizhon zhe gheri Anishai zhe grup an warek kamzor bru’n’a’i istrizhon grup an mutalek grup an bati ek kia asta masla mushtarka khas kai BHU marakha warek una zha zhalikas masla zhe sawzaikas krom an barauna rai ghriik 3 Kal’as’a ghrom Ghrom chom as Sawzala GRM Hawta whar BHU chom an sawalat zhe channel an marakha zhe har Mumuret khadshat desha zariauna khas adua as buniyad karikas bati mocas una sawzaikas Hamish rawta som( Ghrom marhala pura sawzaikas krom chom lewel una) hikuna zha pura hik una zha Tasa bati PMU una, cantact as jus’il’a point(moashrati mahir) zimadar hiw 4 Kal’as’a ghrom Maalumat phazhik Sawzaikas krom as Hawta wha BHU chom an pesh raft as thara rmarakha/har adua Mumuret har adua update, as buniyad una kia asta badeli, sawzaikas marhala yao bo t’em ghri as t’emuna. gheri ghrom chom as thara tawaku asarat phazhin pariw ori. 5 Sawzawaw t’im Us’t’ik nisik as Jhonikas marakha Hawta whar BHU (Khasip wal’a zhe hesasiat,Kal’as’on buniyad una Mumuret ne khsip wal’a) tan usul, ikdar, D&SC/PMU t’im as yakin zhe tharika an zariauna sawzaikas izat marhala as mocai Masruph thawaikas bati shama phon’d rhuaw onik as thara no’aw krom as gheri sawzaikas krom shama mondr yakini karik bhaaw ki Kal’as’a moc phaisila karikas amal una ucutu thi shamil hin, tasi khadshat desha Karin ori, gheri no’aw phon’d as gheri sawzaikas pura marhala una tasi munfarid nokta e nazar as thara citin pariw ori. 11. Shikhayat khulaikas phon’d Pura s’atal’a shikhayat KP-HCIP sihatas shikhayat khulaikas phon’d (GRM) una pashaun pariwori te 12 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 jaiza zhe ijazat as amal ani pis’t’awo rhuaw onin pariw. T’ikadar zhe moashi zhe mahuliati mahir GRM brosher as dizain, tayari zhe dikas som justuna Kal’as’a /Urdu/anghrezi una GRM tarika kar as akasi karaw panaphleksis as tansib as zimadar hin. PMU Mahulat i zhe moashi t’im zhe t’ikadar deshani kal’as’on zhe warek apaw diawan GRM as tarbiat asta deny ori zhe to jhonikas zhe khabar dikas bati Kal’as’a whar una c’hoteny. Adhe asta, PMU jiawaw/ wal’ hiaw an zhe janc karaw an t’im bo ziad wal’ hin, zhe ama tharaki World bank as som mustakil buniat as thara phazhun pariw. 11.1. GRM as Daira kar Shia GRM ghrom chom as shikhayat khulel, sihat as suktat una ilaj as bati iaw lahaz, zhe PCMCs as arakin ,zhe krom karaw, zhe jus’il’a BHUs/RHCs una mutalka ghrom chom as shikhayat khulel. GRM jinsi takliph as zhe istrizhon khilaph una zulum (VAW), sudayakan khilaph una zulum(VAC) zhe maholiati zillat zhe moashi hiphazat as tarikan thara inharaph as ghenaw shikhayat asta tarjihi buniat una khulaun pariw zhe mukarara t’em una karin pariw. Adhe asta, GRM Peshawar,Nowshera, zhe Swabi zhe Haripur as KPHCIP amal as zhaga zhe zilla past c’atraw (BHU Mumuret)as som just d’aran una nuksan zhal’il’a 16 zilla cover kariw. 11.2. Shikhayat karik zhe to khulaikas bati tajwiz kada phon’d GRM sihat as suklat (BHUs RHCs), mutalka, PCMCs, tibi amle zhe kamzor ghrupan som just ghrom chom as mocan zha zhal’aikas bati mumkhin had una zha mocan bo s’oi hiw, krom as bas’ ghriaw an som just PCMCs, zhe ghrom chom ani moc GRM zhal’ek ghrihikas bati muktaliw kesman asan ceinals as ist’imal karik bhan oria, shaya silsila una, muktaliw cenels an nishandehi kai shian zhe te shikhayat khulaikas amal una zhal’ahikas muktaliw ishnyahari an bati intizamat karin, ko ki isa thara PCMCs zhe deshani ghrom chom as GRM una zhal’ik bo karik una yawan milaw hiw. Adhe asta PMDU portel as zaria una onlain shikhayat khulaikas krom kariw dai zhe KP-HCIP sihat as bati krom kariw dai shen’ ki zhal’ik bas’ Android una https://play.google.com/store/apps/details? id=com.govpk.citizensportal&hl=en&gl=US IOS https://apps.apple.com/pk/app/pakistan-citizens-portal/id1439885831 Subai liwel S.# Shikhayat sariaikas cenenl Tajwiz kada ikdamat 1 Shikhayat/mashbara as d’haba PMU-KPHCIP Dawtar zhe mukama sihat as dawtar una thaun pariw dai 2 Moc as Desh ani kazi (purus’ zhe istrizha awduin) thara PMU moashi iphazat as mahir zhe d’airektoret’ una DD rawta (Shikhayat ghriaw fokal moc as tor una) zhe sihat sekretariet una ek MIS as gad’herakanan (shikhayat gad’herak as tor una). 3 Imel Khas imel (khabar GRCs as pi s’uber/pis’taw o sawza un pariw)KPHCIP as dawtar una moashi hiphazat garaw t’im as muc’a hiw oria zhe har adua/hawtawar as buniat una MIS as som husul hiaw shikhayat phazhiw oria . 4 Websait’ www.hciphealth.org.pk or www.hciphealth.org.pk(GRCs elan hikani pis’t awo sawuz hiw. 5 Ghaderak Wazir shehri Portal Ek gezhi akaunt’ PCP una sawzaun pariw khas kai KPHCIP program as bati. 13 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 6 phun (Tol phri lambar) fokal moc har adua/hawtawar buniad una HCIP dawtar (sihat as chelak) una shikhayat sel zhe MIS as hisa as som shikhayat grihik/karardat as surat e hal sariel. 7 Whats-app# Istrizhon zhe purus’on shikhayat as bati gezhi khas watsapp lambar. 8 Cot’ala as zaria una PMU-HCIP ( sihat as chelak)dawtar as pata Zilla liwil 1 Shikayart/mashbar as d’haba DHO dawtar una 2 Zilla lewel MIS HCIP as raw shikhayat karikas bati value added dashboard isi som MIS- officer as thara muc’a grihiw. 3 Shikhayat as kitab DHO dawtar una Sihat as khislas suklat /ghrom chom lewel 1 Shikayart as dhaba Jus’il’a BHUs/RHCs as ghrom chom una thaun pariw. 2 Shikhayat as kitab BHUs/RHCs una thaun pariw 3 Troyo pat’i (laka shen’ taur una PCMCs as chairman, ghrom chom ani ghad’erakan, CBOs, istrizhon tanzim NGOs) te KPHCIP sihat as chelak as kai shikhayat karin dai. 4 Sihat mukama ani krom garaw Tan ï¬?eld visite as mocai ghrom chom ani purus’/istrizh korm moc karikas mutalek shikhayat karik una suklat den. a. GRM as D’hanc Shikhayat bo rhuyan lewel una hasil karik hiw se shikhayat karaw as hatya bo zhalik bas, lekin hal ne hiaw shikhayat o ghona kai higer lewel as GRC as hatya anzaun pariw, jesa ki shikil 1 una pashai shiaw. • Darja 1--- PCMC(Jus ek purus’ zhe ek istrizha Qazi desh ani ghrom chom as namaindagi kariw dai)/Ghrom chom lewel ani shikhayat khulaikas kamet’i • Darja 2 --- Zilla lewel ani shikhayat khulaikas kamet’i • Darja 3---Krom intizam karaw chelak/Sihat as mukama(Dairekt’oret’ zhe Sekrit’ariet’)-lewel una(Subai Lewel) 14 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Shikil 1. Bo rhuyan lewel as som GRM as d’hanca GRC awelo Darja 10 Bas Shikhayat (Comm;/PCMC khulek zhe band Lewel GRC) aran Agar hal ne hawaw pe haw, hawala diun paraw Shikhayat khulek zhe band GRC juo Darja 15 Bas (District/DHO aran Lewel GRC) Agar hal ne hawaw pe haw, hawala diun paraw Shikhayat GRC troyo Darja 15 Days khulek zhe band (PMU/ Subai/HD aran Lewel) Kurei asta awami intizamia/ Adalat as kanun 15 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 12. Maalumat tha dranek PMU muashrati zhe mahuliati t’im shama mondr yakini sawzahi kas bati zimadar hin ki gheri sawzaikas as krom as bara una pura maalumat prus’ zhe sahi mani tor una kal’as’a zhe warek ghrom chom an mocan deshani Kal’as’a whar una zhe Urdu una pashaun pariw ori, isi khadshat desha karin pariw, zhe ajati badeli karIn pariw phon’d una/t’ikadaran muhaida una isa maksat as bati. IPP rhuaw onikas amal una saphai zhe deshani kal’as’a ghrom chom ani moc zhe warek bas’ ghriaw adhe asta ucutu thi hisa ghrihikas bati, deshani kal’as’a zhe urdu whar una IPP c’hotala po’n’ as elan as zaria una maalumat diun pariw, World Bank as maalumat una zhal’ikas palisi as shama khojiw dai ki pura maalumat no’aw krom ani bas’ ghriawan zhe nuksan zhal’ila moc( kura an pi haw )zhe ghona paimana una awam as bati hiw ori. Tarjuma ani pis’t’awo, IPP cot’ala krom as websait’ zhe asa mutabekan WB as websait’ una pashaun pariw. 13. IPP Rhuaw onikas kharca IPP ruhaw oni kas bati kharca as andaza lagek zhaga 5 no’aw dai shiaw. Zhaga 5: IPP ruhaw oni kas bajat S.# Krom Tadad Pon’dirak Remarks (PKR) Warek mondr 1 IPP c’ot’ala po’n’ as urdu una 1 200,000 tarjuma. Saw pun’dirak milaw kai=Rs.200,000/- 2 c’ot’ala po’n’ as urdu una 1 300,000 Saw pu’dirak milaw tarjuma. kai=Rs.300,000/- 3 Urdu zhe kal’as’a whar awdu 1000 100,000 Rs. 100 x 1,000 = Rs ai krom zhe GRM maalumat 100,000/- (one karawan brosher as printing brochure per Rs.30) 4 BHU zhe ghrom chom as 15 225,000 Rs. 15,000 x 15 = Rs warek mashur zhaga ai 225,000/- (one pashaikas bati panaphleksis panaflex per Rs.15,000) Propose size is 6ft x 8ft. Saw kai 825,000 Warek asta cot’ala po’n’ 1: Bas’ ghriawan mashbara as khulasa/ Focus Group Discussions Isi desh ani mocan krom as tayari as amal una Kal’as’a mocan som ek thi FGDs karin paraw, zhe warek asta bas’ ghriawan mocuna peruk mukama an gad’herakanan khususi DHO zhe MS DHQ Aspatal past c’atraw as som ek thi zhe FGDs hawaw. Saw kai sat FGDs /mashkulgi zhe jhonaw mocan mashkulgi aran tal’ei 52 moc zhe 46 istrizhon som pura 98 moc hisa aghri an. Deshani Dastur rhuaw thai istrizhon (khas kai patua shekh ghrom chom ani istrizhon som) tasi som gezhi marakha hawan take istrizha azadi as thara BHU una gheri sawzaikas krom an barauna tan rai zhe khadshat maik bhaan. Ziada tar maalumat una, istrizha khas kai kal’as’a istrizha purus’ phucaw an som mashkulgi karik yao int’erwiw dikuna lac/ bihik mehsus ne kariman aini, shen’hen’ mamilat una moc zhe istrizh phucaw awdu ek thi 16 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 istrizha kal’as’a ghrom chom ani mocan som marakha aran. PCMC as krom garawan zhe BHU una krom garawan (Kal’as’a istrizha LHVs an som) som mashbara Tara pariawan kromai sawin dhaira kar zhe mashbarai ijlas as maksat as barauna mai aan. Tara pariawan shurushtyu kai aan ki te tan mondr den zhe BHU Mumuret as gheri sawzaikas kroman mocuna asarat an thara drungar mashkulgi Karin. AVDP as krom garaw, Ishpata News Network as CEO zhe awelaaw wazir akliati umur as mutabekan 7 ani ghri 9 ghrom ani mocan BHU Mumuret sihat as khial as khedmat hasil karikas thara munhasir aan. Mumuretai saw abadi 8741 shian zhe emi 1197 dur shian, tasi mocaw 245 dur shian, tal’ayo 1175 kal’as’a moc aan tasi ausat durai apaw diaw 7.7 moc aan ( September 2022 Ishpata News Network zhe AVDP as zariauna kai shian durai apaw diaw survey as mutabekan) BHU Mumuret mail’a abadian bati shase ek mi desh ani sihat as khial as suklat shiaw. BHU una 50 ani o ghii 60 una zha lahaz har adua aya indai. Tasi mocaw 15 ani ghri 20 zha kal’as’a hin dai. Shate lahaz kas ki halat kharab hin dai teo RHC En’hen’ 16 kilu mit’er BHU Mumuret as pi desha shiaw yao DHQ aspatal C’atraw 28 kilu mit’er desha shiaw tara hatya hutin dai. Tara zhal’ikas bati 3 ani ghrii 4 gant’a laghiw dai. RHC En’hen’ zhalikas bati 2 ganta laghiw dai, zhe En’hen’ai phond shohon kharab ki tasi wajhen dai kiraya asta ziat ghriin dai isa som just lahazan hatya bo mushkil hiw dai. Te saw LHV kura ki BHU una krom Karin dai tasi mondr shen’hen’ki sihat as suklat ne hikas wajhen dai shen’hen’ ki istrizahon zhe puruz’on awduin Doctor ne hik zhe dawai an kami, ne hik yao muzduran khedmat as kami as wajehen Kal’as’a moc yao warek ghrom chom aw apaw diaw ilaj as khedmat as bati sihatas suklat En’hen’ yao DHQ aspatal past C’hatraw parikuni majbur hin dai. Kura ki tara aini te amaan ki d’aran ita BHU ani pis’t’aw dai digha’ bo kharab kai shiaw, se ne ta BHU ani d’aran pi s’umber zhe pis’t’aw sihat as hiphazat as khedmat mutasir araw zhe neo apaw diaw ghrom chom khas kai kal’as’a moc mutasir araw ko ki nuksan hul’a digha’ BHU ani pis’t’aw hisa una ashis. Shaya silsila una, gheri sawzaikas krom as bazahir BHU as thara kia ghona pharak ne pal’aw, shen’hen’ ki, BHU as biana sarak una ishnyahari jikas/histikas wajhen dai ticak masla hiw. Ik she pahak una nawatsi ya o BHU as udriman kawa ki zhaga mehdud shiaw tara masla hiw. Isa elawa, ia istrizhon bati khas kai BHU iaw patuon bati adhek wat hatya privacy ya o parda as masla asta paida kariw agar pi warek deshaw krom garaw pi alon haw. Gheri sawzaikas krom as mocai be ajatishnyahari geshi kari kas thara(agar pi sahi tharika una geshi ne shian how)kal’as’a ghrom chom as bati khas kai BHU as pis’t’aw digha’ as tada kis’il’a c’hetr (upujiaw gharibi)as bati masla paid kariw. Shaya silsila una, BHU as krom garaw as ghenaw, aam be ajat ishnyahari ek pharka warana jiuni nis’ana (TMA as genaw jus’il’a) una histin pariw dai TMA to adhe asta geshi kariw to, tibi be ajat ishnyahari an bati BHU as udhrimana jhun’kikas khus’ shiaw. Awel ta shen’hen’ ki tibi be ajatishnyahari khus’ai jhun’ki talai mi thaun pariw dai. Matlab shen’hen’ ki tibbi be ajat ishnyaharian hatya kia khas intizam ne shiaw. Gheri sawzaikas krom as mocai muzduran (Agar desh ani bianai pe haw) Kal’as’a istrizha zemindar an hatya razdari as masla paida Karin kura ki tan c’hetrai krom Karin dai. Hisa ghriaw mazid asta mai aan ki BHU as pis’t’aw chelak una gheri sawzaikas mamuli lewel ani krom as hatya jiai, udhru’n’ ya halagul as masla paida hikas bo mamuli yao ne hikas barabar imkan hin koki BHU as nasen dur 300 ani ghri 500 mit’er una zha shian. Hisa ghriaw khas kai Kal’as’a istrizhaLHVs shisa mondras thara zor pron ki Desh ghrom chom ani moc khasip wal’a(Misri) zhe ne khasip wal’a mazdur an awduin bati citin pariw ori take Kal’as’a ghrom chom as bati us’t’ik nisikas hesasiat askia asta masla as pi bac hiun pariw. Agar ki Desh ani intizamia as desh ani jus’il’a hiphazat karaw deshani bianaw mocan zhe kasawan phon’d pashaikas bati aan, lekin t’ikadaran krom garawan zhaga ani desh ani usul, us’t’ik nisik zhe ikdar an barauna adhe asta hesas hieli. Kal’as’a istrizha LHV an shama asta darkhas aran ki nuksan zhal’il’a digha’a’s hutal’ai 17 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 awelaaw hutal’a as (Simet’ zhe Shul’a as platessaw kai, 4 phut’ simet’ zhe 3 phut’ shul’a as plate an tor una) pi ziad hieli take BHU as pis’t’aw chelak una c’hetr ai krom garaw istrizha zemindar iw dai baro una asta mehphuz zhe mehphuz mehsus Karinori. Mazeed shen’hen’ ki, ghrom chom as ghenaw shama mondr highlight aran ki agarca shaya t’em una d’aran bo nuksan ne zhalaaw, albata iw dai baro una bo nuksan as khatra shiaw. Lihaza te mashbara pron ki d’aran as zaria agar sahi tharikaan sambhal karik hawaw haw ne siriph sihat as suklat iw dai baro una hiaw nuksani as pi bac Karin pariw balke sihat as suklat as nasen apaw diaw ghrom chom asta. FGD marakha as akheruno, hisa ghriaw purus’ zhe istrizha awdu d’akthar an tez zhal’ik as darkhas aran. Kal’as’a LHV khas kai Kal’as’a istrizhon bati gezhi krom garawan apaw diuni as bo zarurat as thara mashkul hawan koki te tan dastur zac hikas zhaga as nom BHU Mumuret as zhaga una Bashali ya Bashalhenyi tarji diman aini, delivery table as zhal’ik, emergency light zhalik gheri mamuli OT zhe tasa zaruri saman ne hikas hatya jiai BHU ani tharaw RHC una upgradation. Desh ghrom chom ani istrizhon som Mashbara Jins as mutalek masala jhonikas bati, PMU Sihat t’im una istrizha asta shamil araw. Ghrom kra’ka’, Anish, Bru’n’a, zhe Kandisar una desh ani istrizhon som gheri Tsatruma ghrom una patua shek istrizhon som mashbarai marakha an/FGDs aran tara tartib as mutabekan 2,8,7 zhe 27 istrizha tan rai,bihik (agar kia shiaw pe haw) jhonikas bati shirkat aran zhe BHU Mumuret una gheri sawzaikas phon’das krom as mutalek tarjihat. Isa elawa, desh ani 2 moashrati krom garaw Kal’as’a istrizhon zhe istrizhanumainda jesa ki cermen wilij konsiler an som gezhi inte’erwiw asta aran take te gheri sawzaikas phon’d as krom as hatya jiai tasi rai, tajwiz, zhe khadshat (agar kia shian haw) hasil karik una prus’t’ tharika una shamil karik hiw ori. Hisa ghriaw istrizhon kai BHU una phon’d , daira kar, zhe gheri sawzaikas phon’d as krom as barauna maun paraw. Kal’as’a istrizhon som mashbarai marakha an mocai, Muktaliw zhagai saw hisa ghriaw BHU as pis’taw chelak una d’aran una nuksan zhal’il’a digha’ gheri sawzaikas khair makdam aran. Te gheri sawzaikas krom positive andaz una jien dai; Kal’as’a istrizha amaan ki BHU Mumuret Zhaga una ek mi sihat as suklat shiaw awelo abel’ una te tara parin dai medical ilaj as bati. Te saihat as suklat as pi mutmain aini albata te Kal’as’a istrizhon bati gezhi krom garaw an apaw diuni as bes’ suklat as darkhas aran te ziada tar tan dasturi suklat bashaluna zac hikas bati pariman aini, d’akthara an hik, dawai, eksira mashin, altra-saund as suklat. Te mazid asta mai aan ki nuksan zhal’il’a digha’ d’aran as pis’t’awo am shil’a sihat as khial as suklat una kai nawats ne hawaw koki ia BHU as pis’t’aw chelakuna shiaw. Gheri sawzaikas phon’d as krom as mocai, te itla pron ki isa wajhen dai ne ta har aduaw sihat as khial as khedmat mutasir hin neo K’al’as’a istrizha zhe BHU una iaw Patua mutasir hin. Te FGDs as mocai kas khas khadshad an zikir aran te sawzaikas saman an bekaida dumping, sawzaikas krom as mocai zhe pis’t’awo sawzaikwew be ajat ishnyahari khulek ya ne hikas barabar yao bo mamuli lewel una udhru’n’ zhe c’ik pak as masla ashis se tasi mutabekan mutasir ne hin koki nasen dur bo desha shian. Te mazid amaan ki Kal’as’a istrizhon hatya parda o kia masla ne hiw koki ia tasi mamul as mutabekan ne shiaw albata, Patua istrizha o gheri sawzaikas kromas mocai istrizhon razdari yakini sawzaik una tahaphuzat an izhar aran shaya zha ki desh ani muzdur an pi asta. Juo deshani phon’d pashawaw an hikas zhe Mumuret desh una desh ani security as moujudgias barauna purit’imad aini. Albata khas kai istrizhon bati ne zhal’ik hikas intihai mamuli bihik as elawa, yasawzaikas ishnyahari sahi tharika an dump ne hawan haw, gheri shama shen’hen’ gheri sawzaikas krom as mocai be ajat ishnyahari s’oi khus’ai zhe gorges ai ne histik. Troyo, gheri sawzaikas krom as mocai tichak wat hatya privacy as masla paida hiw khas kai Kal’as’a zemindar istrizhon hatya te BHU as pis’t’aw chelak una Fasal as c’hetr ai krom Karin dai. Te mazid aman ki agar desh ani Kal’as’a muzduran pe Gheri sawzaikas kromai aghrian haw shemi masla mazid kam ya khul hin. 18 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Gheri shen’hen’ ki, Patua shek istrizha ghrom chom ani mocan(tan rhu lawai) khial ashis ki gheri sawzaikas krom as mocai sahi parda/privacy hieli yao gheri sawzaikas zhaga ban kareli. Ek desh ani moashrati krom garaw Iran Bibi zhe istrizha wilij kosiler Shaira izhar e khial aran ki Mumuret Kal’as’on zhe Patuon tanasub tartib una 25% zhe 75% shiaw. Awdu ghrom chom aw moc mukamal tor una BHU Mumuret as sihat as khial as khedmat as thara munhasir aan. Te tajwiz pesh aran ki gheri sawzaikas krom desh ani marwaja dastur karigar an mutabekan dizain Karin pariw ori koki BHU Kal’as’a ghrom chom una shiaw to kasawan markaz jos’iun pariw dai. Te gheri sawzaikas kromas mocai privacy yakini sawzaikas mazid mashbara pron. Gheri sawzaikas kromas elawa, te Kal’as’a istrizhon hatya prus’t’ wal’ikas whan’ zhe krom garawan apaw diuni sawzawaikas bati mazid darkhas aran. Te mazid amaan ki gheri sawzaikas krom tichak noiyatan zhe isa pi s’umber zikir kada ek kimon an elawa kia maholiati ya maoshrati khatra paida ne hin. Te shisa mondras thara zor pron ki Desh ani bainaw elaw desh ani muzduran tarji diun pariw ori gheri t’ikadaran krom garaw Kal’as’on desh ani usul, us’t’ik nisik as ikdar zhe marwaja tharika an barauna hesas hieli. Shaira ucutu numainda hikas wajhen amaaw ki digha’as hutal’ai ek shohon warek Karin pariw ori take iw dai baro una iaw d’aran una ia mutasir mo hiw ori. Gheri sawzaikas krom as elawa, awdu istrizha ghrom chom ani numainda BHU as RHC una apgredeshen as darkhas pron koki takriban 8741 Momal’a abadi khali BHU as thara munhasir shiaw. Te mazid asta amaan, agar BHU apghret’ ne karik bhaan haw zaruarat ani ziad bes’ as zarurat shiaw, shen’hen’ ki istrizhon bati gezhi krom garawan apaw diuni, d’iliweri t’ebel, altra saund mashin, eksira mashin, 24/7 siahatas khial as khednat shen’hen’ suklat diun pariw ori. Thamam marakha una FGDs ai hisa ghriaw tasdik aran ki BHU una shikhayat as shen’hen’ kia moisar nizam ne shiaw. Tara iaw zhe moc tan ashani shikahayat BHU una aan tasi krom garawan kai maiman aini ya istek t’emo DHO dawtar una zhal’iman aini. Hisa ghriaw khas kai moasrati krom garaw an zhe ghrom chom ani numainda an as a wilij konsiler aam tor una zhe khas tor una zor pron take kia asta masla t’em una mi hal Karin pariw gheri janjal hik ani bac hiun pariw. Kal’as’a zhe Patua shek istrizha awdu thi mashbarai marakha FGDs ai ucutu thi hisa aghrian gheri no’aw shian masla an som rhuaw on khas kai BHU una gheri sawzaikas phon’d as kormas mocai paidahin. No’aw dai shian aham khadshat zhe PMU as jawabat. Is’mar Istrizha bas’ ghriawan ghenaw uprala PMU as jawabat khadshat lambar 1 Gheri sawzaikas krom as mocai istrizha Gheri sawzaikas marhala as macai istrizha menu/Iaw/lahaz as nakil wa harkat una me’nu /lahaz as asani as thara zhal’ek yakini parishani pal’aw khas tor una agar sawzahikas bati, t’ikadar sawzahikas intizamia ishnyahari BHU as udriman darwaza ani as phon’d as zariauna sawzaikas paband hiw. bian istun pariw ya o BHU as udriman mehdud zhaga as som. 2 Gheri sawzaikas mocai desh ani kal’as’a Tarjihi tor una desh ani t’ikadar as khedmat moc an nowkari ne diun pariw.Agar ki isi griun pariw. Shen’hen’ ki, t’ikadar desh ani purus’ ziada be ruzghar an. mulazimat as paida karikas bati desh ani muzduran khedmat gri hikas muhaida as teht una paband hiw. 3 Gheri sawzaikas krom an mocai T’ikadar sawzaikas intizamas phon’d as sawzaikas be ajat ishnyahari BHU as zariauna sawzaikas paband hiw zhe sawzaikas nuksan hul’a pis’t’aw d’igha’ as tada be jat ishnyahari prus’t’ kai khus’ai histiw. Kal’as’ ghrom chom an c’hetrai ne histin pariw 19 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 4 Sawzaikas sait’ pal’gechi grio privacy Gheri sawzaikas zhaga yata band Kareli yao yakini ne sawzek hiw. shehri krom as mocai privacy yakini sawzaikas bati arilak tsadhar jaun pariw. Desh ani purus’ ghrom chom ani mocan som mashbara mukarar 5 zhe 6 zhoshi mastrukasa Kra’kra’, Anish, Brun’a’ zhe kandirsar an raw ghrom ai hiaw kal’as’a zhe patua shekh awdu an som ghrom chom ani moc krom garaw an som FGDs hawaw. Kura ki tara aini te krom as bara una khas kai isa ishnyahari an som just d’aran zhe FGDs as maksat as barauna khulasa diun paraw. Te zhaga ani apaw diawan kai BHU as ehmiat as barauna anga aran ki ia ek gezhi sihat as suklat shiaw se Mumuret desh una 9000-8500 as pi bo abati as zarurat pura kariw dai. Pura abadi as mocaw 25-20% kal’as’a aan zhe thaul’a 75% patua aan. Main pai shiaw ki abadi sihat as hiphazat as chelak as tada 9-7 khas ghrom an som just BHU Mumuret as s’oi bo c’hutyak ghrom chom una apaw deny dai. Te inhisar as wazahat aran ki kai as ta te tan yao tasi baba bayasi tibi ilaj as zarurat hiw dai haw tasi awelo nokta nazar isa sehat as chelakas as pi tibi ilaj ghriik hiw dai. Ta ham, daymi lahazi/kas as surat una ghrom chom an moc zhe istrizha awdu Mumuret ani 18 kilo miter desha E’he’n’ as zhaga una RHC una parielik hiw dai. Sarakan kharab bo shum alat as wajen tara zhal’ikuna 2 ani 3 gant’a grihiw dai se o lahaz as bati bo kimat zhe geran hiw dai. A ya zha ki, aam tor una mushkil zac karikas pesh nazar una, lahaz sidha BHU aspatal past C’atraw pariw dai kia bar pi tharaw mail’a desh ani sihat as suklat as zariauna hutin pe paraw haw. Te adhe asta mai aini ki agarca d’arani s’uber zhe pis’taw una BHU as gehnaw dita sihat as khial as khedmat peruk shase mi ki d’aran as noksanat (BHU as pis’tow d’igha) mamul as sihat as khayal as khedmat mutasir ya o mutasir ne kai ais ta ham isa elawa adhek bo zaruri khadmat asta shian, khas kai purus’ zhe istrizha awdu d’akt’haran hik, zac karikas mezas som leber kamra, dawai, altra sawund, zhe eksira as suklat, 24/7 khadmat hik zaruri. BHU Mumuret as desha zhaga as wajen d’akt’haran badeli tan hiw dai isa wajen te bar bar DHO as dawtar as pi adhe desh ani d’akt’haran karikas darkhas deny dai. Gheri sawzaikas krom as mocuna, te saw isa mondr as tasdsik aran ki bazahir Desh Ghrom chom ani moc, yani Kal’as’a zhe patua shekhan thara kia asar ne hiw koki te chutyak paimana una sawzaikas krom jieny dai, khas kai Kal’as’a mocan thara isa asar ticak hiw koki parda as kia masla ne hiw, koki te rhu ne l’aweny zhe har aduaw buniat as thara deshani bianaw moc/kasaw an som aksar mashkulgi Karin dai. Isa barakas, patua shekhan amaan ki gheri sawzaikas krom as mocai arzi green- sheet, kia mushkilat ne thi zhal’ik, privacy yao parda yakini sawzaeli yao sawzaikas whan’ prus’t’ tharikaan band karik bhaik.Shama shen’hen’ thi udrhu’n’ bo kam hiw ( koki whan’ bat wal’a zhe dhen’ta) ya o c’ik pak koki dur BHU imarat as pi ticak desha whan’ una shian. Te isa bihikas barauna amaan ki kawa sawzaikas be ajat ishnyahari BHU as pis’t’aw digha’ as som shiaw C’hetrai ne histeli ya o sawzaikas ishmyahari BHU as biana ne histeli koki ia ne khali BHU una zhal’ik cis’t’el balke BHU as biana sarak trang zhe ia deshani ik parik una rukawat’ sauz hiw. Saw puruz’on marakha una FDGs una hisa ghriaw shisa mondr as thara zor pron ki gheri sawzaikas krom as mocai t’ikadar as krom garaw kal’as’a ghrom chom as deshani us’t’ik nisik, usalan zhe ikdar as barauna s’umber mina hesas hieli. Isa pi lh’asik as bati hisa ghriawan mashwara pron ki khasip wal’a zhe ne khasip wal’a awdu krom garaw khedmat hasil kareli. Ia ne khali BHU una iaw deshani istrizhon bati askani zhal’ik yakini sawzel balke t’ikardar as bati kharca una moisar hiw. Arzi rozgar/ desh as muzduri as moka paida kariw zhe desh ani us’t’ik nisik, usulan zhe ikdar as hiphazat una yawan hiaw sabit hiw. BHU una kurei munasib ya o munazim shikhayat zhe jawabi tharika kar das ne shian to FGDs marakha una taphsili bez as mocai saw hisa ghriaw an kai mai shiaw. Te kia tehriri shikhayat as tajruba ne aran, te to phaida mand acitan zhe ajhonan. Te tan tajruba amaan ki kai asta tasi kia shikhayat hiw dai to te ashas thara BHU ani sihat as khial thawaw krom garawan kai mai aini. Shaya khial una, te masbara 20 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 pron ki shikhayat as ek numasib nizam am tor una BHU una zhe khas tor una gheri sawzaikas kroman mocai hieli. Te wazahat aran ki gheri sawzaikas krom as baujud una tasi muktaliw mamilaan barauna shikhayat shian lekin khas khai BHU una suklat as kami as barauna (shen’hen’ ki tharaw cot’ala ai mai shian). Gheri sawzaikas krom an elawa, te isa mondr as thara zor pron ki isi warek asta aham darkhas Bal’us’a mocan phon’d una shamil kareli te iwdai baro una citikas bati ehkam an bati sawzai shian. FGDs as Marakha una wareg asta hisa ghriaw an zariauna mai shiaw shen’hen’ ki. • Puruz’ zhe istrizha awdu d’akt’haran hikas tarjihi makami d’akt’haran mukarar kareli take Mumuret as whan’ una pura t’emuna hik yakini sawzaun pariw. • Ajati dawai as bo mekdar una hik. • Sihat khial as suklat as khedmat 24/7 sawzaeli take masroof kasikas khatra ani l’hasik hiw khas kai lahaz an bati zhe kasikas bo kharca as bacat se ziada tar kal’as’a apaw diaw an zhe warek asta patua mocan bati bo jaraik ne bas’. • BHU una LHV as tor una istrizhon amla an mulazimat taake khas kai Kal’as’a ghrom chom istrizhon thara pura Karin pariw. Kal’as’a ghrom chom un bo sabak mail’a istrizha aan zhe krom khojin dai. • Apgret’ hula lahaz kasauni as suklat hik se RHC E’n’he’n’ zhe DHQ C’atraw zha zhal’aikas sarak as bo ziat kharab halat una kasik bhaaw ori. • Kal’as’a istrizhon bati gezhi wat’ khas kai BHU una krom garawan apaw dikein. • Krom paida karikas bati biana mulk as zhagauna desh ani krom garawan (khasip wal’a zhe ne khasip wal’a awdu) khedmat hasil kareli take dehsani mocan hatya adhek wat hatya asta haw rozgar as moka paida hiw. • Nuksan hul’a digha’ as biri se shonja 12- i n c h shiaw to d’ang kareli take iw dai baro unashen’hen’ kia nuksan as pi hiun pariw. • Eksira mashin zhe altra saund mashin dek phori tor una hangami khedmat dikas bati. • Majmuyi taur una, BHU RHC una apgret’ kareli abadi as inhisar, desha awatai, ghrom chom ani mocan gurbat khas kai kal’as’a apaw diaw hatya jiai. Jhonaw mocan Mashkulgi (KIIs) • Jhonaw mocan mashkulgi tasa mocan som karin paraw te mutalika bas’ ghriawan edara yao Kal’as’a som jus ghrom chom as numaidagi kariman aini. KIIs as maksat gheri sawzaikas krom as nauiat as bara maalumat, rai, zhe shunakht sariek ashis. Ek jhonaw as ghenaw mail’a khadshat yao tazawiz (khas kai gheri sawzaikas krom as pi warek) warek an genaw munakis karin paraw, zhe isa krom as bati asi darkhas as ek shakal hawan. Emi saw BHU as nuksan hul’a d’iga’ geri sawzahikas krom as himayat aran. Hakikat una, awelaw wazir akliat an mamila an som mashkulgi as mocai (tasa talok kal’as’a ghrom chom a som shiaw) te darkhas aran ki d’aran as mamul as pariaw zhaga (zaria) paint zhaga as hiphazat karin pariw ori yao isa ruh mud diun pariw ori se iw dai baro una BHU as imarat zhe warek tada dur zhe c’hetr astta isa raw d’aran as ugas pi bac karik una yawan milaw hiw. Us’t’ik nisik as hesasiat zhe tahaphuzat as hatya jiai, se gheri sawzaikas phon’d as kormas bati desh ani krom garawan khedmat hasil karik zhe deshani bianai krom hikas suratuno hesasiat as tajwiz praw. Te darkhas aran ki kal’as’a ghrom chom una sabak mail’a istizhon gona tadad shiaw tasi medikal una tarbiati/diploma diun pairs ori. Take desh ani kal’as’a ghrom chom as istizha tan Bal’us’a 21 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 mocan yawan hik ban. Isa hawala una te aman ki takriban 90 % istizha met’rik kada an zhe bo 16 sabak as jamat una aan. Shaira ghrom as konsiler (tan ek kal’as’a) se BHU una ek gezhi lebar kamra ya o bashalhenyi (desh ani dasturi zac hikas zhaga) as upgredeshan as darkhas araw. Se desh ani krom garaw as bati ruziasan as muka dikas bati asta shama darkhas kariw dai. Gheri sawzaikas krom an zhe gheri sawzaikas krom an elawa jhonaw moc am tor una shemi mashbaar zhe darkhas aran. • Gheri sawzaikas krom as mocai sawzaikas zhaga pal’gechiun pariw ori, • Sawzahikas ishnihari as jikas motor zhe musapheran an bati trephik as masla ani bac zhe khas kai istrizhon bati BHU una asani as thara zhal’ik yakini sawzaikas bati Sawzahikas ishnyahari an jikas intizam karelik hiw. • Sawzahikas be ajat ishnyahari sahi tharikaan khuek. • Deshani Sarkar as numaidagan am tor una BHU zhe khas tor una gheri sawzaikas krom as mocai ek shikhayat as nizam sawzaikas darkhas aran. Kal’as’a us’t’ik nisik, usul zhe ikdar as barauna t’ikadar as krom garaw an hesas sawzahikas tazwiz. • Digha’ as Biri bo karelik hiw se pis'tawo iaw d’aran sahii thawek baaw ori kal’as’a istrizha numainda as darkhas • BHU RHC una apgret’ karin pariw ori. • Desh ani d’akt’haran purus’ zhe istrizha awduin hik yakini sawzun pariw ori take d’akt’haran saw t’em hik yakini hiw. • BHU una kal’as’a istizhon bati gezi lebars kamra sawza una pariw ori. 22 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Cot’ala Po’n’ 2: Hisa ghriawan phirist (Annexure 1: List of Participants) Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Bal’us’a Mocan krom – BHU Mumuret (Bumburet) – Zhoshi mastruk 2023 Mashbarai marakha/ FGD PCMC ani mocan som zhe aan BHU una krom garaw (2 Kal’as’a LHV an som Mashbarai marakha / FGD Kra’ka’ ghrom una Kal’as’a ghrom chom ani mocan som Cot’ala Po’n’ 3: Mashbarai mashkulgian Phut’u/ FGDs Munakit aran Kal’as’a hisa ghriaw “hisa ghriawan phiristâ€? una dastakhat Karin dai se istrizhon talim as lewel pashel dai. 32 Mashbarai marakha / FGD Patua shek ghrom chom ani istrizhon som Mashbarai marakha / FGD Patua shek ghrom chom ani puruz’on som 33 Mashbarai marakha / FGD Ghrom Anish zhe Brun’a’ ghrom chom ani istrizhon som FGD Ghrom Anish zhe Brun’a’ ghrom chom ani istrizhon som 34 Akliat an Mamilas awelaaw Wazir as som Jhonaw mocan Mashkulgi. Se Kal’as’a ghrom chom ani asta District Health Officer (DHO) past C’atraw zhe MS DHQ aspatal C’atraw as som Jhonaw Mocan Mashkulgi Chairman Village Council – Mumuret as som Jhonaw mocan Mashkulgi 35 Chief Executive Officer (CEO) Ishpata News (Pvt), Luke Rehmat Moashrati krom garaw asta tasa som jhonaw mocan Mashkulgi. Se Kal’as’a ghrom chom ani asta. Mumuret desh ani Moashrati krom garaw istrizha Iran Bibi a som jhonaw mocan Mashkulgi zhe sihat as t’im as grup phut’u 36 Tehsil Municipal Administration – Mumuret ani gad’herakan som Jhonaw mocan Mashkulgi Mumuret desh ani istrizha Wilij Konsiler Shaira Bibi a som Jhonaw mocan Mashkulgi 37 BHU Mumuret as pis’t’aw dhiga’ as hatya nuksan BHU as pis’t’aw chelak ani ek warek manzar, kis’ikas zemin pashel dai. Zahiri Sihat as khial as suklat as pis’t’aw digha’ as ghen d’aran as uk ik aam mondr—Mumuret Phut’u mucik mocai buchum dhen’taw ugas zaria Pashel dai, d’aran as ugas aam phon’d asta pashel dai (zariauna saihat as khial as suklat as ghen yao BHU Mumuret as ghen pariw dai 3 8 Annexure 4: Questionnaire (English Version) Community Consultation Questionnaire Rehabilitation of Flood Damaged Basic Health Unit – Bumburet in Kalash Valley – District Chitral Project Brief: GoKP is implementing the KPHCIP with support from the World Bank to improve utilization of quality health and education services in refugee hosting districts of KP. The project development objective is to improve availability, utilization and quality of primary healthcare and elementary education services. Due to recent flood damages in KP, the project plans to support the provincial government in rehabilitating flood damaged primary health care facilities, including BHU Bumburet. The BHU Bumburet was partially damaged during the recent floods. According to our information the Kalasha people (community of Bumburet) mainly depend on this facility for healthcare. Objective of the Consultation: The purpose of conducting consultation meetings/ FGDs, is to (i) seek your feedback about the planned rehabilitation work, (ii) record any suggestions you may have and (ii) any concerns you may wish to put on Date of Consultation/ FGD Facilitator/ Interviewer name Respondent(s) Name/ Community Respondent description (position, occupation, etc) Venue: (BHU/ village/ community, etc) Sex: Male/Female 39 1 How many villages/communities depend on the BHU Bumburet for medical treatment? 2 To your knowledge, how many Kalasha peoples’ households and other communities’ households (if any) are living around this BHU? 3 How often do you or someone in your household visit the BHU Bumburet for availing medical services/ facilities in a year? 4 Have you or someone in your household ever had to travel outside Bumburet for healthcare services? If so, where to and how do you get access there? 5 What are your views on the quality of healthcare services provided by the BHU prior to its partial damage in the recent floods? 6 To what extent do you think the recent floods have impacted the provision of health services to the local communities, particularly the Kalash? 7 In your view how many Kalasha people and communities will be impacted due to rehabilitation activities in the BHU? (Probe: how and in what ways?) 8 During rehabilitation work in the BHU, to what extent do you think the resident Kalasha people will be affected in getting medical treatment or in any other aspect? (Probe: in what ways?) 9 What are the speciï¬?c concerns for the community, particularly women during rehabilitation work in the BHU? (Probe: privacy, access, getting medical treatment during the work on the BHU etc. 10 What are your concerns about any environmental and social impacts of the project particularly during rehabilitation activities? Please describe both positive and negative impacts. 11 Do you think the BHU staff and contractors who will be working on the BHU rehabilitation need to be sensitized to the cultural practices and beliefs of the local community? If so, can you suggest any measures that should be considered to safeguard local culture and norms during rehabilitation activities? 12 Are you aware of any channels to raise grievance/complaints at the BHU? If so, have you ever lodged a complaint (Probe: what was their experience, was it resolved, how long did it take) 40 13 Is there anything else you would like to share about the BHU’s facilities and services considering the expected rehabilitation of the BHU? (Probe: Any additional information?) 41 ‫)‪Annexure 5: Questionnaire (Urdu Version‬‬ ‫ﻣﺸﺎورت‪ FGD /‬ï®?ﯽ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺳﮩﻮﻟﺖ ï®?ﺎر‪ /‬اﻧﭩﺮوﯾﻮ ﻟﯿﻨﮯ واﻟﮯ ï®?ﺎ ﻧﺎم‬ ‫ﺟﻮاب دﮨﻨﺪﮔﺎن ï®?ﺎ ﻧﺎم‪/‬ï®?ﻤﯿﻮﻧﭩﯽ‬ ‫ﺟﻮاب دﮨﻨﺪه ï®?ﯽ ﺗﻔﺼﯿﻞ )ﻣﻘﺎم‪ ،‬ﭘﯿﺸه‪ ،‬وï»?ﯿﺮه(‬ ‫ﻣﻘﺎم‪ /BHU) :‬ﮔﺎؤں‪ /‬ï®?ﻤﯿﻮﻧﭩﯽ‪ ،‬وï»?ﯿﺮه(‬ ‫ﺟﻨﺲ‪ :‬ﻣﺮد‪/‬ﻋﻮرت‬ ‫ﺳﻮاﻻت‬ ‫ﻧﻤﺒﺮ‬ ‫ï®?ﺘﻨﮯ ﮔﺎؤں‪/‬ï®?ﻤﯿﻮﻧﭩﯿﺰ طﺒﯽ ﻋﻼج ï®?ﮯ ﻟﯿﮯ ﺑﯽ اﯾﭻ ﯾﻮ ﺑﻤﺒﻮرٹ ﭘﺮ اﻧﺤﺼﺎر ï®?ﺮﺗﯽ ﮨﯿﮟ؟‬ ‫‪1‬‬ ‫آپ ï®?ﮯ ﻋــﻠﻢ ï®?ﮯ ﻣــﻄﺎﺑــﻖ‪ ،‬اس ﺑﯽ اﯾﭻ ﯾﻮ ï®?ﮯ ارد ﮔــﺮد ï®?ﺘﻨﮯ ï®?ﺎﻻﺷــﻮں ï®?ﮯ ﮔﮭﺮاﻧــﮯ اور دﯾﮕﺮ ï®?ﻤﯿﻮﻧﭩﯿﺰ ï®?ﮯ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﮔﮭﺮاﻧﮯ )اﮔﺮ ï®?ﻮﺋﯽ ﮨﯿﮟ( ره رﮨﮯ ﮨﯿﮟ؟‬ ‫آپ ﯾﺎ آپ ï®?ﮯ ﮔﮭﺮ ï®?ﺎ ï®?ﻮﺋﯽ ﻓﺮد ﺳﺎل ﻣﯿﮟ ï®?ﺘﻨﯽ ﺑﺎر ﻃﺒﯽ ﺳﮩﻮﻟﯿﺎت‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ï®?ﺮﻧﮯ ï®?ﮯ ﻟﯿﮯ ﺑﯽ اﯾﭻ ﯾﻮ ﺑﻤﺒﻮرﯾﺖ ﺟﺎﺗﮯ ﮨﯿﮟ؟‬ ‫ï®?ﯿﺎ آپ ï®?ï»® ﯾﺎ آپ ï®?ﮯ ﮔﮭﺮ ï®?ﮯ ï®?ﺴﯽ ﻓــﺮد ï®?ï»® ﺻــﺤﺖ ï®?ﯽ ﺳــﮩﻮﻟﯿﺎت ‪/‬ﺧــﺪﻣــﺎت ﺣــﺎﺻــﻞ ï®?ﺮﻧــﮯ ï®?ﮯ ﻟﯿﮯ ï®?ﺒﮭﯽ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺑﻤﺒﺮﯾﭧ ﺳﮯ ﺑﺎﮨﺮ ﺳﻔﺮ ï®?ﺮﻧﺎ ï­˜ï®?ا ﮨﮯ؟ اﮔﺮ اﯾﺴﺎ ﮨﮯ ﺗﻮ ï®?ﮩﺎں اور ï®?ﯿﺴﮯ ﺟﺎﺗﮯ ﮨﯿﮟ؟‬ ‫ﺣـﺎﻟﯿه ﺳﯿﻼب ﻣﯿﮟ ‪ BHU‬ï®?ﮯ ﺟـﺰوی ﻧـﻘﺼﺎن ﺳـﮯ ﭘﮩـﻠﮯ ﺻـﺤﺖ ï®?ﯽ ﺳـﮩﻮﻟﯿﺎت‪ /‬ﺧـﺪﻣـﺎت ï®?ﮯ ﻣﻌﯿﺎر ﭘـﺮ آپ ï®?ﮯ‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺧﯿﺎﻻت ï®?ﯿﺎ ﮨﯿﮟ؟‬ ‫آپ ï®?ﮯ ﺧﯿﺎل ﻣﯿﮟ ﺣـﺎﻟﯿه ﺳﯿﻼب ﻧـﮯ ﻣـﻘﺎﻣﯽ آﺑـﺎدﯾﻮں ﺑـﺎﻟـﺨﺼﻮص ï®?ﺎﻻش ï®?ï»® ﺻـﺤﺖ ï®?ﯽ ﺳـﮩﻮﻟﯿﺎت ‪/‬ﺧـﺪﻣـﺎت ï®?ﯽ‬ ‫‪6‬‬ ‫ﻓﺮاﮨﻤﯽ ï®?ï»® ï®?ﺲ ﺣﺪ ﺗï®? ﻣﺘﺎﺛﺮ ï®?ﯿﺎ ﮨﮯ؟‬ ‫‪42‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫آپ ï®?ﮯ ﺧﯿﺎل ﻣﯿﮟ ﺑﯽ اﯾﭻ ﯾﻮ ﻣﯿﮟ ﺑـﺤﺎﻟﯽ ï®?ﯽ ﺳـﺮﮔـﺮﻣﯿﻮں ï®?ﯽ وﺟـÛ? ﺳـﮯ ï®?ﺘﻨﮯ ï®?ﯿﻼﺷـﺎ ﻟـﻮگ اور ï®?ﻤﯿﻮﻧﭩﯿﺰ ﻣـﺘﺎﺛـﺮ‬ ‫‪7‬‬ ‫ﮨﻮں ﮔﯽ؟ )ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ :‬ï®?ﯿﺴﮯ اور ï®?ﻦ طﺮﯾﻘﻮں ﺳﮯ؟(‬ ‫ﺑﯽ اﯾﭻ ﯾﻮ ﻣﯿﮟ ﺑـﺤﺎﻟﯽ ï®?ﮯ ï®?ﺎم ï®?ﮯ دوران‪ ،‬آپ ï®?ﮯ ﺧﯿﺎل ﻣﯿﮟ ï®?ﺎﻻﺷـه ï®?ﮯ رﮨـﺎﺋﺸﯽ ﻟـﻮگ طﺒﯽ ﻋـﻼج ﯾﺎ ï®?ﺴﯽ اور‬ ‫‪8‬‬ ‫ﭘﮩﻠﻮ ﺳﮯ ï®?ﺲ ﺣﺪ ﺗï®? ﻣﺘﺎﺛﺮ ﮨﻮں ﮔﮯ؟ )ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ :‬ï®?ﻦ طﺮﯾﻘﻮں ﺳﮯ؟(‬ ‫ﺑﯽ اﯾﭻ ﯾﻮ ﻣﯿﮟ ﺑـﺤﺎﻟﯽ ï®?ﮯ ï®?ﺎم ï®?ﮯ دوران ï®?ﻤﯿﻮﻧﭩﯽ‪ ،‬ﺧـﺎص طـﻮر ﭘـﺮ ﺧـﻮاﺗﯿﻦ ï®?ﮯ ﻟﯿﮯ ï®?ﯿﺎ ﻣـﺨﺼﻮص ﺧـﺪﺷـﺎت‬ ‫‪9‬‬ ‫ﮨﯿﮟ؟ )ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‪ :‬ﭘﺮاﺋﯿﻮﯾﺴﯽ‪ ،‬رﺳﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺑﯽ اﯾﭻ ﯾﻮ ﭘﺮ ï®?ﺎم ï®?ﮯ دوران طﺒﯽ ﻋﻼج ï®?ﺮواﻧﺎ Ùˆï»?ﯿﺮه(‬ ‫‪ 10‬ﺧـﺎص طـﻮر ﭘـﺮ ﺑـﺤﺎﻟﯽ ï®?ﯽ ﺳـﺮﮔـﺮﻣﯿﻮں ï®?ﮯ دوران ﭘـﺮوﺟﯿﮑﭧ ï®?ﮯ ﻣـﺎﺣـﻮﻟﯿﺎﺗﯽ اور ﺳـﻤﺎﺟﯽ اﺛـﺮات ï®?ﮯ ﺑـﺎرے ﻣﯿﮟ‬ ‫آپ ï®?ﮯ ﺧﺪﺷﺎت ï®?ﯿﺎ ﮨﯿﮟ؟ ﺑﺮاه ï®?ﺮم ﻣﺜﺒﺖ اور ﻣﻨﻔﯽ دوﻧﻮں اﺛﺮات ï®?ﯽ وﺿﺎﺣﺖ ï®?ﺮﯾﮟ۔‬ ‫‪ 11‬ï®?ﯿﺎ آپ ï®?ï»® ﻟــﮕﺘﺎ ﮨــﮯ ï®?Ù‡ ‪ BHU‬ï®?ﮯ ﻋــﻤﻠﮯ اور ﭨﮭﯿﮑﯿﺪاروں ï®?ï»® ﺟــﻮ ‪ BHU‬ﺑــﺤﺎﻟﯽ ﭘــﺮ ï®?ﺎم ï®?ﺮﯾﮟ ﮔــﮯ‪ ،‬ﻣــﻘﺎﻣﯽ‬ ‫ï®?ﻤﯿﻮﻧﭩﯽ ï®?ﮯ ﺛـﻘﺎﻓﺘﯽ طـﺮﯾﻘﻮں اور ﻋـﻘﺎﺋـﺪ ï®?ﮯ ﺑـﺎرے ﻣﯿﮟ آﮔـﺎﮨﯽ دﯾﻨﮯ ï®?ﯽ ﺿـﺮورت ﮨـﮯ ØŸ اﮔـﺮ اﯾﺴﺎ ﮨـﮯ ﺗـﻮ ï®?ﯿﺎ آپ‬ ‫ï®?ﻮﺋﯽ اﯾﺴﮯ اﻗـﺪاﻣـﺎت ﺗـﺠﻮﯾﺰ ï®?ﺮ ﺳﮑﺘﮯ ﮨﯿﮟ ﺟـﻦ ﭘـﺮ ﺑـﺤﺎﻟﯽ ï®?ﯽ ﺳـﺮﮔـﺮﻣﯿﻮں ï®?ﮯ دوران ﻣـﻘﺎﻣﯽ ﺛـﻘﺎﻓـﺖ اور اﺻـﻮﻟـﻮں‬ ‫ï®?ﮯ ﺗﺤﻔﻆ ï®?ﮯ ﻟﯿﮯ ï»?ﻮر ï®?ﯿﺎ ﺟﺎﻧﺎ ﭼﺎﮨﯿﮯ؟‬ ‫‪ 12‬ï®?ﯿﺎ آپ ﺑﯽ اﯾﭻ ﯾﻮ ﻣﯿﮟ ﺷﮑﺎﯾﺖ‪/‬ﺷﮑﺎﯾﺎت اﭨﮭﺎﻧـﮯ ï®?ﮯ ﻟﯿﮯ ï®?ﺴﯽ ﭼﯿﻨﻞ ﺳـﮯ واﻗـﻒ ﮨﯿﮟ؟ اﮔـﺮ اﯾﺴﺎ ﮨـﮯ ﺗـﻮ ï®?ﯿﺎ آپ ﻧـﮯ‬ ‫ï®?ﺒﮭﯽ ﺷﮑﺎﯾﺖ درج ï®?ﺮاﺋﯽ ﮨﮯ )ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ :‬ان ï®?ﺎ ﺗﺠﺮﺑه ï®?ﯿﺎ ﺗﮭﺎ‪ ،‬ï®?ﯿﺎ اﺳﮯ ﺣﻞ ï®?ﯿﺎ ﮔﯿﺎ‪ ،‬اس ﻣﯿﮟ ï®?ﺘﻨﺎ وﻗﺖ ﻟﮕﺎ(‬ ‫‪ 13‬ï®?ﯿﺎ آپ ﺑﯽ اﯾﭻ ﯾﻮ ï®?ﯽ ﻣـﺘﻮﻗـﻊ ﺑـﺤﺎﻟﯽ ï®?ﯽ روﺷﻨﯽ ﻣﯿﮟ ‪ BHU‬ï®?ﯽ ﺳـﮩﻮﻟﯿﺎت اور ﺧـﺪﻣـﺎت ï®?ﮯ ﺑـﺎرے ﻣﯿﮟ ï®?ﭽﮭ اور‬ ‫ﺑﺘﺎﻧﺎ ﭼﺎﮨﯿﮟ ﮔﮯ؟ )ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‪ :‬ï®?ﻮﺋﯽ اﺿﺎﻓﯽ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت؟(‬ ‫‪43‬‬ Annexure 6: Detail of Flood Affected Healthcare Facilities Type of Damages Name of Health Facility S.# District Completely Partially Damaged Grand Total Damaged 1 Abbottabad 4 6 10 2 Charsadda 4 4 3 Chitral Lower 9 9 4 Chitral Upper 1 5 6 5 D. I. Khan 3 19 22 6 Dir Lower 7 7 7 Dir Upper 15 15 8 Karak 13 13 9 Kohistan Lower 4 3 7 10 Kohistan Upper 1 4 5 11 Kolai Palas (Kohistan) 3 3 12 Kurram Upper 1 1 13 Lakki Marwat 2 7 9 14 Nowshera 4 4 15 Shangla 5 5 16 Swat 15 15 17 Tank 23 23 Grand Total 15 143 158 44